장음표시 사용
151쪽
potest livelligi uipliciter. Videlicet,subiective organice, vel obiective. Clarum est uion quod subiective se undum Platonem anima non est separata Icorpore. γ- sitit eam unitam corpori, neq; obiective cum e m, dixe
rii intelligere corporalia sed organice, siue instrumentaliter dicitur separari corpore,quia no indiget in sua in tellectione organo corporali, exercet tamen suas operutiones in corpore. Vnde si quis sbstentare voluerit opinionem Platonis, poterit dicere ad prima rationem Phial π bi, quod licet eorpus no sit propter animam Orga nicae est tamen propter animam tu iniue,quia vidictum est, anima unita corpori nullo pacto potest exemcere suas operationes sine corpore, hoc est,nis sit in corpore Considerandum vitatius secundu Egiditam quod
tria attendenda sunt in unione animae ad corpus. Primuin, quod corpus in tali unione sit propter anima potiusquam econtra. Secundum est, quod ger talem smionem posset reddi ratioomnium motuu ipi is corporis ex parte animae. Teritum est quod corpus cui anima unitui debet esse debite dispositum & organizatum. Vnde secutidum illa tria adducit Philosephus tres praedictas rati nes contra positionem Platonis. Consideradum ulterius est quod in his qui agunt secundum naturam,deus vult rudis ponit omnia quae requiruntur ad veram substantia 5 pei sectionem eorum, ut possint debite exercere laomerationes. Disposuit ergo Deus Ae voluit quod anima intellectiva posset habere motum rectum, sid est operationem reci Lb & cimilarem & resexam. Ex hoc enim natura mimae immaterialis disseri a materiali fle organi
moueri circulari et, id est habere operationem siue intelliginti a circularem. I Si quis ergo vellet sustinere opibnionem Plitonis posset dicere ad illam rationem Philo. hi, quod ratio quare anima mouetur circulariter se cundum Platonem id est v habeat intellectionem circularem est natura ipsius animae intellectivae, cuius persectio cum sit immaterialis hoc requirit. Considerandum est vitellus', de aliquo fit mentio dupliciter. Vno mindo proprie de in speciali. Alio modo sub metaphoris se implicite. volens ergo sustinere opinionem Platonis dicet ad tertiam rationem Philosephimiod licet Plato non determinet pmprie de in speciali de susceptiuo propria
ipsius animae, determinat tamen de ea sub metaphoris, x: inad modii m det ominauii de ipia anima. Non enim ibat anim uniti cuilibet corpori, videlicet corpori lapidis, sed dicebat eam habere determinatum curribri ex operationibus satis hibetur.
Sequitur in textu. i Era At Uinio quaerim, es c. l Hic incipit lictio nona huisu primi de anima in commem Io Sancti Thomae.
Istud eli quatium capitulum huius tractatus secundi,
in quo Philosophus remo do opinionem illorum qui dicebam anima mellis armoniam quanda tria sa-cit prima adducit unam conclusione, videlicet quod anima non est armonia siue proportio. Secundo descendit
ad opinionem Empedoclitii, Inuelligabat mouendo contra eum tres quaestiones Fas ipse no deducit in prγsenti. Tenii, adducit duas rationes. ibi Si vero auic. Fquibus probat dicta conionem esse probabilem.Consiscitandum est autem ut in armonia siue proportione aut in compolitione retii quatuor pol sumus considerare se-
cundum Sanctum Thomam de Egidium , vidi licit ip
sam rationem componi bilium, principia minus, 's sol si proprietates de passiones, quae consequuntur ipsam compositionem, & ipsa componi bilia. unde ratione horum amor, Philosephus adducit unam conclusioncm . vi licet quod anima no est armonia. Qiram probat quatuor rationibus. Quarum prima est, ν armonia nil aliud est nisi aut compossitio ut ratio compositorum,sed an ma non est neq; ratio compositorum, neq; compolitio, ergo anima non est armonia. Et si arguatur. illud est ratio componi bilium aut composior ii,quod continet partes componentes ne dissoluatur, sed anima est liui uim
di, ut expresse patet in secundo huius per Philosophum. Ergo videtur quod anima est ratio compolitorum. Diacendum secundum Midium πιν ratio in proposto potest
accipi dupliciter. Vno modo pro quodam tempe tamen to eorum quae compositionem ingrediuntur . Alio in
do pro principio ibi mali ipsius compositi de partiti componentium. Anima bene est ratio secudo modo, non autem primo modo,ut est in proposito. Secunda ratio est, Armoniae non conuenit mouere,sed animae Guenit per se mouere secundum ipses argo anima non est armonia.
Tertia ratio est. Habita quidliate alicuius facile est reddere&assignare rationes proprias. Sed habito quid sit armonia non facile sed multu difficile est a signare proprias passiones S proprietates iplius animae. ergo anima
non est armonia. Quaria ratio. Si anima esset armonia. aut esset compositio partium corporis aut esset ratio e
rum quae miscentur. Non primum, scilicet copolitio partium quia compolitio partium est multum nobis manifesta, sed ipsa anima cum suis panibus no est nobis manifesti,sed multum dist ilis, ergo. dcc. Non secundum, quia in diuersis partibus corporis sunt diuersae mixti nes, si ergo anima esset ratio mix nonis, sequeretur quod in diuersis partibus corporis essent diuersae animae luod est incomteniens. Considerandum est ulterius quod philosopus in speciali in destendendo ad opinionem Empedoclis mouet contra eum tres quaestiones,vtalictum est. Quarum prima est, utrum anima est ipsa armonia siue ratio mixtorum aut aliquid aliud . Si dicatur primis, e go cum diverss rationes mixtionis fiat in eodem corpore sequeretur quod in eodem fuit plures animae.Si sit aliis
quid altis' ergo corpus animatum no habebit rationem mixtionis,cum anima secundum Empedoclem esset ratio mixtionis in animalis. Secuta quaestio est. An illa aemonia siue amicitia sit causa mixtionis in omnibus vel solum in animatis. Si Empedocles dicat primum,sequi tur quod omnia mixta erunt animata, cum anima dicatur esse armonia illa. Si dicat secundum, contradicit Opinioni suae,quia dicit concordiam esse causa generationis di mixtionis omnium rerum,ut patet primo phys is . Tertia quaestio est, utrum illa concordia sit illa armonia quae dicitur anima,aut non.Si Empedocles dicat primu,
sequitur quod idem erit causa sui jpsius quia dicebat con cordiam este causam cuiuscunq; proportionis.Si dicat secundum, equitur quod concordia non est concordia,cu i ipsa armonia quaedam cocordia sit. Considerandum fi-mliter quod Philosophus adducit duas rationes quibus
probat ιν pratalicta opinio est probabilis. Quarum prima est. Nam sanima non est ratio mixtionis aut m-
politionis rerum, sequeretur θ ipsa separata a corpore, corpi non corrumperetur,cosequens est saltum, e contra supra scripta. ergo, dic. Secunda ratio. Si anima non esset ratio compositu is & mixtionis partium con tuis sequeretur
152쪽
desse me corpore n5 desceret anima, hoc autem apparet esse falsum, igitur probabilitet vid tur quod anima sit ratio compolitionis aut mixtionis rerum in quadam armonia consistens. Sed ut dicit D cior Sanctus in comment in hoc non sequitur, quia pro
portio huiusmodi no est Mima sicut ipsi credebant, sed ea ipsa disposito materiae ad Armam. Et si e si accipiatur proportio armoniacae compositionis prodis diti ne tali, bene sequitur θ manente dispastione materiae ad sermam, manet sernia & destructa huiusmodi dispositione remouetur tarmi. Haec S. Thomae.
