Caeremoniale episcoporum. Iussu Clementis 8. pontificis maximi nouissimè reformatum. ..

51쪽

Caerimonialis Episcoporum.

- - Ψν Qui de candela seruient ι ter-

DE NUMERO, itu, de baculo pastoralhqu xlitate, & ossicio miniit Om mitra, quintus de th seruientium Episcopo in d/ tibulo,& nauicula; sextus, diuinis, videlicet de libro, dς de candelabris &candela, de baculo, de mi xx i ctiei,.Cum vero Missam sinde illuribulo, de Cadcl4bxiβ, ieiuniter celebrat, Ultra prae de gremiali, de ampull/β, dicto, ac Diaconu, & Sub- ad abacum. Cap- XI diaconum, de quorum ossi 8 Τ Εpiscopales sen cijs etiam supra dictum est, ctiones praeser- habebit alios sex, quoru duo

tim in Ecclesia, eode habitu clericali, & cot&in diuinis ossi- tis induti serviet, alter de greciis commodius, digniusque miali,al ter de ampullis. Relis erceri valeant, pluresn qui quatuor poterut effec cetar ij sunt ministri, licet bicularii, sime familiares Epi- pauciores in Vesperis sussi- scopi clarioli habitu, sed siciant, quam in Missis. Cum ne cottis stantes apud aba- ergo Oiscopus Vesperas δε- cum; & hi quidem ministri lemniter cantabit, ultra Pre- omnes sit haberi non potes terum assistentem, duos- runt ex remio Ecclesiae, vel oue antiquiores Diaconos de familiaribus ipsius Episco assistetes, qui caeteris dignio- pi, poterunt iussu Eptaopires sunt, de quorum ossicio couocari ex parochii & Ε supra dictum est, ubi com- clesiij sciuitatIS, Iidemq; Ommode fieri poterit septem sal nes, praeter iam dictos qua-tem alios ministros habere tuor familiares, seruientelineum conuenit,aspectu, habi- Episcopo, cum inauitur, tu, & tonsura decetes ac cot exuitur acris parametis tam

tis mundis indutos. Primus in Vesperis, quam in Missis erit qui de libro, secundus, dicta paramenta portando,

52쪽

Liber Primus.&reportado,ex quibus, qui de baculo pastorali, de mitra, de thuribulo,de candet bris, de ampullis vini & aquet seruiunt, ubi commode fieri potesttant in ordine Acolitatus; ut disciplinae dignitas, quoad eius fieri possit conseruetur. Igitur primi ministri officium erit, cu Episcopus celebrabit Vesperas, aut Missas lemniter, curare, ut flagnacula in libro, ex quo Episcop' Antiphonas, aut Hymnum est intonaturus,aut orationem cantaturus, sint re-

suo loco disposita, ne, cudicendum aliquid erit, indecenter huc, illuc solia vertere cogaturuelibrum ipsum custodiet,& reponet in loco dece- ei, quem, cum opus erit illuEpiscopo offerre, sustinebit ambabus manibus ab inferiori parte libri positis altius, vel dimissius, pro statura celebrantis, nec se loco mouebit, nec umquam genufle istet, etia si ipsemet celebras,

dialij omnes genuflecteret, cum, ut supra dictum est, instar legitis sit; nisi cu fortasse

ob commoditatem Episcopi legentis eum genuflectere magis expediret, uti cum librum tenebit pro Psalmis a Pontifice legedis, antequam paramelis Missalibus indu

tur,locus eius erit prope altare. Cum vero Presbyter assistens paratus librum sustin bitante Episcopum in cantu legentem, ipse a sinistris Episcopi stans adiuvabit in sustentatione libri ipsum assistentem . Alter in eodem habitu de candela seruiet ue tertius minister eodem habitu, seu pluuiali indutus iuxta locorum, & Ecclesiarum comsuetudinem,uti de primo dictum est,ipsius baculi custodiendi, portandique ante Episcopum, quoties Opus erit, onus habebit, quem manu dextera cottς extremitate cooperta tenebit, sed nudum. nulloque panniculo appen-

