장음표시 사용
91쪽
rer duo objecta ab intellectu , suspendatur, tamen sepis
sime actus & inclinationes voluntatis liberae sunt, e iamsi in momento inclinationis,unicum sit judiciu practicum, quo intellectus intimat voluntati,hoc cile prosequendum, aut fugiendum ; nulla mentione, aut memoria amplius' durante ullius alterius judici j, quo Ostendatur bonitas, vel malitia alius objecti, circa quoavoluntas tunc nihil agit. Experimur enim nos, etiamsi deliberatio antea in utramque partem praecesserit, formare in fine unicum judicium praeticum de una parte sola eligenda , neque tunc de altera parte quidquam amplius cogitare. Unde eo instanti voluntas non est amplius in aequilibrio , nec proxime potens ad electi nem alterius partis, cum in incognitu ferri non possir. Vt enim voluntas aliquid amet. non est satis, antea etiaimmediate fuisse cognitum, sed cognosci, de ostendi cidebet ab intellectu, co ipso instanti, quo amare dcbet. Vnde refelli etiam potest , quod quidam aiunt: ad actuale illud aequilibrium , suilicere unicum judicium practicum , quia voluntas potest imperare intellectui, ut judicium illud muter. Sed licet re vera id facere possit, hoc tamen ad
actuale aequilibrium non est satis. Nam voluntas est tantum in potentia remota ad eliciendum istud imperium. Cum enim non feratur in incognitum , debet
intellectus ei praeformare novum judicium praeticum, quo judicetur, esse expediens, ut judicium praecedens
mutetur in aliud. Non enim potest voluntas novam actionem intellectus , aut alterius potentiae imperare,
nisi intellectus alio judicio suo semper ei praecurrat. Vnde judicium quo intellectus judicat expediens,
avertere cogitationem a priori objecto , & convertere ad aliud , est iam ultimum & unicum. Et sic nunquam
simul reperientur duo judicia actualia praetica, quibus vom
92쪽
HOMINIS C A P. X. 2sbus voluntas utrimque in aequilibrio suspenditur , ita ut actu sit in utramque partem proximE cxpedita. Nam vel nulla superest cogitatio Prioris obiecti, Vel g i
non talis , quae sit judicium sine quo voluntas movere i ,.q.; sic non potest: quia intestinus Jeculativus non movet ,sed . i. ad intellictus practicus, ut ex Aristotele docet S. Thomas. '' Deinde, licet duraret adhuc in intellectu judicium de bonitate obiecti quod voluntas deserit, cum Oppositum amplectitur; nihilominus indisserens, dc in aequilibrio posita adhuc dici non pote st,in sentctia Ari- s.T bo
stotelis, S. Thomae , Medinae, Bellarmini, Va iiij dcc. tqui docent nullum medium posse libere prae alio cligia ad a. voluntate , nisi intellectus in eo ostendat aliquid , in quo alteri praeferri debeat. Nam luc ratione , voluntas in instanti, quo unum medium prae alio eligit, non est suspensi inter duo media, sed determinata ad unum, quod intellectus omnibus consideratis amplectendum judicat ; ita ut ad alterum amplectendum , proXimo potens non sit: aliquid enim ex necessario praerequisitis ei deest, nempe judicium ultimum practicum, quo intellectus hoc medium prae altero amplectendum decernit.Nam judicium de uno medio potius eligendo, pEli, non patitur secum aliud iudicium simile, inquit Bellarmin , t.b. 3.e. quia e sint contradicentia se repugnantia iudicia e nimirum, omnibus consideratis hoc est melius , o omnibus consideratis hoc non es melius. Quod evidentius in libertate Dei cer- ac nitur,qui sollina id quod infinita ejus sapientia maxime decet, facere potest, ut cX SS.Patribus cap. IV.disserebamus.Vnde unico judicio de re quae maxime cum decet, voluntatem suam dirigit, nec eam inter duo judicia practica suspensam de ad opposita proxime expeditam
iam tenet,aut ab qterno renuit.Deus enim cum aliquid agit, inquit idem Belluminus, non ideo isiud agit, quia nescias Ibid.e.3ρ n e facere melius, sed quia iudicat, tunc istud maxime ex-L 2 pcrire.
