장음표시 사용
601쪽
io 4 Artis Medicae pars posterior.
aut pestilens febris antecedit: vel quod putredinali effervescentia succoriani inducta, secretio excernendorum non tam prompta sit, sed euidentem habeat praecedentem feruorem. Quem, secretio actio tum postmodum subsequitur: ut in variolis legitimis. Se fatuis, necnon Ac morballis, atqu*l
in aliis etiam aliquando iam ante denominatis eruptionibus aduertimus. Concomitante vero s 'bre tunc apparent: quando statim atque effervescunt sueci, ob materiae tenuitatem, M pauci ratem, naturaeque vigorem, excretio fieri incidit i de imperceptibile interuallum, inter cffcruescentiam& excretionem intercedit.
Febre ergo iam apparente si erupturae sint papulae seu purpura, malignitatis quaedam nothae se produnt, de praeter facultatis vitalis oppressionem, vel sopor quidam inconsuetus aduenit in pituitosioribus ἱ vel loquacitas maior, aciei oculorumque rubor, aut delirium etiam nonnunquam mbitiosioribus: vel animi quaedam deiectio, moeror, aut tristitia in mel acholicis: atque in singulis
seruor nouus, Sc caloris febrilis euidens incrementum excitatur.
Erysipelata parua dispelia, iactigationem praeuiam habent, infantibus admodum molestam e aqua mox illi rubore passim perfunduntur Variolis legitimis erupturis, primum ex mitioribus vaporibus sursum ab ebulliente massa eleuatis, oscitatio sequens, capiti rauitas, soporque aduenit. Mox increscente feruore, dorsi lumborumque dolor accedit, ob effervescentiam succorum in trunco venae cauae . dc arteriae stortae , ac maxime descendentis. Postmodum vero malignioribus effusis vaporibus, nausea primum dc vomitus offenso ventriculo, respirandi difficultas vaporibus thoracem in farcientibus de sicca tussis, pulmonibus ab eorum actimonia irritatis ι itemque Dasi pruritus, vaporibu, ad nasum appellentibus,ob tam externae cutis, quam internae membranae desitatem illic remorantibus. Sternutatio frequens , menyngibus cerebri vellicatis 3 necnon capitis hinc etiam dolor . distendWas quidem a mitioribus vaporibus copiosis, pungens vero ab acrioribus. Terrores praeterea in somno, ob vellicationem cerebri, aut menyngum inter dormiendum factam Epileptici item insultus, cerebro acrius a maligno vapore vellicato. Hi s. totius corporis grauitas, dc torpor superuenit; cum materia excernenda iam in habitum effunditur: cui punctio in cute succedit, iam iam erupturis variolis. Hinc rubore inaequali cutis suffunditur, dc miliares quaedam maculae apparere incipiunt: quae sensim
erumpere, Ec mox eminere aduertuntur, paulatim numero dc magnitudine increscentes. Variolae fatuae mitiora omnia habent, dc celerius apparentia quam in ptioribus, vixqite alia ut plurimum his euentutis accidunt, quam a mediocri femore sopor, capitis grauatiuus dolor, lumborum cum insolito calore dolor, inconsueta sternutatio, de leuis per cutem punctio: cui mox miliares eminentiae sparsim succedunt. intra paucos dies partim evanescentes, partim citra cui dentem suppurationem exsiccatae in tenues crustas abeuntes.
Morbilli emersari, omnia penE habent similia variolis erupturis ι sed pro sorore, vigiliae i protentione, punctiones; δc Caetera omnia celetilis apparent: pruritus maior, seruorque acrior est, Miubedo per cutem effusa intensior. Phyracia phlegmonosa celerrim E apparent, cum pruritu vehementissimo praecedeme, illis etiam eruptis perseverante : at rubor dilutior est aliquantis quam in morbillis. Phlyzacia ulcerosa vix aliis quam infamibus aduenire solita, talia cum imminent esserunt symp- tomata, qualia variolas fatuas e Mersuras praecedere diximus.
Praesentium signa in singularum specierum descriptione abundὲ fuerunt indicata.
Sed praeterea tam exanthematum, quam ecthymarum diuersa tempora, quibus terminis circulis scribantur exprimendum est: vi quaeram ad prognosim recte instituendam, quam ad curationem artificiose praescribendam, sunt necessaria, regulari methodo persequamur. Principium ab initio ei rirescentiae, ad excretionem apparere incipientem producimus. Augmentum a prima tam exanthematum, quam ecthimatum apparitione ad cessantem eruptionem efferi mus. Statum ab eo tempore quo de nouo erumpere cessant,ad id protrahimus, quo primum vel exsiccati incipiunt, vel cum bonis aegri rebus evanescere, aut aegrotantem ad interitum ducere euidenter aduertimus. Declinatio id totum, quod ad integram sanitatem est inde reliquum includit . nam in lethalibui nulla est
Quod ad progno sim spectat, quaecunque praedictarum eruptionum eum deterioribus sempi matibus inchoant eis periculosiores i atque eo magis quis periculosior fuerit constitutio, maximeque si ea sit pestilens. Caeteris autem paribus minus ex his semel eruptis periculum imminet , si a
medio veris ad mediam autumnum gramentur, quam si contra a medio autumno ad medium veris emergant, sub tepidiore enim, aut calidiore tempestate erumpentes, facilius excluduntur: cumpori curis tunc laxiores sint, Sc liberiores. At in frigida constitutione, ambientis temperie cutem contrahente dissicilius emergunt, de suilε retrocedunt: quod malum esse mox dicemus. Praeterea
602쪽
