장음표시 사용
91쪽
tam praeclari inventi laudem modo Budaeo, modo Portio tribuens, de eadem fidelia duos parietes dealbaverat; & utrique gratificari cupiens, ambos inter se commiserat. i Caeterum ut
-ci Hinc ita ad Egnatium fribit Epistolarr. lib. I.
P. 2 9. In eo ferme en im ut compit se Leonardi Porti, Virentini commentarias crederer, quos scrisios vel ab eo, vel ab alio quoquam fuisse , ne meditos, a nemine unquam are ire raeterquam a te potui. sepidem non dubito Leonaia. Portium os dum N ingeniosium virum esse: cum eum tu diagnum existimaris, quem testimoni j tui autoritate orna res. Veruntamen ita mihi re in praeteritum re in posterum rationem constare laborum Icriptorums meorum Divina benignitate detur: ut in nuchus unquam aut vivi, aut mortui commentarios vel annotationes incidi ne in sermonem qpidem mqnibus vel tantulum adjutus sim ad ponderam mensurarumve, aut rei nummariae explicationem: praeser eos autores qpos nominatim laudaυi ad meam
ρηtentiam confirmandam. Et postea: Id demum deprecor ne libris qpisse de Asse αρartibus ejus ediaris, re quoqro gentium jam, ut audio dilapsis, altera etiam editione emendatioribus , ipse aere non meo negociari per provincias ,sed mutuaticio videar. Nec enim ante hoc tempus versuramfacere solitus fium , ut famam aucuparer , nomeno inter copiosos re cla Pos darepossem, quo minus nunc in animum inducerem ea trans Alpes mutuari, qPaenon modo in Patria,sed etiam in Italia luce vendia
92쪽
deserbuit ira, us p adeo poenituit eius criminationis , qua usus erat in Portium , ut postea noluerit cujusquam injuria magnitudinem animi sui inflectere: quod iracundia praeceps in cum esset inve ctus, quem postea cum iuris civilis disciplina eruditissimum, tum morum probitate alioquin integerrimum intellexisset. Inde Oxagitatus a multis & lacessitus , semper quievit: nec Georgio Agricolae Germano, eam quoque laudem proxime delibanti, respondere voluit, ne in eandem q vam prius fraudem incideret: dictitans se quod seripsisset, scripsisse animo juvandi rem hierariam, omnem diligentiam adhibuisse, ut res obscurae per se illustrarentur: siqvid melius proferretur, se non gravate concessurum. Posteritatem de eo & sine amore di sine cupidit te, & rursus, sine odio & sine invidia ineorruptius judicaturam. Ex quo eius moderatio N aequitas cognosci potest, qui nec ad inferendam injuriam uli' modo posset adduci, nec ad serendam facile impelli: magisque probitatis commendationem quaereret, quam famam ingenii aucuparetur. Qui candor in doctis multis hodie desideratur. Scripsit Commentarios fin-
tur Leonti. Portii libros duos de Sestertio, ac Pecuniis ponderi si veterum. Mensuris, cum Epistola Egnatii imum prodiisse in Italia, incerto lo-- sanno, spore Basileae ap. Froben. in A. tandem re Coloniae Anno is 3I. in 8. cum Johan. Aquila depotestate O utilitate Monetarum.
93쪽
rae Graecae valde & illos probandos. Continent nim omnes prope divitias orationis Graecae, &,stendunt sermonis latini cum Graeco cogna-ionem, opus immensi ac prope infiniti laboris, bc a nemine quod sciam prius tentatum, ubi ar-:ana Graecorum mysteria enunciavit, S cuivis: discenda proposuit, quae vix antea solertissimisi periebantur. Genere dicendi usus est amplo,ropioso , graVi, ornato, Vehementi, grandi erbis, & omnibus partibus elaborato. Suntn eo sententiae exquisita reconditaeque, verba ecta & illustria, figurae plurima, translationes rebrae, ambitus productiores, numerus gra-ςis 8c plenus dignitatis, assectus concitati, acerbitas mira, maxime ubi corruptos mores hujus aetatis insectatur, omnia Quae suscepit clarissimis dicendi luminibus ornat, & facit a pliora , novata plurima venuste, prisca S vetera in usum scite renovata. Atque haec qVamquam scienter & eleganter faciebat, nimium tamen inquirens in sese, atque ipse sese observans, dum in medio posita nimium refugit, kmginqua prosequitur, dum Graeca profusius admiscet, dum metuit ne q vid in verbis & sententiis
aut tritum aut vulgare, aut commune colligat,
dum uni gravitati studet, nec suam copiam temperat, dum stylum ad humilitatem vulgi non vult deducere, Mum ubivve sublimis&gratissi- loquus cupit haberi, plerisque visus est nescio, quid tragicum & contragosum personare. Itaq;
ejus oratio nimia cura es religione composita ,
doctis S attente legentibus est illustris , caeteros E non
94쪽
non perinde detestat. In hoc genere extant ab
eo scripti libri tres de Transitu Hellant i ad Chri- stianismum , ) de Contemptu rerum fortuitarum libri tres ; de Philologia libr. duo , Digressiones plurimae in lib. de Asia & Annotat. de Studio literarum commovi instituendo liber unus. Quae ideo. minus habentur in manibus , quoniam per pauci retrusam illam atq; abditam dicendi sormam figuramque assequuntur. Sed enim ad haec intendenti animum, res omnium dissicilliu ma visa est, judicare de aliorum scriptis. Nam multiplices naturae , variae voluntates 5c judicia semper effecerunt distantia inter se genera di- cendi. Alios delectant ea, quae non discedunt a communi more verborum, aliis ornata & et borata
