M. Tullii Ciceronis De officiis ad Marcum filium libri tres

171쪽

etiam liberorum, propinquorum, amicorum, quam sacere cuiquam iniuriani. Si nihil existimat contra naturam fieri liominibus violandis, quid cum eo disseras, qui omnino hominem ex homine tollat Sin fugiendum idoluidem censet, sed multo illa peiora, mortem, paupertatem, dolorem, errat in eo, quod ut him aut cor- poris aut sortunae vitium vitiis animi gravius existimat. Ergo unum debet esse omnibus propositum, ut eadem sit utilitas unius cuiusque et universorum, quam si ad se quisque rapiet, dissolvetur omnis humana consortio.

27 Atque etiam, si hoc natura praescribit, ut homo homini, quin

cumque Sit, ob eam ipsam causam, quod is homo sit, consultum velit, necesse est secundum eamdem naturam omnium utilitatem esse communem. Quod si ita est, una continemur omnes et eadem lege naturae, idque ipsunt si ita est, certe violare alterum natura lege prohibemur. Verum autem primum verum igitur extremum.

28 Nam illud quidem absurdum est, quod quidam dicunt, parenti se

aut fratri nihil detracturos sui commodi causa, aliam rationem esse civium reliquorum. I sibi nihil iuris, nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus, quae Sententia omnem societatem distrahit civitatis. Qui autem civium rationem illi uni habendam, externorum negant, ii dirimunt communem humani generis societatem, qua Sublata beneficentia liberalitas, bonitas iustitia landitus tollitur. Quae qui tollunt etiam adversus deos immortales impii iudicandi sunt. Ab iis enim constitutam inter homines societaten evertunt, cuius societatis artissimum vinculum est magis arbitrari esse contra naturam hominem homini detrahere sui conanaodi causa quam omnia incommoda subire vel externa vel corporis vel etiam ipsius animi quae vacent iniustitia. Haec enim una virtus omnium est doni in a t26. cuiquam, libertiaup einem: evis is potest contingere quod euiquam potest. eorporis aut fortunae vitium, Achaden an dem Eorper Oderausserni; luch, d. i. αποπροηγμένον. 6. T. quod si ita est , naturae lege prohibemur. eshalb Cie denSehlusides Syllogismus ceris violare alterum cet. nichillelchisus demersten Salge natura praescribit ut homo h. - consultum velit lolgeri, sonder erstri ei Eiemliel, liberniis-

172쪽

regiIIa virultum Forsitan quispiant di x rit: Nonne igitii saltiens, 29 si fame ipse conli latur, abstulerit clini in alteri liona in nullam rem utili ' Mini in vero. Non enini ni illi psi vita mea utilior tua in animi talis adsectio neminem ut in bini imminodi mei gratia. Quid si Phalarim, crudelem tyrannum et in liminem Vir bODUS, ne ipse rigore conficiatur, vestitu spoliare possit nonne faciat ' Haec ad iudicandum sunt acillima. Nam si quid ab homine ad 30 nullam partem utili utilitatis tuae causa piraxeris, inhumani ceris contraque naturae legem: sin autem is tu sis qui multam utilitatem rei publicae atque hominum so isti l ἔlli si in vita remaneas, adferre possis stinii id ob eam causam alim i tetraxeris, non sitis prehendondum Sin autem id non si Husim di. illim liqvpineommodum serendum si potius quam se illi uiti Pommodis detrahendum. Non igitur magis est contra naturam morbus aut

egestas aut quid eius modi quam detractis atque appetiti alieni,

173쪽

172 . DE OFFICIIS sed communis utilitatis derelicti ianua naturam est: est enima iniusta. Itaque lex ipsa naturae, quaesiuisitatem hontinum conservat et continet, decernet profecto, ut ab homine inerti atque

inutili ad sapientem bonum, sortem virum transferantur res ad vivendum necessariae, qui si occiderit, multum de communi utilitate detraxerit, modo hoc ita laciat ut ii ipse de se bene existimans seseque diligens uitie causam liabeat ad II mriain. la semper officio sungelii utilitati consulens hominum et ei, quam Saeli ea commemoro humana societati. Nam quod ad Phalarim attinet, perfacili uult Iulii est 'illi: i si enim societas nobis cum tFrannis et potiu Silanini di Stractio St, neque S contra naturam spolii ire eum, Si possis quem Si honestum necare, atque hoc omne genu peStillaruni at siue trapiunt ex hominum communitatem loria linandum est. ten in ut naen bra illi ded3ni nil ut Intur, si et ilis sanguine et lana quali spiritu ciuere coeperunt, et noeen relii luis partilius corporis, sic ista in ligura hominis seri lasse inlinanitas beluae a communi tanti tuam humanitatis corpore segrstinanda st IIuius oneris quaestiones sunt omnes eae, in

