Augustini Dathi Senensis Elegantiarum linguæ Latinæ præcepta cum familiari Iodoci Clichthouei, ac Iodoci Badij Ascensij enarratione, nunc demum ab Ioanne Raenerio diligenter recognita. ..

121쪽

veniat. Uelim magistrum venire.Lut magister veniat. Timeo magistrum venirea.ne magister veniat: vel, timeo

magister veniat.Ite duo ablativi in designatione sinusiae positi,resoluuntur in suppositum, M appositum p ν

cedentibus particulis,cum,quia, dum,donec, Vel,si, aut

similivvt, sole lucente dies est.i. dum sol lucet. Ablativi autem ab impersonalibus a parte posteriore recti,similistet M accusativi ab illis impersonalib' poenitet, u taedet,&ciduriuscula in nominatiuum resoluuturi sic, Male sera uitura seruo, Seruus male seruit.Taedet animam meam vitae mes,Anima afficitur taedio vitae meae. Haec autem, quae de grammatica constructione dicta sunt,non ita intelligas,qubd grammaticu ita loqui putes, sed Obd qui

grammaticaliter partes ordinant,eu ser quem diximus habeant construendi modum. orator decimo rono Saepe sermonem de recto in obliquum vertes, contra grammaticoru,quem modb dixi, more.Ite pro eo quod est,uolo ut ad me venias: diκeris, velim ad me venias,

omissis illis particulis,H,M Obd.Uel per infinitiau, veν lim te ad mevenire. Item pro eo quod in,Posti audiuero sermonem, eniam ad te: urbanius dixeris, Audito sermone ad te veniam.De qua re in libello nostro de Latinitate ex dignitate loquendi,videbis.

Grammaticus vicesimo. EQuae de costructione,atin si tu partia orationis a grasmatico praecipiuntur,quantum fieri potest, ubiq; seruo huntur.Dico quantum fieri potest, quia M plures sunt unius determinationes,tunc qui magis intrinsece determinant,magis vicinum habebunt locum, ut satis patuit de adiectivis,D adverbiis. Orator vicesimo. Quaecunt de situ, atqi locatione partium orationis praecipiuntur,pro aurium iudicio variari possunt, prae ter ea,quae de coniunctionum, ersus,qui 3, tenus, Mquorundam aliorum ordine dicta sunt. vi autem horti

122쪽

quaedam manifestiora sint,addamus ti alia venusti oraclinis praecepta.

ordine praeceptum.

Non olum quo ordine sed etia qui eum qu elibet

Nam in multis,si contra consuetudinem feceris, non solum Latinus,sed ne grammaticus quidem censeberis, cuius res varia sunt exempla. Primum Memplum.

Omnis eum positiuo,aut comparativo, nunqua cuJὰ Omnis perlativo:Quist, econtrario risuperlativo, siue in eode, siue in luerso esu:vit eu numeruli ordinis T dictione UyψQuotus:nunquξ cum po itino,nisii superlatiuus in usu

nonsit,ueq; cum comparativo recte ponitur. Ut,omnes boni omnia meliora optimis quibusin de/stinant. Quotus enim quisl aliter censeat iaciundum q.d. ratissimus. Quia vem quisl genitivum pluralem in usu non habet, dicemus pro Optimorum quorunt, optimi cuius . Exemplum de numerali: utimillesimus quisl miles dictus, quasi Unus e mille, quotuscunq; sit, non is tantum,qui millesimus ordine. M ita in relis quis. Exemplum de carente superlativo,ut apud Sablustium, Nam strenuus quisin aut occiderat in praelio, aut grauiter vulneratus discesserat;hi Ualla mallet discere strenuissimus quis .Item unusquis ,& singulatis qui 3:nam singularissimus negat Ualla dici. Secundum Memplum.

Possunt aute ambo superlativi esse nominales:HQuim Quintili. tilia.Quod ut longe optimum, ita difficillimum.Et iteorummon ut quici primum dicendum,ita primum oci

123쪽

currit. Aut ambo adverbiales ut Cicero, Ut enim quiri optime dicit,ita maxime dicendi difficultatem, vario clieuentus orationis,expectationemqi hominum pertim scit.Et iterum, Ut quisl animi magnitudine maxime e cellit,ita vult princeps omniv,vel potius solus esse. Aut alter nomMalis,alter adverbialis: vi Idem de orator ut quisl optime Graece sciret, ita esse nequissimum. Tertium Memplum.

Cum sit perlativo non ponemus dictionem vivisi perlativi habentem.

