장음표시 사용
441쪽
LI 2IR PRIMvsol re- monstrantes uniuersale ex eo, quod sirgulare maius cte etia ra- stum sit. Similiter & rhetoricae persuadent:ai:t ellinitiones inter per exempla, quod est inductio: aut per enthymema-pretari pol. ra, quod est syllogi sinus. Dupliciter autem necta Tex. i. rium est praecognoscere. alia nanque, quod sunt prius opinari necessarium : alia vero quid est quod dicitur, intelligere oportet: alia aut, ambo. ut quod quidem omne, aut asserere, aut negare verum, quod est triangulum vero , quod hoc significat: unitatem autem ambo , & quid significat, & quod est. non enim consimiliter horum unumquodque manifestum nobis est. Est autem cognoscere, alia quidem prius cogia scentem, quorundam vero,&smul accipientem c gnitionem : ut quaecunque sunt sub uniuersalibus,quorum habet cognitionem. quod enim omne triangulum habet duobus rectis aequales, praesciuit: quod autem hoc, quod est in semicirculo, triangulum est, s - , 1. smul mul inducens , ' cognouit. Quorundam enim in hune indueens eo modum disciplina cis, S non pe medium extremum o nouit, ita cUgnoscitur; quaecunque iani singularia sunt, & non ve eoniun- de sibiecto aliquo. Ante vero quam inductum sit,cti hee ve, aut acceptus suerit syllogismus: modo quidem aliquo b, testatur. fortasse dicendum est scire , modo autem alio non . Hoe modo quod enim non sciuit, si est simpliciter, hoc quodam testit Ioan . modo sciuit, quod duos rectos habet simpliciter γ sed Geani. illo maniscuum quod ita quidem scit, quoniam univcrsa Them . ει liter , simpliciter autem non scit. Si vero non,quae Averro. est in Mennone, dubitatio continget . aut enim nihil Teq. . addiscet, aut quae nouit. Non enim iam, veluti qui vide. seeun dam nituntur soluere dicendum . nunquid nosti om do peiorum nem binarium,qubd par est, aut non3 asserente autem,
eap. 19. attulerunt quendam binarium, quem non existimabat' esse: quare neque parem. Soluunt enim non dicentes seire omnem binarium parem osse, sed quem nouit, quod binarius. Atqui sciunt quidem, cuius demonstrationem habent, & cuius acceperunt: acceperunt autem non de omni, de quo utique noscant, quod trian sulum, aut quod numerus,sed simpliciter de omni nu-
442쪽
A in nosti rectilineam: sed de omni . Sed nihil, ut opi-- nox, prohibet, quod addiscit aliquis, est sic scire, est autem sic ignorare. absurdum enim non, si nouit quo
dammodo qucd addiscit: sed si ita, ut inquantum addiscit, Ssic. CONCLUSIONES.
cmure doctrina ct omnis disciplina intellectiva ex praeexistente sit cognitione. in Duae praecognitionessunt,quirio quia:trias in omni demonstratione praecognita ,subiectum, paso principia. I maior prius tempore cognos itur quam conclusio ,
ait min0r autem cum conclusione.
π Tam syllogismus quam inductio per prius nota fa-
' item sit propositio, immediatum principium,& e rum species: propositiones demum magis esse crede da, quam conclusiones ostendit. Cap. a. Ei Cire autem arbitramur unumquodque simplicitii ter,sed non sophistico mo do,qui est secundum a . . cidcus,cum causam existimamus cognostere, pr p rquam res cst,quod ill rus caris a est, & non continge ' 'xς habζrς, Planum igitur, quod tale asi-- quid scire cst. nan lite di non seientcs, & scientes: illi quidem existimant ipsi sic sc habere, scietes vero & ha
- ar uius ninpliciter est sei otia,hoc impos ualito' sic habere . Si igitiir & alter est sciendi mo
o posterius dicemus. Dicimus autem & per demon- . r tioncm cognosccre . dcmonstrationem vero dico
443쪽
syllogismiim scientialem . scientialem autem dico cundum quem,eo O ipsum habeamus, scimus. Si itaque est scire,ut posui miis, necesse & deinonstrativam scientiam ex veris esse,& primis,& immediatis,& notioribus,& prioribus, ct causis conclusioRis. sic enim erunt S principia propria eius quod demonstratur. syllogis .mus enim erit & sine his, demostratio autem non erit: non enim faciet scientiam. Vera quidem io itur opo tet es Aluoniam non est non ens 1cire, ut quod diameter commensurabilis. Ex primis autem indeiDonstr bilibus,quoniam non sciet non habens demonstrati nem ipsorum. Scire enim, quorum demonstratio est, non secundum accidens,habere dc monstrationem est. Causas quoque & notiora oportet esse, & priora. causas quidem, quoniam tunc scimus, quando causam c gnoscimus:& prior siquidem causta. & praecognita nosolum altero modo,eo ' intelligantur, sed eo quod cognoscantur quod sunt. Priora vero sunt & notiora dupliciter. no