si altiosa anni tempestate erumpant, vehementiorem esse causam quae effervescentiam succorumi causet, atque ideo magis noxiam indicatur a quam si per aestum vigeant ε , experimento tamen di- i diei vatiolas solere saeuids vagari aestare quam hyeme, lichi per hanc tempestatem in longius tem- li pus durent. Vod accidere puto, quia constellatio latenter agens, & a nostris corporibus hanct luem per effervescentiam succorum promouens, vehementiorem effervescentiam per aestum excitae, ambientis temperie eam intendente: at a contraria aeris temperatura, ebullitionis feruor reptimitur, & syderum talem alterationem influentium essicientia retardatur. Atque hinc sit ut vi. gentis constellationis effectus, si ea hyeme operari incipiat, in longius tempus durent i aestate veroptimum ea vagari inchoante, intra breuius tempus cessent. Prςterea in praedictis omnibus cutis et optionibus, malus Ec perniciosus est retroeessus: atque eo magis quo is tardids ab eruptione accidetit. bicunque enim humores mali, & naturae infesti, nos multis deterius affligunt, ubi , benignis per longius tempus sunt separati, quam cum illis sunt immixti: quoniam horum cachoethia ab illorum suauitate demulcetur. Adde non leuem naturae infirmitatem , dc atoniam ex eo significari, quod quae semel exclusit, regredi quocunque repellente aut retrahente patiatur. Demum eo pernicioliores censendae sunt species singulae, quo plures fuerint inter se complicatae , de simul eiu- perint Ita si variolis aut morbillis papulae accedant, praesertimque liuida, aut nigrae, ut plurimum smaximόque in hac Prouinciaὶ sunt lethales ἰ quod oc vehementiorem feruorem succis impressum esse, Ac plures succorum heterogeneas portiones vitium contraxisse significatur. Tandem quo maior est eam exanthematum, quam ecthymatum copia,tardior eruptio, 8c in par. tes minus a corde distantes facta est transmissio , tardi6rque est suppuratio, aut resolutio , de quo saeuiora symptomata eorumdem eruptionem comitantur , aut illis iam eruptis superueniunt, eo res aegrotum in peiore sunt statu. In specie autem papulae sympromaticὶ emergentes, febrem eui superueniuue malignam esse indieant , ω ut plurimum malae sunt: eo vero deteriores, quis maiores, Ee ad colorem nigrum magis accedunt. Criticb autem erumpentes, praesertim si materiae morbum facienti copia respondeant, vel per se, vel simul cum sudore emerge nees, non mala: ve ex Galeno constare potest de illa excretione nigrorum exanthemaeum in statu pestilente, morbo declinante, excretorum. ..,. i. ' 'Αb sparsis paruis erysipelatis, parum periculi imminet, modis nullus commitatur error, neque
Variolae paucae celeriter erumpentes, dissociatae. rotundae, breui suppuratae , M in quibus cito remittit ut febris, estque vox de respiratio libera ; non malae: dummodo nulla in re peccetur. Eri res enim apparentibus variolis commissi , ab aegro, stantibus, aut Medicis; essicere possunt, ut his Iaborantes etiam in vera declinatione , ex materiae recursu , aut febre superueniente intereant. Perniciosae verδ copiosae, partes etiam internas occupantes, cum raucedine, εί dissicultate respi. randi. lente emergentes, grandiores , aceruatim copulatae, depressae, praesertim si clauum nigrum
habeant in medio, aut si liuescant, necnon 8c quae tardε ad suppurationem tendunt i nam illae in quibus febris post eruptionem intenditur, aut alui fluxus superuenit. Ac deteriores quae in pluribus horum capitibus peccant.
Va riolae fatuae, nisi cum perechiis appareant, vix periculum ullum habent annexum. Morbilli ob materiae aqua fiunt tenuitatem, celerius sua tempora tarcurrunt quam variolae,nec minui sunt his periculosi , obferuorem. dc febrem intensiorem , quam secum habent coniunctam: in caeteris variolarum securitatem aut periculum imitantur pro varietate symptomatum illis assidentium.
Plyzacia plegmonosa citra periculum apparere consueuerunt, dc breui cessant. Ulcerosa verό, pueris sunt admodum molesta, neque omninδ sine periculo erumpunt. Curatio praedictorum omnium affectuum non una est, quoniam eruptiones quae symptomatichfiunt, etsi particularem sui curationem non quirant, hoc tamen habent, ut aliquando insinuata , morbo temedia vel prohibeant, vel limitent, ut mox in specie docebimus , quidquid in contrarium sentire videatur Blaudinus r quare cum papularum eruptio in malignae aut pestilentis febris initio, vel augmento mere symptomatica sie t num his erumpentibus , ab aliquo praeindicatorumliremediolum abstinendum sit, an verb modus illi aliquis imponendus videatur, hic praesertim deis
cernendum occurrit. At in eruptionibus aliis quae quasi critich. aut critich etiam fiunt, etsi natura recth agente totum illi negotium committendum sit, sedulo tamen attendereoportet ad naturae motum: de primum cauere ne illius regularem enixum quidpiam remoreturinόue quidquam eamdem aerius irritet r& cum operari incoeperit, ne vel naturae ipsius errore materiam in partes non Onuenientes diuertentis, vel materiae acrioris vitio, vel aegri, astantium, aut Medici peccato, deterius quidpiam adueniat. i
603쪽
1o6 Artis Medicae pars posterior l
Quod ad peticulas ergo spectat, his erumpentibus in maligna aut pestilente febre, quastio est
num magnis remediis phlebotomia scilicet, & purgatione uti conueniati an ve id horum vice di iplioretica & sudorifica sint usurpanda. Qua in recum in utramque partem vari, ferantur authores, ita mihi pro ratione sentiendum videtur . quod febres huiusmodi vel praevio morboso apparatui plethorico aut Caco hymo luperueniant, vel tota malignitas ab extra aegrorum corporibus insinue-Itur. Si primum,expedit ante apparitionem papularum, te sanguinem pro ratione plenitudinis sectat vena misisse a cubito, nisi iam euidens sit translatio materiae in cerebrum vel hςmorrhoidum, aut lincnsium suppresso aduertatur: tunc enim venas inferiores secare satius est: necnon iuuat purgans medicamentum ad primarum saltem viatum expurgationem suffciens exhibuisse non tamen quodlvshementius purget. In utraque enim vacuatione aduertendum maximE est,ne vires uberiore e citatione eo usque imbecilles reddantur, ut quae iam a malignitare languent, morbo prςsertim tar-ldioris aliquando motus, ferendo impares sint. Alterum vero horum remediorum quod sit praemittendum, docebit alterius viiij excessus maiori si enim excellentior sit cacochymia, ac praesertim si primae viae cruditatibus, aut prauis succis scateant, Ac multo magis si nausea quςpiam adsit; exordiendum est a purgatione dive contra si plenitudo fit euidentior ab iniecto de excreto clystere , mittendus erit sanguis eatque inde ad purgationem pergendum. Iam vero emergentibus papulis , cum lex Galeni doctrina in mordacs succi non sint intra reuocandi, imo omnino qui extra sunt, non recto