Eius ni odi igitur credo res anaetium persecuturum suiSSP, ad nisi aliqui casus aut occupatio eius consilium peremisset. Ad quas ipsas consultationes ex superioribus libris satis multa praecepta

174쪽

sunt, quibus perspici possit quid sit propter turpitudinem su-gnendum, quid sit quod idcirco fugieIi diui non sit quod omnino

turpe non sit. Sed quoniam operi in otiato tirope tamen absoluto tamquilli laStigium illipo I illius, ut geometrae solent non omnia docere, Sed poStulare ut quaedam sibi concedantur quo facilius quae volunt explicent, sic ego a te postulo mi Cicero, ut mihi concedas, Si potes nihil praeter id quod honesti im Sit propter se res expetenditin. Si lio non licet per Cratippum, at illud certe dabis, quod honestum sit, id esse maxime propter Se expetendum. Mihi utru Invis Sati est, ut tum hoc, tum illud probabilius videtur nec praeterea pii quam probabili'. Ac phimum in hoc 34Ρanaetius defendelidus est quod non utilia honesti pugnare aliquando posse dixerit - neque enit se fas erat Sed ea quae videtentur utilia. Nihil vero utile quod non idem honestum, nil illhonestum quod non idem utile sit, saepe istStatur negatqui ullam pestem maiorem in vitam hominum invasisse quana eorum opinionem, qui ista distraxerint. Itaque non ut aliquando anteponoremus utilia honestis, sed ut ea sine errore diiudicaI'emus, siquando incidissent induxit eam quae videI'etur ESSe, non quae eSSet, repugnanti 3 In Hanc igitur partem res tam explebinatis millis adminiculis, Dd, ut dicitur, Marte nostro. Neque enim quicquam

est de hac parte post Panaetium explicatum, qu0 quidem mihi probaretur, de iis quae in manus meas venerint. Cum igitur aliqua species utilitatis obiecta est, commoveri S necesse est. Sed si, cum animum attenderis, turpitudinem 5

Ungenauighei de Sprechweige wiel, b, io ex ea paris, quae prima δε- seripta est inest indaginis Mosinimu veri stat fortaui abren praecepta perest sunt, an er pro

cepta sunt.

tum hoc tum iliud probabilius, detur imber probatus s. Eini. u. E. q. 21. Die hademi gestatiet civibal derransielit de Peripateti her, das aiuli die usserit liter einenwenn auch im Vergleieli mi de Τusen nur geringen erili haben, Mid de de Stoiker et Algen; lIc et Mit ne praeterea quisquam metae System Wie das epinureru

scho g. , veritu illigi. incidissens anil diiudicanda:

sed, ut dicitur, Marte nostror Phil. II, 37, 95 rei enim ipse s uuapanis osmulatqus audivit mire

175쪽

DE OFFlcus ideas adiunciam ei rei, quae speciem utilitatis attulerit, tum non uillitas resinquenda est, sed intellegendum ubi turpitudo ut, ibi utilitatem esse non posse. Quod si nihil est iam contra n turam quam tu itudo tecta enim et convenientia ei constantia natura uesidera aspernaturque conuarix nihilque iam secu dum naturam quam utilitas, certe in eadem re utilitas ei turpitudo esse non potest Iiemque, si ad honestatem nati sumus ea , que aui sola expetenda est ut Zenoni visum est, aut ne omni pondere gravis habenda quam reliqua omnia, quod Aristotcli placet, necesse est, quod honestum sit, id esse aut solum aut summum bonum, quod autem bonum, id certe uilla, ita, qui a quid honestum, id utile. Qua re error hominum non proborum, eum aliquid, quod utile visum est, arripuit, id continuo secernit ab honesin. inc sicae, hinc venena, hinc sum testameniam scuntur, hinc suria, peculatus, expilationes direptionesque sociorum et civium, hinc opum nimiarum potentiae non serendae, postremo etiam in liberis civitatibus remandi existunt cupiditates, quibus nillil nec taetrius nec foedius excogitari potest. En o- lumenta enim rerum allacibus iudiciis vident, poenalia non dico legum, qua Saepe per umpunt, Sed ipsius turpitudinis, quae 3 acerbissima est, non vident. Quam ob rem hoc quidem delibe-----οι- est, bonum igitur quod eat, honest/- est a. II, 3, 10.3s error homanum, d i homines errantes; g. g. 3, 17. fallacibus tu sis, initoriiseri

conssima ista sane vi sua consilia senatoria, quaestiones uuium Der

rumpat, evole eae vestra sereri luto. de artior. 34, l perrumpers

benae venisti et sonstaritia. Das

ii luti cilies ori tortulas et minutae eomelusiunculae Stoicorum. neeesse est, quod honestum cet.