enim idem prius natura & ad nos prius, neque notius,& nobis notius. Dico autem ad nos quidem priora & notiora, quae sunt propinquiora sentui: simpliciter autem priora & notiora, quae lonsius.sunt autona longissimae quidem, quae maxime uniuersalia, proximae vero singularia: & opponuntur haec sibi inviacem. Ex primis autem est, quod ex principit Proprijs. idem enim dico ' primum di principium. Principium autem est demonstrationis propositio immediata: im-ΦςQ mediata vero, qua non est alia prior. Propositio at tem est, enunciationis altera particula, unum de uno: Dialectica quidem,quae similiter accipit utramuis. Demonstrativa vero, tuae detcrminate alteram, quoniam veram. Enuntiatio autem contradictionis vir is particula. Contradictio vero oppositio, cuius non est medium secundum seipsam.particula autem contrad, ctionis , quae quidem aliquid de aliquo,aisrmatio:qua vero aliquid ab aliquo, negatio. Immediati vero
principis syllogistici, positionem quidem dico , quam
non cst illogistrare , ncqne necesse habere docendum
444쪽
quempiam: tuam autem neceste est habere docendum quempiam, dignitatem: sunt enim quaedam talia, hoc enim ' maxime in talibus consuevimus nomen dicere, Positionis vero, quae quid in accipit utramlibet particularum enunxiationis, ut dico esse aliquid, aut non esse ali'uid,suppositio: quae vero sine hoc, de finitio. Desi urio enim positio est, ponit enim arithmeticus unitatem, indivisibile esse secundum quatum: suppositio autem non est. nam quid est unitas,di uise nitatem non idem. Quoniam autein oportere cr cdere, & scire rem,eo quod talem habemus syllogismum, quem vocamus demonstrationem: est autem hic, eo quod haec sunt, ex quibus est syllogisinus . necesse est non solum praecognoscere prima , aut Cmnia, aut qua
dam, sed & magis. Semper enim propter quod est unumquodque, illud magis est. vi propter quod amamus, illud amicum magis. Quare si quidem scimus per irrima & credimus, re illa scimus, quae & credimus magis, quoniam per illa & posteriora. Non possibile est autem credere magis his, quae scit quae uola Ust, n que sciens, neque melius dispositus,quam si esset scies. Accidit autem hoc nisi aliquis praecognoscet per d monstrationem ' credentIum . magis enim necelle est credere principijs, aut omnibus, aut quibusdam, quam conclusioni. Habiturum autem scientiam quae est per demonstrationem, non solum oportet principia magis cognoscere, & magis ipsis credere, quam ciquod monstratur: sed neque aliud ipsi credibilius esse, neque notius his quae sunt opposita principijs, ex quibus erit syllogis inus , qui est colatrariae decepti nis, siquidum oportet scientem simpliciter a credulitate impermut bilem esse.
CONCLUSIONES.Cuius simpliciter est scientia, illud impossibile s
' a. l. talia quam &homo discens proscri secu
quaque scietia, hoc n.' AIex. e ponit credetiu pro eo Θ cst credi
445쪽
tradictio est Oppositio , cuius fecundum se nullumes medium. De Oratio estJllogismus faciensscire. Dialectica propositio sumit quamlibet contradictio-
Demovistrativa propositio accipit contradictionis
Dignitas est propositio indemonstrabilis, quam oportet quemvis doce, dum habere. Enunciatio est oratio quamlibet partem contradiactionis accipiens. Idem dicitur primum ct principium. 'Hecessarium en demonstrationem esse ex primis, reris,immediatis,prioribus, causisq; conclusionis. Non est idem unitas,oe unitatem esse.
Necesse est magis credere principiis q coἡclusioni. Non omne quod sicitur per demonserationem scitur. Principiu demonstrationisest propositio immedrata. Propositio iminediata es qua non es altera prior. Propositio est altera pars enunciationis significans
Positio est oratio indemonstrabilis,quam non es necesse quemvis docendum habere. Propter quod aliquod est tale, illud est magis talem. Pars coλιtradictionis, qua aliquid de aliquo signiteat,assismatio est:q aut aliquid ab aliquo negatio. Principis niti est notius in ueritate, nihil notius oppositis eorum in falsitate. Remotiora a sensu sunt uniuersalia, proxima uero
446쪽
scire unumquodque opinamur simpliciter o nosophis:co modo,quod essecundum aceidens, cum causam arbitramur cognoscere propter qua reses, quoniam illius est causa, O non contingit aliter se habere. Scire est per demonstrationem intelligere. Scientia est eorum, quorum est demonstratis, O non secundum accidens. Suppositio dicit esse,uel non esse,diffinitio uero non. Tuncisimus cum causas cognoscimus.
