장음표시 사용
251쪽
253쪽
FRAGΜ. EX Μ. . . DE REPUBLICA LIBRIS.Μ. . CICERONIS DE JURE CIVILI
ΑLiduo excellente ac nobile viro Charisius, i, III.
i. De jure irili Μ. Cicero jam tum toga pura accepta , iuri civili dedit operam in Q. Scaevola P. F. Testatur Plutarchus , testatur ipse etiam initio libri de Amicitia, et lib. Ide Legibus, in persona Attici primo tempore aetatis, inquit, iuri studere te memini, quum ipse etiam ad Scaevolam ventitarem neque mihi um-ipum visus es ita ad dicendum te dedisse, ni ius civile contemneres certe inmento si scribit, Ego iuriseivilis fluvio, multum operae dabam Q. Scaevolae P. F. qui quamquam nemini se ad docendum dabat, tamen consulentibus respondendo studiosos audiendi docebatis. Ibidem autem paullo inperitis tantum se iuris civilis, quantum oratori sat esset, edidicisse asseverat. Unde dictum illud videri potest a si mihi homini vehementer oecupato stomachum moveritIs, triduo me iurisconsultum profitebor α. Quod quum ita sit, mirum videri non debet, lib. I de orat cogitasse ae scribit jus omne civile in genera digerere, deinde eorum generum quasi membra quaedam dispertiri, tum propriam j que vim definitione declarare. Hoc autem est jus civile in artem -- digere. Immo mirum videri non debet, si id etiam, quod cogitarat, hoe libro quantum licuit praestiterit GHLenim, lib. I, cap. , ramentum ex hoc libro decerpens, Ciceronem eitatin libro, qui inscriptus est, ut ille ait, de jure civili in artem redigendo. Equidem cogitasse idem C. Caesarem dictatorem scribit Suetonius, sed tam laudabile eius propositum mors intempestiva praevertit. Primum quidem Q. ncium P. F. P. N. illum ipsum Ciceronis nostri praeeeptorem in hoc genere, jus civile constituisse, generatim in libros IIX illud redigendo, auctor est Pomponius in libro singulari Enchiridii, ubi exstat scriptum leg. Ir, D. orig. iurisci ut sane Cicero
magistrum suum imitatus, quae de se ad artem plenam, et persectam existimaret, ea hoc libro persequutus fuisse, aut certe persequi volnisse videatnr. Coepisse enim eum tantum , non etiam persecisse, Quintilianus scribit. Qua ex re eamdem ut cogitationem Caesar ipse postea susciperet, ortassia adducebatur, ut diximus. PATR. a. Aliquo Meellente ae nobile viro.
254쪽
238 . . CICERONIS Nec vero scientia juris majoribus suis Q. aelius Τubero defuit, doctrina etiam superfuit. Au GALI, 22.
Antes, nobili, sed nobiae legendum
esse, satis indicat Sosipater, ex quo fragmentum sumptum est. PATR.
3 se vero scientia. Relatum ex Geu lib. I, cap. as, ubi declarat vim verbi superesse. α, inquit, Cicero in libro, qui inscriptus est de iure eivili in aram redigendo, verba haee posuit : Ne vero seientia, etc. in
quo loco, inquit Gelli , superstat,
signifieam vidatur supra fuit, et praestitit, superavitque maiores vos
doctrina sua superfluenti, tum et nimis abundantiis PQR.
Oscen oscinis Charisius P. II a.
r. De Auguriis Μinutum est quod refertur in Dagmentis eius libri, so- mn igitur ne silentio thram ipsum Praetereamus , aliquid de Ciceronis auguratu dicamus. Cicero non nisi post exsilium augur erat actus, de quo sic scribit x iam in epistola ad Catonem . si quisquam fuit umquam
remotus et natura , et magis etiam
ratione atque doctrina ab Inani laude et aermonibus vulgi, ego profecto is
sum, testis est, etc. Idem post iniuriam acceptam, quam tu reipub. Mamitatem semper appellas, meam non modo ea amitatem, sed etiam gloriam, studui quam oreatissima S. P.