intro reuocentur, 3c ex eodem , succi ad cutem vergentes per eam sint evacuandi ι neutro reme. dio humores a circunferentia ad centrum reuocante, utendum erit. At potius diaphoreticis tu
uandus erit ille naturς motus, prςsertim si simul malignitati aduersantia eligantur pro phleb tomia, cucurbitulet dorso denatibus cum sacrificatu admors usurpandς videntur, vel hirudines alio admouenda, Ac pro pharmaco clysteres iniiciendi. Praeterquam tamen si ingens simul coniuncta sit plenitudo, quae vel respirandi difficultatem inferat, vel vasorum vim expultricem commodε operari, ea distendendo non patiatur. Tunc enim apparentibus etiam papulis sanguinem mittere vena secta expediet, ut natura parte oneris quo premebatur leuata, reliquum liberius expellat. Idem de purgatione sentiendum, si ingens sit cacochymia ι ac pissertim si cum crudis prauisque soccisin prima regione stagnantibus, lumbrici, ut plerumque solent, tales qgros infestent. Atque id consequenter ad Galeni doctrinam quibus assentiuntur Fiacastorius ', Mercatus p , Saxonia ' ,
Sennertus , dc alii non pauci. Si vero citra moibosum apparatum prςcedentem, malignitas ab extra sit Ero insinuata, nullo prςdictorum remediorum insigniter euacuante est opus: ne humoribus exagitatis de intro reuoc
tis, miasmata illa excellentem putredinem insinuantia liberius per corpus uniuersum diffundantur. Sed clysteribus quidem foeces sunt eluendae r infusa autem cum aere , aut per contactum accepta putria malignaque miasmata , alexi pharmacis sunt euincenda, Be diaphoreticis in cutem expellenda. Quae simul de semel potenter exequemur cum bemartico lapide exhibito a granis vi. ad xv.pro ςtate ςgri. aut morbi malignitate ; aut ex aqua succbue sche retonerq, drachma semis pulueris plantς quamHispani contrahyetuam appellant; aut decocto drachmς unius eiusdem. Ad idem valent decoctum , aut illo efficacior succus cardui benedicti, stordit, galenset, dictamni albi, aut scabiost, necnon &vetonicet altilis, aut aqua stillatiria eorumdem , conseruet florum eiusdem ve. tonicae quos caryophyllos appellamus i napi item semen ad drachm.i.pulueratum &cum ad ianthi, Caricarum, aut lentium decocto exhibitum,& consimilia. Praeterea ad eadem maligna miasmata de impressum corpori virus ad cutem attrahendum,& iuuandam pericularum excretionem,plurimum faciet Aetii linimentum, quod ab Herodoto acceptum refertur: &ex aqua, de oleo, nitro modico admixto fit. Quod si ex aqua scabiosae aut violarum, loco vulgaris, & oleo liliorum aut amygdalarum dulcium scum Mercuriali ' plurimum huius linimenti usum esserente incommunis vicem iconficiatur, utilius futurum erit. Sed excellentissimo Massaria consulente quando cacochymiae aut plethorae vitium coniunctum est, non nisi uniuersalibus vacuationibus pr millis huiusmodi unguento utendum est : nε humores in reliquo corporis habitu consistentes attracti, in cutem im-ν portunius impingant. Galenus enim 'corpora minime rarefacienda esse scribit, nisi antea exquisite vacuata fuerint. Quod non solum in externorum via humores ad cutem attrahentium o seruandu est,sed etiam quae ex diaphoteticorum ordine intro sumutur. Vae praeterea monente Fr castorio, cauendum est ne sint calidiora di alias enim effervescentiam succorum augent, atque eo solo titulo morbum periculosiorem reddunt. Quare si quae admodum calida sunt aliis deficientibus usurpare cogamur a ea frigidis sunt temperanda, quae tenuium sint potius partium , quam crassarum, ne priorum diaphoreticam vim omnino sopiant. Quod vero reliquum est curationis lenticularum, consistit tum in prohibendo retrocessu, ac
maxime cauendo ne corpus aegri refrigeretur, nec tamen stragulorum pondere oneret oi , aut rubeorum
604쪽
heo cum pannorum superstitioso inuolucro molestetur: tum in debellanda malignitate: idque tam it perimus assumpta, quam per exsertus ad mora, de quibus abunde supra cum de febribus malignisi M pestilentibus egimus.1 In rosa, plilr Eaciis phlegmonosis Ec ulcerosis, necnon in variolis fatuis, si vehemens ardor in 1 gόnsque ebullitio adii oletur, illis nondum apparentibus vel recEns emergentibus, expedit post al-Hinas sexces clystere elutas, sanguinem mittere pro cuiusque viribus. Si verδ seruor fuerit mitior, et, sue tenerior, aut aestus minimum vigeat, nimi inue aegri timeatur exolutio, aut omnino aegro tantis vites sint imbecilliores satius erit a venae sectione abstinere, quam illam celebrare . sed alte- tantibus tu lapiis aut decoctis. quorum vis leuiter astringens sit & alexi pharmaca, succorum esset. uel centia reprimenda erat, dc quae inerit malignitas euincenda. Quorum remediorum materiam mox e sim de eadem intentione exequenda loquemur de variolarum dc morbillorum cura agentes, referemus. In his antem omnibus cauendum i Vtiam antea monuimus ne quomodocunque cute densata, aut aliter materia semel foras e pulsa, intro recurrat. Repentina enim tristitia, aut timor, simili ave pathemata, spiritus intro reuocando possunt tenuiores etiam humores ab externis partibus ad internas retrahere.
