장음표시 사용
111쪽
io AN ATOMI Ain sua potestate, sed positis omnibus ad agendum prae-
requisitis , exiliat effreni quodam impetu. Res enim ista, Philosophorum omnium confessione , vix aliter potest explicari. Causa vero agens ex proposito, est sola voluntas humana, Angelica , divina. Haec enim praecedente judicio & advertentia pleni intellectus , agit seipsam, reactioni suae dominans, ipsam, nullo instinctu aut impetu naturae coacta, CX se depromit. Et hic modus agendi semper comitatur actionem voluntatis, praeterquam in motibus indeliberatis, Sc nisi Deus , cum plena advertentia intellectus, voluntatem ex parte potentiar, fatali impetu in actum suum propelleret; quomodo veteres Stoici, & novi haeretici philosophantur. Nam alias connaturalis modus agendi voluntati, est, seipsam agere, non ab alio ita agi, ut cogatur, quom Oagentia merE naturalia dicuntur cogi. Et in isto agendi modo naturalis libertas voluntatis consistit. Vnde S. Augustinus Sc Patres,ut probent liberum arbitrium non everti per gratiam, satis se fecisse existimant, si dixerint voluntatem , juxta suum connaturalem agendi modum , gratiae cooperari, Hic autem modus est , ut cum plena intellectus advertentia , sic a Deo voluntas moveatur,ut non fatali aliquo raptu ex parte potentiae, rapiatur in consensum, scut agentia mere naturalia, ex instinctii naturae suae praeeipitantur in suam actionem. Res, ut ante ex S. Augustino monui, subtilis & captu
dissicilis est, quia in simplici & tenui quodam agendi
modo tota consistit. Vnde subtilis Scotus rogatus hujus seor. rei rationem, respondet, Esentiae non dari rationem.Nam Quodi scut, inquit, non est alia ratio , quare hoc habet talem modum egendi, nisi quia est tiae ens ι sic nou est aliqua ratio, quare hoe habet talem modum agendi, puta, libere, vel naturaliter , nisi quia est tale princi tum actionum, scilicet liberum vel naturale.
112쪽
HOMINIS CAP. XI. ros Hinc Archidiaconus Tornacensis voluntatem sic VIII. definit: Voluntas ιs instrumcntum seipsum movens in obje' Henrie. ctum bonum, tanquam primum principium sui motus. Et hoc ',' ideo, quia, ut ipse se eXplicatinon impetu naturae ρraeceden- Τ' te motum voluntatis, ct voluntatem in actum impedente, vult homo , qua vult se appetit, quemadmodum appetunt bruta. Quomodo ergo aliter appetit homo ' Sed desiderio, inquit, se complacentia uoluntatis pracedente,er naturati im
Igitur, ex acuta & profunda Doctoris Solennis mente, in appetitu bruti praecedit natura vel potius pricedit ratione,in ipsa natura rei fundatat impetus quidam naturalis,lic impcllens potentiam,ut haec actum suum in sua
potestate non habeat. Sed in actu humanae voluntatis deliberato, contrariC Ordine, res agitur. Nam complacentia, in quam voluntas se resolvit, ratione antecedit,& impetum naturae voluntatis post se comitem trahit. Cum enim voluntas sit etiam natura quaedam, ideo impetum ejus non cogentem tamen, nec necessitam tem 2 vocat etiam naturalem is licet non sit naturalis, seu mere nainralis, prout naturale distinguitur contra liberum. Ex qua doctrina etiam patet,spontaneum & voluntarium proprijsiime re riri in actibus deliberatis voluntatis , in quos ipsa, non aliquo naturali impulsu precipitata & coacta , sed propria sponte 5 voluntarie se , resolvit. Quod significat S. Augustinus , dum bruta C lib.' .
numero causarum voluntariarum summovenda: nec vo- ' Livir.
luntates appesiandas , motus usos , qui aliqua faciunt secundum naturam suam , cum gaid boni mative vel appetunt, vel evitant, indicat.