, illum Episcopo cia Opus

erit,osseret. Quo autem tempore , & in quibus actibus Episcopus baculo pastorali F vu

53쪽

Catrimonialis Episcoponam. vii debeat, inserius suo capitulo describitur. Quartu ministrum de mitra seruientem oportet mappa sericeam oblongam a collo pendentem gerere, qua utitur ad mitram sustinendam, ne illam nudis

manibus lagat: caute autem aduertat, ut cum ea Episcopo imponenda, auferendave

erit,illicd lateri Diaconi assistentis illam imposituri, vel

allaturi adhqreat, mitram auferens, vel recipiens. In Vesperis incepto primo Psalmo, deposita mitra pretiosa super altari in cornu Epistolae offert simplicem, incepta antiphona calici Magnificati

offert pretiosam, &simplicem super altari in eade parte locabit. In Missis, dicto

per Episcopum, celebratem, seu non celebrantem hymno Angelico, adsit cum m

tra simplici imponenda Epis x po sedeti, ipsa pretiosa super altari deposita. Ut plurimum enim selent Episcopi in Missa uti pretiosa usque ad dictum hymnum /m

licum, postmodum simplici usque ad finem Symboli, tum

lecto offertorio, reassumere pretiosam, eamque tenere vLque ad finem Missae suo tempore. Cum praedictus minister mitram tenet, habeat vittas,seu insulas illarum versius

se ipsum, & cum illas deponit siue super altari, siue s

per mensa, aut abaco, Vittae exterius pendeant. Quintus

minister Acolitus thuribulum,& nauiculam incest ministraturus debet aliquanto caeteris robustior eligi, quo pondus illoru sustentare possit, eaque debet eleuatis aequaliter manibus tenere ue videlicet, thuribulum dextera, pollice in annulum maiore immisso, altero vero eiusdem manus digito minorem amnulum catenulae eleuanti coopertorium thuribuli appositum reget, & sustinebit ι sinistra manu pedem nauiculqcum ince , & cochleari caute gestabit, cottam super brachia prius reflectens, ne sorte contingat illam cum th tibulo,

54쪽

Liber primus. 22ribulo,aut nauicula implicari, au i comburi. QEo autem loco,& ordine incedere, stare vel genuflectere cum alijs ministris ad Euagelium euntibus , & redeutibus debeat, & de ali)s, quae ad suum officium spectant, suo tempore a caerimoniarijs docendus erit. Acoliti duo ceroseratij

debent & ipsi robusti, & in

statura, quantu potest, aequales eligi, ut lumina aequaliter teneant, & deserant; cumque capturi sunt candelabra,accipient quidem manu. dextera , ita ut qui a parte dextera incedit, ponat manum sinistram ad pedem candelabri, dexteram vero ad medium

cadelabri globum; dc qui incedit a parte sinistra, ponat dexteram ad pedem, sinistra ad eumdem globum. Cumque reuerentias erunt facimri, illas aequaliter, & eodem tempore faciant: ac denique eundo ue stando, ac redeundo in omnibus actibus inter se. ipsos, &cum alijs ministrisse consorment,prout per caerimoniariu admonebuntur. Quod si, dum cantatur Eua- gelium,genuflectendum sit, ac propterea omnes genuflectant, ipsi stabui simul cum subdiacono librum tenente, ac si immobiles essent. Duo praeterea alij, sed in Missa totum , adhibentur ministri, quorum unus de gremiali,alter vero, qui saltem Acolitatus ordine insignitus esse debet, de ampullis seruiat; &qui gremiale ministrat,intentus esse debet, ut cum cel brans Episcopus surgit,animquam mitra ei auseratur, ipsum gremiale per subdiac num de gremio Episcopi ablatum reuerenter recipiat, ibludque complicatum ante peetus ambabus manibus teneatue& cum opus erit, eidem