Q. R. de me judiet intercedere. Itaque et augur postea fieri volui, quod ante neglexeram, et eum mnorem, qui a senatu ressini robus bellicis solet, neglectum a me olim, nunc mihi expetendum puto, etc. De quo ipso suo auguratu Ita etiam lib. VI Epistolarum ad famniares meminit is Qua re quando et augures, et astrologi solent, ego quoque augur publicus ex meis superioribus praedictis, etc. is et in Philippie. II: - notemPore me auguram a toto collegio expetitum, Cn. Pompeius et Q. Hortensius nominaverunt, tu nec solvendo eras, etc. i. et in praefatione Bruti,
mortem deflens Hortensii: sua in cogitatione, inqnit, et eooptatum me, ab eo in collegium recordabar, et inauguratum ab eodem in Philippi autem, Tm de Cn. Pompeii filio . In primum auguratus locum ego eum ut quod a patre aecepi, lis
reddam mea nominatione cooptabo M. Eo igitur potissimum tempore seripsisse videtur de anguetiaci nam ante ne inspicere a quidem litorem libros profitetur, In orat pro Domo is Ea si tantum nosse in iure ausumin quae una cum populo didicit, quum saepe
responsa essent inconcionibus in Postea autem augur faetua quum esset, ita
a Q. fratre in Iib. I de Divin. eompellatur : Auspiei vero vestra quam constant inquit quae nidem nune a roman auguribus ignoranter bona
hoc tua venia dixerim ha Cuteibus Pamphiliis Pisidis, laciis tenentur M. Et statim post, idem Quintus Appium
bonum augurem eouegam ipsius vocat, et Iituum, id est, incurvum ac leniter a summo inflextu Messium,
255쪽
quod est, ut ibidem ait, elarissimum insigne auguratus, ipsius esse dicit. Unde et aliquando post, quum dixisset magos in Perata augurari, et di
vinare congregato in sano colloquendi inter se causa , addit . quod vos etiam, inquit, nonis sacere quo
iam solebatis . . Quo pertinet illud quoque ex lib. II de Div. ubi, ipse
commentaria augurem nominaturus esset: Itaque, inquit, in nostris eommentariis acriptum habemus, Iove tonante, fulgurante, omitia populi Miae netis, Et eetera, quae non multo negotio tibi poterim reperirLQuod autem librum uno istum de
auguriis, quem Prae manibus habemus, attinet, reeis narrat sigonius, commotum libris Appii Ciceronem idem sibi
quoque argumentum tractandum deis
aumpat e. Eoa enim proseet Appii libeos vidisse ae Atlicua et dissenatonem inter ipsum Appium et arcellum optimos angures observa e de ipsorum disciplina testatur apud Ci--rovem ipsum de Legibus II. Qui Ioena univerana magnopere etiamine pertinet, et nisi Mina saet, a me
ne adaeriberetur. Ex eorum autem,
ut puto, librorum primo haec adsertristus Pompeius: sollistimumAppius Puleher,inquit, in auguratus disciplina lib. I ait esse tri dium, quod avi excidit, ex eo quod illa fert. PATR.
quos libros de Rep. et deme hus Cicero scripsit, eos sere stante rep qtium et ipse inter principes civitatis numeraretur, composuit inde vero civili tumultu otio perturbato, quum non solum Italia, sed universus etiam terrarum orbiti sunesto ac misero arderet bello, neque post bellum ipse, ut Pompeianarum partium fautor, tuto esse in urbe posset, diu a scribendo vacavit. Imi vero Caesaris victoris permissu victus in urbem rediit, quum a forensium defensionum laboribus aliquando esset liberatus, animum ad philosophiae studia, quae adolescens coluerat nequc postea umquam intermiserat, ita retulit, ut, quae a graecis summis auctoribus memoriae prodita fuerant, ea latinis literis, quod maxime desiderari videbatur, illustranda susceperit quod ipse quum aliis in locis, tum maxime in prima Tusculana et in secundo de officiis est testatus in Tusculana quidem in hunc modum 4 Philosophia iacuit usque ad hanc aetatem, nec ullum habuit lumen literarum latinarum quae illustranda et excitanda
256쪽
nobis est, ut, si occupati prosuimus aliquid civibus nostris, prosimus etiam, si possimus, otiosi M. In libro autem de officiis ita: Ego quam diu resp. per eos regebatur, quibus se ipsa
commiSerat, omnes meas curas cogitationesque in eam cons rebam quum autem dominatu unius omnia tenerentur; neque
esset usquam consilio atque auctoritati locus socios denique tuendae reip. summos viros amisissem nec me angoribus dedi, quibus essem consectus, nisi his restitissem nec rursum indignis homine docto voluptatibus. Atque utinam resp. Stetisset, quo ceperat, statu, nec in homines non tam commutandarum rerum, quam evertendarum cupidos incidisset primum enim, ut stant rep. sacere solebamus, in agendo plus quam inscribendo, Operae Poneremiis quum autem resp. in qua omnis mea cura, cogitatio, opera poni solebat, nulla esset omnino, illae scilicet literae conticuerunt, orenses et senatoriaeci nihil autem agere quum animus non posset, in iis studiis ab initio versatus aetatis, existimavi honestissime molestias deponi posse, si me ad philosophiam retulissem cui quum multum adolescens discendi causa temporis tribuissem, postea quam honoribus insedivire coepi, meque totum reip. tradidi, tantum erat philosophiae loci, quantum superfuerat amicorum et reip. temporis id autem omne consumebatur in legendo scribendi otium non erat. Μaximis igitur in malis hoc tamen boni assequuti videmur, ut ea literis mandaremus, quae nec satis erant nota nostris, et erant cognitione dignissima, Hoc igitur ille consilio adductus, ant
