장음표시 사용
421쪽
toto Caelo diversa ineunt consilia. Deinde.ut arguit Daniel 'Bi toti i . repugnat cogitare Deum statuisse in Caelestibus huius. modi signa , quae semel cognita ho ninibus plerunque nocerent .& sibi gloriam alimerent : Quod huiusnodi cognitio plerunque noceret, staderi facile posset producendo ex hiltorii ς ingentes perturbationes in ordine civili naturali & morali , quae ex hac credulitate provenerunt. Brevi dicam , quod quotquot via hau crediderunt mala sibi praenunciari, jam hoc insuper malum sibi
compararunt, ut Continuo timore huius praevisi mali angerentur,
si juxta Astrologiae placita illud inevitabile censuerunt, vel si ab hujus nodi placitis ex hac parte recesserunt , in immania facinora, & ipsa parricidia , ut illa impedirent, effroenes irruerunt rSin autem bona crediderunt sibi praedici , iam magno ipsorum &reipublicae damno vel inertes, vel incauti , vel temerarii, vel scelesti evaserunt. Quod rursus eadem ex sideribus praesumpta cognitio futurorum gloriam Deo adimat, suadetur, quia ubi
determinatos siderum motus & occursus , quos constantes vid mus, connexos credamus cum determinatis eventibus, qui nos
tangant. quinam locus restat sperandi alia via quicquam boni, aut timendi aliquid mali ξ Quidnam evadit Dogma Divinae Pr videntiae, nisi nomen sine re Z Nonne aditus ad totam Fatalismi perversitatem aperitur amplissimus Z Testis est Tiberius , de quo dicitur suisse circa Deum & Religionem negligentior , quippe addictus mathematicae, persiuasionisque plenus, cuncta fato agi. III. contra eamdem opinionem est illud Scripturae, Ea Miata is
minis afflictio , quia ignorat prae erils , ct futura nullo scire potes nuncio e cui consonant toties repetitae detestationes hariolorum , quorum exercitium inter peccata recensetur 3 , & ill rum irrisiones , qui his austultarunt, 6 Salvent te Augures Ca
di , qui contemplaban ur sidera, O supputorum menses, ut ex eis
annuntiarent venIura Iibi. QMre jam communis opinio est, sidera quidem errantia posse esse totidem quasi terras habitatas ab aliis creaturis specie diversis a nobis, pro quibus immediate cre tae sint, sicuti pro nobis tellus nostra creata est et Sidera vero im
422쪽
errantia esse totidem soles pertinentes au alia systemata Planeta.
3sq. Quod pertinet ad Patres , qui obiecti sunt. Imprimis ad S. Augustinum dico, eo Adversarios manifeste abuti tamquam sibi favente . Ipsius enim verba non ex toto allata sunt , sed omissa , quae ad intelligendum sensum , in quo illa ibi dicuntur , omitti sincere non possimi. Integer igitur textus hic est , Omnia ergo quae facta seunt, in usium hominum radu seunt, quia omnibus uritur judicando ratis , quae homini data es. Jam vero si juxta S. Doctorem in eo consistit, omnia facta esse ad usium hominum, quod ratio ipsius possit uti quidem omnibuς, sed judicando , hoc lest, ut idem explicat, reserendo omnia ad Deum intelligendum , iam Augustinus dicit, posse nos uti corporibus etiam caelestibus, sed quatenus dumtaxat per haec possumus ascendere ad majorem semper cognitionem Dei , & infinitae ejus perfectionis, in quo non habetur alius usus, nisi ille. quem haurire possunt ab hac nostra terra Angeli, & alii, siqui sunt aliorum corporum caelestium habitatores rationales , qui certe non dicunrur esse unicus finis cui immediatus creationis terrae . Haec ct non alia est ibi mens Augustini in superioribus plane exposita , quare verba citata habent notam conclusionis , in quibus docet hominem uti omnibus
ct sensis non sensis, quoties omnia ad Deum referat , sicuti Deus ipse jubet.
Quod pertinet ad alios Patres , dico primo aliquos ex illiς, dum dicunt hominis caussa omnia facta este , intelligi posse cie , Omnibus, quae sunt in terra eo modo , quo illud quod scit pium, est de homine , si Constituisi eum super opera manum LVarum.