Pro variolarum ac morbillorum curatione, distinguenda sunt tempora, ac in principio quidem quando sola succorum effervescentia manifesta est, quia importunior est futurus ille succorum feruor, constante plenitudine, dc vasa a multitudine effervescente tensa, ad expulitonem noxiorum moliendam ineptiora redduntur, ac plerunque humores ebullientes cum copia peccant, minus libere transpitantes innati calidi suffocationem inferunt: statim secti vena minuenda plet hora est, postfoeees per cli stetem excretas. Nec solum puberibus hoc remedium conuenire credatur , sed etiam impuberibus, io , o dc iis qui triennium nondum excesserunt: imitatione celeberrimi Medici Auenzoatis, qui Auer rhoe referente ', propxio filio tertium annum non excedenti venam utilissi. 1υε secuit, idemque s pius se prς stitisse scribit Amatus Lusitanus y permultas curationes. Et nox id ipsum non raro cum Delici successu probauimus , ac praesertim anno I 396. quo vatio lae in hac ciuitate Aquensi saeuissim E si unquam alias grassabantur: tum anno I 624.quo si non tam saeu Egrassa
laesierunt, plures tamen per longius tempus vagatae. Verum validas esse vires necessum est, nec vehementiorem apparcre malignitatem Oportet, nz dum aegrum a malignitate interire continge t,
te medium culpetur, & auxilium quod plurimis profuturum erat, infausto infametur euentu. od ii iunioribus his , aut aliis etiam, ob crassiorem dc pinguiorem habitum, vena in brachio di Deerni de tundi nequeat: phlebotomiae vice hyrudines in viam venient, quae alteri cubito columbae sanguine illito, aut popliti admoueri poterunt: aut scarificatione crutum in minus delicatis quod nimium dolorem aliis inferat) uti licebit: vel cucurbitulas cum leui scarificatione natibus praeser.
tim . eum etiam scapulis admouere.
ubi veto Medico tardius vocato designatum principij tempus iamdudum effluxerit, de variolae copiosae apparebunt, a phlebotomia abstinendum erit: ne naturae motus per modum criscos i veloquit ut Avicennas' factus contrario huiusmodi motu auertatur. Quapropter idem ' fortasse, inquit, phlebotomia est mala, propterea quod repellie occonuertit illud quod procedit, quare caueatur post duos dies, aut tres: nisi quemadmodum supra in pari casu diximus, tanta sit puberum praesertim, plet hora, ut aegrum a sanguinis abundantia opprimi aduertamus. Eo enim casu licebit etiam iam apparentibus vatio lis , 5c morbillis venae sectionem celebrare. Quod retri edium quantae si in hoc affectu utilitatis, praeter rationem, quae seruorem succorum alio remedio, nec securius nec citius emendari docet, experimentum frequens confirmat, & authoritas Avicennae ' , Rhasis , Het lani Amati Lusitani ', Mercurialis Mercari s, atque aliorum virorum celeberrimorum, decernit. Quod praeterea natura non raro indicauit quam spontaneo sanguinis profluuio utiliter plerunque usam esse in variolis & morbillis, tum in aliis, tum etiam in grauida legimus apud Schenoxium bt quoniam verb nonnulli ut Sennereus, Duncanus, atque alij, sanguinis missionem approbantes, requirunt tamen aetatem quae illam ferre valeat: indeque videntur hoc remedii genus in pueris non admittere, generale Galeni praeceptum obseruantes ante decimum quartum annum minimε securum esse pueris sanguinem mittere. Ne a nostra sententia vos horum auertat authori. eas, ea legenda erunt quae in methodo generali scribemus, probantes puerilem aetatem huius te medii usum tuin dissuadere. Num vero purgare etiam expediat illos, quibus Variolarum aut morbillorum excretio imminet praesente cacochyinia, etsi controuersatur ι scriptorum tamen pars maxima in eo concordat.quδd cum purgatio motum variolarum excre rioni contrarium prouocet, succoi umque esseruescentiam intendat, cum succi esseruescere inceperint, eam suspectam de periculosam esse, praesertim si per validiora medicamenta tentetur. Nam in hoc affectu frequentissimo experimento comprobatum
605쪽
io 8 Artis Μedicae pars posterior.
est, largiorem ventris fluxum , seu a natura factum, seu ab arte procuratum admodum nocuum esse periculi plenum. Si tamen magna excrementorum illuuies in primis viis stabuletur, variolis aut morbillis nondum omnino apparentibus, neque ventris dolore, nec vomitu aegrum infe stante, leue pharmacum praesertimque ex rhabarbaro , thamarindis, syriaporosato, aut de cicho reo cum rheo,exhibere satius erit, quam eam molestam saburram relinquere : etsi multd securius fuisset purgationem antea ad prs cautionem praescriptam praemisisse. Quae doctrina Galeni aut horitate confirm4ri p. test. Quod si pretierea non plenitudo solum aut cacochymia naturae enixum ad excretionem remorentur, sed vel humor u crassities,vel malignitas, quae naturae vim importunε opprimendo infirmet, variolarum expulsionem retardare posse minentur: crassities quidcin arte-lnuantibus, malignitas autem alexi pharmacis erit emendanda Quod fi remedia eligamus quae mixtis his vitibus polleant, melius agetur cum aegris. Ad hanc ergo intensionem proderunt , interius quidem ea per os exhibita , quae pro iuuanda peticularum excretione iam antea utilia esse docuimus: exterius vero regionem cordis, spinam dorsi, carpos, & tarsos illinire iiivabit; vel oleo scorpionum dc scriptione Matheoli, vel oleo quod ad petechias magni Hetruriae ducis liberalitate inter magnates circunfertur ; atque aliis uti quorum supra ad malignitatem domandam vites que facultatis vitalis recreandas, meminimus.