quam aliquid e philosophia ederet, librum scripsit, in quo, ut
ait arcianus, hilosophandumn esset, quaesivit et quum philosophiam ipsam quam maximis et quam verissimis potuit laudibus illustravit, tum ad ejus studium romanam juventutem veli mentissime inflammavit. Hunc autem Ithrum Hortensium inscripsit nimirum, quod in ea disputatione rimas partes vituperandae philosophiae et laudandae eloquentiae Q. Hortensio, viro consulari, atque Oratori summo concesserit. Hoc autem ipse demonstra lib. II de Divinatione, quum ait: α Cohortati sumus, ut maxime potuimus, ad philosophiae studium in eo libro, qui est inscriptus Hortensius, is in tertia Tusculana: n De universa philosophia, quantopere et expetenda et colenda esset, satis, ut arbitror, dictum est in Hortensio, et in primode Finthusci suamquam philosophiae quidem vituperatoribu
257쪽
satis responsum est eo libro, quo a nobis philosophia defensa
et collaudata est, quum esset accusata et vituperata ab Hortensio inui liber quum et tibi probatus videretur, et iis, quos ego
posse judicare arbitrarer; plura suscepi, Veritus ne movere hominum studia viderer, retinere non posse M. Lactantius etiam, lib. III, cap. 6, idem confirmat, quum ait is Ciceronis Hortensius, contra philosophiam disserens, circumvenitur arguta conclusiones qui quum diceret, philosophandum non esse, nihilominus philosophari videbatur quoniam philosophi est, quid invita saciendum, vel non faciendum sit, disputares. Intersuisse porro huic sermoni Q. Catulum, L. Lucullum, et, ipsum Ciceronem invenio, dum Vestigia antiquitatis studiosius persequor Catulum autem et Ciceronem cum Hortensio contendisse opinor Lucullus utram partem defenderit, pro certo affirmare non ausim. De Catulo certum est ex eo, quod scriptum est apud
Lactantium, lib. VI, cap. a: Apud Ciceronem, inquit, Catulus in Hortensio philosophiam rebus omnihus praeserens, malle se dicit vel unum parvum de ossicio libellum, quam longam orationem pro seditioso homine Cornelio . De Cicerone illud est indicio, quod est in Academicorum libro eo, qui Lucullus inscribitur: in quo Lucullus ad Ciceronem conversus ait ne cum tantis laudibus philosophiam extuleris, Hortensiumque nostrum dissentientem commoveris et illud in rax:nientis Hortensii re Quid tu, inquam, soles, quum rationem ab dispensatore accipis M. Etenim, quum dixit inquantu, suam personam indicavit citem illa : omnesque ad id tempus, quod erat dictum, postridie venissemus . De Lucullo vero illud etiam ex iisdem isagmentis ostendit 4 Quare velim, mi Luculle, jubeas indicem tragicorum, ut sumam qui naihi desuritis. Item : Lucullo quidem gratus et jucundiis noster adventus suisse . Hunc autem librum pulcherrimum omnium et gravissimum suisse, quum honestissimum rei ipsius argumentum, tum Veterum, qui illum legerunt, testimonia multa confirmant. . quidem Augustinus in tantam ejus admirationem adductus est, ut ejus potissimum lectione se ad verae philosophiae, id est, Christianae contemplationem incensum osse saepe profiteatur. Nostra vero aetate Iacobus Sadoletus cardiualis, vir quum ipsa sacerdotii dignitate amplissimus, tum omnium literarum cognitione clarissimus, quum argumenti hujus praestantiam animo agitaret, dedit operam, ut,
258쪽
quantum in se fuit, eo tractando Hortensii Ciceroniam desiderium aequiore animo perferremus et scripsit enim libros duos, unum, in quo philosophiae studium accusavit alterum, in quo defendit quorum utrumque tanta cum ingenii ac judicii laude,
tanta demum verborum ac sententiarum copia est assequutus, ut acriusne ab eo reprehensa, an ornatius laudata philosophia
sit, haud facile judicare possis. Cujus libri non idcirco seci
mentionem, ut Sadoleti laudes egregias obscuro hoc in loco attingerem quas ne justo quidem volumine complecti pro dignitate omnes possem; sed ut iis, qui Hortensii argumentum quale suerit, illustrius cognoscere cupiunt, unde expressam ejus simia litudinem peterent, demonstrarem cujus et nos civis optimi vestigia praeclarissima hoc tempore persequuti Conemur, ut quam verissime ac quam planissime Possumus, singulis se gmentis considerandis, germanam hujus libri sententiam osten
. . . Et Paullum arcelli ' occupavisse Nonius, IV, 328.