Consulantur sententiae illorum, qui omnino demo strationem negant,& eoi um, qui olum esse demodi strationem existimani. Cap. 3.
ina scire,non videtur scientia else: quibusdam vero esse quidem, omnium tamen demonstra- tiones ede.quorum neutrum,neq; verumHeque neces-
sarium. Supponentes enim non esse omnino seire, hi H in infinitum existimaut reduci tanquam non scientes posteriora per priora, quorum non sunt prima: recte dicentes: impotabile nanque infinita pertransire. Et si stent, ac sunt principia,haee esse ignota : cum demonstratio de iusis non sit, quod dicunt esse scire solum, si vero non est prima scirem que qui ex his esse scire in pliciter,neque proprie,sed ex suppostione, i illa sunt. ' Alij autem, ipsum quidem scire. confitentur, per d monstrationem enim esse solum . sed omnium esse d monstrationem nihil prohibere . eontingere enim ci is culo fieri demonstratione: ii & ex his, quae ad se inuticem. Nos uero dicimus, neque omnem scientiam demonstrativam esse, sed eam, quae immediato. um est, :e indemonstrabilem. Quodque noc sit necca arimu,ni
447쪽
hus demonstratio, stant autom aliquando immediata, haec indemonstrabilia necesse est esse. Haec igitur ita dicimus & non solum scientiam, sed & principium sicletiae esse quoddam dicimus, quo terminos coetnoscimus. Circuloq; quod impossibile demonstrare simpliciter planum : siquidem ex prioribus oportet demonstrati nem esse,& notioribus impossibile enim est eadem eisdem simul priora & posteriora esse. Nisi altero modo , ut alia quidcm ad nos,alia uero simpliciter, quomodo inductio iacit notum. Si uero sic, non esset utique simpliciter scire bene definitum, sed duplex:aut non simpliciter altera demonstratio,quae fit ex nobis notioribus . Accidit autem dicentibus circulo demonstrati nem esse, non solum, quod nunc dictum est, sed nihil aliud dicere,quam quod hoc est,si hoc est. sic autem omnia facile monstrare. Manifestum autem,quod hoc contingit tribus terminis positis. per multo, nanque, aut paucos reflectere dicere, nihil differt: per paucos autem,aut duo,. Quando enim A existente,ex necessitatest B:hoc autcm, ipsum C: A existente,erit C.si itaque, Aexistente,necesse est B esse:hoc autem cxistente, Ipsum A.hoc enim erat circulo. Ponatur A,in quo C.dicere igitur, B existente, A esse, est ipsum C esse dicere, hoc autem, quoniam A existente ipsum C est , C autem ipsi A idcm. Quare continpit dicere circulo afferentes esse demonstrationem,nihil alterum,suam, quod Aexistente, A est: sic autem facile est omnia monstrare. Verum neque hoc possibile,praeterquam in iis, quaecunque seinuicem consequunturiquentadmodum propria. Vno quidem igitur posito, quod nunquam necelle est aliquid esse alterum, inonstratum est. dico autem v no, quod neque termino uno, neque positione una posita. ex duabus autem positionibus primis & minimis contingit,siquidem & syllogietare. Si igitur α A sequatur, ex ipso R,& C,& haec ex se inuicem,& ex ipso A: nc quidem contingit ex scinuicem monstrare omnia petita in prima figura:quemadmodum niostratu in suit in ijs, quae de sti Iogi lino, monstratum autem est, & qu od in
448쪽
Mijs figuris, aut non fit syllogi sinus, aut non de acce- Pti S . rati e uero non contra praedicantur, nullo modo est mostrare circulo. quare quoniam pauca talia in demostrationibus, manifestum quod uanuni & impossibile est dicere ex his,quae seiuuicem demostratione esse, di propter hoc olum cotingere esse demonsti ationem.
CONCLUSIONES. Demonstratio circularis simpliciter impossibilis est . Impossibile es in uita pertransire .
Quod propositiones demonstrationis uerae sunt, necessaria ueritate. Quid item sit de omni quid perse,quid Vniuersat . Cap. 6.
