장음표시 사용
21쪽
uberius explicare voluisti. Dulcius enim ex ipsis sontibus bibitur aqua, & nostra res multum emolumenti ab hocinia stituto recipit. Ecquis enim potest haec fragmenta, quae ita Romanensium latent scriniis, & quorum passim saltem fit mentio, adire Hanc ipsam autem nobis nunc demo stras viam. ANIMADUERSIO .
Quandoquidem rem gratissimam gregalibus
tuis me facere affirmas,Κleslingi,quod antiquitatis in lucem afferam documenta,quibus destituti, n- fugere passim opus habetis ad ea, quae vobis adservarunt Sleidanus, Thuanus,& Sarpius, inde profecto consequitur, de religionis negotiis, ad quae documenta illa referuntur, ex fide tabularum a me exhibitarum judicium a vobis quoque esse serendum, potiusquam ex trium illorum Historicorum Commentariis. Audi quid nuperrime ad me Venetiis scripserit Vir summe doctus, & aeque sapiens Apostolus Zenus, Italicae literaturae decus, postquam factus est certior quaestionis inter nos excitatae : Non venio in quat mansera it Chiesii
gis sara bastante a rispondere adequatamente alle invincibili regioni, e dimoseruetioni di V. E Lllat ba obtusio, come Dol dis, fra tuscis, e I muro, riducendolo aliunico impegno cb'egli fi e pres di fare par ire diverso di quello ebe at vivo vi en rappresentato da Lei quel se re venerabile Pontesce, e aque lis insireme di pro surre testimonianu pia rispetiabili, eferme delis gia prodotie da V. L ebe escono
22쪽
da Sonetri maniori di Mni recedone. Quod vero
addis, atram noctem hactenus pressisse, quae in nostris latent scriniis , tuo huic dicto nonne ex se solae satis refragantur binae Contarent Epistolae, quarum non modica fragmenta in literis ad te datis die 4. Maii recitaviὶ Quamvis enim illae argumentum pertractent Pontificiis, ut credi posset, auribus maxime molestum, ac odiosum, nactae tamen sunt locum in Bibliotheca, sicuti in iisdem literis monui, Romae quinquaginta tantum abhinc annis excusa , & Innocentio XII. dicata a Thoma de Rocaberti, Archiepiscopo Valentino, & Hispaniarum Inquisitore generali. Itaque hujuscemodi monumentorum publicationem Romani ipsi Pontifices omni aevo probarunt ; singularem autem in modum Paulus
III. de quo propterea in iis suis literis Zenus ita subdit: II conosces da que' Soggetti la mente e Icu
re det Papa , fece si che etsi gli prestassero consigno ed
opera, e parianduli con liberta a norma deli' octo renete si oppone fero con petio aperto a coloro, ebe mossida mile corrigianesca adulaetione uaceia no ma me assatio contraris, onde con cio credendo di a an-
V. At enimvero in hac nitida & docta commentati
ne nonnulla occurrunt, quae me in bivio reliquerunt, duisbiumque traxerunt animum, utrum omnia testimoniacu in
fide historica consentiant , & Paulli Tertia animi canis dorem & studium in unione Ecclesiae tunc temporis fiuis ctitantis & dissidentis restituenda omni ex parte Protestanistibus
23쪽
is EpisTOLA LIps IENs Istibus significent. Tantum abest, ut hujus Praesulis in E
Hesia Romana Maximi & Sanctissimi manes turbare auia deam, ut potius illum optimis, qui hoc Saeculo XVI. se dem Romanam occuparunt , annumerem Episcopis . At circa ipsum religionis negotium intersita sunt quaedam a gumenta, quae, ut sub incudem mittantur, aestimavi digna. Atridet itaque de illis meam libere exponere sententiam ,
Τtur, Vi R EMINENT IssIME, eandem ad eXamen propon re denuo initi tuendum. Res Lutheranorum in hoc capite agitur, quorum causam tanto lubentius suscipio, quanto iulustrius est commentationis argumentum, quantoque major Tu A erga me humanitas . Depositis itaque praeoccupatis rerum, personarumque opinionibus, remotisque arbitris,
sola relicta veritate, quae mihi pluris est, quam omnium auctoritas , de Paulii Tertii Pontificis vita , & animo
paci & unioni Ecclesiae non ex voto Protestantium amico edisseram. Ne vero quis arbitretur, haec paullo durius a me scribi, moneo, maximum discrimen inter emendatio. nem, ex mente Paulli Tertia, di ex votis Luthera norum spectatam esse constituendum, proinde etiam exitus fuit diversus . Paullus Totius instituit , ut postea edocebo, emendationem Curiae Romanae,& quorundam abu- suum, sed renuit doctrinae deformatae emendationem. Quid mirum, Pontificem reformationi, quam urgebant Luthea rani, summa vi restitisse Desiderabat porro Pontifex unio.