176쪽

ranium gemis pellatur e medio is enim totum sceleratum et unpium , qui deliberant utrum id sequantur, quod honestum esse videant, an se scientes scelere contaminent in ipsa enim dubitatione lacinus inest, etiam si ad id non pevenerint. Noe deliberanda omnino non sunt, in quibus es turpis ipsa deliberalis.

Atque etiam ex omni deliberatione celandi ei occultandi spes opinisque removenda est. Satis enim nobis, si modo in philosophia aliquid profecimus, persuasum esse debet, si omnes deos hominest e celare possimus, nihil tamen avare, nihil iniuste, nihil libidinose, nihil incominenter esse faciendum uine ille Gyges in sducitur a Platone, qui, cum terra discessisset magnis quibusda in imbribus descendit in illuna litatum aenei inique equum, ut seruulsabulae, animadvertit cuius in lateribus ore es Sent quibus apemtis corpus hominis mortui vidit magnitudine illusitata anulumque aureunt in digito, quem ut tetraxit, ipse induit ira aut si ii regius pastor , tum in concilium se pastorum recepit. Ilaicum palam eius anuli ait Italinam converterat a nullo videbatur ipse autem onmia videbat idem rursus videbatur, cum in locum anulum inverterat. Ita lue hac ola portunitate anuli ustis reginἱie stuprum intulit allue adiutrice regrem dominunt interemit, sustulit quos obstare arbitratiatur, nec in his eum sucinoribus quis quam potuit videre. Sic repente anuli beneficio rex exortus est

Lydiae. Hunc igitur ipsum anulum si habeat sapiens, nihil plus sibi licere putet peccare quam si non haberet Honesta enim bonis viris, non occulta quammtur. Atque hoc loco philosopbi 39

37. ad id mini lacinus coannii

tendum.

inals truetutu verbum viderea deles: III, d, 40 ut De Hem, id est,

177쪽

ilia illa in ni initIJPol lollici quidem, sed non satis acuta, ictaIu et Hilli lumi ille illi stilullan prolatam dicunt a latone, quasi vero

ille aut lar uini id esse aut lieri iotuisse defendat. Ha C si vis huius anuli et liuius exempli si nemo sciturus, nemo De HuSPicaturus quidem sit, cum aliquid divitiarum, potentiae, ominationis libidinis causa seceris, si id dis hominibus se futurum si si per ignotum, sisne acturus Negant id fieri posse nequaquam potest id quidem. Sed quaero, quod negant posse, id si posset, quidnam sacerent' Urguent rustice sane 'mant enim posse ei in e perstant, hoc verbum quid valea non vident. Cum enim quaerimus, si Hare possint, quid facturi sint, nou quaerimus possintne celare, sed tamquam tormenta quaedam adhibemus, ut, si responderint se impunitate proposita sacrum squod expediat, lacinorosos se esse fateantur: si negent, omnia turpia per se ipsa fugienda esse cimcedani. Sed iam in Propositum reveriamur. incidunt multae saepe causae, quae conturbent animos uisenexio uini liut perfractata mihi xunt pertractata habeo. 39. philosophi quidem die Epi-

cher Weis dem Epikur undisetnen Anhangerii iners in Pis. 29 700io rei litteras iure neglegere solent de s n. II, 2b, Ss, sed quι viseomis furerit Epitrii rus in amicitiis

tuendis'. tamen on satis acutus

nequaquam potest id Maeem. Dei Glauben an die Vorsehunt una die Surge de Gotter nur die men sch-

10. 40. multae saepe: Z. 6, 20. Diuiligo by Corale

178쪽

siniis specie, non, cum hoc deliberetur, relinquemdane si h nestas propter utilitatis magnitudinem iam id quidem improbum est , sed illud, hosti ne id, quod utile videatur, seri non turpiter cum collauno collegae Brutus imperium abrogabat, poteria videri sacere id iniuste suerat enim in regibus expellendis Psochis Bruti consiliorum ei adiutor cum autem consilium hoc principes cepisseni cognationem Superbi nomenque Tarquini

rum et memoriam regni esse tollendam quod erat utile, patriae consulere, id erat ita honestum, ut etiam ipsi Collatino placere deberet. Itaque utilitas valuit propter liones talent, Sine ita ne utilitas uident esse potuisset. At in eo sege. lli mi, HI Ondidit, non teni Species enim utilitatis aluiiuina pepulit eius: lini cum vis uti esset utilius solum quam cum altero ri gnare, ratrem interemit. misit hic et pietatem et humanitatem, ut id. quod utile videbatur neque erat, assequi posset, et tamen luIucausam opposuit, Speciem honestatis nec probabilem nec sane idoneam. Peccavit igitur pace vel Quirini vel Romuli dixerim. Nec tamen nostrae nobis utilitates oni illendae sunt aliisque ira 42dendae, cum his ipsi egeamus sed Suae cuique utilitati iluod sine alterius iniuria liat, serviendulu st. Scito Clirysippus, ut ni ulta Qui stadium, inquit, currit eniti istas binis I id the debet quum maxintepossit ut vincat, supplantare euin, quicum certet, aut m3nu illillsellere nullo modo dehet si in vita sibi quemque petei' quod