93쪽
pedire. Si vero duo aliqua aeque expedire fingantur attamen, ubi saltem unum extremum oppositorum CX-pedientius clit, circa ejus electioncm liber non erit. Quod est incredibile.Sic enim plurin actiones divinς, quibus hoc Vniuersum Deus creat & administrat, liberae non essent; quia non potest voluntas ejus se dirigero, nisi unico judicio , quo intellectas divinus hoc maxime expedire determinat. iii Fortasse respondebitur, hoc quidem recte pro- bari, non cile in tali electione libertatem contrarietatis ad eligendum hoc, aut contrarium; este tamen libertatem contradictionis , ad eligendum , & non eligendum unum de idem. Sed licet primo . spectu responsio appareat probabilis, pcnitius inspecta, etiam refellitur prioribus
Nam si ad libertatem requiratur,ut inter duo voluntas indifferens & pensilis per intelle in constituaru non minus hoc requiret libertas contradictionis, quam contrarietatis. Vnde,ut voluntas ad amandii,& nisama-dum, hoc instanti proxime expedita sit, debebit intellectus cam inter amorem & non amore, gemino iudicio ultimo practico sit spondere, ut tam libere cessare ab amo siit,quam libere cum CXCrcere, dc ut Utrumq;ci moraliter valeat imputari. Aperte enim S.I homas: sal . diuidquid ratio potest a prehendere, ut bonum, inquit, in hoc . q. 3 voluntas tendere potest.ρotoi autem raris apprehendere ut boni', ' μ' non solum hoc, quod es veste aut a 1 sed hoc etiam, quod est non volge o non agere. Et ipse , ac ceteri Theologi docent, beatos non posse ab amore beatifico cessare, quia intellectus beati nullam rationem commodi, aut boni in tali cessatione voluntati repraesentare potest; supponentes , ad liboram cesIationem actionis, requiti judicium praevium intellectus de bonitate cessationis,
94쪽
HOMINIS,C A P. X. 87 aut quod moraliter idem censetur de aliqua malitia,
aut incommoditate eliciendae, aut colatinuandae a nIO- ,
Vnde alibi S. Thcmas : In potesate liberi arbitris inquit non uti habitu: tamen forcsi hoc ipsium , quodes, non de ver. stu habitu, sibi proponi sub specie boni: quod de gratia in Musu accidere non potest, ut dictum aes. Atque ita probat, habi- tum gratiar, Der liberam cessetionem ab actu , polle interdum perdi in hac via , nunquam autem in patria a quia beatis patrue incolis cellatio sub specie boni proponi non potes, sicut nobis viatoribus potest. Falluntur ergo , qui ad libertatem contradictionis, IV, in illa sententia, satis esse existimant,ut intel lectus proponat voluntati objectum , non tanquam . nec stario amandum.Nain licet hoc satis sit, ut amor sit corruptibili, de desinere possit. non tamen, ut libere & moraliter desinat. Potest autem amor naturaliter , seu non libere desinere, ut patet in brutis, quorum nec amores, nec amorum cessationes liberae sunt. Velut crgo in
illis, defectibilitas positivi amoris, non cit indiciumismoris ante a libere cliciti, etiam libertate contradi- isticanis, nec libcrae cellationis; ita nec in hominibus. Nam quemadmodum per somnum, aut alias causas naturatcs, cogitationes nostrae intercipiuntur, ita ctiam amor & alij voluntatis liberi affectus, sine ulla liberta-M naturaliter CXtinguuntur; quia extincto omni judicio intellectus, assiectus voluntatis superstes manere nequit.
