장음표시 사용
281쪽
LIBER I DE GLORIA. 45stimat, quod opem darent, ut imitetur ineptias stoicorum. Festus, Oc oppidorum.
Prius eum abiis. quam obiisse cognovi mee deinceps ulla umquam diligentia, vel minimum amissi Ciceronis indicium, invenire quivi. Ita simul et libros perdidi, et magistram. Habea historiam quam petisti. Vale, Ar-quade v kal. maias in Itaque constat sane Petrarchae temporibus hos libros exstitisse. Posterioribus temporibus obscurior est sacta eorum librorum memoria. Sed me tamen de iis desperare adhuc vetant quom cetera, tum
epistola illa eadem, de qua superius diximus, B Rhenani, qua quidem ab amico eos libros postulat inter ceteros Ciceronis, quos is videtur habuisse minime pervulgatos Epistola ipsa exstat, ut diximus, initio librorum eius de rebus Germanicis. Vixit autem Rhenanus nostra paene memoria. Haec ego interim ad consolationem orbitatis nostrae commemoranda esse existimavi. Quam sane orbitatem ut hoc etiam iacilius serendam sae existimemus, arguntentum hoo tempore et capita eorum librorum, genusque adeo tractationis ipsius, quoad eius maxime fa-eere poterimus, proponemus, deinde vero fragmenta aliquot exhibebimus. A mihi quidem de eorum librorum argumento cogitanti, sic videtur, Ci-eeronem hoc loco de gloria tamquam de snmmo civilis hominis , ipsorumque adeo rom bono fortassis egisse. Quum enim et rempub ac civilem virum sex totis libris informasset, et Ieges ad eam rempubi accommodatas quinque libris descripsisset, de gloria sibi agendum existimavit, tamquam de sint, quem unicum egregiorum saetorum suorum propositum habere videntur viri omnes politici, qui rit dedecus et ignominiam summum malum, ita Iaudem et gloriam aummum num arbitrantur. Omnino, inquit Cicero, lib. I de me vix invenitur qui laboribus susceptis periculisque aditia, non quasi mercedem rerum gestarum desideret gloriamis. Unde in
ipso etiam lib. VI de Repubi scripsit
principem civitatis alendum esse gloria. Et certe in Romanis veteribus naturale quoddam, et tale quod etiam ad posteros ipsos proderetur, desiderium eius rei exstitisse, Virtutis et Honoris aede conjuncti ima indicant : quas ita Romani statuerant, ut significarent, virtuti sinem honorem se arbitrari, ad quem bonorum studia reserrentur is est etiam apud Augustinum, Civit. Iib. V cap. a. Ex quo
est illud quoque de Repubi lib. III
apud eumdem Ciceronem: Vult plane
virtus honorem, nec est virtutis ulla alia merces M. Haec de argumento Cainpita autem eius libri videntur mihi in
lib. II de fr expressa et adumbrata esse , verbis non omnino paucis, sed tamen in compendium velut quoddam redactis Quum enim sic dixisset eo loco Cicero: Nunc dicamus de ooriaci quamquam ea quoque de re duo sunt nostri librio; addit, . sed attingamus, inquito; et postea P, Summa igitur et persecta gloria constat ex tribus his is, et quae sequuntur, usque ad tractationem de beneficentia et liberalitate. Haec de argumento et capitibus librorum. Trnctationis autem genus dialogum fuisse, ipse etiam significat, ad Attio lib. VI P. De gloria, inquit, misi tibi. Custodies igitur ut solescise notentur eclogarii, quos Salvius
honos auditores nactus, in convivio