Sequitur m Rationa litu aute dubit lis. lHis mcipit Lectio decima ei Tm Libri,
in commento S. TLomae. 1 Stud est quintum capitulum huius tractatus, in quo
Philosophus improbat opiniones antiquorum dicentium anima per se moueri, propter hoe quod tristari& gaudere & ridere senisui jam motus, po do unam duntaxat concluse nem,q- talis est. Quod anima propter eius eassiones non mouetur. Quam conclutionem probat quatuor rationibus , quarum prima est. Nam eaquς conueniunt per se ani in sinon couentum corpori aut toti conitincto,sed gaudere & tristari & huiusnodi passiones animae conventu' corpori & toti coniuncto . er so in tus tales non conum iunt per se ipsi animae. Secut
da ratio est. Illud quod est ratio S principi u motus sibi
non competit per se moueri,sed anima est ratio & principium motuum eius, ergo sibi non competit per se m ueri. Petita ratio. Nihil mouetur nisi minus sit in eo edpradicti motus cui gaudere ridere de tristiti non seminariora, sed magis ab anima, ergo secundum praedictos Mus anima no dicitur per se moueri. Quarta ratio est. In illo sint praedicti motus aut passiones animae,per cum ius debilitatem ille passiones debilitatur, sed organa corporalia sunt huiusmodi, ut patet in infirmis deditar cisci sienetici similiter & in ebriosis, ergo secundu dictos innus, anima non detat dici moueri. Pro declaratione precedentium considerandum primo quod quidam a liquorum piauerunt animam per se moueri, quia dic tant passiones Ac operationes animi esse motus ut tristari,gaudere timere,&c.sic arguentes. Cuicunq; competit per se motus, illud mouetur,sed animae competit minus per squi trisuri gaudere, sec.ergo anima per se mouetur. Sed haec ratio secudum I hemistium in duobus peccat. Primo quia gaudere, tristari,& timere, &c. no sunt m tus proprie dicti. Secundo, dato quod essent motus Pr ptie disi.non sequitur quia anima mouetur per se, quia sunt pasiones totius coniuncti & non anime tantu.Vn-d: Philolaphus dicit in litera . Dicere autem irasci an mam, smile est ac si diceretur animam texere, vel filarire, vel aedificare . Considerandum secundo Q licet praedictae passio es no sint motus proprie, habent tamen motus proprie dictos sibi annexos secundum Philosephum in litera,videlicet loci mutationem, te alterationem ρο- tis si et patet de ira maxime,& de timore. Nam in ira est considerandus ascensus do instam mitio si uinis circa cor, do consideranda est emissio sanguinis ebullientis
ad partes exterioresa atione, qua consideratur ibi ebullitio, seu inflammatio, est ibi alteratio, ratione, qua constaderatur emissio sanguinis ad externas partes, altenditur loci mutatio. in timore vero cosideratur aggregatio sincuinis circa cor, ratione qua attenditur ibi loci mutatio. consideratur palliditas membrorum ecteritari ratiP. ne qua attenditur alteratio, S de aliis passionibus. Co siderandumvltimo quod operatio inlibuit ut uniculo; ecundum quod habeteste o modo ergo, qim ima habet esse , sibi attribuitur propria erario eius sed quia nullaeanim alia ab anima rationali habet esse per se. e go nulli attribuit aliqua operatio siue motus per se. An ana vero rationalis,qus est coniuncta corpo laqua lquimur tae, habeten per se, licet non com m&per ti cum no subsistat per se sublistentia complem idtraim animae rationali attribuitur intelliget dy de per sedc proprie, licet magis preprie homini perarum .
in Stud est sextum calutulit huius tractis 'imano Phil lol lvis improbat opini ines dicentium animi esse
numerum iliouentem, cHem ratioribus; tuprima eii.NU omne movensic ipsum diiuditur in patieni momitem dc motam per sie .lios: tantinae in utraerias
mouens se ipsin sequii in quod erii divisibilis & inii-bili δε percosequens ipsa unitas ei it diuisibilistaecinularat inst. Omne quod moumus est in loco,&esi quod, dimis tu ala,ciginti miihaς et sumet in seipsum modo erit in kκοιχ quid situ la. N percos sequens Mitynitas
habens positionem coimum c siderii unit trabem po sitime in continuo, di siserii punctus ortia ratio. Omnis diuitio numeri variat speciem,sed non omnis dimissio animatotum vat lat speciem, sed aliqua animata vianguillae de catera animalia anulosa diuidatiurio phares paetes animatas eiusdem speciei,eigo anima non est num xus mouens scipiana. Quartat auo. In omni motu in uens diuiditur a mobili,quia nihil est in actu & potentix simul respectu eiusdem, sed anima non diiuditur a sei o, ergo potest esse mouens di mota. Quinta ratio est. Si anima esses numerus mouen sequeretur quod aut i finita puncta simul esse postem in eodem utquod om-ine corpus esset animatum virum; est inconumi go id quo sequitur. Pi alio sequelae. Nam, si anima
esset numerus seipsum mouens, cum numerus componaamr ex vn bu sequeretur quod anima componeretur ex unitatibys quae sunt degenera continuo tu quia nil, mouetur nisi sit de genere continuotu, unitates ergo ille,
erumpunt, id est habitam positione incon Muo. Vel ergo illa puncta dissetqnt a punctis corporu, vel sunt eamdem . si primum. ergo diuersa puncta erunt simul, & caindiuisibiliano augeant locum poterunt esse punctia sinita simul. si secundum. li ergo ubicunq; erunt puncti.
corporis,ibi erunt animae,& per consequens omnia corpora erun: ammata, quod erat probandum. Sexta ratio.
Puncta non possunt separari a corporibus, sed anima potest separari , corpore, alias nunquam animal esset corruptibile, ergo anima non est punctus, S per consequens non erit numerus,cum quslibet unitas punctuata sit.S iptima ratio. Posita desinitione uniuscuius prei, peream possunt assignari proprie proprietates. Sed per praedicta descriptionem, videlicet quod anima est numerus per se movens seipsum, non positant assignari proprietates αpassiones ipsius animae, ergo dicta deseri io est insum- ciens. Pro declaratione praecedentium cons luanta est
quod illud quod conuenit alicui per se aut secundumst.
153쪽
conuenit illi secundum se totum, ut patet in. . Metaph. capitulo de per se. Si ergo numerus moueat seipium per se, sequitur quod numerus totus mouebit se secundum seiorum,& per consequens quaelibet pars mouebit seipsim secundum seipsim. Cum ergo unitas siit pars numeri mou bit se per seipsim, de per consequens unitas erit diuiti bilis, quia omne mouens seipsum diuiditur in partem per se in entem de per se motam . Conlidera sumeti secundo quod motus potest accipi dupliciter, ut supra saepius adductu est. Uno modo physice ut est actus Quis existetis in potent ia, de illa rai iones Philosoplii procedunt quod anima non mouet seipiam . Alio modo a cipitur motus Metaphysicae. ut est actus alicuius entis exilientis in actu. & illo modo rationes Philosophi non procedunt. Siquis ergo voluerit sustinete quod anima est numerus seiplum mouens accipiat motum secundo, non autem primo modo. Considerandum est viii mou, numerus potest accipi dupliciter. Vno modo pro quantitate discreta,quae causatur ex diuisione continui, te illo modo veru eli quod anima non est numerus. Alio m do potet accipi transcendenter secudum quod causatur ex diti inctione diuersarum sermarum aut entitatum, eisto modo posset dici numerus, quia in anima est diuersitas Ne dili inelio potentiarum inter se, de dii inctio essenii ea potent ijs, & per consequens numerus. Qille govo uelit sustinere praedictam opinion strilicat animam esse numerum secundo modo & non primo.