Libertas autem illa voluntatis, de qua hactenus, te-nci se ex parte potentiae , & juxta S. Augustinum reb S. Paties, omnia ideliberato & connaturali l ut
113쪽
1os A NATO MI A. ego raptum illum violentum, & connaturali modo agendi voluntatis repugnantem, cxcludam j humanae
Sed ex parte objecti, quod proponit intellectus, potest aliqua necessitas inhci voluntati, vel potius eam ipsa sibi iiiij cit.
Sic beati necessarid amant Deum clare visum,etiamsi spontaneo & libero amore, ut noa tantum Scotus, sed ctiam S. Thomas affirmat, quem a Scoto suo hῖc non Smians dissentire , fuse & crudite ostendit P. Theod. Smisti gus, Scotistarum neotericorum clarissimus Nam etiamsi de beo propter summam objecti amabilitatem, voluntas effu-Txino. iissimo amore Dei essentiam sic revelata facie ostensam
complectatur, non tamen eX impetu quodam naturali eam stimulante & determinante , ut appetitus brutorum determinatur; sed ex praegnantissima & justissima ratione , quam ci intellectus in tali objecto ostendit, seipsam movet, de propter tam excellentis objecti praestantiam, necellitat. Vnde nullam hyc violentiam aut coactionem patitur,ideoque libera manet. Libertu enim S Thq voluntatis, ait S. Thom in ponitur violentiae vel coactioni. h.' Non est autem violcntia vel coa fio in hoc , quod aliqui fecun-teat. dum ordinem sua naturae move iur. Sccundum vero Ordinem naturae sua , sic nata est moveri voluntas, ut pleno judicio intellectus preeunte, ferventiori,aut languidiori amore , prout ratio ei dictaverit, objectum sinum, seipsam determinando, amplectatur. Si autem hoc citamittere libertatem, profecto quo aliquis sapientior &illuminatior, & urgentiores rationes amandi bonum habebit, eo minus liber erit. Imo Deus, qui secundum sententiam Sanctorum, quos cap. IV. allegavimus, sapientissimE & decent illime omnia vult, nec infinita sapientia potentiam retinente P aliter velle potest, nunquam erit liber, ne quidem libertate contradictionis;
114쪽
MOMINIS CAP. XL io ubi divinus intellectus expedientius esse agere, quam
non agere, voluntati renunciat.
Hinc etiam illi animorum aestus & dissicultates, quas alij in defendenda Christi Domini libertate , patiuntur, nec ullus hactenus dissipare valuit , qui libertatem in illo indisterentiae aequilibrio, cap. prae dentia nobis refutato , posivit. In sententia vero Augustini, Anselmi, Bernardi, S.Tho. omnis omnino pene dissicultas evanescit; licet sententia ipsa explicatu dissicilis sit. Nam etiamsi liberum Christi arbitrium esset determinatu
ad unum numero, ait S. Thomas, sicut ad diligendum Deum, radiisqVod non facere non potest ι tamen ex hoc non amittit liberta- ' 3 . d. rem, aut rationem laudis, iis meriti, quia in uiad non coacre, ..
sed onte tendit; se ita es actus sui dominus. Unde eo ipso,
quo nec ex necessitate naturae, nec cxtrinseci agentis
fatali impetu voluntas in 'bjectum , ctiamsi indeclinabiliter, se movet, libertatem & dominium actus retianet, juxta S. Thomam: imo, quod amplius est, libertas ista ad laudem & meritum tussicit. Sane enim , si Deus, qui aliter qua in sapientissimZoperari non potest , ut ante dicebamus, laudem tamen Psic operando infinitam meretur , nulla videtur ratio, cur etiam voluntas Christi simili necessitate operans, laudis x meriti sti in statu merendi siti capax esse non
possit. Falli emb videntur, qui statim atque nomen neceD X. sitatis audiunt illico omnem laudem dc meritu ab actu cessario exclusum putant. An forte cuim nihil laudis increntur beati, qui amore beatifico sic Deum amantpDistinguenda ergo videtur duplex necessitas. Vna tenet se ex parte potentiae , provenitque a natura impellente, & cogente potentiam : unde etiam actioncm quodammodo inchoat,ut antea ex Henrico dicebamus.