Secundum cui in ipso morbi principio Medicum attendere debere diximus, est ut si quidpiam
insit, quod naturam ad variolarum morbillorumve excretionem acrius irritet , id temperetur. Ac quoniam duo occurrunt, quae maxime eam irritationem promouent, vehementior scilicet ebullientium humorum feruor,& eorumdem acritudo maior aut saeuior malignitas: ad feruorem quem vehementia febris in variolarum eruptione vigens indicat, M acritudinem nimiam quam importunior totius iactigatio 8c cutis punctio significat: refrigerantia cum moderata incrassati di aut adstrin. gen divi, maxim Eutilia sunt. Idebque ad hanc intentionem Arabes dc qui illis adhaeserunt, suadent ut apud Auicennam habetur ' Herculano interprete) in primis ea aegris exhiberi quae confortent, repercutiant , extinguant caliditatem superfluam, de in spissent sanguinem absque constrictione ventris. Vnde post phlebotomiam de lenitam aluum cum his quae ventrem emolliendo, aliquam etiam habent adstringendi de refrigerandi vim cuiusmodi sunt thamarindi eum medulla cassiae, vel cum manna tam concreta cui nomen Siracost, quam liquida quae ab Arabibus Therent ab in appellatur praescribunt variolis primum erumpere incipientibus, roob, seu succi in spissati dactylo
rum sylvestrium drach. iii. cum vno trochiscorum de camphoia, vel serupu dactylorum immaturo. rum : talibus enim Ecferuor succorum retunditur, & vis expultrix partium internarum robustior redditur ad materiam noxiam longε a se expellendam. Sic a recentioribus, laudantur aquae stilla- titiae vi mariae, turionum quercus, aut lentis palustris. ab unciis iii. ad vi. epotae; cum, vel sine stru-po de limonibus 1 aut florum caryophyllorum expressus succus, ad unc. iii. haustus; it cmque cyani herbae decoctum aut puluis ι ac tanὸem boli armenae vcrae drachma semis aut drach. i. cx aqua Oxalidis. Quae omnia ex eo utiliora esse celasentur, quod effervescentiam succorum reprimendo, acri. tudinem humorum demulcendo, Sc partium internarum robur augendo, malignitati etiam aduersantur. Atque tum demum aduertendum est, ut cum maligno succorum feruore ad praedictorum viam deueniendum esse persuademur, abstinendum esse a prioribus illis, quae tenuiorum partium, de calida , diapho resin . expulsionemque ad cutem adiuuant. Horum enim vis effervescentiam intendit: calidiorum enim vias eo solum tempore utilis est, cam expultrix lentior aduertitur, aut materiae crassitudo eiusdem enixum tentoratur; vel demum chim perfrigerata cute, materia quae iam cst exagitata forIs erumpere nequiens, insolitam iactigationem causat, aut intro repulsa nauseam etiam eodem Avicenna teste aut frequentes lipo thymias,& animi desectiones infert. Per idipsum principij tempus ea est instituenda victus ratio, quae sit moderate tenuis, Cibos eligendo qui sint boni succi, de facilis coctionis 1 ae quidem iuscula caeteris alimentis praeserantur,quae his alterata esse oportet, quae praehabitis intentionibus satisfaciant: oxalide scilicet. endi uia, bo ragine, &buglosib, in quocumque casu. At ubi naturae motum iuuare connenici, Capillaribus ctiam dc radicibus graminis, eniculi, aut petroselini additis. Quando vero esseruescentiam retundere opus erit, lactucam, portulacam, & semperuiuum minimum potius assumendo, aut alicam etiam, aut chondrum iusculis nondum consummatis incoquendo. 'Potus sit aqua decoctionis radicum acetosae, aut pentaphylli, cum tantillo rasurae cornu cerui, aut eboris 3 vel aqua in qua saepius aurum aut saltem argentum sit extinctum ; vinum enim nisi virures sint admodu imbecilles febre praesente non probatur. Ubi verb vel euidens imbecillitas adfuerit, aut febris cessauerit e lam incipiente augmento, dc aegro vinum expetente i concedi potest pau- cum medioeris substantiae, de oligophorum probe dilutum. Accedente ergo augmento, Sc variolis aut morbillis emergere incipientibus. Primδ , studiose procurandum
606쪽
procurandum est, ut eiusmodi aegri ab omni frigoris occursu praecaueantur, curand simque ne vel tristentur, vel inopino aliquo pauore capiantur: a quibus omnibus reprimi potest excernendae materiae in cutem expulso. Neque eorumdem corpora, Avicenna monente, vulgaribus oleis liniantur 1 a quibus poti cutis obstrui possunt. At contra non aliter regantur, quam qui sudaturi sunt,nec
Eodem praeterea tempore in eorum usu perseuerandum , quae ad finem principi; imperata fuerunt : seu naturae motum itiuare oporteat ; ad quod primas tenet lapis heetoar pulueratus, iterum, ac tertio etiam, ut occasio suadebit, exhibitus: seu intensior succorum effetuescentia teprimenda