Deinde rarissimc , aut nunquam ut multi nobiles Τheologi cxistimant 9 voluntas libere ab actu suo elicito,di recte cum suspendendo,cestat,sed vertendo se ad aliud objectum, cujus amor amorem prioris objecti cellare faciat. Vnde sicut ad libere amandum hoc secundum objectum, est opus novo judicio practico
95쪽
intellectus ita etiam ad liberam cessationem amoris ob-
jecti prioris,quam secundi objecti amor inducit. Vnde consequens est, ut sive omissio actus eliciti voluntatis pura, sive non pura sit, modo libera sit , oporteat semper cam dirigi aliquo judicio intellectus , distincto 1 indicio quo dirigitur actus positive elicitus. Et hinculterius sequitur, quod ad libertatem contradictionis non miniis requiri debeat duplex iudicium practi- cum intellectus voluntatem in aequilibrio 1 ut pendentis, quam ad libertatem contrarietatis. Vnde, quando voluntas nostra l ut plerumque esse' seleti erit libera utraque libertate simul, tam contrarietatis , quam contradictionis, quatuor semper judicia simul debebunt comitari voluntatem, inclusive ussique ad illud momentum, quo se in unam partem libere resolvit. 'Nam intellectus de hac actione , & de opposita , tertio de cessatione illius, quarto de cessatione oppositae, judicium aliquod ferre debebit. - De qua Philosophia, nunquam meminit S. Augustinus , non S. Thomas, nec ipse Aristoteles: aut ostendant, & valde minabimur. Nec etiam nos i psi tantam circumspectionem , & turbam actuum intellectus in nobis ad singulas lactiones liberas experimur, etiamsi attentissime intima mentis nostrae rimemur.
Videntur quoque Philosophi illi supponere, qu ,
ut actus appetitus sit necessarius & non liber, potentia cognitiva debeat apprehendere necessitatem aliquam exercitij talis actus; adeo ut si non apprehendat, eo ipso actus appetitus sit contingens, Sc proinde etiam ceu tio ejus. Verum quam hoc falso, deprehenditur ex brutis, quorum affectus sunt necessarij, & tamen imaginativa ipsorum nullam necessitatem in exercitio amoris appetitus concipit, sed ad simplicem obiecti amabilis pro-
96쪽
H O M I N I S C A P. X. 89 positionem, amor ille impetu quodam naturae necesIario exilit, sine reflexione imaginationis su per necesiitatem exercitij amoris. Nescit quippe brutum, quid necesse, aut necessitas
Simile quid etiam nosipsi satis experimur in motibus . nostris iacccssarijs, prioab primis. Quis enim subito
sonitu exterritus, se de nece1litate illius terroris aliquid cogitasse meminit, Deinde hoc pacto oporteret , ut plerumque omne judicium intellectus, quod motibus istis indeliberatis praevolat,falium esset.Nam verum communiter non est , quod objectum talis judicij necessario amandum , aut fugiendum sit. Unde etiam coruscatio illa, qua Deus, ante gratiam voluntatis excitantem, intellectum subito illuminat, judicium falsum contineret. Nam voluntas sic excitata, per primum quendam motu indeliberatum, mobjectum sibi sic repente propositum necessario erumpit: Dcus tamen falsum judicium intellectui immittere ncquit. Den': si suspensio illa voluntatis per duplex iudiciu VI practicu ad libortatem ne uaria sit electio unici med ij libera non erit, quando finis est emcaciter intentus; nec . plus merebitur per talem electionem, aut demerebitur, quam per solam efficacem intentionem finis. Quod quidam admittunt, sed perperam & falso, ait Medina: quoniam fraudant multa opera stadios sua laudeo merito.