Quod quum uterque nostrum annuisset, omne
que ad id tempus, quod erat dictum, postero die venissemus. Id. V 65.
x. Eae Paulium Morarcessi in ceteris libris, sic etiat huic verisiinile est Cl. eeronem prooemium praefixisse ii quosi, quid ego sentiam, aperiendurn est, Hortensium ab eo laudatut esse opinor quo modo etiam Catulum et Luetillum in iis libris ornatos esse invenio, quos eorum nomine Catulum et Lucullum, ut hunc Hortensii Hortensium appellavit, quod in iis primae disputationis partes Catulo et Lineulli essent tributae. Quoniam autem inquit, Paulltim arcelli occupavisse, id est, ut exponit Nonius, invenisse Paullust arcelli consulis collegant interpretor Quare quoniam Q. Ηο tensius, ut idem scribit in isto, L. Paullo et C. arcello coss. obiit, Hortensium his consulibus paullo ante quain ex hac vita decederet, haec disseruisse dicemus: quo modo scipionem etiarn, et Catonem alterum derep. alierum de seneolui paucis ante mortem diebusne an meusibus di putantes induxit. SIGor . a suo quum uterque nostrum annuisset. Hae et sequentia ex dialogi
praeparatione videntur esse, in quibiu, ut inter se illi convenerint, planum
259쪽
. . Lucullo quidem noster adventus et gratus, et jucundus fuisse'. Fronto, P. 38o. Hic primum Catulus delectatur ipso loco M. P. 374. Nam quum omnis solertia admiranda est, tum ea, quae efficit, ut inanima quae sunt, Vivere et spirare videant r. Nomus II, 452 praeter ceteras nostra extulit civitas M. IV, 67. Hunc Crassumsi, qui lentus' ut scitis dicere solebat, ad imitationem quasi nostri generis contendisse. Id. IV, 28 I.
Ut ii, qui combibi purpuram volunt, sufficiunt
prius lanam medicamentis quibusdam sic literis, talibusque doctrinis ante excoli animos, et ad sapientiam concipiendam imbui, et praeparari decet. Id. IV, 4o5; XII, 3. Ut enim segetes agricolae subigunt aratris multo ante, quam serant'. Id. IV, 439. Quid enim aut Herodoto, dulcius, aut Thucydide gravius, aut Philisto brevius, aut heopompo acrius,3 Itistiandus uose Subaudientia quibusdam autem libris legitur praeibi vox est, vineti a re visus est. ED. ter interos n. ED. 4. Nam quum omnis so ortia. Duas . Hunc Crassum Crassi exem- quidem stasse Hortensianae disputatio plum, quem ait ad imitationem sui innis partes invenio, unam in qua elo dicendo contendisse, ad eumdem dequentiae studium, in quo ipse excet eloquentia semionem pertinet. . au-luit, extulit alteram, in qua philoso tem Crassum, Cn. Pompei Magniphiam aceusavit. Itaque hoc ab eo ad aemulum, intelligit mitem idem in Moquetatis laudem dictum puto Leu Bruto Q. Hortensii aequalem vocat. ina vi tantam e . ait, ut efficiat, Quod autem hic ait, eum lente dicere ut, quae inanima sint, vivere et spi- solitum, convenit cum verbis ejus, re videantur Ῥει is vertiis virtutes quae sunt in Bruto de ipso Crasso illas dicendi expressit, quas Μαρ rειαv, in Animi magna vocis parva conten- et λερ εια graeci rhetores nominant: ioci omnia fere ut intiliter, atque
quarum altera sit, ut non intelligere, uno modo dicerentur . sio. ae prope videre rena videamur : at et Lenens. Quidam Lentius. ED. tera vero actio etiam quaedam rerum . Ante at am serant. Sic Salogae inanimatarum exprimitur. 81GON. Nonius. ATR. s. Praeter et ras. Hoc de elo 9. Quid enim aut Herodoto Q. Hor- ventia victum existinis Patritam. In tensius quum de eloquentia diceret,
260쪽
aa 4 . . CICERONIS aut heophrasto mitius inveniri potest Nonius IV, 2 Ι 8, 7, 93.