dumtaxat legat: mihi Alde placent mallem tibi M. Sed in hoc loco quoque,
282쪽
κ . C. de Gloria lib. I. Apud eumdem poetam Max cum Hectore congrediens depugnandi causa agit, ut sepeliatur si sit sorte victus declaratque se velle, ut Suum tu-
etsi exemplaria in omnibus ferme eomsentiant, videndum tamen esse puto, an ita sit distinguendum . Notentur eclogarii, quos Salvius bonos, auditores nactus in convivio, dumtaxat legat in m videlicet salvium honos tantum velit legere eclogarios, malos
relinquere. PATRIO. In Tusculanum mihi nuntiabantur gladiatorii sibili. Hoc ex libri prooemio sumptum
opinor, ex ea parte, qua occasionem
aperuit, cur se ad scribendum de Gloria contulerit. Quos autem gladiatorios sibilos ait, eos intelligit, qui
gladiatorum eonsessu excitarentur. Etenim ni scripsit in Sextiana, tribus locis significari maxime populi romani judicium , ac voluntas Potest, concione, comitiis, ludorum gladiatorumque consessu unde post etiam addita, Theatrales gladiatoriique consessus dicuntur omnino solere levitatem nonnullorum emptos Plausus, et exiles, et raros excitare Lattamensacile est, quum id fit, quemadmodum, et a quibus fiat, et quid integra multitudo faciat, videre . . Ex his ergo intelligi potest, gladiatoriasi puli significationes valere ad gloriam. Apponam etiam verba Festi quaedam, ubi de oppidis agit. M oppidorum, inquit, originem optime refert Cicero
Ithro primo de Gloria, eamque usurpatam appellationem esse existimat, quod opem darent, adjiciens, ni imitetur Ineptias Stoicorum M. SIGON. g. Apud eumdem poetiam De his
sic Genius, Itb. V eap. 62 In libro M. Tullii, qui est secundus de Gloria,
manifestus error est, non magnae rei, quem errorem esse, possit Cognoscere
non aliquis eruditorum, sed qui tantum legerit μέρου νη Quamobrem
non tam id mirabamur, errasae in eam rem . Tullium, quam non esse animadversum hoe postea, correctumque
ves ab ipso, vel a rarone liberto eius, diligentissimo homine, et inrorum
patroni sui studiosissimo. Ita enim ser,ptum in eo IIbeo est: Apud eumdem poetam, Aiax cum Hectore congrediens depugnandi eausa agit, ut sep Iiatur, si sit forte victusci declaratque se velle ut suum tumulum moltis etiam post saeculis praetererintes, sic loquam tur mi situs est vitae iampridem lumina linquens, Qui quondam Hectoreo perculsus concidit ense Fabitur hoc aliquis, mea semper gloria vivet M. Huius autem sententiae versus, quos Cicero in linguam latinam vertit, non Aiax apud Homerum dicit, sedes rurdicit, et Hector de sepultura git, priusquam sciat, an secum depugnandi causa congressurus sit Aiax Lδρος μν τοδε Hμα παλα κατα τελεtωτος 6 ποτ' αριστευουτα κατεκτα, φαιδιμος
ςκτωρ si ποτε τις ἐρεει, το ἐμὸ κλεος ούποτ ολειται In hoc etiam libro Ci-eeronem eam quaestionem exsequutum
esse docet Lactantius, lib. I, cap. is, quam in libris de Rep. et in Consolatione tractavit deos, qui publice eο-
283쪽
LIBER II DE GLORIA. 47mulum multis etiam post saeculis praetereulites sic loquantur
Hic situs est vita jampridem lumina linquens, Qui quondam Hectore percillsus concidit ense. Fabitur hoc aliquis mea semper gloria Vivet. A cel . 6.