Vom in autem impossibile aliter se habere ,
cuius est scientia simpliciter. necessarium utuque fuerit scibile quod est secundum demon- . . stratiuain scientiam: demonstrativa autem est, quam habemus,eo qnod habemus .lcmonstrationem: exta
cessarijs igitur syllogismus est demonstratioci,ccipien ratis. dum igitur ex quibus,& qualium demostrationes sunt. Primum autem determinemus quid dicimus de omni,& quid per se, & quid uniuersale . De omni quidem igitur hoc dico,quod sit utique,non in aliquo quidem ,
in aliquo autem non: neque aliquando quidem,aliqua-do autem non ut si duom ni homine animal, si uerum hunc dicere hominem, uerum & animat: S si nunc autorum , & alterum. & si in omni linea punctus consimiliter. Sigmina autem, etenim instantias ita sermus,tansuam de omni interrogati,aut si in aliquo non, aut si aliquando non. Per se autem quarevitque α insunt in Teae. eo,quod quid est . ut triangulo linea, & lineae punctus sub1tantia nanque ipsorum ex his est, & tu oratione dicente quid est, insunt. Et quibuscunque inexistentium
449쪽
ipsis, ipsa sunt in oratione, quid est declarante'.quenl- admodum rcctum inest lineae, & circulare,& impar &Par numero, & primum & compositum, & aequitaterum Sc altera parte longius, & omni biis his insunt in oratione quid est dicente, ibi quidem linea,hic autem numerus. Consimiliter autem S in alijs, talia singulis per se dico. Quaecunque autem neutro modo insunt, accidontia: ut musicum,aut album animali. Amplius quod non de subiecto dicitur alio aliquo, ut ambulans alterum quid existens,ambulans, est & album .substantia vero & quaecunque hoc aliquid significant, non alterum quid existentia fiunt, quod sunt. quae quidem igitur non de subiecto, per sic dicor quae autem de subiecto, accidentia. Amplius autem alio modo, quod quidem propior ipsum inest unicuique per se: quod uero non propter ipsum, accidens. quemadmodum si ambulante corruscauit,accidens: non enim propter ambulare corruscauit,sed contingit, dicimus, hoc si autem propter ipsum, per se.ut si quid iugulatum interi; t, &secundum iii gulationem, quoniam propter iugulari, sed non accidit iugulatum interire. Quae igitur dicuntur in simpliciter scibilibus per se sic,ut insint praedicatis, aut illa insint subiectis,& per ipsa sunt & ex necessitate.non enim contingit non inesse aut simpliciter, aut opposita. ut lineae rectum aut curuum, & numero impar aut par. est enim contrarium aut priuatio, aut
contradictio in eodem genere, ut par, quod non impar in numeris, inquantum sequitur . quare si necesse als rere,aili negare,necesse & per se inesse. o: id igitur de omni & per se, leterminatum sit hunc in laiodum.Vniuersale autem dico, quod utique & de omni sit, & per se, & secundum quod ipsum. Manifestum is itur,quod 3uaecunque uniuersalia, ex necessitate insunt rebus. er se autem,& secundum qu6d ipsum, idem. ut per se Iineae inest punctum,& rectum:etenim secundum quod linea.& triangulo secundum quod trianyulum, tuo recti:etenim per se triagulum duobus rectis aequan .Vni-ucrole aut iam cst tunc, quando in quolibet , S primo mostretur.
450쪽
monstretur.ut duos rectos habere, neque figurae est uniuersale, quai sis est monstrare de figura,quod duos rectos habet, sed non de qualibet figura, neq; utitur qualibet figura monstrans.quadrangulum enim figura quidem est,non habet autem duobus rectis aequales. aequi' crus uero habet quidem quicunque duobus rectis equales, sed non primo, sed triangulum prius. Quod igitur quod uis primum monstratur duos rectos habens. aut quodcunque aliud , huic primo inc st uniuersale, & demonstratio per se de hoc uniuersaliter est, de alijs vero quodammodo non per se,neque de aequicrure no est uniuersaliter,sed in plus.
De omni est quando nihil essumere sub subiecto alia
quo tempore,de quo non dicatur praedicatum. Quaecunque neutraliter insunt, accidentia sunt.
Vniuersale est quid cum de omni sit O per se es, O secundum quod ipsum. DemonLiratio uniuersalis potior est particulari . Ter se infunt primo modo quaecunque insunt in ratione quid es dicente.
Quo pacto contingat errare circa uniuersale, &quomodo cognoscatur. Cap. s. OPortet autem non latere, quod plerunque e tingit peccare & non esse quod monstratur primum uniuersale,secundum quod uidetur monstrari uniuersale primum: decipimur autem hac deceptione, quando aut nihil sit accipcre superius praeter
singulas, ' vel sit quidem,sed innominatum sit in rebus specie differentibus. Uel eontingat esse, ut in parte totum in suo monstratur. ijs enim quae sunt in parte inerit quidem demonstratio,& erit de omni, sed tame multi eodices legunt singularitor aut sing