Cuiusmodi sunt, in primis, praeter csteros, apprime, Per,Valde, sanequam,oppidd, pcrcu: quae omnes posiρtiuo congruunt: ut apprime doctus, percs eruditus,ompiad abundans: quasi quod satis sit oppido. Inde enim tractuni est. Quartum Memplum.

Quid ablutivus comparativo proprius est, omnia assuerbia in o comparativo, edi eius virtutem habenti, citius modisuntsi perlativa, Secus, Alter, Altus,Post, te,Prssis, Malo, Anteeedo Antecello. eello,vel Meelim, V similia quadrantiquibus etiam Longe congruit.

Ut multb melior, multb omnium optimus,longe praestantissimus,longe aliter,multd secus & Quintum exemplum. Adverbium in una, ut tantum, quantum, modicum

parum,mbit,o nihilum,fatis, tantundem, positi uis coniungenduunt.

Ut parum peritus,ac tantundem probus. Se κfum Memplum.

vim habenti cungruunt.Ut longe reuerendus, nam reuerendissimus non dicituri facile princeps, nimirum pra stans,aut praestantissimus

124쪽

Septimum exemplum.

Dimo qum,scepta pro eo quod est quantum,posis

trio cohaeret:& id quidem figurate quodammodo, ubi aut per admirationem, aut per dubitationem loquimur. Vtio quam glorifica luce coruscas. in iucundum putas,seruire deo Nescis quam suave sit iugum domini. Aecepta vero pro quanto ,licet raro,comparatiηρ ve gau. gruit. Ut Uergilius, in magis illa fremens, et tristibus essera flammis,&e.

Sed decepta pro valde,quod frequentisitae sit, με

perlativo iungitur, etiam cum principali verbo, & sine figura.Ut,Vir quam doctissimus quamoptime dixit.Nodicea tamen, Uir omnium quamdoctissimus, sicut nee omnium valde doctus. O duum Memplum.

Repe itur tamen quam, pro eo quod est quentum,

cum superlativo intercedentei verbo possum, queo, οβ Ieo,aut consimili. Ut, dicam uuam breuissime potero. ubi tamen malim dicere,v breuissime potero.

Aecepta autem p o valde, tune necessario positivo

iungitur, quando annexam habet dictionem, vim suν Curtiua perlativam habentem. Ut, perquam, Oppidoquam, sa/nequam &αCurtius autem libro. q.dixit, Bessum quos o B actrianorum ducem,perquam maximo posset exerφcitu coactum, ad se descendere fecit. Sed illudIropter verbum, posset, forte excusaturqSi quis igitur coparatis uum,& superlativum huius positivi perdoctus, aut per quam doctus postulet,dicetur non perdoctior,sed mulν

id doctior,& longe doctissimus. Nouum exemplum. Comparandi adverbia,quando erecessum connotae, remparativum vitant: quando autem comparationem, non refugiunt. V ego tam te doctior sum, ain tu me fortior.

125쪽

Decimum Mem plum.

perlativis haerent.Uerbi gratia,ut castissime,lta honestis x sime diceris vixisse.Uatro lib. r.de canibus loquens, cta paucissimogrelinques,tam optimi in alendo fient.Et CaCRx0 to in re rustica.c.6s. acerbissima olea erit, M oleum facies,tam oleum optimum erit. Vndeeimum exemplum.

valerius Ut Valerius Maximus libro.2.ca.3. Erit eb etiam ob/scuriosiqud quisl deterior. Item lib. ca. 3. Censu par unicuit pauperrimo.subaudi etiam, ut sit, unicuit etiapauperrimo.Mancinellus de quam dictione haec, M alia Tentu prae ν in Uallam affert,Vbi plenius de ea te disseruimus:

ceptum Ioiaei Bd. reiiD Tertiu de venusto ordine pMceptRl stiirae clitoque quae est via voeabulorum structus ra, ν collocatio fine offensione )fummobere mιdciis dum est,in qua liter drum,syllabarimis leuitatem π peritatem attendimu .Nam inordine dictiones singui cis coniunctae conse Dranturnoufere a suo ed his In cato.Porro dicendum Τ potius asterclum in ' proprie. Primum Memplum

Iuliunctura eduendum est ereber voeabulorum,eos in runde praesertim,eoneursus, iue bidius:v vaccet aenea inuauissime impendebant.

Meundum Memplum.

126쪽

Tertium exemplum.

Vit inda est eii lem literae bildbae, aut dictionis nis

trita,molestast; amiciuitas.UGO Tite tute Tati tata tyransne tulisti. Item,Nam cuius rationis ratio non consta. ei rationi ratio non est fidem adhibere. Quartum exemplum. Praeterea mala esst iunctiird,quae ea cephalon.i. malum sonum parit: vGNumerum cum nauibus aequati

Videndum autem est,ne ultim doliaba prioris vero biftprima sequentis.Et ne duae,aut pluresolla priorem sensum terminent.