Tum vero dicere, quod in observatione manduorum Dei, qua sunt media necessaria ad vitam aeternum , non sit meriιum, periculosum dogma videtur. Et tamen videtur hoc aperte sequi, si ad libertatem, & consequenter ad meritum, necesse sit, ut voluntas ab intellectu inter duo media cligenda , vel inter medium unicum, & ejus cessationem suspendatur. Nam intellectus tunc judicae unicum
97쪽
unicum esse medium, nec ab eo cessandum csse posta ciscaci finis intentione, quando icmpus executionis advenit Ut ergo talis unici medij electio sit proxime libera dc meritoria, non tantum in intentione finis,
libertas debet aliquid aliud esse, quam illa pensilis &bicornis indifferentia actualis. Nam indisserentia non exercetur proXime circa medij electionem , sed circa intentionem finis, quae est radix electionis : unde haec in radice tantum libera Mmeritoria erit. Scio quid hic subtiliter quidam respondeant , sed nec alijs, nec sibi fortassis satisfaciunt. Hoc quoque incommodum,& ingens,sententiam illa comitatur: quod plurimae actioncs humanae, quae ab omnibus liberae meritoriar, aut demeritori ae habentur, tales re Vera non erunt. Vt,eXempli causa, recitatio precum Canonicarum, administrationes sacramentorum &c.quς debent esse actiones humanae Sc liberae, saepissime libertate illa pensibilis indifferentiae carenti quia in talibus solemus ita attenti esse ad nostra actione, ut de actione contraria, vel docessatione, nihil omnino
cogitemus: unde voluntas inter extrema contrarietatis,
aut contradictionis, per intellectum actu suspensa non Hinc actiones omnes illae inanes & invalidae eriliat. Nam ad earum valorem non sufficit libertas remota, Scin sua causa: alias valide sacramentum administrarerobrius, & Omnes actiones ejus libertate sullicienti tin.: ae esidiat, quia libcru se conjecit in ebrietatem. Libera igitur etiam non erit pia anima, quando in meditatione sua exardescit igne divini amoris , & ta tum de dilecto & ejus amplexibus cogitat: quia decessando nihil ci in mentem venit, nec gemina cogitatione pendula est inter amorem SI cessationem amoris. Vnde non magis apud dilectum merebitur , plena tamen
98쪽
HOMINIS CAP. X. 'imen & vigilante ratione , quam si dormiret. Non demerebuntur etiam sornicatorem, quia non libere in- hiant fruunturque impudicis voluptatibus, etiam cum plena advertentia rationis. Nam licet ratio absorpta non sit, unica tamen cogitatione ita spurcitijs suis inhaerent, ut nec minima cogitatio de cessando intercurrat Dicere autem, haec tantum esse peccata in causa, nescio quis audeat.
Incommodissima deinde est haec explicatio libertatis, ad conciliandam divinae gratiae cum libero arbitrio cisicaciam. Nam ideo in omni actu libero requirunt requilibrium istud , in quo voluntas duplici cogitatione suspenditur, ut ipsa se sua, non aliena determina-aione, in actum demittere possit. Hoc enim ad omnem actum voluntatis liberum necessarium existimant.Vnde consequenter fateri debent, gratiam Christi medicin lem , pedissequam jam csse liberi arbitrij, non minus, quam olim in Angelis viatoribus, & primis parentibus ante lapsum; contra doctrinam, quam tanquam ab Apostolo acceptam Augustinus ubique inculcat. Fafra S.ARI
Iur Pelagius, clamat alicubi, qu indo contra tentu Iones con-c sentia rue isti it m dimicamus , quamvis se 1 ιc habeamus se. propriam voluntatem , non tamen ex ista, sed ad utorio Dei, no stram rovenire victoriam. Proveniret iamcn potius cxpropria & libera non ra voluntate victoria, si voluntas adjutorio Dei dominaretur, & ipsum in pugnam illam adversus concupiscentias prior impelleret. Vnde nec S. Augustinus , nec S. Thomas, nec Scotus tali libertate pensili usi sunt in concordia gratiae Ee liberi arbitrij. Nec etiam majores nostri ab annis iam LV, sub Sixti V. Pontificatu , nec R P. Thomas de Lemos, & PP. Dominicam, in celebri disputatione sub Clemente VIII. Paulo V. Quorum vestigijs insistere maluit Iansennis, quam novas quorundam