Quo stante, et incolume Charisius, . O8. . . Statuerunt gloria leaena . Philarinitis, ad Him
a. Stainerunt gloria Minna. Eu e Lmaeum meretrieis saeimis, quae, ne sorius, qui primetrahoe fragmenturninim eis proderet, linguam dentibus ab-eem protulit, legendum enset ar scidit Plin. H. N.VII, 23, XXIV, 8 Leet V, 3, o statuerunt gloriae leae Pollen. strat. VIII, 45 occurrit etiariinae . Tranquntas autem Faber malit in Diomede, I, 3 8, huius operis Da 'εtatuerunt aenean Iearuam, motum ninnium , quod non intelligero datur. Dj0jtjgo by
284쪽
Quum Cicero jucundissimam filiam amisisset, incredibile auditu
est, quanto propterea dolore exarserit ut autem sapiens, quum
alia remedia multa ad mltuandam animi acerbitatem sui quaesivit, tum vero librum etiam scripsit, in quo, ut philosophus, semet ipsum, quantum potuit, consolatus est quem librum Consolationem, Vel de luctu minuendo, inscripsit hujus autem rei testem ipsum habemus in Tusculanis ita loquentem: . AEgritudinis sedatio et hesterna disputatione explicata est, et in Consolationis libro, quem in medio non enim sapientes eramus moerore et dolore conscripsimus quamquam vetat Chrysippus ad recentes quasi tumores animi remedium adhibere id nos fecimus, naturaeque vim attulimus, ut magnitudini medicinae doloris magnitudo concederet, Item alio loco Sed quid n cesse est, quum id agam, ne post mortem miseros nos Putemus fore, Vitam etiam efficere deplorando miseriorem fecimus hoc in eo libro, in quo nosmet ipsos, quantum potuimus, eonsolati sumus . Item in epistolis ad Atticum Quod si me ipse per literas consolatus sum, non poenitet me, quantum Proseo rimci moerorem minui, dolorem nec potui, nec, si possem, vellem, et in secundo de Divinatione 4 Quid ego de consol tione dicam, quae mihi quidem ipsi sane aliquantum medetur: ceteris item non multum illam profuturam puto et Augustin. lib. XIX, cap. 4 de Civitate Dei: Vitae hujus miserias lamentatus est Cicero in consolatione de morte filiae, sicut potuit ..Hujus autem libri, quantum ego assequi judicio et conjectura
possum, tale sui argumentum atque adeo etiam artificium Primum miserias hominum mihi videtur deplorasse, qui quasi, luendorum scelerum causa, in hanc vitam prodierint. Sed tamen levissime omnia esse serenda adjecisse, quum his nos calamitatibus uno mortis subsidio lacile periungamur, deinde casum
suum acerbissimum multorum clarissimorum Virorum, quos
collegerit, exemplo mitigasse. Tum vero, de aeternitate anim rum, et de filia inter deos ad immortalitatis famam conse-
285쪽
cranda, quo modo multi homines sunt consecrati, disputasse. Crantorem autem philosophum in primis est sequutus. Quas
res sigillatim, Dagmentis ipsis explicandis, non erit fortasse
Si quis autem scire velit quonam modo genuina haec Ciceronis agnaenia Consolationis auctor editae anno I 583 intercalaverit, videat primum in cap. a secundum cap. 6, tertium caP. 7, quartum cap. a quintum cap. 35 sextum cap. 45, septimum CaP. 41, es octavum cap. 45. ED.
Crantorem sequor Plinius N. VPrrefat. Idcirco nati sumus, ut scelerum poena luerem US. Lactantius, I 8.
Non nasci , longe optimum, nec in hos scopulos incidere vitae proximum autem, si natus Sis, quam primum mori, et tamquam ex incendio effugere sortunae Id. II, 19. Sed nescio qui nos teneat error, ac miserabilis ignoratio veri. Id. III, 4, 8.1. Non nasci, lange optimum Haee ad leniendani miseriani, in quam homines nascendo incidere dixerat, subjecta stirit de quibus eodem loco Lactantius, ita . Ita primum bonum esse non nasci, secundum citius mori. Quae sententia ut majoris sit auctoritatis, Sileno attribuitur Cicero in Consolatione: vi Non nasci, inquit, longe optimum, nec in hos scopulos incidere vitae, proxiinum autem , si natus sis, quam Primum mortis Expressit autem
vαι ἐπαθογιοισι αριστου, Φυvτα 'ὁπως ωκιωτα πυλας ιδαο περησα cuius sententiae meminit quoque Sophocles in Coloneo. Io K. I. Sed nescio qui nos Lactantius, lib. III, cap. 4 , contra Ciceronem loquens sic altri . Idem in Consolatione , id est, opere non ioculari, hanc de philosophia sententiam tulisti re sed
nescio qni nos teneat error, aut mise
rabilis ignoratio veri . . Ubi ergo est philosophiae magisterium aut quid tedoenit illa vitae parens, si verum miserabiliter ignoras ' Quod antem ad eam partem attinet, in qua exempla clarissimorram virorum collegisse eum dixi, qui acerbissinios casus amissorum filiornm aequissimo animo tolerassent, haec assero satis gravia, ut arbitror, testimonia. Ipse In tertia Tusculana
sic ait: - Quid qui non putant lugendum viris qualia fuit .maximns, efferens filium consularem, qualis L. Paullus, duobus paucis diebus amissis filiis, qualis, Cato, praetore
286쪽
Animorum nulla in terris rigo inveniri potest.