Omnia subjecisi sub pedibus ejus, statim explicatur, & limitatur,
o Pes bo Pes uni erras . insuper Ο pecora campi: polucres Caro, pisces Maris. Alios vero , quorum verba interpretationum hanc non patiuntur , neque aliam , ouae nobis non adversctur , dicendum est loquutos este convenienter ad eas cognitiones, qua Stunc satis imperfecta Astronomia praestabat , quae nec Saturni , nec Jovis satellites cognoscebat , nec de ca magnitudine ac DU- mero stellarum cogitabat, quemadmodum jam cogitandum esse in comperto est. Limitabantur igitur cognitiones ipsorum ad
423쪽
corpora haec terrestria , & ad ea , quae supra nos nudis oculis via demus , ex quibus jure colligebant omnia materialia propter hominem facta esse , cum nullam creaturam inter illas , qiue in teria etiam constent, homini parem cognoscerent, aut suspic rentur esse . Dico secundo cum Jo. Clerico i . & Pluche 1 doctrinam Patrum , quod hominis causa effecta sint omnia, quae cernimus oculis , & quae in iis , & etiam extra illa congruenter arguimus esse, sumi debere dumtaxat in sensu positivo relate ad nos, non vero in sensu , 'qui excludit a ratione finis cui immediati etsi non ultimi alias creaturas rationales , quas Deo placuerit in singulis etiam corporibus caelestibus inco-Ias constituere . Et ratio est, quia in hypothesi quod adsint in corporibus caelestibus aliae creaturae rationales, quae immediate sint fini; cui creationis illorum , adhuc verum est etiam hominis causa illa facta esse, non solum quia haec rationem nostram exedicent , ct ad Dei maiorem cognitionem deducunt, sed etiam quia
tota rerum creatarum congeries, cum invicem connexa sit aliquomodo, quem Nevutoniani dicent esse per leges Attractionis, jam omnia ad nos & nostram etiam terram spectent necesse est. Quod pertinet ad illos , qui Angelorum ministerio Caelos circumduci dixerunt , postquam demonstratum est, hujusmodi
motus esse necessarios effectus virium centripetarum , & proje-etionis. illorum opinio jam evanuit. Quod tandem pertinet ad nomen Microcosmi, illud attributum est homini. non quia in Mundo, quem dicemus magnum, adsit circulatio quaedam per diversa ejus corpora & Planetas, &quasi praeparatio ad influentias in hanc nostram terram, quas vera Philosophia nullas ex alibi 3 dictis esse ostendit , sed vel
quia , ut supra u. III. dixi, componitur homo ex corpore &spiritu . sicuti mundus totus constat ex naturis corporeis & spiritualibus t vel quia in se complectitur quatuor rerum omnium genera , utpote qui habet a Deo, ut loquar cum S. Augustino , essentiam etiam cum lapidibus , vitam feminalem etiam eam arboribus , pilamsensualem etiam cum pecoribui , visam intelle- E e e mu-
424쪽
dicunt, videas speciem Caeli in ejus cerebro . sicuti S. Augusti. nus α jam dixit, Angelorum in mente, Solis in fronte, Stella. rum in oculis, Planetarum insensibus, Fluminum invenis, Lapidum in ossibus, & alias aliarum rerum , maxime huius terrae magis a nobis cognitae, similitudines, quas distinctius proponunt Pererius O) , Petrus Papi & elegantissime Joannes Cia, poli cs r vel quia , ut brevi dicam, homo est opus , quod prae seseri, & ipsis etiam oculis subiicit Laotentiam artificis Diviniaeque, ac totus mundus nobis adspectabilis. Propter quam caussam censuit Segnerius 5λ, post S. Gregorium Nagianaenum hominem dicendum potius esse megacosinum inclusim in inbc cosmo, quam microcosmum . sicuti illum primus appellavit Democritus juxta Nicetam in scholiis ad citatum Nazianaeti
locum sobiicitur. Luna creata est in gratiam selius homsuis; Nam creata est ingratiam selius terrae. quae non dubitatur esse propter selum homine me ergo etiam Sol creatuς est propter solum hominem. Similiter StelIae omnes creatae sunt propter sinium hominem. Probatur consequentia. quia in Genesi 8 habe mus Deum secisse Solem & Stellas eadem die quarta , qua se cit Lunam Reo. Iranseas antee., ct nego consese, quam non suadet asducta observatici ; Nam sicuti ex eo quod Luna condita sit ea dem die, qua Sol & Stellae . quae lucent propria sibi luce, nem linseret, illam propria luce lucere . ita ne inferre quidem potest Solem de Stellas condita esse propter solum hominem , quia sunt condita eadem die, qua condita est Luna , quae est propter ho
425쪽
Deus duo laminaria magna Stellas, O posuit eas infirma.