sit; prout alterutrius intentionis occurret indicatio. Eo ipso augmento perseuerante , prospiciendum erit, ne naturae materiam minus exquisite regulantis et rore, quoὸ excernendum est in partes non impune tali excremento onerandas amandetur. Laryngis autem maxime, faucium, oculorum, εc narium rationem habere oportet, Ac cauere
ne in eiusmodi loca virus hoc transmittatur, quibus laesis, aeger vel sus eationis, vel caecitatis periculum incurreret, vel ali prohiberetur deglutitione impedita. Laryngi te faucibus prospiciemus praescripto refrigerante de adstringente gargarismate, ex sue Cogranatorum acidorum, aut acidodulcium; ex decocto plantaginis cum hordeo. aut lentibus in tegris i ex succo depurato capreolorum vitis, ex aqua periclymeni aut eiusdem decocto ; necnon degranorum herberis, tu mach, hala ustiorum, rosarum rubearum siccarum, aut malicorij. Item ex
aqua in qua saepius, vigesies scilicet aut trigeses extinctum sit ferrum. In quibus dissolui possunt syruptas Jerosis siccis . tute palexandrinum,dia morum,dianu cum .ro ob et toniorum Zc similia Quod si rem habeamus cum infantibus, aut pueris,qui gargarismate vel nesciant: oportebit partes eiusmodi leuiter sed frequenter illinire cum tenui panno lineo, qui specillo aut bacillo alligatus, gargara Lmati aliquo ex praescriptis sit intinctus, uri ἐκ hoc eclegmate frequenter possunt singuli, quod sic Iacobu, de Partibus praeparabat. . lentium iii. Vuarum passarum mundata tum g .i 6. papaueris albi 3. ii. rosarum si . fiat decoctio in aqua q. s ut artis est ad di. r. in colatura disto lue sacharicandi ib. s. diatragacar hi I. i. super igne puro sed pauco ad formam lolioch deducantur , quo lambendo utantur. Vel sequenti quod recipit papaueris albi 1. x amygdalarum dulcium ex corticatarum, tragacanthi gummi arabici, ana s. ii . farinae lentium excorticatarum I. iε. cum sympo tui ubino,& penidiis an a q. s fiat eclegma.
Oculis prouidebimus, si illos tempestiuE Ze saepe illiniamus cum penna intincta in aqua rosarum
aut plantaginis , admixto croco, vel in liquidam ueagine seminis cytoniorum cum tantillo camphorae i necnon in decocto granorum sumach.& bet beris croco etiam addito. Vel in ovi album i- ne cum aqua plantaginis, eo usque agitato. donec albumen pene totum in spumam abierit. Vel pomamus tenues pannos in praed ctis remediis intinctos palpebris de orbitae imponere, saepiusque renouare ne exsiccati, dum detrahentur dolorem excitent. ad attractionem fatendam mire habilem. Si vero ocu Iorum non externae solum partes, palpebrae scilicet. a variolis offendendae videantur, sed ab bulbum, seu coniunctivam 8c corneam inclinent,quod affusus rubor indicabit, utile crit hoc uti collyrio. albi talis sine opto 3. i. a. aquae rosarum aut plantaginis in qua aurum ignitum de .cies extinctum fuerit, I iii .camphura Ρ fi, misce pro collyrio, de quo singulo quoque die quinque
aut sex vicibus imponamur guttae quatuor aut quinque in maiore cantho ad nares inclinante. Adeorumdem prouidenti mac cerebri etiam rotius maxime faciet, ne materia sursum copiosius trans- mim , partem illam principem abundantius occupet . de facultatem animalem opprimat si capite, facieque importunitis intumescente hirudine, tum post aures tum sub mento admouerimus. Nares demum a notabili noxa liberabimus, si internam earum partem illinerimus eerato refrigerante Galeni aut butyro ouillo, vel caprillo recenti,aqua rosarum aut plantaginis loto . itemque mu-cilagine seminum cytoniorum aut psyllij. cum aqua ex peculis rosarum, aut seminum periclymeni
Aduenit etiam aliquando in augmento, huiusmodi aegrotantes epilepticos insultus pati : virulenta vat iolarum aut morbillorum materia cerebrum eiusque menynges actius vel linante. Ad quod symptoma eorrigendum, nihil pportunius ocurrit quam ad derivationem cucurbitulas scapulis cum sarificatu admouere, mox etiam beZoarticum puluerem eum aqua florum liiij eonvallium , aut florum garyophyllorum, vel decocto radicis paeoniae exhibere. t Victus rationem non dissimilem esse oportet antea institutae, sed paulo plenioremi cibos etiam, solidos admittendo, quorum deglutitio fauces aliquanto liberiores conseruat Quod ad alui autem'. 'constitutionem pertinet satius est illam astrictam esse quam lubricam: si tamen singulis diebus excrementa compacta & figurata semel deiiciantur. optimum erit. At si durior sit aluus, eonueniet vel suppositis glandibus illam irrritare, vel cl3steribus lenitet emollientibus eamdem promouere.
607쪽
jito A rtis Medicae pars posterior.