pertineat vilis Sum Iion in ulvum St, alteri deripere ius non est. Maxime aut seni perturbantur officia in amicitiis quibus se non 3 tribuere quod re steris ossis e tribustre quod non sit aequum sinista

ossicium est. Sed huius generis totius breve et non dissicile prae

liche Ebren. II, 34. ii Ieries eum Hellesponto 42 quod Au, soWei dies se functo Athone perllosso mare mu-sehehen hann. bulavisset, terram navigasset.

179쪽

ceptum est. Quae enim videntur utilia, li0nones, divitiae, voluptas cetera generis eiusdem, haec amicitiae tu inquam antePonenda Sunt. At neque contra i m putili eam neque contra ita tiarandum ac idem amici causa vir bonus iaciet ne si iudex quidem rit de ipso amico Ponit enim personam amici, cui induit iudicis.

Tantum dabit amicitiae, ut veram amici causam esse malit, in corandae litis tempus, quoad per Ne liceat, aceontinodet. Cum vere iurato sententia dicenda sit, an uiuit deum se adhiti re t siem, id est, ut ego arbitror, mentem suam, qua nihil homilii de idit deus ipse divinius. Itaque praeclarum a maioritiis ammimus morem gandi iudicis, si eum teneremus, QUAE SALVA FIDE OCERE

P0ssετ urine rogali ad ea pertinet, quae paullo ante dixi honeste amico a iudice posse concedi. Nam, si omnia satienda sint quae amici velini, non mitiuae tales, sed coniurationes putanda sint 4 Loquor autem de communibus amicitiis nam in sapientibiis viris persi sque nihil potes esse tale. Damonem ei Phintiam

Pythagoreos si runt hoc animo inter se suisse, ut, cum Ortunasteri Dionysius tyrannus diem necis destinavisset et is qui morti addictus esset liaucos sibi dies commendandorun BuOrum causa POStulavisSet vas factus est alter eius sistendi, ut, si

43. orandas litis tempus. War bestiminis die lex Ponipei v. d. 703 5lin, meni tens si criminalprocesse, das de Anklliger , derVertheidiger 3 tunden ii seine

Tyrann bal de littere, bal deejungere Dionysius, bal de et in . 26 esproelio Phalaris ot

gehen. commendaridorum suorum cauS

-ndationes morientium. vas factus est. Das Verbum soll- te abhiitigiis in vo fuissct ut, fitati dessen,ita mit ad Iactus est eiu

180쪽

LIB. III. AP. 10. 11.

iue non revertisset, moriendum esset ipsi. Qui cum ad diem se recepisset, admiratus eorum fidem tryrannus petivit, ut se ad amicitiam tertium adscriberent. Cuii igitur id, quod utile vide situr in amicitia, cum eo, Iuod honestum est, Omp3ratur iaceat utilitatis sit renes valeat honestas. Cui autem in amicitia, quae Itone Sul non sunt, postulabuntur religio e fides anteponatur amicitiae. Sic habebitur is, quem exquia'tinus delectus ollicit.

Sed utilitatis specie in re publica saetiissime peccatur, ut 11 in Corinthi disturbatione nostri durius etiam Athenienses, qui sciverunt ut Aeginetis, tui classe valebant, pollices praeciderentur. Hoc visum est utile nimis enim imminebat propter propinquitatem Aegina Piraeis. Sed nihil quod crudele utile est enim hominum naturae, quam sequi debemus, in xime inimica crudelitas. Male etiam qui peregrinos urbibus 4ruti prohibent eosque exterminant, ui Pennus apud patres no

rectum est non licere, quam legem tulerunt sapientissimi consules crassus et Scaevola: usu vero urbis prohibere peregri nos sane inhumanum est. Illa praeclara, in quibus publicae utilitatis species prae honestate contemnitur. Plena exem-

macten IV, 7 ext. 1 -- et Phintias Pythagoridae prudentivis saeris initiati tum I lom inter se

set gleb uns aueli Festus p. 286

tribu in a. 689 65 das Geset des Pennus Cass. Dio 37, 9 καὶ ἐν τοι παντες οἱ ἐν Pistina ματρίβοντες πλην τῶν την νυν 'Ιταλίαν

δη ἐπεπολαζον καὶ οὐκ ἐδοκουν ἐπιτηδειοι σφίσιν εἶναι ξυνοικεῖν. Crassus et Mammis. Die betanote