Subdiacono reponedum in gremio Episcopi sedentis, ac demum post lotionem manuum Episcopi lecto Offertorio, illud super abaco reponet, cum eo amplius utendunon sit. A colitus autem, qui

de ampullis seruit, post lectu

55쪽

Caerimonialis Episcoporum. offertorium curam habebit portassi ampullas, siue vrceolos vini, & aquae super aliquo paruo bacili pariter dispositos, sequens immediate subdiaconum calicem, & patenam ad altare portantem ;easdemque ampullas oportune ipsi Subdiacono porriget; & vino, & aqua ex illis

in calicem missis, eas ad abacum reportabit, & demum

easdem ad altare post communionem, iterum pro purificatione asseret, & pariter ad Abacum reportabit. Quatuor ministri familiares, de quibus supra mentio habita est, seruiunt ad lotionem manuum Episcopi, incipiendo a iuniore, seu minus digno unusquisque per ordinem vice sua: quater enim Episcopus in Missa solemni lauat

manus;primo antequam ca

piat paramenta, secundo statim post lectum offertori u ;tertio post incensatione oblatorum , quarto & vltimo post communionem. Hi etiasseruiui Episcopo ad induendas exuendasque caligas, &sandalia. Si celebrans esset Romanae Ecclesiae Cardinalis, vel Archiepiscopus, aut

Episcopus valde insignis, possent ad huius odi ministe

rium lotionis manuum ipsius celebratis inuitari aliqui ex proceribus, & nobilibus viris illius ciuitatis, qui velo

sericeo circum spatulas exte-so, duas argenteas lances, seu sontes, si commodum erit, quos bacilia vocant, cum aqua odorisera extremitate illius veli coopertos suo tempore ministrent, praeeunte clavigero, seu magerio cum claua argentea , si est Cardinalis, quo casu conuenit etiam)praegustationem dictae aquae fieri apud abacum a ministris, vel scutiseris, ibiam ipsi nobili exhibentibus

omnesque praedicti, siue ex familiaribus Episcopi, siue ex

nobilibus ciuitatis sint, eudo, & redeundo genufl ctunt usque ad terram, ante altar ante legatum, si adsit,& ante Episcopum; sed praesente

56쪽

Liber primus. sente Legato, Cardinali, vel Metropolitano, no ita prosunde,ante Episcopum genu sectant. Eorum locus, si su rint ex familiaribus Episcopi,erit apud abacum, ubi stabunt inter mensam, & murum, capite detecto semper,& versa facie ad Episcopum 3 si ex nobilioribus ciuitatis, sedebui in loco pro ipsis nobilibus deputato, unde suo

tempore per caerimoniariuvocabuntur, dc associabuntur euntes, & redeuntes. η-dem ministri adhibentur, si Episcopus celebrans non sit proprius illius civi tatis, perinde ac si in propria Ecclesia, celebraret, excepto Acolito de baculo pastorali. Dicti omnes ministri necessatij sunt, etiam in Missis non per Episcopum celebratis in E clesijs Collegiatis praeter illos qui ministrant mitram, baculum pastoralem, & gr miale, quae sunt Episcopalis dignitatis propria. Familiares autem minime sunt necessaris, cum nec abacus aut 23

mensa erigatur , sed ad lotionem manuum celebrantis post offertorium seruiet

clesiae, & praeparandii in ea ante aduentum Episcopi. Cap. XII. via regulariter in Ecclesia solentata

sacra peragutur, consentaneu est, ut de eius orna tu, ac de offi-

fiunt, sermo habeatur: igitur habenda est ratio in ea ordinanda temporis, & loci, ac

personarum. Decet enim, ut

in diebus festis splendidior

appareat, quam in alijs non festiuis, eoque magis, quo ipsi dies festiui erunt solemnIores. Sic maior etiam cura,

adhibenda erit in ornatu Ecclesiae Cathedralis,aut Collegiatae, quae & numerosum clerum habeat, & supellectilem amplam, quaeue cogrue siluata, & suis partibus apte distincta commodiorem omnandi

57쪽

Caetimonialis Episcoporum. nandi praebeat iacultatem.