Sed cauendum ne frequentiore enematum usu aluus fluidiot reddatur. Quare illis parcε admodum utendum est; de non nisi aluo nimium re siccata. Vbi vero ad finem augmenti moxq. ad statum peruenerimus, maxime prospiciendum est sempromaribus occurrentibus. Inter quae tria praecipua sunt, dc frequentius aduenientia: scilicet alui fluxus ἱ pruritus ingens, ac praesertim in facie; de plantarum, palmarumque vehemens dolor. Variolae quidem faciem, palmas, fic plantas acrius infestant: quόd cum earum partium cutis densior sit ac minus transpirabilis, acet humor ad illas appellens dissicilius exhalat, uredinesque maiores ubi abundantius detinetur,excitat: in plantis quidem dc palmis eum latos tendines , dc crassam admodum curem penetrare non possit,uehementes dolores mouet, qui plerosque aegrotantes miser E excruciant. In facie vero, quia variolae mollem quidem cutem pervadunt , sed subdensiore cuticula supervestiente retinentur , ibidem ut etiam in praeputio sublestam cutem profundius erodunt , quam depressis cicatricibus, ic foveis deturpant. Ad plantarum ergo M palmarum crueiatum leniendum, tepente fotu cum spongiis aut Iinteis
admoto uti conuenit,qui ex decocto capitum liliorum, radicum althaeae, foliorum eiusdem,ac mal- ,seminum fenugraeei, lini.& althaeae paretur; qui crassam illam Ac decisam cutem emolliendo de laxando, liberioremque transpirationem procurando dolorem mitig. bit: pars autem pota molli ter deinde exsiccanda est; nequi restaret liquor, refrigeratus . nouam inserat noxam. Faciei prurigo demulcebitur, si ea cum penna liniatur oleo amygdalarum dulcium fine igne , dc sola expressione extracto, vel oleo ex vitellis ovorum aut demum spuma quae a pulmone vervecis elixo per laryngem extra prominentem effluit. Interim cauendum est ne aegri pruritu illo prouocati vultum scabant; sic enim plerunque faciem deturpant, aut salte sibi acrem dolorem procurat. Ventris fluxui, qui quovis tempore adueniens, ac maxime circa declinationem periculosus est, prouidendum tam per assumpta quam per iniecta. Per os, non solum antea designata ad singularum partium internarum tuendum robur exhiberi possunt i sed praeterea incipiente fluxu non autem , ut Augenio placet 'quibusvis) ad praecautionem, praescribantur initio pastos astringentia, ut myuacytoniorum, mala ipsa cytonia saccharo condita, myrobolani conclitae , vel iusculum ex Mixo pipione paratum, cui deinde portio aquae rosarum addatur cum vitello oui: vel subliquida puta ex farina reae, laut hordei etiam, si rea non habeatur super catino ad ignem exsiccata, cum carnis vervecinae iii sculo, M oui luteo concinnata. In potu aqua chalybeata,aut potias in qua aurum duodecies, aut 'pius sit extinctum cum syrupo cytoniorum, de ribes, aut cum ivlapio alaxandrino utiliter etiam exhibebitur: necnon terrae sigillatae, aut famiae, drachma semis, aut una ini iure soluta mxne h ua medicamentis assumendis destinata prςscribi poterit. Maximh verbclysteribus huic symptomati succurrendam venit, quς anodyna primum Sc detergentia , mox vero a nodyna Sc astringentia esse oportet. Anodyna quidem. 6c detergentia ex decocto hordei, vitellis ou rum de saccaro parari possunt vel ex lacte, ouorum luteis,de melle rosato: necnon ex hordei integri Meocho a d partes duas, de seri eaprilli, aut hyrcini parte una. Anodyna vetb simul de astringentia exta tech1lybeato aduncias octo, aut decem, &succi poligoni I. ii. vel ex decocto plantaginis polygoni dc rosarum rubearum in aqua ferrata cum strupo de rosis siccis,aut myrthino,&vno aut altero oui luteo confici possunt. Omnium autem huiusmodi cirsteriorum quantitatem, multo minorem solito iniici oportet,qub diutius detineantur in intestinis. Ad finem stat ut ubi iam suppuratae fuerint variolae, quas sponte, dc naturet vi ad suppurationem venire permittendam est, aperiendς sunt, ne virus diu cuti adhqreat, , quo periculum est ne er datur , lieet id non semper accidat: minus enim aliquando acris materiet etsi exsiccari per se de incrustam abire permittatur, foueam nullam relinquit: ali is aerior 8c quς omnino extra cutem sub cuticula non perfectὶ emersit, quantumuis apertis variolis excludatur, nihilominus foueam in cute fecisse aduertitur. Apelire autem grandiores primum conuenit, easque quς primum ad suppurationem peruenerunt, mox sensim alias,neque omnes simul, idque acu aurea quidem comm dissime fit, aut argentea, vel etiam aereat nee plurimum inconuenit fi extremis forcipibus scindam tur: calicula enim secta, non tamen evulsa nihil deterius accidit, modo cutis imprudenter non atringatur. His apertis pus quod egreditur molliter exsiccandum venit cum panno lineo, tenui, dc detrito, deincepsque permittendum ut sensim exsierentur,& exsiccatarum crustς sponte decidant: si enim ante pet sectam siccitatem eradantur, earum maculς in longius tempus durant. M idam pulueres exsiccantes inspergunt, aut saliunt, sed utrumque molestiς plenum est. nec qualiter insantibus, Se pueris huiusmodi remediis administrari possunt i de quibus qui volet legat Augmnium ' ex quo aduertendum est Galeni non Arabum inuentum esse variolarum pustulas acu aperire, Ut legere licet. 'Eo ipso status tempore, quia gremiet seu lemiet ei reum oculos cumulantur , quibus aperiri, dc
608쪽
Per hoc ipsum tempus εἴ quod reliquum est .victus ratio squod ad cibos pertinet proximδ ad
on perseuerante. Interiin qgri omnino continendi sunt , ne se frigido acti exponant plerunciti enim vaporostquςdani reliquis huius variolarum virus, minus libere erata spirantes , & intr
eam curam habere oportet, quam a principio libendam diximus. . delendis faciei maeulis, & cauis cicatrieibus replendis in-eumbeudum est. Maculas autem delet, cle ad foueas in facie implendas conducit, unguentum eii ct o. '. L pςroui induratum albumen recens ex tractus oleum ophisticis expressum oleum sumenti,liqiror tartari,&l quor ex recenti otio dum
