장음표시 사용
531쪽
L. ANNAEl SENECΛEhoc genus valetudinis; quod inter initia contempsi . Poterat adhuc adolescentia iniurias serre, et se adversus morbos contumaciter gerere; deinde succubui, et eo perductus sum, ut ipse disi illa rein, ad summam maciem deductus. Saepe impetum cepi abrumpendae vitae; patris me indulgentissimi senectus retinuit. Cogitavi enim, non quam sortiter ego mori possem, a sed quam ille sortiter desiderare non posset. Itaque imperavi mihi ut viverem: aliquando enim et vivere,ae sortiter sacere est. Quasi mihi tunc fuerint solatio , dicam, si prius hoc dixero, haec ipsa, quibus acquiescebam, medicinae vim habuisse. In remedium cedunt honesta solatia: et, quidquid animum erexit, etiam corpori prodest. Studia mihi nostra saluti fuerunt:
Philosophiae acceptum sero, quod surrexi, quod convalui; illi vitam debeo, et nihil illi minus debeo.
, Multum mihi contulerunt ud bonam valetudinem amici, quorum adhortationibus, vigiliis, sermonibus allevabar. Nihil aeque, Lucili. virorum Optime, aegrum rcficit atque adiuvat, quam amicorum assectus; nihil aeque exspectationem mortis ac metum subripit. Non iudicabam me, quum illos superstites relinquerem,
euratae, aut negleetae saeile in pol- monum tumores. aut tabem transire possunt. Cf. q. I 8. Hoc morbo sub Caligula laborasse Senecam narrat Dio Cass. 69, 39: quum enim ille imperator ei ivsensus esset ob et quentiam, mortemque destinaret. Caligulae meretriculae ope servatus est, quae affirmaret, tabe hominem laborare . nec diu Vivere posse. Riahk. Ve i se dιstιllarem. Liqitescerem
Patri me indulgentissimi. Pater eius Maretia Auriaeua Seneca, notus di elatuatiouibus aliorum ab eo cou
gestis, quae adhuc leguntur, Corduba Romam eum uxore Helvia. ad quam filii Consolatio exstat, et ii heris commigravit, ibique usque ad Cali-guine tempora vixisse creditur. Significat utilem, notante recto Lipsio, patrem suum Philosophiae alienum , iviod alibi testnlur P:irmn sortem ad tales en iis stii xe. CL I. Λ. Fabrieli Bibl. I iit. Tom. lI, p. 87 Fq. ed. Ernest. Irtihk. Et nihil illi. Abest ot m . Arg. b. uec male. Schw. -- Et nihil illi manus cietri n. Quasi dicat, hoc inter titi ima eius esse beneficia. Corpus enim
532쪽
movi; putabam , inquam , me Victurum , non Cumillis, sed per illos; non est undere spiritum mihi vi
debar, sed tradere. Haec mihi dederunt voluntatem 4 adiuvandi me, et patiendi omne tormentum: alioqui miserrimum est, quum animum moriendi proieceris, non habere vivendi. Ad haec ergo remedia te conseri Medicus tibi, quantum ambules, quantum exercearis , monstrabit; ne indulgeas otio, ad quod vergit iners valetudo; ut legas clarius, et spiritum, cuius iter ac receptaculum laborat, exerceas; ut naviges, Et viscera molli iacta-stione concutias; quibus cibis utaris ; vinum quando virium causa advoces , quando intermittas, ne irritet
et asperet tussim. Ego tibi illud praecipio, quod non
tantum huius morbi, sed totius vitae remedium est: contemne mortem l Nihil triste est, quum huius metum Essugimus. Tria haec in omni morbo gravia sunt: metus mortis, dolor corporis, intermissio voluptatum. De morte 6 satis dictum est: hoc unum dicam, non morbi hunc esse, sed naturae metum. Multorum mortem distulit
morbus; et saluti illis fuit, videri perire. Morieris,
sIuctat , reliqua animum. Lips. Alioqui miserrimum est. Miserum est, quum nolis mori, non omnia sacere, ut vivas. Gysius. Medietis tibi, etc. Haee opPOnun.