non oratorum solum, sed etiam historicorum laudes, ut opinor, est Pedisequutus quas, ut video, variis grae- eorum historiae scriptorum ingeniis
illustravit, Herodoti, Thucydidis, Philisti, Theopompi, et Theophrastici
de quorum oratione praeclarum sive Hortensii, sive Ciceronis judicium exciderat, nisi haec sententia membris tribus, diversis in locis, apud Nonium , prout testimonii naus post 1-vit, divulsa in unum corpus suisset redacta. Ut autem in hoe loco de graecis scriptoribus Cicero indicavit, sicines de Legibus, de latinis quum
scripsit: α Nam post annales pontificum maximorum, si an ad Fabium, aut ad Catonem, aut ad Pisonem, aut ad Fannium , aut ad Vennonium venias, quamquam ex his alitis alio plus habet virium, tamen quid tam exile, quam isti omnes Z Fannii autem aetate conjunctus Antipater paullo inflavit vehementius, habuitque vires agrestes ille quidem, atque horridas, sine nitore, ac palaestra, sed tamen admonere reliquos potuit, ut
accuratius scriberent : ecce autem
successere huic bello Clodius Asellio : nihil ad Coelium, sed potius ad antiquorum languorem, atque inscitiam: nam quid Accium memorem penins loquacitas habet aliquid argutiarum Lin orationibus autem multua, et ineptus , elatio summam impudentiam. Sisenna Omnes nostros scriptores facile superavitis. In his autem verbis, ut aliud agens, hoc doceam, duae foedissimae ninculae, quibus totiushnius loci pulcherrima sententia dein inrpatur, insἰdent, quas ab interpreti- hiis hujus libri non solum non deletas, sed ne animadversas quidem esse demiror. Numerant enim Accium Pomtain tuter Latinos, quos Cicero quin rit, annalium, historiaeve scriptores:
nec vident Atticum et Quinim id agere, ut Ciceronem ad historiae seriptionem accendant, et quod ait opus maxime oratorium, et quod titeris latinis absit historia, idque enumeratione omnium fere, qui eousque latine
scripserant, neque munus il expleverant, comprobare.Quod si eos etiam, qui versibus res Romanorum manda sent, intellexissent cur non Ennium etiam, et Naevium, quom uterque versibus scripsit annales, nomina
sent Non est igitur, cur legamus Accium, sed acrum, ut sit C. Licini macer, is, cujus saepe meminit Liviusci primum enim in manus -ptis, quos ego legi libris est Acmm: deinde temporum ratio, ut acrem probat, sic Accitim respuit vixitentu Accius cum D. Bruto eo , qui de
Callaecis triumphavit, ex quo Sisennae amicus esse non potui : etenim, ut est scriptum in Bruto fuit aequalis Sisenna Hortensii Ut autem hoc illi non viderunt, sic ne illa quidem verba mendos esse perspicere Potuerunt: elatio summam impudentiam .
Ego quum in ΜS libris inueniam
.an orationibus multus, et ineptus, dacio summa impudentia α; ex quibus verbis non intellectis illa eorum lectio fluxit facile adducor ad suspirandum
legendum esse se In orationibus multos, et ineptus, in mendacio somninimpudentia . Nam si recte attenderimus, et impudentiam cum mendacio convenire, et acrum mendaciii mine a Livio accusatum inveniemus:
sic enim scribit lib. ΙΙ incer Licinius comitiorum habendoriun ea