115쪽
bere dicuntur. Voluntas autem humana, quia consei sum suum a se habet, tali quoque nec tale caret.
Homo enim consensum sevum non naturaliter, nec ex ne-S. Ansel GHitate, sicut equus, ait S. Anselmus ,sed ex se aperia videlibatb 'r More. Similis etiam necessitas esset, si Stoico,Lutherano de fatali raptu Deus voluntatem humanam raperet. Hqc vero inriusque generis necessitas cum libertate, laude,
& merito pugnat: ideoque in isto sensu,propositionem istam , 2ν voluntarie sit, etiamsi necessario fiat, liberὸ ω-men sit, jure Pius V. damnavit. Sicuti enim motus pri- . mo primi sunt aliquo modo voluntari j, ita motus ex fatali illo raptu in voluntate excitati ; neutri tamen sunt liberi. Altera necessitas,ex parte objecti allicientis voluntatem provenit: unde non est tam violentia neces itas, quam spontanea se amata tenacita , ait tam vere quams Α, i eleganter S. Anselmus. Ouoniam enim, inquit, voluntate lib. r. ljuNta connaturalem voluntatis operandi modum)qui
c. '' qaebita quod indecundiliter vult, trahitur vel impellitur,oEis, non inconvenienter trabere aut impelgere dicitur Deus, cum homo. ratem voluntatem dat, in quo tracra vel impulse nulti intelligitur VIOLENTIAE NECESSITAS , sed accepta bona voluntatis spontanea se amata tenacitas. Hic quippe non necesIitatis, sed voluptatis est tractus: voluptas autem voluntatem, sine proprih dicta violentia, 1ed secundum modum ejus agendi & cffundendi
S. Aug. se connaturalem , trahit. Trahit en sua quemque u
iis .ih D in , non nece ita , inquit ex Poeta Augustinus. Sed catenam illam trahentium & tractorum apud A Poetam ipsum obiter inspiciamus.' leaena Iustum sequitur, lupus i e ea n norantem thisem sequitur lascivi capcata, G c -
116쪽
HOMINI s CAP. XL Ios Te Cor on, o Alexi: trahit sua quemque voluptas. Lupus ergo leaenam capella lupum , cytnisus capellam, ad se devorandum, voluptate trahit: sed eo tractu, quo agi de moveri brutatis , petitus potest, id est, necessario. Quae tamen necessitas non ab objecto desectabili proprie, sed ex ipsa potentia appetendi nascitur, quam naturalis instinctus statim & necessario in actum expellit, Sc amare cogit, ubi imaginatio in Objecto voluptatem ostenderit. Alexis quoque Corydonem , sed alio
modo, trahit. Trahit enim quomodo trahi Corydon natus est,it rh, non necessario. Voluptatis enim iste tractus non jam in appetitum bruti, sed in voluntatem hominis cadit. ideoque eum movet, quomodo connaturaliter est mobilis. Voluntas autem , est appetitus rationalis. regina & imperatrix potentiarum animae intellectualis , quae imperare alijs de coniJcere eos in necellitatem
operandi potest, ipsa ab alijs hoc proprie pati non potest. Hoc enim est contra decus dc naturalem Poten tiae reginae dignitatem. Et hanc necessitatem ex parte objecti, non eripere XL potentiae sitam libertatem, ost debat nuper in explicanda Christi libertate eruditillimus noster collega Io.W imers. Praeceptum cum omnibus suis circumstanti's deter- Ioan.
minatumΘ Cbristo impositum inquiebat,non sustulit Christo Rigg- libertatem ad istud implendetis, qua-υis etiam independenter ilia a consensu voluntatis Christi ponatur datum, ac si inui quoJue, quod eo posito , infassibiliter secutura erat o lentia Chroi : ii scilicet non habuit e scientiam ph icum in voluntatem Christi ut isiam ph sice determinaret ad hic Ornunc consensum praestandum : eo quod sit quid extrinsiccum , se potius mor ui ex parte objecti, quam ex parte 8otcntιa: neque ponis per se aliquid in objecto , quo posit voluntati inferre neceCitatem.