Sequitur in textu. i Tribus autem mo-
'Esis, o c. l Haec ea lectio duodecima eiu embbrt, es' in commento Suncti Thomae.1siud est septimum capitulum huius tractatus, in quo
Philosophus reprobat opinionem dicetium animam esse compolitam ex elemeris ut omnia cognosceret. Dicebant enim simile simili cognosti. Q iam quidem opinionem reprobat nouem rationibus interendo quadruplice in se uteiei iam eius. Prima ratio talis est. Nam,
si anima componeretur ex elemensis, sequeretur u Omnia intelligibilia esseni in intellectu secudum eorum esse materi se, & per consequens non intelligerentur ab intellectu cum intelligibile secundum suum esse materiale non sit principium cognoscendi. Secunda ratio est, quae tangitur ibi. Non sinat autem haec sola, d. c., Si anima
conireneretur ex elemetis ut clementa cognosceret, s queretur quod anima componeretur ex omnibus mi tis, alias aut non omnia mixta intelligere posset, aut om nia mixta eandem rationem mixtionis haberent. quoruvltun e est falsum . Tertia ratio est quae tangitur. ibi. Amplius autem,&c.F Si sic, smireretur P anima componeretur ex onuribus praedicamelis, de per consequens coponeretur ex partibus quantitatiuis, fluod praesens opinatores negauer liquia dicebant animam esse impartibilem, patet sequeti, quia anima intelligit omnia praed camenta. Si ergo anima coponeretur ex omnibus ut omnia intelligeret necessario linuitur quod componeretur ex accidentibus. Quarta ratio quet tangitur ibi.s Inconveniens est,&c. Pelt talis. Si anima componeretur ex elementis ut simile simili cognos eretur, sequeretur quod simile simili patitur, quia iecundum antiquos lentire est quoddam pati. Quinta ratio quae tangitur. ibi. 3Multas autem dubilationes,&GISi anima esset copolita ex ele metis ut omnia cognoster et de sentirer, sequeretur quod omnia composita ex clementis sentirem ac intelligerent,
& per consequens omnes partes animalis cognoscerent, quod est mandestis,inae nisum, ut patet in ungulis& alijs panibus terrestribus animalis. Sexta ratio qua tangitur abi. s Amplius autem unumquodq; principiorum, S c. bsic formatur. i si sequeretur quod principium,cia cilcim nus compositum quam principiatu, pauciora cognosceret quam principiatum, & per consequens magi, consisteret ignorantia quam piincipiatum, quin etiam adsensum patet esset salsum. Septima ratio,quae t agit ut ibi. Accidit autem, &c. F est talis. Si sic, sequeretur quod laeus est et insipientior substant ijs corporalibus,cum se cundum opinatores praedictos ex paucioribus componatur . Dicebant enim corporalia esse copolita ex quinque . videlicet ex quatuor elemetis δε ex amicitia S di scordia. Deum vero dicebant esse compositum ex quinque piimis & non discordia. Octaua ratio,qus tangitur ibi. Omnino autem. c. eli talis. Si ita esset, sequeretur quod omnia intelligibilia intelligerent de cognosicerent, cum quali omnia sint composita ex elementis. Nona ristio, quae tangitur ibi. Dubitant autem,&c.P est talis. Si anima est et composita ex elementis, sequeretur quM aliquid rebus naturalibus corruptibilibus esset nobilius i si anima, cum principium componens sit nobilius principiato, constretuens est salium. i*itur, &c. Considera dum est autem secundum Philosophum circa finem huius capituli, quod praedi dicti opinatores deficiebant in
quinque. Ptimo quia dicebam animam esse motiuam . Sed hoc non competit omni animae sed uni, ut puta animae vegetatiuae. Secundo quia dicebam animam cognoscere& sentire, sed etiam hoc non competit omni animae , ergo insus scienter determinauerunt de anima, cum de omni amma no secerit mentionem. Tertio quia multa alia competum animae cognoscitiue quam semire de intelligere, de quibus nullam mentionem iecerunt. tiario quia dicebat auimam esse respirationem quandam attrahentem aerem, lim etiam non competit omni animae. Quinto quia ab eis superflue dictum est quod
anima componitur ex elementis ut omnia cognosceret,
uia frigidum potest cognosci per calidum, cle humium per siccum , cum unum Oppositorum cognoscatur per reliquum .
Sequituis in textu. I Et si toto autem quia dum misieri ipsam incunt. l Hac in lectio
tertiodecima eiu em libri, γ' in commento
1 Stud est ultimum capitulum huius tractatus,in quo
Philosophus improbat opinionem illorum,qui dicebant anima esse in elementis & in toto uniuei se, triabus rationibus. Quarum prima eli. Si anima iit in ei mentis pari ratione, qua mixta animata dicu tur animalia eadem ratione ipsa elemera dicerentur animalia,co sequens est falsum, ergo,Nec. secunda ratio. Melior vid tur esse anima,quae eit in elementis, si sit in eis. quam anima quae et inmixtis, sed anima quae est in mixtis facitra eue animalia, ergo a sortiori si anima esset in eleme tis saceret esse animalia.Tertia ratio. Si anima esset in elementis,& in toto uniuerso, aut esset una & eiusdem ra ionis in omnibus, aut diuersarum rationum. Non siccu dum,quia anima eli eiusdem conditionis in omnibus, ut antiqui diccbant neque primum, quia corruptibilium de incorruptibilium no potest esse anima eiusdem rationis. m. nest ergo anima in elementis, de in toto uniueris.
154쪽
TRACTATUS TERTIVSasa TRACTATUS TERTIUS
Sequitur in textu. I niam autem agnoscere. l Hicsequitur Tertius Tractatus primi libri. Et ilectio decimaquarta γαυltima eiusdem uri ,s in commento S. Thomae.
g τ t est Tettius Tractanas huius libri,
qui continet unum capitulum tantum, in quo Philosephus mouet duas dubitati nes de ipsa anima, remouendo opini nem antiquoru de partibus animae. Piima dubitatio est utrum sentire, opinari, concupiscere, mouere secundum locum,& caeters operationes anims,
competant ipsi animae secundu se totam, vel diuersis partibus animae. Secunda dubitatio est, utrum sit unu pri ripium ipsius mundi aut plura. Primam vero dubitationem soluerunt antiqui dicentes quod praedicts operationes animae conueniunt ipsi anime secundu diuersas eius partes. Posuerunt enim animam esse diuisibilem te partibilem. Sed hanc opinionem destruit Philosophus tribus rationibus. Quarii prima esst. Nam multa & diuersa non possunt esse in uno& eodem nisi sit aliquid aliud, quod contineat ea sed in anima non reperitur aliquid, quod possit coiinere diuersas partes eiusdem substantia-l quia aut id continens est corpus aut anima, non compus,cum corpus magis contineatur ab anima,quam contineat Si esset anima,aut illa anima,qus continet esse partibilis aut non . Si secundum, pari ratione standum esset in primo. Si primu sequeretur quod esset procede si in infinitum incontinentibus. secunda ratio , quae tangitur ibi. Dubitat autem= talis est. Si anima esset diui sibilis in plures paries sequeretur quod quaelibet operatio eius requireret determinatam partem in corpore, &per consequens omnis anima esset organica, consequens est salsum, quia intelle eius in sua operatione i on dete minat sibi certum organum . Tertia ratio, quae tangitur ibi. svidentur autem & plantae. Fialis est. Nam in pia tis & in animalibus imperfectis decisis reperitur eadem anima secundu speciem in omnibus partibus quae in omnibus partibus eiusdem rationis est cum ea quae conueniebat toti, ante decisionem , ergo anima non est diuisibilis in partes substantiales.Ex quo sequitur responsio ad primam dubitationem. Nam praedictae operationes conueniunt toti animae totalitate substantiae, secundum t men diuersas paries potestativas. Considerandu est autem hie secundum Doctorem sanctum, quod animam esse partibilem potest intelligi tripliciter. Vno modo secundum diuisionem sibstantial m. ita videlicet quod subitantia non habeat partem & partem . Alio modo secundum diuisionem quatit auuam. Et illis duobus modis anima non est diuisibilis potissime loquendo de anima, quae est in animalibus persecti sa ei tio modo potest intelligi quod sit partibilis secundu diuisionem poteit tiuam, hoc est in plures partes potentiales. Et hoc potest intelligi dupliciter uno modo, videlicet quod ipsa diui . datur in huiusmodi partes, ita quod omnes paries potentiales requirant determinatum organum in subiecto,&illo modo etia anima non est partabilis Io modo quod diuidatur in plures potentias. quarum aliqus requirunt organum. aliquae vero non. & isto modo veritatem p teli habere opinio antiquorum dicentium animam esse parii bilem. Considerandu ulterius,quod potentiae animae possunt considerari dupliciter. Vno modo secundum modum operandi earum. & isto modo sunt tria genera potentiarum, videlicet potentia vegetativa, sensilii ua, & intellecti , quia potentia vegetativa operatur mediantibus qualitatibus activis & passi uis, ut patet in nutritione & augmentatione, &c. potentia vero sensitiva, etsi non indigeat in sua operatione qualitatibus activis indiget tamen organo corpor quod coponitur ex eis dem, sta potentia intellectiva nullo modo eis indiget in sua operatione per se loquendo, ut infra patebit. Alio modo possitnt considerari secundu diuersa genera op rationum. & illo modo sunt quinque genera potenti rum . videlicet potentia vegetativa, sensitiva, appetitiua, motiva secundum locum, & intellectiva. de quibus omnibus infra determinabitur. Considerandum ulterius quod Philol husibi. Videtur autem Psoluit secundam dubitationem propositam dicens quod anima v gelativa dicitur esse principiti Sc signum vitae, no tamenva quod ipsa si solum principium vitae, sicut tactus dicitur esse principium sensationis, quia remota potentia senstiua nulla alia remanet & omnia uiuentia communicant in hoc'uod habent potentiam vegetatiuam.
I Inquisit ammae materialem de timem.1 Eam declarat. 3 In uirit formalem definitionem. 4 Dicit inguit principia mentium, O adiuuic comparat.
Treu is reconcta Aper sic dum de an Lma Aristotel cundum Magistrum Dominicum de Flandria ordi s Praedicatorum.