99쪽
IX. Hoc quoque non leve istius sententiς incomodum est. quod habitus vitetutium sicut diminuunt illam pensilem& aequilibrem indui erentiam,detrahendodc inclinando
bi lancem in unam partem ι ita etiam diminuent merita Sanctorum, quae maxime a libertate dependent. Nam sicut omni libertate extincta, nullum omnino est meritum : ita libertate aequilibri, per marima Vi tutum, ut sic dicam, pondera de inclinationes valde imminuta , vix ullum tenuissimi etiam meriti relinquetur fundamentum.Nam licet ex nobilitate actionis crescat etiam meritum, id fit tamen supposito semper libertatis fundamento : ita ut, si consequenter ad suam Philo phiam loqui velint, magis ex diminutione libertatis meritum decrescat, quam ex incremento nobilitatis intrinsecae, actionis crescat. Unde, clim fateantur in magnis quibusdam Sanctis,tantam gratiae nonnunquam esse assilientiam, ut quodammodo obruatur libertas illa
pensilis, nec moraliter possint Spiritui, quo aguntur , resistere; deb ni hoc quoque confiteri, omne meritum moraliter in ipsis supprimi & suffocari. Debet igitur humanarum actionum libertas aliquid aliud esse , quod multo latius , quam indifferentia illa aequilibris , pateat, & por Omnes actiones meritorias, ac universim per omnes quae humanae & liberae appellarimen e diffundat.
Liberum nostrum arbitrium tamen 'aliquam indisserentiam accidentalem habet. Et in om
ni actu libero praeterea est quaedam quasi imdifferentia essentialis.
SEd nullave igitur est in libero restro arbitrio indisserentia ' inquienti Ne Carneades quidem id
100쪽
dubitet. Est enim experientia notum , nos in bivio aliquo positos & deliberantes, inter duas vias in- disterenter vacillare, dc utramlibet poste ingredi. Similiter, quamdiu hic visimus, inquit Iansenius. siue in in Molitate ante gratiam, sive jam sub gratia, indisserentia ad contraria , hoc est , ad volendum faciendum i bonum , se malum, semper ines libero arbitrio. Quomodo enim alias verum esset illud S. Augustini: Voluntatis arbitrium huc atque Azue Uberum flectitur ' Quomodo istud S. Tliomae e Potes homo vesie es non velete , agere se non agere ι potis euam
m. Ad hoc aut istud p Vnde vero nascitur indifferentiae &fexibilitatis istius radix Ex ipse . inquit, virtute rationas. Quidquid enim ratio potest apprehendere ut bonum, in hoc voluntvi tendere potes. Ac deinde ostendit, quomodo utrumque extremum contrarietatis, dc contradictionis, ratio seu intellectus, ut bonum apprehendere possit,atque ita ducem se praebere voluntati, ut in hanc, aut illaia partem se flectat. Vnde haec indiflerentia voluntatis nihil est aliud. quam capacitas ad volendum , duce ratione , hoc de contrarium ejus , aut ad volendum & non volendum unum idemque. Prior vocatur indisterentia contrarietatis , Miterior contradictionis. -
Quia autem intellectus voluntati dux esse debet, idcirco capacitas illa est Qitim quasi remota & ad actum reauci debet per judicium aliquod ultimum intellectus, ostin lentis bonitatem oblecti amabilis. Hoc autem judicium ultimum semper unicum est,si AUstotelis , S.Thomae, Bellarmini Philosophiam recipimus , ut Cas. praecedenti dicebamus. Est enim conclusio syllogi uni praetici unius, quo decernitur, quid omnibus consideratis faciendum sit. Vnde ut illa indifferens capacitas ad actum reduca- M a tur,