designato, mortuo filio, quales reliqui, quos in Consolatione collegimus . . Et in lib. II de Divinatione ita : Clarissimorum hominum nostrae civitatis gravissimos exitus in Consolatione collegimus M. Unde illa sunt etiam ejusdem seripta ad Atticum, tum quum hunc librum in manibus haberet: in V lim me facias certiorem Cn. Caepio Servilia Claudii pater vivone patre suo naufragio perierit, an mortuo item Rutilia vivone C. Cotta filio suo mortua sit pertinet ad eum librum,
quem de luctu minuendo scripsimusM. Item: re Velim vie certiorem iacias, Lnulla filius, vivone P. Crasso, Ousulari, patre suo mortuus, an Post M.
Item , Quaero de Regillo Lepidi filio,
vectene meminerim, patre vivo mortuumin Neque vero solum ipse Cicero, sed D. etiam Hieronymus, Ciceronis maxime studiosus, quid in eo libro spectaverit, quemque sit sequutus, expressit: siquidem hoc pacto scripsit in epitaph. Nepotiani: Legimus Crantorem, cujus esumen ad confovendum dolorem suum sequutua est Cicero Platonis, Diogenis, Clitomachi, Cameadis, Possidonii ad sedandos luctus opuscula percurrimus , qui diversis aetatibus diversorum luctum vel libris, ves epistolis minuere sunt conati, ut etiam si nostrum areret ingenium, de 1lorum posset fontibus irrigari.
Proponunt innumerabiles viros, et maxime Periclem, et Xenophontem Socraticum, quomm alter amissis duinbns filiis, coronatus in concione di seruit, alter quom sacrificans filium audisset occisum, deposuisse ooeotiam dicitui , et eamdem capiti reposuissae, postquam sortiter in acie dimicantem reperit concidisse. Quid memorem romanos duces, quoriun virtutibus quasi
quibusdam stellis latinae micant historis p Pulvillus Capitolium dedicans
mortuum, ut nuntiabatur, subito filium, sed sit absente sepeliri L. Paullus septem diebus inter duorum exsequias filiorem trivmphans urbem ingressus est. Praetermitto aximos, Catonea, Gallos, Pisones, Brutos, Scaevolas, etellos, arcios, Crassos, arcellos, atque Aufidios, qu rem non minor in luctu, quam in heulis virtus suit: et quorum orbitates in Consolationis libro Tullius explicavit, ne videar potius aliena, quam nostra quaesisse M. Quibus ex verbis satis intes-ligi potest, idem sere fuisse Consolationis argumentum, atque eius epistolae qua rescripsit ad Ser. Sulpicii consolationem, in qua ita egit: Sed opprimor interdum, et vix resisto dolori; quod ea me solatia deficiunt, quae e teris, quorum mihi exempla Propono. simili in scri tuna non defuerunt. Nam et .maximus, qui filii consularem, clarum virum amisit, et L. Paullus, qui duos septem diebus, e vester Gallus, et Μ. Cato , qui surauno i enio, summa virtute filium perdidit. iis temporibus fuerunt, ut eo timi ipsorum dignitas consolaretur ea,
quam ea rep. eonSequebantur M. SIG.