tur voeibus illis quae infra leguntur; Ego tibi illud praeeipio, ete. medieiis tibi praecipiet quidquid .allevando corpori utile est: ego nihil aliud remedium tibi praecipio, nisi ut
Cuius iter ... laborat. Cuius spiritus iter , qtio ipse ducitiir ad m'rptaculum suum, id eat, Ptiin, oriem . l. liorat. ivbn morbi hune esse, sed naturae
metum. Iloe dieit Philosophus: Si
mors timenda esset, non tam morbus nobis ineutere illum mettini deberet saepe enim morbus distulit mortem . quam ipsa hominis atque rerum natura ; quoniam, Per ipsam rerum naturam, ea lege natus est vivitque homo, ut aliquando moriatur. Sin . Multorum mortem. . . Perire. For lasso de se ipso eogitavit, quum me
tri titillae consilio illo . quod legi tueost. Dion. Casa l. l. servaretur. Rufik.
533쪽
non quia aegrotas, sed quia vivis. Ista te res et sanatum manet: quum convalueris, non mortem, sed va
letudinem effugies. Ad illud nunc p roprium incom
modum revertamur. Magnos cruciatus habet morbus.
Sed hos tolerabiles intervalla iaciunt; nam summi: doloris intentio invenit finem. Nemo potest valde d Iere et diu : sic nos amantissima nostri natura disposuit, ut dolorem aut tolerabilem, aut brevem faceret. Maximi dolores in macerrimis consistunt corporis partibus : nervi, articulique, et quidquid aliud exile est, acerrime saevit, quum in arcto vitia concepit. Sed cito hae partes obstupescunt, et ipso dolore sens sum doloris amittunt; sive quia spiritus, naturali prohibitus cursu et mutatus in peius, vim suam, qua viget admonetque nos, perdit; sive quia corruptus humor, quum desiit habere quo confluat, ipse se elidit; et his, quae nimis implevit. excutit sensum. Sic podagra et chiragra, et omnis Vertebrarum dolor ne vorumque , interquiescit. quum illa, quae torquebat, hebetavit: omnium istorum prima verminatio vexat, impetus mora exstinguitur ; et finis dolendi est, oh-s torpuisse. Dentium , Oculorum, aurium dolor ob hoc ipsum acutissimus est, quod inter angusta corporis
Nam summi doloria intrauionia snem. Cf. M. Autoniti. VII, 33, ibique Galaec p. a 3 itui multa terum loca hue faeientia adduxit. non immemor huius alior im Iue lo. eorum Seneeae. Thomas Mortis, ille eeleber Angliis . haec sie expressit:
S ratis. Est vis vitalis. Rυhk. Naturali prohibitus eursu. Inu nodi potest sequi rursum naturalem. quia inm non potest pervenire usque ita hos attieescia vi mali quasi exstin-tto . MM.
lio Prima et velut pruritus doloris . quasi a vermihus tutus rodentibus. Eoiiser. de Vita Beata c. 17. 4 Hot-Riah . Iura. Intellige: tempore, diutur-
534쪽
nascitur; non minus, mehercules, quam capitis ipsius: sed si incitatior est, in alienationem soporemque convertitur. Hoc itaque solatium vasti doloris est, quod necesse est desinas illum sentire, si nimis senseris. Illud autem est, quod imperitos in vexatione corporis male habet: non assueverunt animo esse intenti; multum illis cum corpore suit. Ideo vir magnus 0 ac prudens animum deducit a corpore, et multum cum meliore et divina parte versatur; cum hac qu ruta ac fragili, quantum necesse est . . Sed molestum est, inquit, carere assuetis voluptatibus, abstinere
cibo, sitire, esuriret . Haec prima abstinentia gravia sunt; deinde cupiditas relanguescit, ipsis, per quae cupimus, satigatis ac deficientibus. Inde morosus est stomachus; inde, quorum fuit aviditas, odium est; desideria ipsa moriuntur. Non est autem acerbum, carere eo, quod cupere desieris. Adiice, quod nullus ιι non intermittitur dolor, aut certe remittitur. Adiice, quod licet et cavere venturum, et obsistare imminenti remediis; nullus enim non signa praemittit, utique qui ex solito revertitur. Tolerabilis est morbi patientia , si contempseris id quod extremum minatur.