Haec est lectio prima Secundi libri de Anima,
in commenso Santa Thomae. V Aa quidem a prioribus tradita de
anima,&c.b Iste est Secundus libet de anima qui diuiditur in duos tractatus.In primo Philosephus determinat de anima quantum ad essentiam eius. In secundo determinat de ea quantum ad eius potentiales partes & operationes quae incipit ibi. s Potentiarum autem ., Primus tractatus continci quatuor capitula.
155쪽
In primo capit illo inuestigat definitionem materialem
communem animae,quae dicitur conclusio demonstrationis,& hoe in prima lectione Doch. sancti. In secundo autem capitulo quod incipit. ibi .sVniuersaliter autem .Fmanifestat 3e declarat praedictam definitionem. Et hoe in secunda lectione Dinoris sancti. In tertio capitulo quini incipit. ibi . 3 Qui autem ex incertis. Inues ligat definitionem formalem & propria ipsius anime quae dicitur principium demostrationis, demonstrando prima definitionem per illam. & hoc in tertia lectione Din. Sancti. In quarto capitulo M incipit ibi. Vtrum autem verum. F ostendit qualiter principis vivendi secundum diuersa genera vita se halarant ad initium & adi uicem. Et hoe in quarta lectione Doctoris sancti. In primo autem capitulo secit duo. Primo ponit sex diuisi nes ad inuestigandum desinitionem propriam animae. Quartum prima est enti secundum Φ diuidituri n. io. praedicamenta, secunda est substantiae secundum in diuiditur in materiam, & tarmam, & totum compositum, quae inter se disserunt, quia materia noest hoc aliquid secundum se, sed in potentia tantum. sorma autem est secundum quam aliquid est ens in actu, sed totum compositum est hoc aliquid demonstratum, quod est completum inesse & in .ecie . tertia diuisio est ipsius actus in actum primum & actum secundum.quatia diuisio su stantiarum est quod quaidam est corporea, qua dam i corporea. quinta diuitio est quod substantiarum corporearum qumam est artificialis,& qusdam est naturalis.
sexta substantiarum naturalium quaedum sunt, quae habent vitam,quedam sunt. quae no habent vitam. Secun
do inuestigat definitionem animae ponendo quinq; conclusiones. quam prima est quod anima est actus . Quod probatur tali ratione Philosophi. Quia anima est su flantia,& no est substantia composita. ergo vel est compositum,vel materia, vel sema, siue actus . patet consequentia per locum 1 sufficiemi diuisione. Probatio maioris quantum ad prima partem. nam omne corpus phusicum, est substantia, sed omne corpiis habens vitam ericorpus phvssicum,ergo necessarium est dicere quod omne corpus habens vitam sit substantia, sed omne corpus habens vitam coponitur ex corpore quia habet vitam,&ex eo per quod habet vitam, scilicet anima, ergo an ma est substantia. patet sequela, quia substantia noc-- ponitur nisi ex substant ijs. Probatur minor quantum ad primam partem. videlicet quod n5 est substantia composita, quia e ars componens substantiam habentem vitat ut cocessum est,ergo non est ipsum compositum.
Secunti pars patet θ non est corpus siue materia, quia est id per quod aliquid habens vita viui corpus non
est huiusmodi, nec materia, alioquin omne habens compus siue materiam vivere,quod est salsum. Ex quo insertur quod anima est actus corporis habetis vitam. Nam, id per quod habens vita viuit, est actus corporis habentis vitam, sed anima est huiusmodi, ut dictum est, essio anima est actus corporis habentis vitam, non quidem in actu, quia id, quod habet vitam in actu eli totum compositu sed totum compolitum non debet poni in definitione serm ergo anima no est actus corporis habentis vitam in actu inquantum huiusmodi sed inquantum in potentia. Secundo insertur quod anima,cum sit se
stantia. Q est actus sicut qualiscunq; Bima sed est actus sicut sema substantialis, secundum quam aliquid fit ens pliciter. Contra Praedictam conclusionem de probattione eiuslem arguitur sic. Omne id, quod aduenit cir iin acto, est accidens ut concedit Doctor san. in praesenti lectio. sed anima aduenitenti in actu ,ergo, &c. Probatio minoris, quia aduenit corpori organico physico, cum sit actus eius. Similiter est actus corporis animati, sed
omne corpus animatu organicu est ens in actu.ergo,& c. Praeterea. Omne mouens motum est corpus, ergo ani ma est corpus. Praeterea ad idem. Omne mouens m
uel per contactum, sed omne tale est quanto,& per consequens corpus, ergo idem ut supra. Praeterea . id, quod
est de genere potentiae circa prima materiam est aliquid includens de actu & de potentia, ergo id, quod est circa primum actum est aliquid includens de actu & praelia.& per consequens erit compositum, Sed anima est circa primum actum de genere actus existens, ergo est composita ex potentia & actu, di per consequens ex materia& forma. Praeterea ad idem. Vbicunq; sunt propriet tes materiae, ibi est materia, sed in anima sunt proprietistes materi , scilicet recipere, actuari sor mari,&caergo in anima est matelia de per consequens est coposita ex materia dc serma. Praeterea. Id,quod est actus tantum, non habet causam sui esse. ut patet octauo Metaphylicae, sed anima habet causam sui esse, ut patet de se. ergo anima non est actus tantum sed composita ex actu & potentia. Praeterea. id, quod est potentia non est actus, sed anima est in potentii omnia, ut patet tertio huius, ergo non est
actus. Ad primum dicendum quod anima non aduenit corpori animato quod sit actu animatu per aliquam alia sermam, sed aduenit corpori animato quod dicitur ani matum per ipsam in aduentu eiu sicut dicimus quod lumen est actus corporis lucidi, non quod corpus sit luci dum ante aduentum luminis seu lucis, sed adueniente lumine corpus si illuminatum. Similiter corpus Q est orsanietatum per aliquam serra aliam ab anima. unde ristio non sequitur. ω cotra hanc responsionem arguitur. Nam in isto instanti, in quo introducitur anima in corpore, aut corpus est actu organizatum, aut non . Si primum,sie sequitur quod aduenit enti in actu,& perco sequens propositum. Non potest dici se dum quia determinata sirma requirit determinatam materiam lias
quaelibet serma potest introduci in qualibet materia. Dicendum quod in toto te re praecedenti istud in statis introductionis, materia cit organirata & disposita per dispostiones con uentes sermam abi Viendam. Sec in illo instanti introductionis materia se it organirata& diasposita per dispositiones consequentes serinam introducendam, ad cuius introductionem corrumputur omnes
organirationes de dispositiones in numero, non quidem per se,sed per accidens, ad corruptionem, cilicet sibi cti,remanent tamen esdem specie. Vnde materia dicitur semper disposita &organi rara, quae est susceptibilis de propinquo illius sermae, quae requirit organiχationem. Ad secundum dicendum i duplex est mouens motum. quoddam est mouens motum per se, quoddam est m uens motum per accidens, siue per altetu. Verum est Ῥomne mouens motu primo modo, est corpus de diuiditur in partem per se mouentem dc partem per se molam. non autem mouens motum secundo modo. Ad tertium
dicendu quod duplex est contactus. Quidam est coni ctus vii tutis. alius est contactus dimensionis seu quantitatis. Verum est v, omne mouem,quod movet per comtactum dimensionis, siue dimen conatiuum est corpus, non aut quod movet percontactu virtutis. Ad quartum
156쪽
dicendum quod anima non est actu purus in sine simplicitatis, sed includit aliquid de potentia. Non tame oportet quod illa potentia sit materia. undem sequitur quod si composita ex materia & sorma, ct e. Ad quintum dicendum quod proprietates materi ρ non conueniunt animae univoce sed aequivoce tantum, videlicet secundum
diuersas rationes. Ad sextum dicendii quod illud, quod eli actus tantum, non habet causam sormalem sui esse,&sic intelligitur dictum Philosophi, habet tamen causamesticientem. Vnde anima no habet causam formalem liticet habeat efficientem. Ad ultimum dicendum quod illud, quod est potentia no est actus respectu eiusdem, sed