117쪽
rro A NATO MI A praecepto, intrinsece impliciter tibera ad praecepti l leti
Deinde ait ron omnino di improbari sententiam Scoti, aliorumque, qui asserunt, amoclem beatificum esse liberum , quantum est ex parte potentiae elicientis. inii quod beati non posunt amittere beatitudinim, non provenit a nece itate, qua voluntas intrinsece determinata se nec itata inhaeret suo sint, sed ex parte propositionis objcriti, quod ita proponitur , tan uam in eo sit omne bonum a voluntate appetibileor fruibile; quae tamen propositio objecti non videtur voluntaui in se necessitatem infrre, aut trigere libertatem. Quod sic explicat. Quia, si per impos ibile poneretur u luntati beati applicari aliud objectum repugnans melius , posset deserere amorem illius,ct huic inhaerere. Declaratque hoc exemplo. Quia si homo in statu natura integrae , fine donis se pernaturalibus ed cumperfectione virtutum moratium, Verfecto modo frucretur beatitudine siua naturati,is inseparabiliter dinceretur amore inhaerere suos ni naturali ir or tamen, sipostea donis supernaturalibus elevaretur, se inciperet Deum clare intueri, post 'stendere acIu amoris naturalis,σ Incipere amore supernaturali iubaerere sinis ematurali, 'nusta sacri allatione alicujus a voluntate,quod posset existimari prius neces itasse voluntatem ad amandis sinem naturalem. Quod exemptu significat, adhaesionem voluntatis ad tale objectiim non esse necessariam ex parte potentiae, sed tantum ex parte o jecti potentiam allicientis : ita ut voluntas non impe
quodam naturae in illud necessario impellatur, sed ipsi se sponte moveat; necessario tamen ex parte praesentis objecti, ita nihilominus, ut quantum est, ex modo quo amorem elicit mutare illum possit, si quod amabilius objectum intellectus ei proponat. Hinc colligi, & intelligi potest, in tali aetii volunta- , tis, ctiam necessario ex Parte selius objecti, esse veluti quandam indisserentiam contradicticutis, quantum est
118쪽
HOMINIS C A P. XI. ratex modo, quo a potentia sua egreditur. Sic enim ab ea elicitur, ut posset non Clici, quantum cst ex Parte , potentiae , quae non impetu naturae in objectum s uum
impeIlitur , sed spontanee Sc. voluntarie se resolvit. Nec Aristotcles , si attente legatur, ad libertatem α' actus amplius quam ut perfecte νηοψνιος spontis sit,re- e,p . quirit,nec indifferentiae illius qquilibri j,de qua cap. X. disseruimus , ullibi meminit. Iuxta hanc doctrinam explicari Jc retineri potest illa definitio actus liberi, quam recentiores Philosophi formaverunt, ii positis omnibus ad agendum praerequisitis potest elici , se non elici: quantum scilicet est ex parte
modi, quo a potentia sua elicitur. Imb, si res non perfunctorie,ut a multis Alci,sed attente examinetur, definitio illa actui libero libertate propriae indifferentiae accommodari non potest. Nam in primisad libertatem actus non requiritur in disteretia squilibrij proxima, seu, ut volutas per duplex
judicium intellectus inter duo contraria, aut contra- .
dictoria objecta, semper actu suspendatur, ut cap. X. ostendimus. Si vero indisterentia voluntatis solum sit remota Iut quando per unicum judicium practicum, de hoc objecto amplectendo, se resolvit 9 talis actus, juxta vulgarem illam definitionem, ut ipsi eam explicant , liber dici non potest : quia voluntati non
adsunt omnia necessario praerequilita, ut non agere,
seu libere libertate indisterentiae vulgaris ab actione cessare possit, Deest enim ci judicium siquod practicum, quo vel
utilitas cestationis, vel molestia actionis quae exercetur, aut quid simile, voluntati repraesentetur , ut ibi dem declaravimus.