Sed stiricitatioris in alienationem avoremque coni retitur. Sie edd. vett. cum ruratis. Vulgo, Sed quo Meilatior est, eo citius in alien . εω remque
sonMertitur. Schm. Sie. inquit Rul L. Codicta Pineiani. Erasmi et unus Greteri . cuius reliqui eum edi
tione vetera omittunt quaedam verba, quibus aegre earemus, aut aberratio. nes librariorum praestant satis v v
Intenti. Recte ms. b. et vet. codex Iureti. vulgo contenti Schm. Multum ima etim e Pore Iiait. Ideo quum corpus illorum doloio asticitur, omnino deprimuntur, quili u nillis testat animus qui se erecti tu te. neat, afficto eorPore. Dedueit a eorpore. Daintiavit Pine. tuitus didueit, se l ιiunm ratio loquendi, tum Codd. vulgatam de senisdunt. Inquit. Seripsi eum ed. A. et nisa. b. e. Vulgo inqtιis , ex ed. R. Seli I sis per quae evimus. Sie optime edd. ex Mureti iug. quum in ι yeVse quae custimus da it libri veti.
535쪽
Noli mala tua sacere tibi ipsi graviora, et te querelis onerare. Levis est dolor, si nihil illi opinio adie
cerit: contra, si exhortari te coeperis , ac dicere. a nihil est; aut certe, exiguum est; duremus I iam desinet : levem illum, dum Putas, lacies. Omnia ex opinione suspensa sunt: non ambitio tantum ad illam respicit, et luxuria, et avaritia; ad opinionem dolemus. Tam miser est quisque, quam credidit. Detrahendas praeteritorum dolorum conquestiones puto , et illa verba: ει Nulli unquam suit peius. Quos cruciatus , quanta mala pertulit nemo me sui recturum j i 3 putavit. Quoties deploratus sum a meis, quoties a medicis relictus i In equuleum impositi non sic distrahuntur. D Etiamsi sunt vera ista, transierunt. Quid iuvat praeteritos doloves retractare, et miserum
esse, quia sueris 2 Quid, quod nemo non multum malis suis adiicit, et sibi ipse mentitur Τ Deinde. quod
acerbum suit, retulisse iucundum est: naturale est, mali sui fine gaudere. Circumcidenda ergo duo sunt, et suturi timor, et veteris incommodi memoria: hoc
. ad me iam non pertinet, illud nondum. In ipsis positus dissicultatibus dicat:
--. Formn et haec olim meminisse iuvabiti
Toto contra illum pugnet animo: vincetur, si cesserit; vincet, si se contra dolorem suum intenderit. Nunc
suspicari eum adventurum , licet ei remediis occurrere , immi uentemque repellere. Ad Uinionem dolemus. Quam muntos videris, qui levissimo malo asseeti iam impendere mortem Putaui, gravissimosque dolores ex opiuione sua patiunturi Quid iti, at praeteritos. .fιeris' Ηaud dii bie qtiisque Nobito assentie in ut cave uti , ne qui memolia vetarum malorum, quae Perpessus sit. se miserum iaciat. Enimvero et bono suo constat haec ipsa memoria, si quis sortitudinem reminiscatur, qua illis incilis audentior obviam iverit,icleoque et eamde in sortiti ditiem nunc eontra haec ipsa beue adliabiturum 1e considat. Riah flaraan. . . . ita bit 1 versus Virg. Aras. l. ao3 a Nostio blite hic advo-eatur. Rub .
