Psychologia rationalis : methodo scientifica pertractata, qua ea, quae de anima humana indubia experientiae fide innotescunt, per essentiam et naturam animae explicantur ...

21쪽

iis quae experientia fieri jubet. . f. P Per P dichologiam rationalem plenius ae regius intelli. guntur , auae in empirica docentur. In Piythologia rationali ratio redGitur eorum , quae animae insunt, aut inesse possunt

f. Oniam itaque per rationem intelligitur, cur aliquid potius sit, quam non iit f. 36. Onru ; per ea, qua in riyehologia rationali traduntur, plenius intelliguntur, qua inem, pirica docentur. Luia erat unum. Et quoniam qui novit, cur aliquid potius fit quam non si, clarissime peripicit, utrum subjecto alicui vel vi definitio. nis, vel si ib conditione quadam adjecta, aut quibusdam determinationibus accidentalibus supervenientibus tribuendum sit praedicatum , quod vi experientiae eidem vindicatur f. I 3 Onrol. ct f. q. Psych. rat. . Psychologia rationalis docet limbies, intra quos praedicata animae tribuenda coercentur. Quam, obrem verendum non est , ut eidem unquam tribuat aliquod praedicatum eo in casu , quo eidem convenire nequit. Rectius igitur intelligit mr rationalem , quae in empirica doceatur. 2uod erat aherum.

Necesse est ut utilitatem Psychologiae empirieae evinea mus, ne quis existimet eam tanquam rem nullius momenti eontemni prorsus posse; sed ut digna inteli gatur, quae ereolatur Inter utilitatem igitur Psychologiae rationalis primo loco resero, quod dogmata de anima & plenius. & restius io telligantur. Utraque non contemnenda est. Neque enim solum prior satisfacit animo sciendi eupido, ut in verit it agnita aequiescat; verum S consensum praestat eonfirmatio rem . Posterior vero immunitatem ab errore pollicetur ea perversa principiorum psychologicorum applieatione metu'endo. Non nego supponi , quod Psyehologia rationalis hasce utilitates habere nequeat, nisi ubi in eadem acu tragi

tur veritas.

l. 8.

22쪽

Py bologiae Protegomena. 7

PBesologia rationalis adiere acumen in ob mandis iis, a mosve Mimae insuat, Etenim in ptychologia rationali redditur Zisc si V 'retio eorum, quae animae insunt, aut inesse possunt g. 4. quamobrem si in ea reddenda difficultas quaedam nobis obji- iis

elatur; unde ea sit inquiritur atque adeo animus advertitur ad ea, quae in anima nostra insunt, vel occasione observandi sua sponte oblata, vel facto experimento, sicque nobis conscii laus eorum, quae alias attentioni nostra sese subducunt, quamobrem cum jam in anima plura distinguamus, quam an-m; acumen nostrum studio Psychologiae rationalis perficitur. Similiter eum in Psychologia rationali ex iis, quae de anima n bis innotuere, deducantur alia , quae nobis per experientiam Madum innotuerant; experimento veritatem comprobaturi denuo animum advertimus ad ea, quae in ipsa contingunt, dirier attentioni nostrae sese subduxerunt, propterea quod decet ejus in ea convertendi ratio f. N. Omol, Unde patet udate acumen observandi ea, quae animae insunt, augeri.

Veritatis propositionis praesentis Omnium optime eonvim ei mur, si eam in nobismetipsis experiamur. Qui in Astronomia suerint versati, vel philosophiam experimentalem nostra methodo pertramrunt; si quod in specie experti sunt, animadversa universalitate notionis, ad PIvehologiam transferent. Utilitas igitur , quam praesens inculcat propo-stio, egregia prorsus est et erenim patet Psi chologiae ratio. nati tribui debere , ut, quae de anima cognoscuntur, & firmiori assensu eomplectamur, & ut in interiorem animae cognitionem penetremus . a qua alias arcemur. Quantum hoe comen in Moralibus juvet, suo loco palam erit.

Uchologia rationalis de anima detegit, quae observationi Veritatest inpervia forent. Etenim in Psychologia rationali ratio redia P chologiae ditur mimal,

debitae.

23쪽

ditur eorum, quae animae insunt, aut inesse possunt f. 4. atque adeo propositiones in ea fiunt determinatae c. 3M. Log), consequenter ad ratiocinandum aptae f. 499. ω - ouamobrem cum per artem inveniendi ex propositionibus d terminatis cognitis colligantur aliae incognitae ἔ. 46i. Ps M. empiri de anima jam innotescunt, quae a posteriori detegere non licuerati Psychologia igitur rationalis de anima detegit, quae observationi soli impervia fuissent.