bene respectu diuersorum. Vnde licet anima sit potentia respectu specierum intelligibiliu, si tamen actus rospectu corporis habentis vita in potentia. Secunda conclusio. Anima est actus primus hanc coclusionem probat Philosophus tali ratione. Nam, sicut se habet scien- . tia ad conliberare,ita se habet anima per respectu ad diuersas suas operationes, sed scidita est actus primus scientis, ergo sequitur quod anima est actus primus corporis animati. Contra hane conclusionem sic arguitur. Anima est actus sicut scientia, ut habet hic in texto, M scientia cum si forma accidentalis) est actus secundu&, quia omnis forma accidentalis praesupponit sarmam substantialem. ergo anima non est actus primus sed secundus. Praeterea. Haec anima rationalis est substantia, sed non uniuersalis, sed particularis, sed omnis substantia particularis naturet rationalis est indiuidua,ergo anima rati natis non est actus primus, sed composita ex actu. Prae terea . Id, quod praesupponit aliquam formam accide talem in materia, non est actus primus, sed anima praesupponit formam accidentalem, ergo,ice. Probatio misnoris quia anima prius praesupponit virtutem generati uam in semine, sed talis virtus est serma accidentalisae
Eo,&c.Ad primum dicendum quod scientia potest comsiderari dupliciter. Vno modo per respectum ad scientem quantum sciens est. Alio modo per respectum ad istum, qui est sciens. Si capiatur scientia primo modo, se scientia est actus primus deessentialis scientis, & isto
modo capitur hic. Si vero capitur secundo modo,sic est actus secundus. Vel dicendu quod. comparando scientiam ad animam, scientia est actus secundus, sed comparando scientiam ad c6siderare, scientia est abus primus. Ad secundum dicendum quod anima non est substantia completa. unde no oportet quod sit uniuersalis vel particularis. Ad tertium dicendum quod illa forma, quae praesupponit aliquam sormam accidentalem in eodem subiecto, dicitur elis actus secundus, Hon autem illa sor ma, quae praesupponit aliquam formam accidentalem in alij, subiecto . Mirtus autem generativa non est subiect ue in illa parte materiς seminis, in qua introducitur anima,secundum quod inferius declarabitur, unde ratio G sequitur. Tertia concisio est quod anima est actus corporis organici physici . Quae probatur sie. Talis debet
esse materia actus qualem requirunt operationes illius actus, scd operationes ipsius animae cum sint diuersae requirunt diuersitatem partium secundum situm & figuram in eodem corpore, ergo oportet quod anima sit actus corporis organici. Nam corpus organicum dicitur illud, quod habet diuersitatem paruum distinctarum secundum situm N fguram. Contra hanc coclusionem sic arguitur. Id, quod est leparatum a corpore non est
actus corporis, sed anima potissime rationalis est sep
rata a corpore, ut patet tertio huius, ergo anima rati natis non est actus corporis. Praeterea. v numquodque recipitur in alio per modum recipientis, si ergo anima talionalis esset actus corporis susciperetur ad modum cor potis , sed corpus est indiuiduatum & determinatae materiae, ergo anima est indiuiduata di determinatae materiae& per consequens non posset anima omnia intelligere nec uniuersalia. Praeterea. Actus per se conuenit illi
cuius est actus, sed id quod conuenit alicui per se est inseparabile ab illo. cum ergo anima rationalis sit separabilis a corpore,sequitur ν anima rationalis non est actus corporis. Ad primum dicendum quod anima ration lis licet sit separata 2 eorpore secudum operationem intellectivam, non tamen est separata secundu esse loquendo de anima coniuncta. Vel dicendum quod licet anima st separata a corpore quantum ad actum secundum qui est intelligere quia non est actus alicuius organi corporalis. non tamen est separata quantum ad actum prismum,quia est serma corporis. Ad secundum dicendum quod licet anima si indiuiduata in corpore,& determinatae materiae quantum ad esse, tamen quantum ad operationem intellectiva est uniuersalis, cum talis operatio non indigeat corpore organico siue instrumentali. Ad tertium dicendum quod anima couenit per se corpori, sicut esse sursum conuenit per se leui, sicut ergo quando leuia sunt extra suum proprium locum, in eis remanet aptitudo naturalis ad talem locum, ita anima rationalis, quando est separata remanet ei naturalis aptitudo ad proprium corpus. Quarta conclusio quae sequitur ex pr
cedentibus est ista, quod diffinitio animae, quae dicitur communis de materialis est ista, anima est actus primus corporis organici physici. .us conclusio probatur di
pliciter . Primo per rationes praecedentes, quod enim sit actus patet per praecedentem conclusionem primam. de quod sit actus corporis organici patet per secundam con clusionem. Secundo probatur,quia conuenit omni animae, soli, & semper,n indicat totam eius essentiam , prima potentia usq; ad ultimum actum. Contra hanc co
clusionem arguitur sic. Illud quod potest dis sniri, habet genus & disserentiam,sed anima cum no sit species, sed pars speciei) non habe taenus di differentiam. ergo non potest diiuniri. Praeterea. Omne dissitatum est diuisibile in partes diis nientes sed anima cum sit forma simplex non est diuisibilis. ergo,&c. Praeterea. Ista di
finitio non conuenit anims rationali, ergo non conuenit
omni contento sub diffinito. Assumptum patet . quia forma debet este proportionata materiae, sed animae rationalis est incorruptibilis de corpus est corruptibile.emgo,&c. Praeterea. Anima est forma simplex, corpus v m organicum habet magnam diuersitatem. ergo anima rationalis non est actus corporis organici. Praeterea. Si anima esset actus corporis organici, aut organiratio fieret ante introductionem eius vel in instanti introductionis . non secundum, quia nullus motus potest fieri in i namhorganizatio autem non potest fieri sine motu alterationis. si primum, vel illa organizato remanet organtiatio, de iic accidentia remanent, non manente forma substantiali, vel non remanet, de per consequens anima unitur corpori non organirato. Ad primum dicendum
quod illud argumentum procedit de diffinitione proprijssime di . Ad secundum dicendum quod licet anima sit forma simplex secundum csentiam, potest i men diuidi in paries rationis. Ad tertium dicendum
157쪽
quod licet antina rationalis secundum elsentiam suam ut supra dictum es ) sit incorruptibilis, tamen requirit
propter diuersas operationes eius) corpus bene complexionatum, ad quam quidem complexionabilitatem sequitur corruptibilitas necessitate materiae. Ad quartum dicendum quod anima est simplex quantum ad eia sentiam multiplex, tamen est quantum ad potentiam de virtutem, R ideo propter operationes diuersas requirit corpus organicum. Ad ultimum dicendu quod istaci gani ritio per se sit in tempore pracedenti introducti nem sermς que corrumpitur per accidens in instanti imtroductioiiis in quo introducitur per accidens noua Or-rametatio simul cum anima. IEt quando dicitur quod organizatio no potest fieri in instanti, verum est per se,t men per accidens fieri potest in instati,proupposita prima organi ratione. Quinta coclusio. Anima unitur corpori organirato sine medio. Probatur. quia propria persectio unitur immediate proprio persectibili sed anima est propria persectio corporis organici,cum sit eius sermma substantialis, ergo, &c. Contra fianc conclusionem arguitur sic. Anima unitur materi ρ dispost ergo unitur materiae medii libus dispolitionibus. Praeterea. Diuersae Hrmae secundum speciem no positam uniri diue sis partibus materiae,nisi lint diuetis per qualitatem, ergo anima unitur materiae mediante quantitate. Ad priumum dicendum quod anima unitur materis primae, Nin toto tempore praecedente instans introductionis lait
disposita per dispositiones consequentes sermam abiiciendam,ut dictum est quae corrumpitur in aduentu sormae, & in aduentu sermae est disposita per dispositiones
cons irentes naturaliter larmam introducendam. Sed comta hane responsionsi arguitur. Aut anima in insta ii introductionis unitur materiae nudae ut non. Si secundum,habetur intentum, videlicet quod unitur media te medio. Si primum ergo non unitur materis disposite. Dicendum ιν materia potest dici nuda dupliciter. Vno modo per carentiam cuiuscunque formae, & sic materia nunquam dicitur nuda. Alio modo per carentiam lasematum,& dispositionum prscedentium formam intro ducendam , & isto modo anima unitur materiae nudae, quia in introductione animς corrumuntur omnes sesemae & dispositiones praecedentes, di simul cum ea introducuntur aliae dispositiones de accidetia in numero. Sed contra arguitur. Aut in eodem instanti corrumpuntur