Hanc quoque nostram, id est, veterem libertatis XIV. explicationem amplecti debent, quotquot judicio pra-O 3 ctino,
119쪽
m ANATOMIA.ctico, aut imperio essicaci, ut Thomistae, Bellarminus, alijque, voluntatem in omnibus actibus liberis ne si sario determinari docent. Nam posito illo judicio, aut imperio essicaci, volu tas , inquiunt , non potest in sensit composito reniti: unde nulla alia relinquitur ei actualis libertas, quam spontaneae determinationis ex parte sua, dc ex modo
is o agendi connaturali. Alia tamen via libertatem actus tunc , salvare conatur Medina. Posito enim imperio enicara intellictas, inquit,
nece sum est, ut obedias volu tin. Ceterum non neceCtasuria operandum i, siquidem potes imperium cessare pro nostro a bitratu. Sed profecto, ut cessare possit pro libero arbitratu voluntatis, debet intellectus arbitrari, de judicare imperium illud supprimendum esse: quod quamdiu
non judicatur, voluntas solum remote est indifferens& expedita ad cessandum. Unde multo minus potest dici proxime expediti, ut non obediat imperio intellectus, quamdiu imperium adhuc durat, quo durante, juxta illorum sententiam, necessario obedit. Itaque remota illa indisterentia, quae quasi conflatur ex duplici capacitate; ina proxima, cliciendi aetiim voluntatis, stante imperio intellectus: re ex alia capacitate remota ad cessandum ab actu voluntatis , ii imperium intellectus amoveatur , non potest actualem
indifferentiam vulgarem comunicare actui voluntatis,
qui ex tali imperio intellectus necessario elicitur: quia non adsunt voluntati omnia prae requisita ad hic Mnunc cessandum ab actu , quamdiu imperium intellectus durat. Si enim ad actualem indisterentiam illam contradictionis sussiceret, egredi a voluntate quae ab actu suo cessare potest , si mutetur imperium aut judicium intellectus,motus nostri indeliberati, liberi essent libertate contradictionis , quia cessare possunt, si accedat nova adverdentia rationis. Dc-
120쪽
HOMINIS C A P. XI. DIDenique, veterem 6c regiam libertatis eXplanandae XV. viam sequi oportet eos, qui cum S. Augustino &S. Thoma, voluntatem hominis lapsi faciunt divinae gratiae, non dominam, sed pedisequam. Si enim graria praeveniens determinet voluntatEm, & eam Operari faciat indeclinabiliter, ut Augustinus loquitur , profecto gratia evertit indifferentiae vulgaris aequilibrium S bi lancem,& suavissime quidem, sed simul potcntissime declinat in alteram, non tantum contrarietatis, sed ctiam contradictionis partem : manetqtie in actu voluntatis sela illa generalis indiferentia voluntariae sponta-mitatis . Sic enim eam nunc vocemus; vulgarem vero
indifferentiam , bilancu indisserentiam vocare possi,
Difficile nihilominus est , indi Terentiam spontanei
tatis , seu modum naturalem agendi voluntatis quo seipsam movet, redigere in concordiam cum concursigratiae praevenientis , quae inchoat motum voluntatis. Si enim voluntas ab alio determinatur , quo modo seipsam determinat Idcirco Theologi Colonienses nuper,ne ulti deinceps, inquiunt, ulterioris controversia deturans, simultaneam potius, quam praevenientem gratiae motionem constituunt. Nam liberum urbifrium sua libertate, inquiunt, cum speciali divina motionis applausu itur;
utpote quae motio inter cooperaudum, tanto activo P sivo ue Sum amplexu dignatur liberum arbitrium , ut in uno eodemque na- c iura instanti se mutuo insenuent, intimeque peuerrest; ita ut, r.et .rrae unam eandemque actionem constituant, quae Dei motionem tς-μ-
arbitriumque humanum, uti duas, non partiales ,sed totales in Padi suo genere causas essentialiter, silvo sub ordinationas ordiae, Ando respiciat. Sed tamen etiam praecedere potest suavitatis quidam tractiis ex parte objecti, sicut trahit sua quemque voluptas, qui voluntatem non impellit & cogit, sicut bruta