Personarum etiam, quae ad Ecclesias in celebritatibus conueniunt,& diuinis offi-cijs praesunt, aut intersunt, dignitas , prout maior vel

minor, erit maiorem minoremve apparatum exposcit.

Si igitur festiuitas erit praecipua, & de solemnioribus illius Eccles , primum a parte exteriori ornandae erunt valvae ipsius floribus, ramis, frondibus virentibus, brucheolis, aut fascijs diuersi co loris appensis, vel colligatis, quo splendidius pro locorum consuetudine, ac temporum qualitate fieri poterit , supra vero portae super- luminare imago Sancti, vel Sanctorum , quorum dies

festus agitur, pariter ornata,

& sub ea insignia Summi Pontificis, Legati, Cardinalium, aut Nun iij Apostolici, Episcopi, Reipublicae, Principis , aut ciuitatis pro libito

ponentur, seruando in eorum positione ordinem dignitatum . Inferioris vero

ordinis hominum, maximdlaicorum, insignia non sunt apponenda. Si Ecclesiali, bebit porticum, congruum erit& illam pannis alijs pubchris ex serico, siue ex corio, ex aliave honesta materia, confectis , seu elaboratis, prout haberi poterunt, eX-

ornari , in quibus tamen picturae intextae , seu pictae non sint profanae, vel indecentes ue quod & in alijs pannis , in apparatu interiori, & exteriori Ecclesiae obseruandum erit, & maxime ut non ponantur ibidem ulla effigies, nisi SanctoruInis, vel summorum Pontificum. Intus quoque, si fieri poterit , parietes Ecclesiae aulaeis, tribunae vero holosericis, aut nobilioribus cortinis coloris caeterorum paramentorum pro sesti qualitat . In primis autem sedes Episcopalis aliquanto etiam pulsarioribus , insignioribus

que tegumentiS ornetur, C

iusde coloris sestiuitati congruentis. Similiter & sedes Legati

58쪽

Liber primus. Legati Apostolici, aut altorius Cardinalis, qui sorte se cris officijs interesse debeat,

Ioco, & ornamentis condecentibus praeparabitur. Subsellia quoque pro Praelatis, Canonicis , Magistratibus, alijsque magnatibus, nobilibusque laicis pro Ecclesiarum, locorumque consuetudine , commoditateque ornari decet. Cum Episcopus est venturus ad Ecclesiam, antea praeparanduinta

est faldistorium, seu genus exorium accomodatum ad genuflectendum ante ali re maius, panno viridi, seu violaceo, pro qualitate temporum coopertum : sed si

Episcopus erit Cardinalis, serico, vel panno rubet, seu violaces coloris, prout erunt vestes ipsius Cardinalis, pro temporum diuersitate, appositis puluinaribus saperius,&naferius, per quae Episcopus genuflexus orabit. Aliud simile ante altare, seu alium locum, ubi est Sanctissimum Sacramentum. Quod diue sim esse solet ab altari maiore, & ab eo, in quo Episcopus, vel alius est Missam si lemnem celebraturus . Nam licet sacrocincto Domini nostri Iesu Christi corpori omnium Sacramentorum sonti prςcellentissimus,ac nobilis. simus omnium locus in E clesia conueniat, neque humanis viribus tantum illud venerari, & colere umquam

valemus, quantum decetit nemurque, tame valde oportunum est, ut illud non collocetur in maiori, vel in alio altari, in quo Episeopus, vel alius selemniter est Missam, seu Vesperas celebraturus 3 sed in alio Sacello, vel loco

ornatissimo cum omni docentia, di reuerentia reponatur. QDd si in altari maiori , vel alio, in quo celebrandum erit, collocatum reperiatur, ab eo altati in aliud omnino transferendum est, ne propterea ritus, & ordoc rimoniarum, qui in huiusmodi Missis, & oiscijs seruadus est, turbetur, quod utique

absque

59쪽

Catrimonialis Epiu oporum. absque dubio eveniret, si iblud ibi remaneret: si quidem

nec altaris thurificatio, nec celebrantis aetio, nec ministrorum operatio rite fieri, aut seruari possent ue cum necesse sit, quoties ante illud transimus, genua ad terram flectere, nec deceat celebrantem ante illud stare, aut scidere cum mitra. Quod si aliquando contingeret coram