536쪽
hoc plerique faciunt, at traii tint in se ruinam, cui iobstandum est. Istud, quod premit, quod impendet.
quod urget, si subducere te coeperis, Sequetur, et gravius incumbet: si contra steteris, et obniti voluc- .ris, repelletur. Athletae quantum Plagarum OPE , i5 quantum toto corpore excipiunt2 secunt tamen omne
tormentum, gloriae cupiditate; nec tantum, quia pugnant, ista patiuntur, sed ut pugnent: exercitatio
ipsa tormentum est. NOS quoque evincamus omnia , quorum praemium non Corona , nec Palma est, nec
lubicen praedicationi Dominis nostri silentium faciens; sed virtus, et firmitas animi, et Pax in caeterum parta, si semel in aliquo certamine debellata fortuna est. e Dolorem gravem sentiolia Quid ergo 2 non son-ia; iis, si illum muliebriter tuleris 3 Quemadmodum perniciosior est hostis sugientibus ; sic omne fortuitum incommodum magis instat cedenti et averso. re Sed grave esti . Quid 2 nos ad hoc sortes sumus , ut lc- via portemus 2 Vtrum Vis longum esse morbum , an coarctati im et brevem 2 Si longus est, habet intercapedinem , dat refectioni locum; multum temporis
. Attrahiant in se ruinam. Nimio enim timore uideo aegri mi imita tor
quetur, ut vis ipsius mali augeatur ;quum febris fiat ardentior. Sed ut pugnent. Vt pugnae idonei int, exercitio praeparantur. in ipso autem exercitio haec mala. Llim.
Quorum praemiiam. . . . nec mima
est. Vti litemnieis. s. vietoribus in ludis quatuor nobilibus Graecorum concedebantur. Pollux Ill, 3o: quo etiam respexit virg. ΛEu.V, 1 o, .ntita. Tubieen. Qui praecinebat, ut vox deinde praeconis succederet et victo isi cui renunciaret. CL P. Faber, Ago-
nisi. II, 13. Ruhk. Quid ergost non sentis. Sic recta edd. vett. eum msstis; et sic rursus
ed. Gron. Λlii vulgo ab Erasino.Quidni sentias ρ quod revocavit Ruhh. Fugientib. Similiter Horatius. Od.
537쪽
ήν donat: necesse est, ut exsurgat et desinat. Brevis modibus ac praeceps alterutrum faciet, aut exstinguetur, aut exstinguet. Quid nutem interest, non sit, an non
. sim 2 in utroque sinis dolendi est. Illud quoque pro-
/ derit, ad alias cogitationes avertere animum, et a dolore discedere. Cogita, quid honeste , quid sortiterfeceris; bonas partes tecum ipso tracta: memoriam in ea quae maxime miratus es sparge. Tunc tibi sortissimus quisque , et Victor doloris , occurrat : ille , qui, dum varices exsecandos praeberet, legere lia 3brum perseveravit; ille, qui non desiit ridere, quum, hoc ipsum irati, tortores omnia instrumenta crudelitatis experirentur. Non vincetur dolor ratione, qui victus est risu 2 Quidquid vis nunc licet dicas, distillationes, et vim continuae tussis egerentem viscerum partes , et sebrem praecordia ipsa torrentem , et sitim , et artus in diversum articulis exeuntibus tortos: Plus est flamma, et equuleus, et Iamina, et vulneribus ipsis intumescentibus, quod illa renovaret et al- 9 tius urgeret, s serrum J impressum. Inter haec tamen aliquis non gemuit: parum est; non roga it: parum est; non respondit: parum est; risit, et quidem ex
animo. Vis tu post haec dolorem deridere 7 e Sed nihil, inquit, agere sinit morbus, qui me
patia. Res uola est, vel ex quovis Antiqvidi Compei ullo. . e. Adams . Rom. I, p. 4 3. R. I. Rem rei. Quid intelligiti serrum plagis immissum. L*atas. Ferrum, quo uou iselle eatera posse videbatur oratio, nostra de eoniectura adiecinnis. Schw. Vis tu stost haec dolorem deridere' Hic Lipsitis negationem desiderat e seribendum putat: dolorem non de1 de . Inquit. M. aliquis. CL de Ira I,