nem Ecclesiae , quod in laude est ponendum, sed talem, qua Lutherani, a Romana Ecclesia expulsi & ejecti, seis
rursus in elienteIam,&sinu mPontificum tradere debebant. Fecissent hoc Protestantes, si Ponti sex doctrinam puram,
eamque Apostolicam restituere voluisset. Quin & nostra aetate parati sunt Lutherani ad hoc connubium, si Romana Eeelesia depositis suis sordibus, pristinam, quam Christus suae sponsae dedit, receperit formam . Quae, si quis recta
secum reputaverit via , offendet stupendos, quos in hoc ne
gotio Paulius Tertius subiit, labores prorsus inanes suis.1e, quia media huic operi perficiendo sufficientia non sunt
adhibita. Rem eoram intueamur.
24쪽
Quamam , amabo, ad perficiendum sanctium opus, de quo agitur, magis idonea adhiberi poterant instrumenta, quam homines, quos describit in Epist. ad Card. Sadoletum publicus in Academia Patavina literarum politiorum Doctor Lazarus Bonamicus' Adsciti junt ait ipse) in amplissia1 m ordinem supientissimi , innocentissimi, clarissimi
summa auctoritate praediti Viri, evocati, rogati, facti lisni Cardinales. Nonne hos ipsos Paulus Pontifex adscivit, hos evocavit, hos rogaViti Quare mox ille
subdit, O praeclara Comitia I O bis disciHimis rem poribus necessaria s O singularem Pauli III. Iapientium , ae bonitatem I Joannes Casa in Vita Petri Min bi eundem Pontificem maximopere collaudat ob relatos in Cardinalium coetum eos, qui quaque in civitate, quibusique in terris essent, illustri quadam aut pietatis, aut prudentiae, aut doctrinae laude celebrati . Quid 3 vel ille sexcentos alios testes asser re possem. cui ex maledicentia inditum nomen, Petrus Aretinus , ita eundem Pontificem assatur :Gli altri Pastori creano Cardinali Reverendissmi, ω rii ereare Visau di Criso, e eio veri herebbe
25쪽
18 EpIsTOLA Llps IEM s Is horum hominum solertia, potius quam ex Prote santium voto instituenda erat deformatae Eeclesiae emendatio. Illorum erat, potius quam Protesta lium, internoscere quid fieri, quid tentari oporte
ret, ut Gelesia depositis suis sordibus, pristinam , quam CBiseus Dae Sponsae dedit , reeiperet D
mam ς eorundem eniti, ne supendi, quos in Me negotio Paulus III subiit, labores inaniter cederent; ipsorum denique, Seire potestates berbarum, usumque medendi.