Episcopo, vel per ipsum Episcopum celebrari, existente Sanctissimo Sacramento sit-

per altari, quod seria quinta in coena Domini, & feria sexta in Parasceve, & in Mi se , quae celebratur in sesto Sanctissimi Corporis Christi,ante processionem euenire solet, tunc omnes gen flexiones, & reuerentiae ad

unguem obseruari debent ;& Episcopus numquam sedere, sed stare sine mitra, prinut suis locis declaratur. Et ideo non incongruum, sed maxime decens est, ut in autari , ubi Sanctissimum S, cramentum situm est, Missae non celebrentur 3 quod antiquitus obseruatum esse videmus . Aut saltem celebrans in eo, siue lemnes, siue planas Missas, reuere tias, &genuflexiones praedictas omnino obseruet. Ante

Sanctissimam Eucharistiam Episcopus genuflectes prius in plana terra, deinde super faldistorio, vel genuflexorio

ibidem praeparato Orabit, priusquam ad altare maius se conserat; & surges iterum genuflectet, ut prius. Ante altare maius caput cruci profunde inclinabit, postea genuflectet & orabit, demum surgens iteru caput, ut prius, inclinabit. Faldistortu quoque, si eo utendum erit, professione Episcopi celebra tis , parum distans ab infimo gradu altaris a latere Epistose locandum est, ita ut Episcopus celebrans in eo sedes habeat ad dexteram suam ab tare respiciens eandem partem, quam ipsa anterior facies altaris resipicit, siue illa versa sit ad tribunam,sive ad res

60쪽

Libet primus. reliquum corpus Eccles ,&populum, secundum varios altariumsitus: quod quidemialdistorium coopertum sit undique ad terra serico eiuDdem coloris, cuius erunt caetera paramenta, & sub dicto serico tegumeto aptetur puluinum. Regulariter autem

faldistorium huiusmodi ponitur in plano, seu pauimento presbyterij, quod totum usque ad infimum gradu altaris conuenienter deberet

pannis viridibus cotegi. Sed si altare haberet plures gradus, ita ut faldistorium in pauimeto positum remaneret

nimis depressum, posset ei supponi aliquod suggestum,

seu tabulatu aequalis altitudinis a terra cum infimo gradu altaris, si super eo sessurus sit proprius Episcopus celebrans, qui tamen regulariter

non in faldistorio, sed in propria Episcopali sede stare, &sedere debet. Ipsum verbal tare maius in sestiuitatibus lemni oribus, aut Episcopo celebraturo, quo splendidius

poterit, pro temporu tamen varietate,& exigentia, ornabitur: quod si a pariete disiuetum, & separatu sit, apponetur tam a parte anteriori,

quam posteriori illius pallia

aurea, vel argentea, aut seri-cea, auro per pulchre contexta, coloris festiuitati congruentis, eaq; sectis, quadratisque lignis munita, quς telaria vocant, ne rugosa, aut si nuosa, sed extensa, & explicata decentius conspiciantur. Tum superne: lineae mappae mundae tres saltem explicentur, quae totam altaris planitiem,& altare cotegant. Nullae tam e coronides ligneς circa altaris angulos ducantur, sed earum loco apponi poterunt fasciae ex auro, vel serico laboratae, ac variegatae, quibus ipsa altaris facies apte redimita ornatior appareat . Supra vero in planitie altaris adsint candelabra sex argentea, si haberi possunt; sin minus ex aurichalco , aut cupro aurato pulchre fabricata, dc aliqua tos G tiora,