Vt apud Ciceronem,O fortunatam natam me consale Roma.Et in epistolis,Res mihi inuisae visae sunt Bris Cicero te.Et apud Uergi.Sola mihi tales casus Cassandra canes Vergilius hal.EGDorica castra Et, Sale saxa lanabant. Et, Sentia penuria gentis. Quintum Memplum.

tact iugeda sunt:vt,optimorii,sortunatorial iperator Smtum exemplum.

Mouosellaba quoques pluresunt, male concurrunt: duram enim compositionem faciunt.Quinetiam confosnantes a feriores in uinctura rivi itur. Multa quos breuia fienJunt ediuerse longa continuata tardae orat lanciu.Verunt en nulla certa leκ dari potest,sed pro aurium iudicio I dicendorum miclitate variadus

Exempla inuentu facillima sunt. S litera sibilii pant,& R,rimi:vt,Ia satis terris niuis,ati dirae Gradinis missit pater,& rubenti Dextera sacras iaculat' arces Terruit orbea Carrebi Hora.rem depingere vise luetatu lano.Qμ4rtum praeceptum riu 'lem.

127쪽

tam in fingulis,ludni in coimis verbis, ne luid pera peram licetur, kmmd edulis est.

Primum exemplum.

In singulis rauedum est,ne deo escat oratio, e fialis kbiungatur infirmius :vssimi of r. Nam duo geri, insurgeresententiae debent.

Secundum exemplum. Si ordinem natu sequemur,prius viros ,quam foraminas:ortum,clvim occa um: leos,quam homines Axe rimits.Genera peciebus, comunia propriis, remota pro, imis anteposuerimus. Tertium Memplum. CGebimus duae ne ordo paridi ambiguitate .ut, Dico te Pyrrhe Romanos vincere posse. Rufrium Memplum. Vitanda est etiam deformis verborum traiectis.Vc Has res b Luci ad te scriptas misimus fili. Quintum memetum.

Vitabitur ad hoe longa,s obscura transirespo*t,

ne exequias quide unus inter miserrimos videre meas. Sextum memplum. Longap terea verborum continuatio, quam virus spiritus enunciare n5 possitieuitabitur. vale Valla cera set in principio maioris operis Pristiani. . Septimum Memplum.

Sallustius EUnde Sallustius dices,In tugurio mulieris ancillae. ne addidit ancillae, male additur' mulieris,si ancillae praemisisset.Omnis siquidem ancilla mulier, sed non omnia mulier continub ancilla est Similiter statres gemini recte dicuntur; in trigemini fratres.

128쪽

. OElduum Memplum. Si quo ordine res gestaesunt iidrretur, aperta redde

narrationem: sed mulid iucundissimia est,in metaphoris quoq; rera gerendarum ordinem conspicere.Sicut in illo Quintiliani , Duxit me similis actas Nicerut officia, coepit Quintillare' fides,amante odisse no potui. Primum siquide ducimunde inde, vincimur: tu capimur: & demit sic labascit nobis animus, ut amplius odisse.n5 possimus. Haec hactenus. Nunc ad Augustinum nostrum redibimus.

quo: quorum hic pleriit erit ordo,ut obliquus in prines pio, suppositu in medio,verbii in fine Iocet. Et ina post obliquii tan eius determinationem grammaticus locare consueuit,id orator in prima fronte non tard ponit.

SCis plena or4tione costare tribus partibus,quodsip Cotinuatio positit ut rerii ipsorii vocabulis vldo quod verbil, ii , praecepisquod appositii vocat. Dicut igiturnamduci: Scipio Augusti

Αρbrieduus deleuit Carthaginem. Ornatioris vero elos uti bolas couerso potius visitur ordine:Carthagine Scipio Aphrieanus Jeleuit. Illi,M.Τ.Cicero utiturfamiliariter P.LEtulonios vero,P. Lentulo M.T. Cicero fumioliariter utitur. Quibus plane exemplis patere arsitror, appositum primit in oretione lippositum me lium, nosuistimum vero locum verbum tolere. Sed οβ quid pro grammaticorumore post appositum situm erit, id initio

orationis ponsolet:cuius rei exemptisubnectam: Scipio Aemilianus evertit Numantiam urbem opuletissim iniissipaniae. Η1paniae opulentlymam urbem Num stiam Scipio Aemilianus euertit. No ignoro multa esse genera epistolaru .Epis'olam genera multa se no igno