VI. In fronte ΤuA, VIR EMINENT IssIME, Commen rationis, multae omnino lectionis& exquisitae eruditionis, nobis Paullum III. Pontificem sui iaculi decus commendas, egregiamque ejus animi indolem , ex optimis auctoribus, eotimmum ex Ludovici Sensi orationibus ad Cives Perusinos hunc in modum demonstras. octuem igitur majore prudentia, quam divur Paulus III. fuisse, aut potuisse esse , is unquam dicemus f Iai eaelesti ae diυina quadam mente diis intellectu natura praeditus , prima pueritia ad optimarum sitis is terarum studia deducitur, summa eum laude, se prope stupo- ,, ve omnium in ivir semper versatus est, quem post exae te eom- paratam Romana ct graca lingua scientiam, post emensumis lueralium artium orbem, post Iugratas omnes omnium at is tum historiar, ex naturalium veram eognitione ad sacrorum
is doctrinam gradum feesse, er denique divinarum, humana
n rumque βιent ιarum, er omnium pulcherrimarum artiam pro4
is diisse dicunt eruditissimum. Non negaverim, hunc Romanae Ecclesiae Praesulem naturam in tribuendis animi dotibus habuisse fautricem, adornatumque suisse ingenio ad discuplinas quasvis addiscendas bene composito, judiciique acie,& prudentia in re gerenda ultra suam dignitatem sorti Malacri, quo laudis encomio his verbis mactatur ab AIphonis
' Vid. p. L de Paulli IIL in optimis Iitteris, Graecis, Latinisque prs stantia, p. 8. α s.
26쪽
cu M ANIMADVERSIONIBUS. se Ciarenis Biacenti Fulgebat , inquit , in Alexandro, prater ipsam aetatis, o Farnelia gentis praerogativam, explorata rerum gerendarum prudentia, diuturnus Resustiea usus, ct cum λυeterata virtute multarum litterarum cognitis pravicelgens. Mitto itaque ineuntis juventutis & virilis aetatis vitia, quorum reus omnino est , teste Paullo Savis' ' ut Ber nardinum Ochinum Romanensibus suspectum omittam, quae crimina obliterare & oblivioni tradere satagit Vortia PaL
a se nihil humani alienum sui ne demonstravit multas hujus nominis Tertius, praetermisero, hoc profecto nomine gravem sibi attraxit labem,quod haud exiguas ecclesiae divitias in suae gentis usum & splendorem, renitentibus, &obmurmurantibus viris bonis, & ordinibus plerisque Aonis
tulit. Praevides, Vix EMINENT Is SIME, hanc paternam in tres nepotes, Alexamaerum Famessum ,& Guidonem scanium
Vortiam, de quibus decennio elapso addidit, tertium Ra nutium Famesium, qui vix ex ephebis egressi , purpura &opibus sunt adaucti, indulgentiam, & studium , gloriar &laudi hujus Paulii Textii Omnino detrahere; inde in toto capite secundo id agis, ut haec ad salutem convertas. Quas vindicias adversus Paullum Samium, & Petrum Franciscam cura eνum recentiorem historiae Sarpiana interpretem, &commentatorem, quin & omnes heterodoxosita instruis. is NihiInotius, quam procurata a Paullo familia sua comm ,, da, ct ornamenta obtrecitatorum sermonibus locum er modo,, praebere , ct olim praebuisse, eosque acriter contendere , n ,,mium in eandem studium, vel ipsa ejus principatus primordia neommaculasse , qt type qui vix elapsis ab eo initio duobu/rimen us ad ampli imam Cardinauius ordinem bino3 nep
is ter evexit, licet admodum adol centra, nimrram Auxam
' Vid. Histor. PontHe. Romanor. in vita & pestis Paulli III. p. Is .eoni. Conclavi di Pontifici Romani. Conclave di truolo Terao p. III. sqq. Vid. Histor. Concit. Trident. Lib II. p. Σολ' 'Vid Histor. Coneil Trident. Lib. III, p. XVII. P. IGL Vid. Cap. II. P. 11.
27쪽
xo EpisTOLA LIPsIEN si sis post decem circiter annos, tertium, viridi etiam atate, mis,, potem suum a unxit , sciaicet Rarnutium Farnesium . MIis igitur mirum, si Paulli nomen ea de causa in inυidiam υo- is eare non est υeritus Paulὶ us Savius in I sor. ConeiLT rident. o At viditas huic quodammodo manus dedisse Carae Patiaυieiarinum, id certe haud mediocrem admirationem promeretur .