mento Caeli, ut Iucerent super terram: Sed haec significant Stellas omnes creatas unice este ad hunc finem. ut luceant ingratiam terrae , adeoque hominis : ergo Resp. eone. mai. nego min. Nam imprimis Scriptura di-Cens ur taceant exprimit quemdam finem , sed non dicit hunc fuisse unicum finem creationis Stellarum . Deinde quod Script ra uno in loco dicit lucere super terram , paulo ante dixit lucere in firmamento caeli: sicuti igitur ex eo , quod dicatur aliquia Creatum ut luceat in firmamento, non sequitur illud creatum esse in gratiam solius hominis , ita ne hoc quidem sequitur ex eo, quod dicatur creatum ut luceat super terram , praesertim cum Stellas lucere super terram proprie significet,i lias lucere procul a terra , quod de omnibuς verum est , etiam de iis, quas nemo hominum videt sine telescopiis , di de aliis, quas ultra vias tele scopii conjicimus existere.
Deus in creatione singularum partium huius mundi histiis pro 'e cui immediato illum, qui in mullis illarunes eoidens is 3 6. F T AEC pars habet contra se primo Epicureos , qui v
I x lunt vel a necessitate vatum esse usum rerum , vel ab illaru in a. bitraria applicatione ab hominibus facta ad certos usus. Ex horum mente Lucretius habet i ..... Nil Meo natum eji in corpore , ut uti
'semus , 1ed quod natum est , id procreas usum . Et post multa generaliter concludit , tare eIiam aIque etiam procul es, ut eradere possis V ilitatis ob offici im potui se ereari. Hunc imitatus et Spinosa irridens illos, qui credant oculos ad G-dendum . dentes ad may leandum , herbas ct animantia ad alia mentum , Solem ad illuminandum, de generaliter omnes causas Innales, nihil nis humana es Agmenta pronunciat. Cum eo & sibi E e e a sim,
426쪽
similibus, etsi Clarkius haec reserens i , disputandum amplius non esse censeat, utpote homnibus, qui nulli cedere evidentiae , uel demonstratistii statuerunt, nihilominus juvabit propositunia
Secundo est contra Cartesium , qui negat evidentem esse finem immediatum ullius rei creatae , ac proinde ca Imum , i
quit , illud causarum genus, quod a fine peti sole in rebus p sicis
nullum usum babere existimo ; Non enim abrique remeriIate me
ρνιο ρ'se Doesigare fines Dei. Quibus similia deinde dixit in suis Principiis . Cui cum G assendus obiecisset, co temeritatis esse fines illos Dei indie gare , quos ipse occultos voluit, non Pera quos re propatulo possis , ac sum aliunde hujusmodi, ut iam magur ad ipsum Deum referasur, reposuit, s fingi non posse aliquos Dei fines magis quam alios in propatulo esse . Cartesium sequuti siunt Petrus Ρo eius 6 . & Stephanus Chauvinus γ . 3s I. I. Itaque arguitur a Sapientia Creatoris, quam impie negant , qui negant singula condita esse ad certos propriosque singulis fines . Plato , qui praeter mundum sensibilem admisit
mundum intelligibilem, iudice S. Augustino, sic nuncupatat ipsam rarionem sempiternam , atque incommutabilem, qua secis Deus mundum: quam qui ese negat , sequitur m dicat, irrationabiliter Deum feesse, quod fecit , aui cum faceret, vel antequam faceret, nescisse quid faceret. Huc pertinet illa Theologorum
doctrma , qua cum S. Thoma docent, Deum ex Objinis Crzatis , opelle me propter boc, scilicet velle unum ordinatum ad aliud, tamquam finem erit sed non propter boc velle hoe, scilicet non velle unum , quia aliud est ipsi ratio volendi sive est A A
Rursus a posteriori sic arguitur . Singulas mundi partes h bere immediatum finem, cui destinatae sint a suo Creatore , in mustis clarσ apparet si illis in aIia rationo distantiae numeri mensurae inter se positis, vel aIitor constructis , nulla vel minor
427쪽