Equidem cum per Psychologiam rationalem augeὲterroque acumen in observandis iis, quae animae insunt s. 8)eri potest ut a priori in Rationali ' detecta jam observationi etiam pateant, ubi ante nobis perspecta suerint. experimur enim Deilius observari quae jam nobis perspecta sunt, qu quae penitus incognita et non tamen ideo negari potesti e gnitionem psychologicam beneficio Psyehologiae ritionalis locupletari. Immo si quis ea, quae in subsequentibus tradema , eum illis conferre Voluerit, quae in Psychologia empiricι οἷ lubuimus , oculatam habebit fidem.

FINIS , PRO LEGO MENORUM.

24쪽

PSYCHOLOGUE RATIONALIS

SECTIO L.

IN GENERE

PACULTATE COGNOSCENDI

IN SPECIE

de Natura & sistentia Animae.

Imri percepta mima a se inmicem distinguit, quando antis

eorum Abi conficia est S contra : Ω-rum Abi mo rerum conscia es, ea a se invicem dysinguit. Α po plurum steriori res adeo clara est, ut uno quolibet με φερον momento experimentum ejus quisque in se pere possit. Dabimus exemplum vulgare , ut dictis constet quando candelam accensam intuentes flammam ab eli AEdio, et lychnium a sebo, flammae partem lucidam a caerulea riseriori, ellychnii partem nigram a candida, sebi partem siu- periorem lucidam ab inferiori obscuriori distinguimus;tum nobis utiqueeonscii sumus dissammae, S ci chnii,& sebi,ex quo cande

25쪽

la consecta, nec minus nobis conscii sumus luciditatis in parte flammat superiori & coerulei coloris in inferiori , coloris nigri in parte et lychnii superiore & candidi in inseriore. claritatis in parte sebi superiore, obscuritatis in inferiore. Hic lina ut percipimus in candelam accenta in oculis conversis flamma partem lucidam ct coeruleam in seriorem, et lychnii partem nigrana ticandidam, sebi partem clariorem 2 Obscuriorein alteram atque singula a singulis distinguimus. Et sic patet, nos eorum nobis conscios cite, quae simul percepta a se invicem disti imguimus.

Quod si jam a candela procul recedamus, ut propter ebstantiam et lychnium a flamma, nammae partem inferiorem a superiori, multo minus autem sobi parteat stiperiorem ab imseriori dii inniere valeas, nec tibi amplius te conicium esset, lychnii & coloris coerulei in parte flammae inferiori, multoque minus dillerentiae coloris in superiori ae inferiori et lychnii ac sebi parte. Ouam primum adeo non amplius simul percepta distinguis, seu in unum confundis ; eorum quoque tibi non amplius conscius es. Atque adeo patet, si tibi quorum com scitis csse debeas, ea simul percepta a te invicem distingui

debere. Propositum iam nobis est in naturam ct essentiam anim2 inquirere, unde ratio reddatur eorum, quae menti insunt, cliuelle possunt F . . Ut igitur rerio tramite progrediamur, determinationes mentis essentiales legitimo ratioeinio mili gendae veniunt ex iis, quae in dubia experientiae fide eonstans Iam quod anima sibi eonseia sit rerum a se pereeptarum, ad evidens est,ut in dubium vocari non possit lt. Ulla. myr)R hoe ipso animam a corpore nostro distinguimus ij. N. Pbcbol empir. . Quamobrem videndum, an non ex inti doduci possit, quod quaeritur, aut nuin inde deducere licea quae viam ad ulteriora sternunt. In Psyehologia empirici eam nullam istius actus, quo anima sibi eonseia est quemque p τ'

26쪽

De Natura EUsentia Arimae. u

distInctim dederimus, sed in eonfusa aequieverimus, pro ter ea quod in P0chologia rationali hujus actus reddenda de mum ratio est . prima omnino cura eam tradituris esse debet. ut apperceptionis notionem distinctim consequamur resiliendo hane actionem animae in alias simpliciores . exqvibus eonstat s. T . Omot . Quoniam Vero alia nondum praeis

supponi hic possunt; a posteriori utique disquisitionis hujus

initium seri debuit. Serupulosioribus circa alteram partem propositionis praesentis dubia quaedam oriri poterant, nimi, rum an adhue ab anima percipiantur, quae ob distantiam, quaib objecto visibili removetur. non amplius in o et o distinguit. Quamvis vero per observationes telescopi eas dubium haud eliseulter tolli poterat; idem tamen in praesente insuper habe.mus, propterea quod paulo inserius de iis . quae pereeptionibus eonfusis insunt, ea instituto fiet disquisitio. Cum arduum quid moliamur conceptum animae estentialem investigaturi, qui iis . quae animae conveniunt, a priori explicandis susseir; nemo mira. bitur, quod & ipsi omni utamur circumspectione, S alios ad ean. dem adhibendam invitem M. l. II.