129쪽

iis ELEGAM AUGUS, DATHLLse gemoniis senstillymas leges Lacurgus renidis. multum consimili ratione. Appositum igitur pleruus principio ponitur, suppositum medio ine verbum:vt,

Areopagum Solon Salaminus primum constituit. ubi grammatici dicunt, Solon primus constituit Areopas

gum. terum diuersis ordinibus,s locis Ledule june partes pro durium iudicio : quod quidem Iob vj.

comparatur. Ad huius clariorem cognitionem noscere dignu est,qubd oratio absoluta,siue plena est, quae perfectam continet sentetiam. Et illa ex tribus potissimum coponitur, Sappositum scilicet supposito,verbo,ia apposito.Siappositum est noUerbum minatiuus ante verbum rectus. Verbum autem hic in Appositiam proposito,est verbum personale finiti modi.Appositum est casus post verbum rectus. Debet ergo fm oratorum leges primo loco appositum poni,secundo suppositum,& tertio verbum: ut vhi grammaticus dicit,Gloria comitatur virtutem: potius dicendum est,uirtutem gloria comitatur. Studeant autem pro viribus adolescentes, ver

hum principale in fine orationis ponere. Nil em illa grastius est oratione,in qua verbum principale ultimum sontitur lacum: vi,Te sanum esse quod prosectb mihi fuit iucundissimum ex tuis litetis intellexi.Qubd si quid in

structione sequatur appositum,ut genitivus ab eo roctus,aut quilibet alius obliquus, debet in oratione prae' poni apposito,Vt quod constructione ultimum est,sit primum situ,et e diuerso,Ut gramaticus dicit. Labor emo, lit ingenii obtusitatem: orator verb dicit, Ingenii obtusitatem labor emollit.Similiter grammaticus dicit,Diligentia superat grauissimam dissicultatem cuiust rei. Orator verb dicit,Grauissimam cuiust rei difficultatem diligensesplo aphra tia superat. Duo fuerunt Scipiones virtute admodum cannus insignes .Prior Aphricanus cognominatus, eo qubd in

Scipio Emili secundo hello Punico Annibale tandem deuicto, Carymus, thaginem Aphacae urbem celeberrimam in Romanora

potestatem

130쪽

potestatem redegerit. Posterior, fi lianus cognomis natus est, a Scipione Aphricano adoptatus. Hic in teratio bello Punico Carthaginem subuenit. Numantiam Hispaniae urbem fame diutius amictam cepit ,'Vt narrat ,

Lucius Florus libro.isepitomatum de bello Numanti Meu ano. Lycurgus c de quo autor ponit exemplum a fuit

Lacedaemoniorum princeps clarissimus, qui ut condistis a se legibus aeternitatem claret,patriam spore reliquit,&in Creta perpetuum egit exilium. Moriens iussit ne sua ossa Lacedaemona referrentur,ut non crederent Lascedςmonii se iuramento solutos esse,quo recedens LP curgus eos astrinxerat, ut eius scilicet leges seruarent, donec reuerteretur.De quo latius tractat Iustinus libro ij.epitomatum. Laced on nis,vel Lacedaemonia, Laced orai est urbs Laconiae, quae etiam Sparta, tae, Vel Sparat es,Vocatur. Inde Lacedaemonius, & iSpartanus nos Solon mina adiectiva. Solon fuit unus ex septem sapienti, Salaminumhus Graeciae,patria Salaminus:vnde Salamin, inis:vel Salamin. Salamus:vel Salamina,nae, est insula in Euboico mari, Salamus. contra Athenas sita,urbem habens mi nominis,ex qua Salamina.

Solon oriundus Salaminus dictus est.Hic Atheniensi, Areopagus hus leges dedit, M Areopagum instituit. Areopa' Areopagii

guritatine Martis vicus dicitur.Nam vicus erat Athonis,a templo Martis sic cognominaturilin quo exacti sis . . . .... mum de arduis rebus agebatur iudicium. Inde areopaνgit iudices,qui in Areopago iudicabant.Hinc diuus Dionysius Areopagita cognomsnatus est'. Phalera Pnalem phalerae clicet frequentius pluraliter Idicatur equorum est ornamentum. Vergilius, Primus equum pha, Vergiliu .ietis insignem victor habeto . Inde phaleratus, phaloris ornatus ransfertur autem hoc nome ad alia rerum, in Orationis,ornamenta.Inde phalerata verba dicuntur

ornata,& splendida. ordo, se Iinatio textus. Tu adolescens lector, scis, id est scire debes, oratione Evoaod

plenam, id est perfectam, constare, id est confici tribus Clichtho.