praecedentes dispositiones & introducuntur sequentes , aut in alio de in alio. Si primum sequeretur quod in e dem instanti erunt contrariae & diuerseisimi in eodem simul. Si secundum, cum inter qualibet duo instantia
mediet tepus, sequitiar quod erit dabile tempus, in quo
materia erit sine omni forma. Dicendum quod in uno Ze eodem instanti temporis corrumpuntur per accidens omnes praecedentes dispositiones, & introducuntur sequentes . Nec propter hoc sequitur quod in uno de e
dem simul sint diuersae tarmae, quia ea quae in instanti
corrumpuntur, dum sunt, corrumpi non possunt. Vnde bene sequitur . Anima corrumpitur, ergo anima non est sed immediate ante stit. Sicut ecoiro bene sequitur,an ma introducitur,ergo anima est, de immediate ante non siit. Et si quaeratur utrum in ultimo instanti in quo remouetur serma abij cienda introducatur alia forma, respondedum est negando. Assiimptum, quia non est d bile unum 5e ultimum instans sermae corrumpe s. sed
bene primum instans no esse eius, quod quidam instans est instans primum subesse formet introducenda. Ad so
cundum patet solutio per ea quae dicta sunt.Verum amencosiderandum est quod anima secundu essentiam considerata prs intelligitur uniri materis nuds eius ante omnia accidentia, tamen si consideretur quantum ad ultimos eius gradus persectionis, sic aliqua accidentia prae- intelliguntur praecedere ipsam animam,verbi gratia, anima dat corpori esse substantiale, esse corporeum, & esse animatum, sed quantitas sequi ur ipsam animam quantii ad hoc,quia est dare esse subflantiale, sed tamen intellis gitur praecedere ipsam animam secundum quod dat esse animatum. Circa prῖdicta dubitatur primo virum anima habeat diuiniti per suum subiectum, se arguitur primo contra suppositum, quia illa forma qui habet lubi cium est accidentalis, anima non est serma accidentalis, ergo anima non habet subiectum. Praeterea. Argui tur contra suppositum quia si subiectum animae poner
tur in dissinitione eius, aut poneretur tanquam pars eia sentialis, aut tanquam per addita metum. Non primum, cum corpus non sit pars essentialis animae. Nec secundum , quia hoc est proprium accidenti distiniri per a ditamentum.ut adducit Doctor sanctus in plerisque locis . Dicendum quod anima habet dimniii per se si se lacium, quia illud quod non habet esse completu in spe cie sed dependens, habet diffiniti per illud a quo depei de de inde est quod accidentia habent diffiniri per subiectum, ut patet . . Metaphyaed nulla serma rei naturalis est quid completum in specie, compleminium enim
speciei conuenit substantis copositς unde oportet quod quaelibet serma definiatur per aliquid quod est extra eo
sentiam eius, videlicet per totum Iubiectum, sed anima est serma naturalis, ergo, &c. Ad primam rationem di
bij dlaedum quod subiectum accipitur dupliciter. Vno modo proprie,videlicet pro eo quod per se subiistes dat stabilimentum essendi alteri, de isto nudo illud quod habet subiectum dicitur sernia accidentalis . A lio modo accipitur subiectum pro omni eo, quod est susceptiuum persectionis, siue substantialis siue accidentalis, de isto
modo non oportet quod illud, quod habet subiectum sit serma accidentalis, de sic accipitur in proposito. Ad s eundum dice dum quod anima definitiir per suum sub ieetiam, non tanquam per partem esitatiae eius, scis tamquam per aliquid quod est extra essentiam eiu ,Genim dicitur definitio per addit ametum, nisi quia aliquid dicitur diffiniri per additamentum dum aliquid diffinitur per aliquid alterius generis pisdicamentalis. Modo mismisum est quod tarma, de materia sunt eiusdem gen ris. Vnde cum sermades nitur per materiam non destianitur per additamentsi, nisi lamo modo loquendo. D
bitatur secundo virum inter formas naturale isela anima rationalis sit per se subsistens. Arguitur primo quod non, contra assumptum,quia illud, quod est per se sub stens est,hoc aliquid, sed anima rationalis non est hoc aliquid, sed est id quo siquid est, ergo non est per se Libsistens. Praeterea. Id quod est per se subsistens habet propriam operatione sine corpore, sed anima rationalis cunis intelligat nisi mediantibus phantasmatibus, non habet operationem aliquam sine corpore,ergo, cc. Piste rea,arguitur contra propositum. Sicut se habet intellectiuum ci intelligibilia, ita se habet sensitiuum ad sentitalia, sed intelle diuium apprehendit intelligibilia sine coopore, ergo sensitiuu apprehendit lensibilia sine corpore Tunc sie. Illud, quod habet operationem per se, est per se subsistens, ted anima rationalis habet operationem per se sine corpore, ut probatu est, ergo est per se subsistens
158쪽
Responsio, dicendum quod Glum anima rationalis est quitur quod in corpore animato sunt diuersae formae. per se subsistens, m sic patet, quia solum illud dicitur per Piperea. Omne generans univocum generat tibi simile se subsisten qu ' habet proptu operationem sine corin in specie , sed homo est generans univocum hominem, anima rationalis est huiusmodi, ergo, &c. ergo generat aliquid sibi simile, sed non potest generare Ad primum dicedum quod aliquid dicitur per se subsistens dupliciter. Vno modo subsistentia completa, tanquam aliquid completum in specie, & illo modo anima non est per se subsistens. Alio modo dicitur aliquid per se subsimens subsistentia incompleta, & isto mcio anima rationalis est per se subsistens, unde no oportet quod fgnificet hoc aliquid, proprie accipiendo hoc aliquid. Ad secundu dicendum quia licet operatio anim S intel- lactive ut supra dictum est indigeat corpore obiective,
non tamen instrumentaliter,ergo,&c. Ad tertium dicendum quod simile est inter intellectu, & sensum in hoc, quod unumquodque ipsorum est inpotentia ad suum obiectum, eli tamen dissimile in hoc quod sensus sustiliit sensibilia cum quadam immutatione corporali, intelectus autem non nisi sorte per accidens unde ratio non sequitur. Dubitatur tertio, vir u illud dicatur habere vitam,quod habet per seipsum augmentum,& decrementum, & alimentum. Et videtur quod non quia Deo vltra propriissime atri ibuitur, ut probat Philosophus duodecimo metaphysico.& tamen in Deo non decrementum neq; augmentum,ergo, &c. In contrarium est Philosophus in utera. Dicendum quod de eo, quod est habere vitam possiimus loqui dupliciter, uno modo in generabilibus, & corruptibilibus, sicut hic Philosophus loquitur per modum exempli,& isto modo habere vitam dicitur illud, quod per seipnum habet alimentum, &c. Alio modo possumus loqui uniuersaliter,& absolute, sic aliquid dicitur habere vitam ex hoc quod per se est aptunatu movere per seipsum aut motu intellectuali aut motu physico,& isto modo procedebat ratio dubij. Dubitatur quarto virum in uno & eodem composito sint plures formae substantiales secundum essentiam distinctae, di arguitur quod sic. Nam unius & eiusdem rei sunt plura praxlicata formalia & essentialia, ergo unitas & ei uiadem rei sunt plures formae substantiales, patet consequentia, quia praedicata sor malia sumuntur i sormis. Praei rea, anima est actus corporis, ut patet per dis sinitionem animae,sed materia prima no dicitur actu corpus nisi per aliquam formam, ergo sequitur quod in corpore animato est Atina corporis & ipsa anima,& percosequens plures formae. Praeterea, corporeitas eii forma a qua materia nunquam potest denudari ut concedit Doctor san. in secundo sententiarum. ergo sequitur quod in eodem est forma corporeitatis & forma specifica. Praeterea omne mouens seipsum diuiditur in parte per se mouentem,& partem per se mota,ut patet ex octauo Physic. sed corpus animatum est mouens seipsum, ergo diuiditur in parsibi limite in specie, nisi producendo imam subitantialem, ergo homo generans producit formam substantialem, sed non pinest producere animam rarionalem, ergo in homine generato erunt duae formae. Praeterea gineratio hominis dicitur naturalis ergo terminatur ad formam naturalem. Sed non terminatur ad animam rationalem, alia, generans naturale ait ingeret essentiam eius,
quod non solum est talium, sed ei iam hereticum,ergo in homine est una forma, quae acquiritur per penerationsi & alia,quae acquiritur per creationem, & se idem ut supra. Praeterea. QD,d uni est substatia nulli est accidens. ut patet primo Physic. sed sensitiuum in bruto est forma substantialis, ergo sensitiuum in homine erit forma substantialis. Praeterea. Vbi remanent accidentia cons quentia aliquam formam ibi est ipsa forma, sed in momtuo remanent accidentia consequentia formam corporeitatis, cilicet sigurae,& quantitatis,ergo in mortuo remanet forma corporeitatis, cum ergo in mortuo sit sor