A anima in perceptione totali partiales distingist, reeum s ιν meptaris Illi conficia es: cs contra. Quando enim in peris tota reptione totali partiales distinguit, cum perceptio sit actus men- 'ns, quo quid sbi repraesentat β. 24. Pochoi empir. , quaelibi fimul repraesentat, ea sibi tanquam di Veria repra tentat ρ,-

Similiter si anima sibi conseia est rerum simul percepi tum, ea a se invicem distinguit F. Io. . Quare cum singulaetitit perceptiones a se invicem distinctae ipsis actu appercepti

conscia est rerum simul perceptarum, perceptiones partiales in totali distinguit.

27쪽

Nimirum ipso appereeptionis actu diversi pereipiendi

actus a se invieem separantur, qui cum una in mente existimi pro uno hatentur, quemadmodum aecidit in perceptio nibus eon sis, ubi anima actu apperceptionis eas a se inv:cem non amplius separare valet. Haec probe notanda sunt ubi indistincta mentis humanae cognitione selieiter proιredi vo

. II.

gis,fὸ γ Animasi sui conscia est, quatenus i constia e suarum aeru

a Mima sibi talistrum, veluti actionum: nec abier Abi conscia .Patet idem denuo, sui ipsitur si animum ad nosmetipsos advertimus. Dum enim attentionem conma; nostram in hoc convertimus, quod rerum perceptarum nobis conscii sitimus 3 nostri etiam nobis conscii sumus. Sed nima' perceptionem, actionem quandam animae, percipimus asPfWhoc empirib S nos peream tanqualia siti cimina percipiens ab objecus, quae percipiuntur, distinguimus,agnoscentes utique percipiens subjectum esse quid diversum a re per ra. Anima igitur sibi sui conscia cst, quatenus sibi conscia est sua.

rusu mutationum.

Quod vero non aliter sibi siti conscia, nisi quatenus sua. rum mutationum sibi conicia est, a posteriori itidem, nimirum ex somno, colligitur. Dum enim dormimus,nullius nobis miniationis in nobis contingentis conscii sumus. Sedmee in somno nobis nostri sumus conscii. Patet adeo, nos nobis non egenostri conscios, quando nullarum, quae in anima contingus mutationum nobis conscii stimus. Quamprimum evigilamus, res quoque quasdam a nobis percipi nobis conscii sumus, atque tum etiam rursus nobis nostri conscii evadimus. Unde satis siu. perque intelligitur, animam sibi sui consciam aliter esse non posse, nisi quatenus sibi conscia cst suarum mutationum.

Veritas propositionis praesentis manifesta quoque esse pin erat per praecedentem. Etenim si anima sibi sui eonseia esse debet, necesse est ut se percipiat di appercipiat, aut, ut aliquu

28쪽

fit. pereepticinum sibi eon

29쪽

Apparet adeo, in quonam somnium di vigiliae inter se coaveniant. Diise tentia patebit inserius

f. IS. , utili sti Nee minus patet, nos, quando dormimus in deliquium iuidus iiii animi incidimus S a poplexia tangimur, nec nostri ipsius, nec j uo. Mi rerum aliquarum extra nos nobis esse conscios. Anima igitur

euio onimi in Dinno, vel pinudo deliquium patitur, vel quando Vop xiata is V pin gimur, non es tu statu perceptionum distina arum.

xia. Cur in somno, deliquio animi & apoplexiaeesset status pereeptionum diis mctarum. in serius demum constabit. Nec minus inserius positive intelligi dabitur, quilem animi in se mito, deliquio sui ct a poplexia habeat statum. Utile autemesi ilatus animae a se invicem d. llingui . non modo ut constet quom am eorum possibiles fuit & quomodo alternentur, ve rum etiam ut ex statu animae observato alia eolligi queant iacasibus datis, quorum alias notitia nos fugeret. q. I6.

Si perceptiones partiales fingula si rurae sunt ; animas i

rerum perceptarum sitque sui conscia esse nequit. Quando enim perceptiones partiales singulae obscura sunt, perceptio totalis obscura est l. 46. PMγchol. empir. , consequenter nihil pro lus rerum perceptarum a te invicem distinguere valemus st. 32. PDch. empir. , adeoque nec carum sibi conscia esse potest ii. L Puod erat unum. Quoniam igitur rerum nullarum, quas percipit, sibi cM-scia est, nec perceptionis, nec apperceptionis ullius f. 2 2I, Ps chol. empis.) sibi conicia. Quamobrem cum sibi collici ei se aliter non possit, nisi quatenus litarum mutationum libiconicia 3. Ia adeoque per eas se a rebus perceptis distinguit Wio. ; ii perceptiones partiales singulae obscurae sunt, nec sui sibi conicia esse potest. 2vod rem aseerum.

rerum Per ceptaruus utique ι

30쪽

EA . ξροξ'q'ς PQ ae foret, ut sui adhue eonscia enim obsta 'st in tollit apperceptionem. Ratio appem

ceptionis Asicientis