3. Animorum nulla in terris origo. Iam de immortalitate agit animorum: haec autem posuit in prima Tuscul na, his verbis : Sin autem est quinia quaedam natura ab Aristotele inducta, primum haec et deorum est, et animorum hanc enim nos ententiam se quuti his ipsis verbis in Consolatione haec expressianus Animorum nulla interris origo, etc. Lactantius Eliam,
lib. I, cap. 5, postrema uitas loni
verba ex Ciceronis consolatione pro
287쪽
Nihil enim est in animis mixtaram atque Concretum, aut quod ex terra natum atque fictum esse videatur; nihil ne aut humidum quidem, aut flabile, aut igneum. His enim in Daturis nihil inest, quod vim memoriae, mentis, cogitationis habeat; quod et praeterita teneat, et sutura provideat, et complecti possit mesentia: quae sola divina sunt nec invenietur umquam, Unde ad hominem venire possint, nisi a Deo. Singularis est igitur quaedam natura, atque vis animi sejuncta
ab his usitatis notisque naturis. Ita quidquid est illud, quod sapit, quod vult, quod viget, caeleste et divi
num est Ob eamque rem aeterniam sit, necesse est.
Nec vero Deus ipse, qui intelligitur a nobis, alio modo intelligi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,
segregata ab omni concretione mortali, omnia sentiens, et movens, ipsaque praedita motu sempiterno.
Cicero TuscuLI, 27 Lactantius, Inst. I, 5; de Ira
Quum vero et mares , et seminas complures ex
4 Quum ero et mares. Iam de emiseranda filia ad immortalitatem disserit, cuius loci sententiam Laetan
tio, ut alia multa debemus, qui Ilib. I, p. 5, sic agit:. Μ. Tullius in eo tam quo se ipsum de morte filiae eonsolatus est, non dubitavit dicere deos, qui publice colerentur, homine suisses quod ipsius testimonium eo debet gravissimum iudicari, quod
et augurale habuit sacerdotium, et Boadem se colere venerarique eatatur. Itaque intra pancos versiculos duas a nobis dedit: nam dum imaginem filiae eodem se modo consecraturum me profiteretur quo illi a Veteribushunt consecrati, et illo mortuos Maedoeuit, et originem vanae superstitionisu tendit. Quum vero, inquit, et nia' res , et seminas, etc. Quibus verbis reeitatis , subdit . Fortasse dieat aliquis prae nimio luctu eum delimaae: atqui omnis illa oratio, et doctrina, et exemplis, et ipso loquendi genere per
secta, non aegri, sed constantis animi,
ae indicii fuit: neque enim puto illum
tam varie tam copiose, tam Gruate
scribere potuisse, nisi luctum eius, raratio ipsa, et consolatio amicorum, et temporis longitudo mitigassetis. De consecranda autem filia saepe item Cicero Atticum in epistolia consuluit, ut tum quum dixit: Insula Arpinas habere potest germanam αποθέωytu . et alibi: ω Fanum fieri volo neque hoc mihi emi potest sepulchri similitudinem effugere non tam Pr ter Poenam legis studeo, quam ut maxime asse-
288쪽
hominibus in deorum numero esse Videamus, et e rum in urbibus atque agris augustissima templa vendiremur lassentiamur eorum sapientiae, quorum ingeniis et inventis omnem vitam legibus et institutis excultam constitutamque habemus . . . . Quod si ullum umquam animal consecrandum fuit, illud prosecto
fuit. Si Cadmi, aut Amphitryonis progenies, aut Dii- dari, in caelum tollenda fama fuit huic idem honos certe dicandus est. Quod quidem faciam, teque omnium optimam doctissimamque approbantibus diis
immortalibus ipsis, in eorum coetu locatam, ad opinionem omnium mortalium consecrabo Lactantius, I i5. . Nec enim omnibus iidem illi sapientes arbitrati sunt eumdem cursum in caelum patere. Nam vitiis et sceleribus contaminatos deprimi in tenebras, atque in
coeno acere docuerunt; casto autem, puroS, integrOS incorruptos, bonis etiam studiis atque artibus expolitos, leni quodam ac facili lapsu ad deos, id est, ad naturam sui similem pervolare. d. III, 9. Cedo, et manum tollo' d. III, 28.