Meesse est ut exaurgat et desinat 3 Necesse et ut exsurgat . et e. ms. Arg. b. Matthiae in Programm. Pag. Is eorrigendum censuit, necesse est et exsurgag. vi desinat. Sest . Ille. . . experirentur. Similia habet Cie. Tose. II, 22. 25. Seneca Epist. I. I. I F. MM. Irati tortores. Modii coniectura mirari nemini, opinor, placebit. R. Ptas est summa , et equuleus, et lamina. Tormenta ad eo sessionem veritatis a reis exprimendam usur-
538쪽
omnibus abduxit ossiciis. D Corpus tuum valetudo tenet, non et animum. Itaque CursoriS moratur pedes , sutoris ac fabri manus impediet. Si animus tibi esse in usu solet, suadebis, docebis, audies, disces, quaeres, recordaberis. Quid porro 7 nihil agoro te credis, si temperans aeger sis 3 Ostendes , in Orbum posse superari, Vel certe sustineri. Est, mihi crede. virtuti etiam in lectulo locus. Non tantum arma et acies dant argumenta alacris animi indomi liquo ter . roribus : et in vestimentis vir sortis apparet. Habes quod agas: bene luctare cum morbo: si nihil te coegerit, si nihil exoraverit, insigne prodis exemplum. ex O quam magna erat gloriae materia, si spectaremur aegri ira Ipse te specta; ipse te lauda lPraeterea duo sunt genera voluptatum: corpora-ailes morbus inhibet, non tamen tollit; imo, si verum aestimes , incitat. Magis iuvat bibere sitientem ; gratior est esurienti cibus; quidquid ex abstinentia coti- tigit, avidius excipitur. Illas vero animi voluptates,
quae maiores rei tioresquo Sunt, nemo medicus a gi O
negat; has quisquis sequitur et bene intelligit, omnia sensuum blandimenta contemnit. O infelicem aegrumi 11 Quare 2 quia non vino nivem diluit; quia non vigo-
3. t not. Est Graecis familiare, es. Vpton. ad Arrian. Dis s. l. 4. s. l. Schweigbaeus. Ruhkt Est, mihi erede, virtuti etiam in Detulo Metis. Vti Posidonio ap. Cic. Titse. Disp. II, 25 qui in Destimentis dormitoriis, in lectulo ΕΡ. Lxvi.
docebat eoram Pompeio mastio. R. Vestimentia. Vid. not. suPer Si nihil. . . . exo Derit. Inllexerit. Vsum loquendi sirmavit Gioncivius ad li. l. exemplis ex Nostro petitis Ide Ita 8, 6 : Quum. . . . metus aut cupissitas aliquid impetra, H. EP. x xv, 45: Praecepta non cogunt , red ea rant , i. e. persuadent. Plura vide tu Thesauro noti. Stepliano-Gesuer. It. Animi MOLPtates. 'renae re omissum prius voca b. in ed. Bistoni. Rubh. et Mauli. Δυι ιυ. . O in ebeem aegrum s Ironice , naiudeinde covsuint. Quia non υino nil em ctiliail. Dieas magis vinum dilui nive. Sed sic iterum loquitur Il de Ira , cap. x V, ne. que nivatas potiones solum . sed ni-Mem ipsam rosisse. Noster scribit Epist. xcv, i6. L. .
539쪽
L. ANNALI SENECAE rem potionis suae, quam capaci scypho miscuit, renovat fracta insuper glacie; quia non Ostrea illi Lucrina in ipsa mensa aperiuntur; quia non Circa Coenalionem eius tumultus coquorum est , ipsos cum obsoniis socos transserentium. Hoc enim iam luxuria commenta est: ne quis intepescat cibus, ne quid palato iam calloso parum serveat; coenam Culina pro-23 sequitur. O infelicem aegrum i Edet quantum concoquat; non iacebit in Conspectu aper, Ut .viliS Caro, a mensa relegatus; nec in repositorio eius pectora
avium totas enim videre fastidium est congesta ponentur. Quid tibi mali factum est 2 coena his tanquam neger. lino aliquando tanquam Sanus.
Sed omnia ista facile perseremus, sorbitionem, o quam calidam, et quidquid aliud intolerabito videtur delicatis et luxu fluentibus, magisque animo quam
corpore morbidis: tantum mortem desinamus horrere. 2i Desinemus autem , si sines bonorum ac malorum eo.