st illarum utilitas, & iis prorsus sublatis non possit alio modo obtineri, quod per ipsas praestatur et Atqui ita est: ergo. Miuor declarari singillatim potest in partibus tum grandioribus , tum minutioribus. Pro grandioribus observemus primo Solem . Si illum, qui corpus est totum lucidum & ignitum , fingas tolli , vel alio in loco, ac est, collocari , jam deficit quodammodo anima toti systemati Planetario, & illud omnino dissolvitur . Su ponamus illius massam augeri vel imminui celoeis immutatis, jam dignitas magni Eleemosynarii Divini,quam in illo fuse pia
dicat Daniel Bariolus i) in exercitium tortoris , & eversoris nostri commutabitur. Fac annuam periodum suam compleat tempore duplo breviori vel longiori, deerunt nobis segetes, &alia necessaria ad vitam, quae nunc habemus, utpote quae dete minata hac temporum vicissitudine indigent ad sui productionem & maturitatem . Sunt etiam , qui in ejus motu per viam ad AEquatorem inclinatam sub angulo graduum circiter Σ3, dicant melius consultum esse bono telluris, quam per illam, quae . Equa
tori semper congrueret: Σ Obliquissem ejus, dixit iam Plinius, intellexi se , est rerum fores aperuisse . Quod suadere conantur etiam Niev ventilius p), dc oodvvardus , & hujus opinionis rationes aliquas subtilissime expositas ab Joanne Keillio ad. probat Cheyne cs , & innuit Beniaminus Martin cis . Alias dabit Alauae in Commentariis Trevolitanis 7 , qui eamdem, ut unice veram propugnat contra Burne tum cs , & deinde Plu-
chem ς , qui conjiciunt obliquitatem Eclipticae sui se primo
inductam a Deo, quando diluvio aquarum voluit generis humani malitiam vindicare , & aliam telluris faciem praeparare hominibus post diluvium nascituris, quae illos cogeret esse magis religio is & minus desides , ac vitiosos . Atque ante hoc tempus credunt solis motum fuisse constanter per AEquatorem, arbitran-
428쪽
tes maiora commoda telluri hac ratione obveni sie , quia in hae hypothesi habetur per totam terram aequalis toto anno aeris tem. peries, quae nullum locum permittit duabus illis exitialibus tempestatibus , tristi hyemi, & servidae aestati, quae terram quidem suis ornamentis, vegetatione plantarum. & fructuum abundam tia privant: homines autem, S animalia affligunt frequentibus morbis, qui mortem accelerant: totam denique atmosphaeram perturbant procellis turbinibus & aliis meteoris, quae excidium pei epe totis regionibus inserunt, vel minantur . Nec quicnuam timendum esse dicunt, aut pro Eona torrida, aut pro frigidis,
quippe iuperabundans roris quantitas , quae singulis noctibus docideret, & continuus affluxus aeris stigidioris, qui a partibus poetaribus veniret, cavisset nimiam telluris sub AEquatore posita adustionem, & nimiam contra frigedinem illius , quae sub poetis iacet. 's 8. Qui sic existimant, arguunt I. Ex eo, quod cum G nesis mentionem faciat I de Iride tamquam primo visa post d, Iuvium, sequitur nullas ante illud fuisse pluvias; Nam Iris est essectus necessarius pluviae, quae alicubi decidat, dum Sol non ad.
modum elevatus supra Horizontem ex adversa parte liber sit a nubibus . Haec fuit jam opinio Glossae interlincaris , & Albini,stu Alchvvini, celebris magistri Caroli Magni Imoeratoris i), quam Cornelius a Lapide a) rejicit tamquam incredibilem. Urgent hoc argumentum ex iis, quae superius leguntur: fecisDeus omnem herbam regionis , stri quam germinaret; non eria pluerat Deus seuper terram . O homo non eras, qui operaretarerram , sed fons a tendebas e terra irrigam unipersam superstriem terrae . Sed reponit AlauZe . ibi sermonem esse de primis herbis a Deo tertia die subito creatis in statu persecto. non de illis, quae deinceps usiue ad diluvium germinarunt . quod
tam male ex illis verbis insertur, quam male quis ex iisdem imserret, homines ante diluvium noli operatos fuisse terram . u. M uunt ex eo, quod temporum diversitas primo enuncietur post
429쪽
diluvium, quando ait Dominus , ct eunctis diebus terrae semem
iis di me sis, figui ct aestus , aestas ct Dems non requiessent.