c uitur exudan, . Ex quibus aut solis,aut vat th mixtis lurima pirari potan: EmEI i' liti demum finem plurium experimento commendator lae ab serota multia . quo si zests nee
ginti aut pirus dies semel aut bis in die liniatur.foueas variolarum implet. De sim maculae M tenues cicat laees nonnunquam thoeianis testant. quae in sufflato in oculum tenuissimo saccari candi
h , . quoς siccato, phiala sub fimo equino calido die
usumque praedictum r seroetur. Sed omnium securissimum remedium ad vitia haec oeulorum de
ti, ε ἡ ha, pinu imum a natura, licet sensim,&Atque haec de se bus,dc febrium symptomatibus in Dei gloriam, x vestram utilitate , satis
609쪽
lii r Artis indicae pars posterior. Tractatus ILDE MATERIA
AL E NUS ' duos esse omnino principes s uniuersales medem
tiumsivos audacterprofitetur; quorum v ssit rerum naturalium
ac virium maxime construatio, alter vero raravim praeter naturam ex
pulsio ad quos collimare sine mediis etiam prudentisiramis anu ω -- tura ministris cum non licea videndum nobis est quibus armis instructum se opomi eat Medicum, ut duplicem medendiscopumfeliciter assequatur. a sema, qmbus morborum myriades in nos undequaque irruentes propulsare liceat, sunt med ea menta, qua non historice, Mophμὶδed medis tantum tractanda eosne suscepimur, quo indicationibus a morbo, ab natura, s ab externis desumptis satisfaciamus. Me in primis cism sublata causa tollatur lectus, casse autem morbi materialis plerunque ob cruditatem absque praeparatione tolli non m sit, primo recensenda sunt
medicamenta qua humores crudos vale ut concoquere , crassos attenuare, tenues
si vulsit) incrassare, Et quosiunque ad excretionem aptos reddere, cu m concocta medicari oporteat, non cruaa. Et quia coctio vi caloris fit, calor autem in robore partium consistat, referenda etiam erunt medicamenta , in vires totius es panium conseruare,re cere, aut augere valeam qua corroborantis dicuntur. Et cum materia morbifiea conrocta constentientibus viribus sei amotionem indicet, ad purgantia messicamenta tum simplieia, tum composita accedendum nobis erit,quorum dosis sn ituram breuite perstringemus. Denique quoniam medicamenta prassicta adminis -- nequeunt , nisi pub certa quapiam-determinata forma, nobis miti de medicamentorum formulis erit agendum. Proindesecundum huius partis tractatum in duos libros disidemus ; prior materiam medicam, posteris' ustatiorer medic mentorum Iormulas explicabit.
610쪽
Via varia est humorum peccantium eonditio, ide) varia molienda praeparatio de mitifi- catio 1 e i enim purgationi resilant vel propter calorem, frigiditatem, hunliditatem, Msiccitatem, vel propter crassitiem, tenuitatem, visciditatem, i cntorem, de duritiem; vel denique propter ipiarum partium imbecillitatem quae purgationemvel omninδ prohibet, vel saltem retardat; non tantum praedicti humores concoqui de digeri debent, sed etiam partes ipsae conuenientibus auxiliis mimiendae sunt tum anth, si opus fit, tum maxime post purgantium medic .men totum usum. Quod ut commode fiat, ut& praedictorum medicamentorum purgantium tam simplicium quam compositorum , tam benignorum quam vehementiorum conneniens utendi ratio, dosisque congrua facili ds ab ipsis Medicinae tyronibus perdiscatur, totum hunc prioxem librum in quatuor sectiones partiemur ; quorum prima de Syrupis de quibusdam sin plicibus aget humores praeparantibus, εd certa membra roborantibus. Secunda, de Medicamentis com- rostis varie diuersa membra alterantibus. Tertia, Medi eamentorum simplicium tam benignEquam vehementer purgantiu a , materiam & doses explicabit. Quarta demum de vitiina Medi, cameli torum compoticorum tam benigne quam vehementer purgantium vires ac doses explanabit.
De Syrupis & quibusdam Simplicibus humores purgantibus,
De 8rvis N alys pittutam praeparantibus.
C A pu T I. Yrupias capillorum veneris, temperatus penh est, ad calidum tantillum vergens o pituitam leniter incidit, Ac attenuat, lenitqt e via respirationis. Syr. de duabus radicibus alit quinque, ad pituitam ineidendam Ze attenuandam, priore multo est effitaeior: ad tollendas obstluctiones viscerum,ciendamque urinam utilis.1 Syr. acetosus simplex pituitam solam aut bili mixtam potenter incidit, eandem imbecilliter detergit.noeet pectori, utero. 8e melancholicis. Syr. acetosus compositus magis attenuat, min)s incidit simplici, & putrenti pituitae praeparan dae est accommodatus. Oxymel simplex pituitam incidit eandemque detergit in ventriculo, pulmonibus,3c mesenterio. Oxymel compositum pituitam incidit,attenuat , di detergit, ab obstructionibus viscera liberat,
O xymel scyliticum simplex eadem quae Oxymel simplex sed efficaeids multb operatur, de eom-
politum oxymel scylliticum alio oxymel lite composito potentius agit. i Syr. de tussit anne pituitam potentius strupo capillorum veneris attenuat, detergitquq : simulq; respirationis ductiis lenit. Syr. de prassio essicaciter pituitam praesertim in pulmonibus stabulantem attenuat atq; detergit. Syri de hyssopo idem cum praecedenti sed imbecillius exequitur. Syr. de sthaecade admodum calidus pituitam attenuat cephalicus es .nemon 3c natus discutit. Syr. de lutubis tenuem pituitam incrassat, lenitque arteriam de pulmones. Syr. de glycyrrhiZa, infra. Syr. de betonica pituitam attenuat,& detergit praesertim a eapite, pulmonibus 8c renibus. Adduntur haec simplicia. Radices apij. sceniculi, petroselini enulae campanae,etedoariae,ealamus aromaticus, galanga,cyperus,iris, radix chinae salsa parilla lignum sanctum seu guaiacum,& s stafras. Folia betonicae hyssopi, prassii albi odorati rorismarin, maioranae,ealamenthi pulegij origani,satureiae rhymi,cha nepyteog,centaurij minoris, lauri,absynthit,ment hae,gentianae,&angelica Semina earui,seseleos,eardui benedicti,baccae lauti,iuniperi, semen misi, faeniculi, cumini,apij,