qua αποθεωσinci quod poteram, si in ipsa villa facerem sed, ut saepe loquuti sumus, commutationes dominorum resormido sin agro ubicumque fecero, mihi videor assequi Posse, ut posteritas habeat religionem inae meae ineptiae Tatebor enim' ferendae tibi sunt: non habeo ne me quidem ipsum, quicum tam audacter communicem, quam te si tibi res, si locus, si institutum placet lege, quaeso, legem mihique eam mitte. Et alibi: Ego, quantum his temporibus tam eruditis fieri poterit, profecto illam eonseera bo omni genere monumentorum 3b omnium ingeniis scriptoriun et Grae
5. Amphitrronis. Alii Amphionis.
289쪽
Citatur a Boethio liber Ciceronis de consiliis suis, cum iis verbis, quae inter fragmenta retuli. Quem librum eumdem esse sines dubio arbitror, atque eum, quem Asconius in commentario Orationis in Toga candida vocat, Expositionem suorum consili rum nec sortasse alius est, quam is, quem Dio appellat αποἶ-
ρητο βιωου, in quo rerum a se in rep. actarum rationem reddebat SIGON.
Sed ut aliqua similitudine adductus, maximis minima conseram, ut quum vinolenti adolescentes, tibiarum etiam cantis, ut fit, instincti, mulieris pudicaesores frangerent, admonuisse tibicinam, ut spondeum caneret', Pythagoras dicitur: quod quum illa fecisset, tarditate modorum, et gravitate cantus, illorum furentem petulantiam resedisse. Boeth. Misiatica, I, I.
a. Spondeum caneret. Conser in sisItinroris Der, colloquium de inualeaedoetissimo libro eui nomen Anaehar ac potentia. ED.
Μ. . . DE VIRΤUΤΙBUS LIBER . Illud neutiquam probares . Charisius, IL, p. 86.
r. M. Tullii Ciseronis de Virtutibus liber. In hoc libro, mea quidem sententia , . Cicero, quae copiose in libro de Oaeciis ad filiomtradiderat, breviter comprehensa literis onsignavit plane ad Aristotelis imitationem, qui post libros eis Ut-- ad Nicomachum , etiam περὶ ἀρετ . opusculum scripsisse dicitur Charisius et libri meminit, et fragmentuin
ex eo proponit PATR. a. Neutiquam Verbum a comicis saepius usurpatum non semel adhibuit Cicero.
3. Probares Scin qui apud Charisium legant robantem.
290쪽
QUI EXSTANT, SED NON INTEGRI. EX . . . AD VARRONE ACAD LAE. I.
Quid autem stomachetur nesarchus p quid Antipater digladietur cum Carneade tot voluminibus λNonius. I, 33 i. Ex lib. II Academicorum ad Varronem. Qui enim serius honores adhamaverunt , vix admittuntur ad eos, nec satis commendati multitudini οὐ sunt esse Nonius, II, 5. Frangere avaritiam, Scelera ponere, vitam suam exponere ad imitandum juventuti Id. II, 275. Quid lunae quae lineamenta sint, potesne dicere λcur ejus nascentis alias hebetiora, alias acutiora videantur cornua Id. II, 4o8. Quid mare nonne caeruleum' at ejus unda, quum est pulsa remis, purpurascit et quidem aqua tinctum quodam modo, et infectum M. ΙΙ, i 7
et Mnesarchus. Hunc inter principes stoicorum numeravit in Lucullo. a. Ad amaMerunt. Somnium grammatici Lege adamaseerunt. I. V. L. 3. Vix admittuntur Quum eos non suo anno obtinueriant, raro fit ut ad eos deinceps perveniant. Inde irequens illa Ciceronis gloriatio, quod honores aemper auo anno obtinuisaeti