Attribuis hoc Pontificis in tres nepotes sub auspiciis pii pura donatos, sed adolescentes adhuc, studium tam singui ribus illorum virtutibus, quam favori, & totam litem ita componis '. ,, id igitur clarius, quam Flaminium υalde,, as eorum sententia abfuisse, qui magno piaculo Paullum Ponis ii em se obstrinxisse clamitant , quod teneva Nepotum Ju- entuti Romana purpura honorem mandaverit e Potias quam is prave ct maligne eum Heterodoxis, Flaminius recie, coris date hae in re sensisse dicendus est eum quatuor illis Cardiari natibus , quos inter praestantissimos a Paulta III. creatos , PaLD Δυicinus lib. III. cap. II. hoc modo Iimul jungit, un Contitarino, un Sadoleto, un Polo, un Bem . Emphasi ceris te ista in enuntiandis eorundem nominibus a Pallaυisinori adhibita profecto postulasset, ut summa Hlorum auctoritateis fretus, asiersus Sarpium, aliosque con enter pronuntiaret , is in Paulli III. Nepotes Dor ad Cardinatatus apicem detigenis,, tis, amore dijudicio, longe majores exstitisse virtutis partes, is quam consanguinitatis. Nec abs re fuisset affirmare, eosdem is natura donis eumulatissimos, eunt torum de se opinionem, atisque vota plane fallere non potuisse, quod praeter tua ob ocuis sis haberent in Sanctissimo Avo domesticumprastanti ma vi is tutis exemplum, unde formare se , ct fingere ad omnem exinis reuentiam possent; qua ipsa scripsisse reperimus carae Sado- is letum ad Carae Anxandrum. Levidensis est opera ex ipsis Romanae Ecclesiae institutis, Conciliorumque decretis demonstratum dare, hoc Paulli 'Tretii iactum non omni carere naevo. Ecquis enim, ut unico saltem, brevitatis studiosus, sententiam confirmem testimonio, ignorat, in Episcopo eligendo desiderari, ut non solum
28쪽
cu M ANIMADVERSIONI EUs. OLinm ex legitimo matrimonio sit natus, juxta Concilia T=i Gistini decretum, sed & aetate justa eademque canonica, gravitate morum & scientia rerum praeditus Ne quid di cani de Concilio Agathensi, ' ' juxta quod Episcopus eligendus iam annum aetatis trigesimuin, di juxta Concilii Latὸ νane is Quinti decretum annum XXVII. aetatis agere debebat. Sed hanc Constitutionem jam jam a Ioanne XII. . Pontifice , qui puerum decem annorum Episcorum ordinavit, esse violatam Video. Nolo igitur hunc abii um ursere, sed Petri vicariis totam rem relinquere, ratus, hoe ipso conatu se, suamque sedem Petrinam valde com maculare, dum pueros, adolescentesque , hac Episcopi S: purpurae dignitate adornant, ut numerum faciant, seque non sacri officii peragendi causa, sed fruges consumere natos esse arbitrentur. Exigui quoque sunt, quos ecclesia ex
his patribus Purpuratis recepit fructus, seu potius nulli, ne quid de ipso Paullo III. male a suis habito,& calumnii injuriisque suffuso dicam, qui moribundus de ingratitudine
suorum potissimum Octavii Nepotis conquestus in hare erit pit, teste Hemico Spondano ''''' verba: Si mei non D I
sent dominati, tune immaculatu essem emandarer a deli
cto maximo. Indoluisse enim, scribit Spondanus, Paulam Tertium ob ingratitudinem suorum , seque felicem praedicasse , si nunquam genuisset. Eadem confirmant C aco-
nisus, hanc Pauia ontificis indulgentiam admodum blan. dam, Vi R EMINENTIS Sl ME, TUO suffragio approbare, &Paullo Sarpio, Cara ro, α Heterodoxis, uti scribere amas, succensere possis. Ipsi Romanae sedis sodales supra laudati ab hac macula, eaque non levi, Paullum III. non liberant.