ma eius, sequitur quod in eodem composito sint plures formae substantiales. Responsio dicendum dimis is v semientiiriis opinionibus in primo de generatione, &in prima DMior. sis. philosophia i scrutandis diuersimode quod impossita de plures te est ut hic expresse Doctor san. cocludiu nius rei eia in formaru se plures for substantiales. Pro cuius declaratione supponitur unum, scilicet quo differentia inter sorma substantialem & accidentalem est haec, scilicet quod forma accidentalis no facit ens actu simplliciter,sed ens actu ta-l vel tantum, auἰ quantum, ut puta magnum vel album
vel aliquid huiusnodi, ut patet septimo Metaphysicae ,
sed forma substantialis facit ens actu simpliciter, ex qu disteretia sequitur alia, videlicet quod forma dicitur accidentalis, quae aduenit subiecto existeti in actu,sed . ma substantialis non aduenit subiecto iam existenti in actu sed inpotentia tantii, scili t materiae prims. Quo supposito probatur conclusio tali ratione, quia si unius rei essent plures Mimae substantiales consequenter se hambentes secundum prius & post ei ius ut voluerunt aduerilari j sequeretur quod prima saceret ens actu simplici ter,ut patet per primam differentiam, & per consequens omnes alis ibi inrcon missiles adueni rot sibie iam existenti in actu, S sic accidentaliter aduenirent, ut patet per secundam disserentiam, & sic non essent formae substantiales, sed accidentales,quod est contra hypothesim . Praeterea. Omnes aliae tormae consequentes pririmam no facerent ens actu simpliciter,cum iam esset ensactu simpliciter per primam formam, sed sacerent ensactu secundum quid, di sic essent formae accidentales,ut temper se mouentem, scilicet animam, & panem per se paret mr prima disserentiam, unde impossibile eit unius ruotam scilicet corpus sed materiairima non potest ese rei esse plures formas substantiales. Per praedicta tolli pars se mina, ergo corpus Quod est pars per se mota estinis natum alia forma. Praeterea. In corpore mixto reperiuntur quatuor elementa, ergo in eis reperiuntur so inae substaritiales eorum. Et sic in eodem corpore mixto
reperiuntur plures formae subsutiales. Prsterea. In qu libet composito naturali est ibrmat ius &forma partis, sed forma totius & forma partis sunt ibrmae realiter diuinctae secundum Doctorem sanctum, licet Alberius
aliIer teneat,ergo, &c. Praeterea. Ab uno & eodem non
procedit nisi unii, sed ab anima procedunt diuer' op ratiotat ergo cum sermast principium Nerationis, se litur ratio Auicen. in libro sontis vitae, qui posuit quod secundum ordinem generum & specierum eli ordo plurium sol malum subliantialium in una & eadem re, ut- puta quod in hoc indiuiduo esset una forma, per quam est subitantia, & alia, perquam est corpus, & tertia, ρος quam est animarum corpus, ct sede alijs. Sed secunduptae mi sta oportet dicere quod una ct eadem forma su ilantialis est, perquam hoc individuum est substantia, ct per quam eii corpus, di per quam est anima tum corpus, & sic de aliis, lecundum tamen diueisses gradus per Letionis eiusdem. Forma enim persectior dat materiae
159쪽
omne, quod lit serma minus persecta, Ac adhuc amplius, unde anima non solum sicit ese substantia Accorpus, iuvit etiam facit sin a lapidissed etia ruit esse animatum corpus. Non ergo est intelligendii quod anima sit actus Orporis quasi corpus sit conititutum per unam
sarmam, quae sicit eum esse corpus, de anima superilenienses iaciat esse vivum corpus, sed quia ab anima habet quod sit corpus, Ad quod sit corpus vivunt, sed hoc, quod est esse corpus, est imperfectus quasi materiale respectu vitae, de inde est Q rc deme anima non remanet idem corpus speciei. N im oculus de caro non dicuntur in mortuo nisi aeqvi ce, ut patet per Plillosophii in septimo Metaphylicae, recedente enim anima succedit alia ima substant alis,qua dat aliud esse specificu, cum corniptio unius non sit sine generatione alterius. Haec omnia doctor sanctus inpra senti lectione formaliter . Ex hoc patet solutio ad duo argumenta prima in principio dubij adduina. Ad tertium dicendum quod corporeitas poteti dupliciter accipi. Vno modo ut dicit formam corporeitatis dillinciam a formis specificis. Alio modo ut dicit gradum persectio ali genericum consequentem si emam genericam quantu adtius sientiam praecedentem
tamen gradum specificum persectionis eiusdem sor ,
primo modo materia potest denudati a corpore ita te, licet non secundo minio. Ad quartum dicendu quod corpus animatu diuiditur in patiem per se mouentem,quae est anima virtute tantum motiua eius considerata, dein partem per se motam,quae eli corpus cum anima secundum siuim esse considerata. Non est ergo intelligendum quod anima sit pars per se movens secudum eius tolum ambitu considerata, de v, corpus sit pars per se mota s clusa anima,ut innuit Dis. san. in prima parte. 78. Ad quintu dicendum ui sermς elementorum sunt in mixto, non quidem formaliter, sed virtualiter. De quo alias latius disputabitur. Ad sextum di endum quia unius rei esse plures Armas substatiales potestintelligi dupli iter,
uno modo quod in uno sint plures formae viri ualiter, dc sic noest inconueniens ponere pluralitatem formarum,
alio modo sermaliter, o hoc dupliciter, uno modo quod tales sermae sint realiter distinctae, alio modo quod sint distineis secundum rationem,si secudo modo,lic etiam Gesturcoueniens, si primo modo, do hoc dupliciter vel
imumdo deforma linius tantum, vel de serma totius de partis. Voco autem is num partis,quae est altera pars totius compositi: serena vero totius, et resultat ex uni ne partis cum serma, si secundo modo, sic etiam non est inconueniens ponere pluralitatem formatum, ut voluid
argumentu si primo modo est incoueniens de quo procedit mi ita dubi j. Ad si ulmum dicendum quod ab
uno inquantrum unumno procedit nisi unum loquendo in agesi bus naturalibus, secus autem loquendo in agen.
tibus secunda voluntatem, lab uno qucci est unum s cundum essentiam, multiplex tamen se dum virtutem quemadmodu est anima bene procedunt diuersa. Ad octauum dicendum Q homo generat sibi simile non ex eo quod introducit istina subitantialem, sed quia diis nit materia vliinia dispositione ad introductionem lammae substantialis, tantinae rationalis,quae per selam cre timem infunditur. Neque tamen propter hoc sequitur quod homo si imperfectius generans qiam asinus, qui in toto producit sermam sibilantialem per suam gen rationem, quia multo nobilius est S persectius dispon
re materiain ad introducitonem animi rationali liquam
producere aliam qua unq; sormam naturalem. Iuper
hoc patet solutio ad nonum . Ad dec mum dicendum anima sensitiva est Gima substatialis in homine no vii dem secudum essentiam distincta ab anima rationalia
saeundum rationem tantum ut infra probabitur. Ad vp- decimum dicendum quod illa accidentia non remanent eadem numero in mortuo, quae prius suet ut in vivo, sed secundum speciem tantum.
Sequitur intextu. immuresbter quidem ductum est quid ea anima, edic. l Hic incipitieritioseeunda eiu em Eri,'m commenso Sancti Thomae.
Istud est secundum capitulum primi tractatus in quo Philosophus manifestando pri ictam des nitionem
ponit unam coclusionem,ex qua insiti unum coto
rarium. Conclusio est ista,quod anima est substantia, de quod quid est corporis animati potentia vitam habetis', hanc conclusionem probat Philosophus duabus ration bus, quam prima est. Sicut est in artificialibus, ita est in naturalibus, sed in artificialibus, s dolabra esset corpus naturale, stia sema esset substamia, de quod quid est ipsius dolabis, ergo in naturalibus serma est substantiade
quod quid eii eius,cum ergo corpus animai u s tens naturaleae anima sit eius serina ut supra concessum est,si quitur tantum anima est substantia, de quod quid est corporis animati. Secuda ratio est. Sicut est in partibus animalis, ita in toto animali, sed in pari ibus animalis ita est quod s oculus esset animal, oporteret 0, visus esset anima de scillantia eius, ergo oportet quod in toto animali ita se habeat quod serma eius,cinima sit eius substantia.