Fraela institwr glacie. Noster Nat. Planest. IV, cap. ult. Inde est, nil, lihod ii e nive liuidetri contenti fiunt, εed glaciem , vellit certior illi ex solido rigor sit, ex lilii uiat. Rulik. Luerina. Ex lueu I. acrino, qni anno Christi iS38 terrae motu scrodestructus exi. Ostrea g. eonchylia Iucrina valde aestimabautur, inde uL. Crassi diserti oratoris, quem Cicero laudui. aettile. Mncroh. Saturn. II.
tanti videatur. livarEii Diss. seleel. p. 339 Sti.
Iue enim iam luxuria eommenta est. Non quin DCulos sive ετ αρας, Iui cum prutiis transferrentur iam antea l,abui ritit Graeci nolitani die; sed non ad holi tos, et talem ipsum luxuriae usum. Lφ3. Iam calloso. Quarto Quaest. τEmortuae Diaco. et Oeeallatae cibis ardenti&ιs.
Amr. De liixit in apris, quos tolos apponebant, et denique satis habebant ostendere. scripsit assatim IV
Peviora aritim. Epist. xLvir de earptore: Alitis pretiosa. a s scinuit: Meetus et elunes in frusta excutis. Militionem, aquam evilidam. PO-lioues aegrotis dari Solilas . . quomiuus
540쪽
gnoverimus; ita demum nec vita taedio erit. nec mors timori. Vitam enim occupare satietas sui non potest, tot res varias, magnas, divinas Percensentem: in odium illam sui adducere solet iners otium. Rerum naturam peragranti nunquam in fastidium veritas veniet; salsa satiabunt. Rursus, si mors accedit et vocat,
licet immatura sit, licet mediam praecidat aetatem, perceptus longissime fructus est: cognita est illi ex
magna parte natura; scit tempore honesta non crescere. Ilis necesse est videri omnem vitam brevem,
qui illam voluptatibus vanis, et ideo inlinitis, me
His te cogitationibus recrea, et interim epistolis Is nostris vacando. Veniet aliquod tempus, quod nos iterum iungat ac misceat: quantulumlibet sit illud , longum faciet scientia ulendi. Nam, ut Posidonius ait ei unus dies hominum eruditorum plus patet, quam imperitis longissima aetas. D Interim hoc tene, hoc
morde: adversis non Succumbere, laetis non credere,
de calda cogites, in pellit mentio delicatorum et luxu siuenti tam, quorum haec propria erat. Ruhk. Satietas aui. Rul L. interpret. ob scurius: studium semeι ipsum cognoscendi repletum. Seusiis tamea per se patet: satietas sui, i ει tae dium . non oecii pabit illivs vitam qui tam multis rebus Atu te hib. Quantalumlιbet. Ed. eum plerisque m tis. Vulgo quantum I bet; nec id male, eadem sententia. S. Pori innitas. Coiis. Fahrieli Bibl. Grne . Vol. III. pag. 572 sq. Rufi . Eruditorum. I. sapientum , stoico sermove. Simile est i ludi egregitim dictum Cieeron. Tisse. DispP. V. z. Est autem unus dies, bene et ex prae
cauti immortalitati nn leponendus. R.
- Similia in initiona Iudaeo, libro
Quis divivor . Oper. lieres: polliceturi item talem ugenti pacem. honam senectutem ἱ id est . ticin lovgnevita tem , sed vitam eum prudentia con iunctam. Nam vel diei felicitas murutitudine an uortim melior , qutinis brevis aliqua lux tenebria aeternis. Unam enim diem. dixit salubriter vir Propheta, malle se vivere eum virtute . quam inulta millia annorum iu umbra mortis ς' umbram . mortis malani indieaus vitain. Κ graeco a Lipsio versum. Hoc lene, hoc morde. Omnium haec est lectio Codd. et edd. aute Iuretum . qui in textum iuvexiti Interim tene hoc mordi s. Conseras,