29쪽
SDVt a Pana vicinus' in hoc argumento eo est animi eanis dote, ut hoc vitium PaηHi non praetereat, licet illud quovis modo extenuet. Phi)osophatur, inquit Suavis, Ponti emhaud iero Concilii, emendationisque studio rem gessi e , propterea quod confestim inter Vaticani Patrer adseisit Alexan- istim Farnestum , ct Guidonem Ascaniam vortiam, nepotersuos juniores. Herum , qvod Paullux amore sui sanguinis nimium exarserit, haud inde extemplo conseitur , non fuisse in Veliquum Religionis studiosum , prout liquet ex universa serie
ejus Principatus. Duemadmodum enim ex antea honesta acti ne non recte deducitur virtutum universias, ita perperam enunico deformi actu omnis virtus exelud tar. Hus vero in Paulinis vitii nota tam est homini consueta, ut pro vitii nota non ha-
seretur , in quovis alio principatu, qui supra conditionem h minis non assurgeret. Ario at plane selissophus asseruerit, a principibus, cum suam progeniem, qηaevmque ea fit, ad principatum non provebunt, virtutem exercera supra modum huis mana natura. Proinde qui ob hane humana conditionis labem
Pontifces visuperat , inesse riuinum quiddam in Ponti catu
fatetur . Vides, EMINENTISSIME PATER , PalΔυiemum hunc Paulii Pontificis naevum obelo non notasse. Injuriam
proinde fieri Paullo Sarpio puto, si ejus fides in dubium
vocatur a Romanensibus . Satis commode & bene sua , quam observare debet rerum gestarum conditor, provincia defunctus est,& sine partium studio res, quarum omnin conscius fuit, fideliter consignavit, hoc solummodo nomine Romanis Episcopis invisus, quod res arcanas e latebris protraxit, Sc jura Venetorum adversus sedem Romanam defendit. Fuit ceteroquin Romanae Ecclesiae civis, nec unquam ejusdem deseruit castra. Si itaque is, qui res gestas, prout actae sunt, enarrat, sublestae fidei esset auctor, vertitas historica vel in ipso Pallavicino, qui tamen optimae notae scriptor apud Romanenses aestimatur , periclitaretur, quia multa commemoravit, quae sedi Romanae haud arridere possunt, quod uno alterove documento in hac ipsa commentatione demonstratum dedi. Quid si Tua , EMINEN
' Vid. Hilior. Concit. Trident. Lib. III. Cap. XVII. p. Io8.
30쪽
cuM ANIMADVERSIONI RUS. TissIME PATER , de Paul5 Tertii gestis allata testimonia hoe ex sonte salsa esse dicerem , quia Ecclesiae, Curiaeque Romanae es addictus, deridendus sane,& in officium boni historici essem iniquus . Non de auctore, & de scriptore, sed de fide rei gestae est concertandum, quo ex sonte suam historiam hauserit; qua vixerit aetate , an rei gestae notiotiam habere potuerit, an consentientes habeat alios rerum gestarum conditores, & quibus in partibus, si dissensus sese offert, ille consistat. Si has in historico negligimus rationes, leve erit, fidem vel optimi auctoris vocare in dubium. Hic Rhodus est, hic est saltandum. AN MADUERSIO.
Mirari igitur te subit, Κtestingi, quo veritatis ει audioritatis firmamento nibus, blandam Pauli
Pontificis erga teneros Nepotes suos , quos ad Cardinatatum evexit , indulgentiam meo suffragio Irobaverim Z At miror ego quammaxime tuam il-am admirationem, nam ipsemet suffragii mei firmamenta in medium attulisti, quatuor scilicet integerrimos Cardinales, Contarenum, Polum, Sa-
doletum, & Bembum, atque ii ipsi sunt, in quos paulo post, Virorum Di saeculi, eruditione, pietate, ω prudentia illustri morum existimasti cadere posse jure, ac merito nuncupationem. Animadverti
autem a te in primis voluissem ad Epistolam, quam dedit Carpentoracti Sadoletus Cardinali Alexandro Farnesio, novam ei dignitatem gratulaturus. seuo tempore, inquit, primum de tuo bonore, amplissimaque dignitate nuntius ex Urbe ad nos bue pervenit,