Probatio maloi is quia si oculus eget ait inlat,de ab eo re moueret anima, no maneret oculus nisi aequivoce. Ex
his duabus rationibus potest elici una talis ratio, videt cet. Illud est substantia, quod quid est,quo remoto n.
remanet idinisi aequivoce sed remota anima non remanet animal, nisi aequi uoce , ergo anima est substantia de
quod quid est corpori animati. Ex praedictis inseri Plii
losophus unum corollarium, videlicet v tum anima stactus tot is corporis, de partes eiu ς snt actus partium, A forma non separetur ab eo cuius est serma,necessariosequitur quod anima no potest separ ri a corpore, vel ipsa tota vel aliqui panes eius si nata est habere parte contra praedictam concitisionem arguitur sic.Ptius non habet notiscari per posterio sed tarma artificialis, cum staccidentalis,de partes anims sim posteriores ipsa anima,
ergo videtur P anima non conuenienter notis laetur per formas artificiales de partes corporis animali. Praeterea
Siseima dolabrae remoueretur dolabra aequi uoce, sed niuoc ergo dolabrae non est substatia, siue quod quid est eius,pater conrequentia squia vidictum est illud ei substantia, quo remoto non remanet illud nisi aequiu ce. Ad primum dicendum quod prius potest noti sicari perpolietius quoad nos lui dicit hic Doctor unctus unde, quia serma accidentalis, cum sit propinquior se sui qua larma subilantiali' conuenienter notificatur per artificialem, de quis ex obiectis de panibus ipsarum potentiarum deuenimus in cognitionem ipsius animς, ideo etiam ipsa anima noti sicatur per partes eius. Ad secundudicendu quini dolabra potest capi dupliciter. Vno m do absolute secudum quod est artificialis res, de sic veruest quod sorma eius no est substatia eius. Alio minio potest cosiderari coditionaliter,ut puta, si dolabra esset corpus materiale, de sic isto mo forma eius eget stilia eius.
160쪽
Contra textrum dubitatur utrit anim sit substantia corporis animii habentis vita in potetia. Et ar uitur quod non,quia id quod habet principium vir Ahabet vitam in actu,sed corpus animanam habet principium vita ,s ani mam, ergo habet vitam in actu, & per cosequens anima est suόstantia corporis animati haiatis vitam in actu &non in potentia. l n contrarium arguitur per Philosophuin litera. Responso dicendum quod anima est substatia corporis habentis vitam in potentia. Procuiusdeclar tione notadumptimo quod vita potest capi dupliciter, uno modo pro esse viventis, scut dicimus quod vivere vi mibus est esse, alio modo accipit vita pro vitali operatione, sicut dicimus aliquid vivere, quia mouet sei sum. Ex quo sequitur quod aliquid potest habere vitam
in potentia dupliciter, uno modo accipiendo vitam primo trivido, di sie illud,quod nondu habet animam,quod natum tamen est habes dicitur habere vitam in potentia, alio modo accipitur vita se do modo, di sic illo modo dicitur habere vitam in potentia,quod habet principium vita, scilicet animam, tamen non in actu operatur per eam. Notandum secundo quod duplex est potentia, ut etiam ex dictis concluditur, quHa enim est abijciens animam, quaedam non abiiciens animam, sed operatio nes eius. Notandum tertio ν duplex est potentia. usdam est coniuncta actui qums.stat sub actu. Alia est di stans ab actu,quando scilicet non actu perficitur, persermam tamen de proximo apta nata est perfici. Quibus suppositis dicendum est animam esse substantia corpori, habetis vitam, potest intelligi dupliciter, vel accipiendo vita secundo modo, do sic conceditur, vel primo m do, de hoc dupliciter, vel loquendo de potentia coniuncta actui,vel distante, si primo modo,sic etiam conceditur,s secundo modo, sic anima non eit substantia corporis habentis vitam inpotentia,sed in actu ut voluit argumentum dubij. Ex quo patet solutio eius.
incertis, s c. l Hic incipit lectio tertia eius rim libri, Cy m commento S. Thomae.
1 Stud est tertium capitulum primi tractatus in quo
Philosophus volens demonstrare praedictam definitionem animae ponit tres conclusiones. Quarum prima est quod anima est corporis viventis actus de forma, quam conclusionem probat Philosophus tali ratione. Illud quod est principium vivendi , est corporis viventis actus de ser mi, sed anima est principium vivendi in his,
quae vivunt,ergo anima est principium corporis viventis actus de serma probatio mediae. Nam illud per quod differunt animata ab inanimatis est principium vivendi, cum animata disserant ab inanimatis in vivendo, animata disserui ab inanimatis per animam , ergo anima et principium vivendi.quod sitit probandum Contra hanc rationem arguitur sic. Quaelibet serma naturalis est natura, sicut patet per Philosophum secundo Physi. sed anima non est natura,vt ditat hic Philosephus, cum natura
non moueat ad contraria loca. anima.n. moueat ad contraria loca. anima enim moueat ad contraria loca, ut in-
sirius patebit. ergo anima non est sema corporis viventa . Praeterea, proprium persectibile non potest esse sine propria ibrma,sed aliqua sunt viventia sine anima, ut pa tet decorpore cςlesti & spiritualibus creaturis, ergo ideut supra. Praeterea. Potentiae ani mς sunt principia vivendi,ut insta concedii Philosophus de tantum no sunt corporis viventis semia, ergo maior pisationis salsi. Ad primum dicendum v, B am quam quamlibet esse naturam potest intellio dupliciter,uno modo sic ς, sit principium motus de quietis, Ac sic quaelibet serma naturalis
est natura, alio modo ui operetur per modum natur fescno quslibet serma naturalis est. Nam natura no mo uel ad contraria loci,sed determinatur ad unum, anima vero mouet ad contraria loca ut ad sensum patet. Vnde anima non dicitur natura secundo modo. Ad secundum dicendum quod nullum corpus vivit sine anima formaliter de intrinsece, corpora autem coelestia n dicuntur vivere formaliter sed sersitan ei iue, quia mouentur
ab intelligentia. Ad tertium dicendum quod duplex est principium vivendi. Quoddam est primum principiti, de quo eil hic ad propositum. Aliud est principium proximum icet ergo potentiae animae sint principia uiuen di immediata, capiendo vivere pro operatione vitalionima tamen est principium primum, in cuius virtute potentia operantur. Secunda coerclusio. Tantum quatuor sunt modi vivendi unus, per intellectu alius per sensum, alius per motum localem, alius permotum alimenti decrementi, se augmenti, quae conclusio probatur tali ratione. Modus vivendi est, secundum quem sumitur aliis quis gradus viventium, sed tantum sunt quatuor gradus viventium,ergo sunt tantu quatuor modi vivendi, pr batio minoris. Nam in quibusdam viventibus inueni
tur tantum augmentum, decrementiam,sse alimentum. s.
in plantis. In quibusdam vero clim his inuenitur sensus sine motu locali, sicut in animalibus impei sectis, vitaerius vero in quibus la inuenitur motus secudum locum, sicut in animalibus persectis, quae mouentur motu Pr gressivo. in quibusdam vero cum his inuenitur intelle s. in hominibus. Contra hane conclusionem arguitur sic. Quinq; sunt genera operationum animae, ut Philosophus infra determinat,dc supra concessit, videlicet vegetatiuum, sensitiuum, mortuum secundum locu, aD petitiuum, te intellectivum,ergoquinque sunt modi vi uendi se non tantum quatuor. Praeterea. Vbicunque et hephantasa,ibi est motus localis, sed in animalibus impersectis est phantasia saltem impersecta,cum in eis sit se ius, ergo in ipsis est motus lota is,de perconisiuens se
sus,de motus localis non secium diuersos modos vivet
di. Ad primum dicendum negando consequentia, quia Philosophus non intendit distinguere hie modos vivendi secundum diuersa genera operationum anims, sed secundum diuersos gradus viventium, unde cum appetitatiuum G iaciat aliquam diuerstatem in gradibus viventium,cum ubicunque sit sensus, ibi si appetitus, sequi'ru, appetitiuum non constituat modu diuersum ab alijs. Ad te dum dicendum quod duplex in motus localis. quidam est impersectus,videlicet motus dilatationis aut e strictionis,& talis bene inuenitur in animalibus imperfectis, alius est motus localis persectus, te talis solum reperitur in animalibus persectis, qui quidem conlii tuit ni um vivendi distin m ab alijs,non autem primus.
Tertia conclusio. vegetabilia vivunt , quae probatur tali ratione. In qui stunc enim est unus praedictor si qua tuor modorum vivendi, illa dicuntur vivere, sed omnia
vesetabilia sum huiusmodi. Omnia enim habent in s i iis potentiam quandam,& principium, quo suscipiunt
motum augmenti de decrementi, ergo sequitur quod vegetabilia vivunt. Et non solum vivunt ut dicit Doctor sanctus dum augetur,ct decrescunt, sed in tu viuum,