Quod confirmant ex pervulgata apud Ethnicos opinione veris perpetui sub aureo Saturni ceculo, iuxta quam dixit Ovidius Σ , I uniter antiqui contraxis tempora deris , Perque hemes iurique , ct inaequales autumnos . Ei brepe Ver, spatiar exegis quatIuor annum.
Tune primum fictis aer fervoribus usus Canduit, ct ventis glacies africta pependis.
II l. Arguunt ex spatio vitae humanae tantopere post diluvium imminuto: quod argumentum qui negant, necesse est dicant, homine ante diluhium tanto longius vixisse Blum per miraculum, vel illorum annos fuisse paullo longiores nostris mensibus , ut aliqui iam dixerunt consutati a S.Augustino invictis argumentis, quae refert Natalis Alexander . IV. adducunt illud S.Petri. 43 Tune Mundus aqua inundatus periit: tali autem , qui ncinestini ct terra eodem verbo repositi sunt; Prosecto Mim nova prorsus facies terrae & Caeli conliquitur, facta illa immutatione, nec idem est amplius Caeli aspectus, ac erat antea. 3sq. Observemus jam Lunam . Illa per noctem lucem ad nos reflectit longe quidem maiorem illa , quae ad nos amandetur ab omnibus astris simul sumptis, sed eam tamen , quae horridiores dumtaxat noestis tenebras arceat. non vero rerum terrenarum
compagem ne collecta quidem per lentes commoveat, earumque torporem discutiat, qui necessarius est ad promovendum hominum & animalium somnum, & relaxationem vegetabilium, quae sunt ad horum conservationem omnino requisita. Illa breviori
sua periodo. & quatuor diversis in singulis periodis phasibus, distinguit nobis annum in plura segmenta , quibus omnes gentes usae sunt ad ordinandas diversas vitae civilis functiones . Atque cum versatur in primo suo quadrante , statim atque Sol occidit, illa sese exhibet conspicuam supra horizontem in auxilium illo. rum , qui diurnos labores producant necesse est: cum vero est in ultimo, auroram ipsam per plures horas praevertit, offerens se
430쪽
quodammodo ducem ad iter vel opus aliquod mature se stipienduin . Illa suismet desectibus plures perficit praeclarissimas disic, plinas, Astronomiam , Geographiam, Chronologiam, & Nauticam ; per observationes enim illorum determinantur diversie locorum longitudines, tam necessariae cognitu navigantibus. Illa demum continua agitatione commovet maria regulari aquarum fluxu & refluxu, quo earum corruptio impeditur; stagnante enim aqua illud, etsi minus quidem brevi, quam accidat aquis non sal. sis, sed aliquando tandem corrumperetur . Hinc pisces immensa animalium vis morerentur, aer inficeretur, &actum esset de v, ta omnium viventium. Hujusmodi beneficia, quae per Lunam recipimus, si illius moles minueretur, vel ad majorem a terra di stam tiam suisset collocata, minora etiam essent: quod si illa vel nobis propior esset, vel in ea distantia, in qua est, maiorem molem habuisset, in maleficia etiam converterentur ; Aucta enim tunc ejus attractione, aquae maris altius sublatae, Iapsia graviore dei de ruerent , ct habitabilis teme quantitatem singulariter immi
36o. A Luna ad atmosphaeram descendamus. Haec aere domstat, fluido quodam tenui & elastico , quod ad altitudinem quadraginta saltem milliariorum terram circumdat; Media enim dici potest haec altitudo inter illas, quas permulti Authores statuerunt vel per crepusculum , vel per barometrum , quae fiunt rationes duae illam inveniendi, etsi per neutram accurate determinetur,ut ostendit Jacobus Bellogradus in sua, De rititudine atri sphaerae ae limanda, dissertatione, & cum ipso Fortunatus a Brixia i . Quor autem usibus aer inservit, tot finibus destinatus est. In eo habemus instrumentum tam necessariam ad conservationem Ouinis viventis, ut sine ipsis & extra ipsum nihil sit superste; . Ille sita agitatione promovet in animalibus & plantis ascensum succi nutrititii , eumque per totum corpus distribuit , humorumque requisitam Q vel circulationem . Illo deficiente uel ipsius actione impedita ipse ignis , qui totus quaedam actio videtur esse . iners jam est . Languet enim sensim flamma intra machinam pneumaticam , & tandem extinguitur aere ab illa extracto , e aciemque Ocyra compescitur , etiam dum in incendium