chJ Gibis nihil in eo genere gnavius , augustiusve,in quibus quid aliud docet, quam ab humanasapientia , quam sibi potismum veteres illi Graeci
vendicarunt, ad divinam s coelestem, gram vel -
tia, vera k re coelestis Minerva sanctissiona placita ,rraveundum , s ascendendum Z non qpidem utilia abjiciatur tanqpam inutilis re indecora ,sed ut huius administram re ancillam agnoscat, utpote cujus munn t haec inferiora illustrare σ quasi Lurina in hac rerum humanarum nocte ignorantia ildominatum habere: cum haec aetheram re sublimior, qnasi lucidi mus Apodo rerum divinarum aeterna- rum , asserat diem, quibuι in libris non philosiophuc
95쪽
iorata sunt cordi. Ideo non est promptum aut xplicare quae forma dicendi maxime excellat , lut praescriptum aliq uod in hac re servare, cum illuci aliis videatur optimum, & in omnibus, ut iit M. Tullius, sit aliquid excellens. Referam amen quae in eo plerique vel reprehenderunt, et desideraverunt, di quomodo se purgare soli- us sit, ne quid, quod ad eum pertinet, praeter- nissum est e videatur. Metaphoris dicebant ninium delectari, quae magnum Cinamentum orationi asserunt: Sed ut virtutibus vitia proxima sunt, sic in his obscuritatem esse sugiendam, tanquam stellis quibusdam notare & illuminare rationem : Seu si crebriores fuerint, ea Oriquae dicuntur aenigmata. H3bere autem mire raras Scinsigniter argutas, sed quam semeiamplexus esset, ab ea vix unquam divelli. Praeterea cum ejus sermo sine intermissione, sine varietate sit conspersius verborum sententiarumq; floribus, & scisus aequabiliter per omnem orationem, nec umbra adsit aliqua aut recessus, quo magis id quod est illuminatum extet atque emineat, ejus orationem a naturali simplicitate, to gius recedere; ac prope verum sanguinem perdere. Ad haec cum ingressus esset, aliquid eum repente quasi quidam aestus ingenii a terra abrupiebat , ait in altum a conspectu pene omnium abstrahebat, nec vela colligere, nec satis poterat modum velificando tenere: sed ventis se permi
tens auferebatur quocunque GDMασμιός duce-etet. Unde per pauca ab eo dim partite, definite, aistincte reperiri. Certe dum ingenio suo E a im
96쪽
non perinde delectat. In hoc genere extant ab eo scripti libri tres de Transitu Helzeni i ad Christianismum , ) de Contemptu rerum fortuitarum libri tres , de Philologia libr. duo , Digressiones plurimae in lib. de Aste dc Annotat. de Studio literarum commovi instituendo liber unus. Quae ideo. minus habentur in manibus , quoniam perpauci retrusam illam atq; abditam dicendi formam figuramque a sequuntur. Sed enim ad haec intendenti animum, res omnium dissicili ma visa est, judicare de aliorum scriptis. Nam multiplices naturae, variae voluntates &Judicia semper effecerunt distantia inter se genera dicendi. Alios delectant ea, quae non discedunt
a communi more verborum, aliis ornata & elaborata
bis nihil in eo genere gnavius , augusti ve n. quibus qpid aliud docet, quam ab humanasapientia , quam sibi potismum veteres illi Graeci
vendicarunt, ad divinam s coelestem, qram vetu
tia, verans re coelestis Minerva sane Ii ma placita,rraveundum, oe ascendendum Z non qnidem utilia abjiciatur tanqpam inutilis re indecora , sed ut huius administram re ancisiam agnoscat, utpote eo μου munαι sit baec inferiora ictastrare σ quasi Lu-eina in hac rerum humanarum nocte ignorantias dominatum habere: cum haec aether e re sublimior, qrasi lucidi mus Apodo rerum divinarum aeternarums asserat diem, qpibus in libris non philosophiis mo6, sederiam Theologus fuit. Caelius in dict. Praefat.
97쪽
borata sunt cordi. Ideo non est promptum aut explicare quae forma dicendi maxime edi cellat , aut praescriptum aliq uod in hac re servare, cum aliud aliis videatur optimum, & in omnibus, ut ait M. Tullius, sit aliquid excellens. Referam tamen quae in eo plerique vel reprehenderunt, vel desideraverunt, et quomodo se purgare solitus sit, ne quid, quod ad eum pertinet, praetermissum esse videatur. Metaphoris dicebant nimium delectari, quae magnum Ornamentum orationi asserunt: Sed ut virtutibus vitia proxima sunt, sic in his obscuritatem esse sugiendam, tanquam stellis quibusdam notare di illuminare orationem : Sed si crebriores fuerint, ea feri quae dicuntur aenigmata. II 3bere autem mire raras &insigniter argutas, sed quam semel am- plexus esset, ab ea vix unquam divelli, Prae- terea cum eius sermo sine intermissione, sine va- - rietate sit conspersiuς verborum sententiarumq; fioribus, & fusus aequabiliter per omnem oratio-p- nem, nec umbra adsit aliqua aut recessus , quo ρ ς' magis id quod est illuminatum extet atque emicis it neat, ejus orationem a naturali simplicitate, lom n ut gius recedere; ac prope verum sanguinem perdere. Ad haec cum ingressus esset, aliquid eum repente quasi quidam aestus ingenii a terra abrupiebat , atq3 in altum a conspectu pene omnium abstrahebat, nec vela colligere, nec satis poterat modum velificando tenere: sed ventis se permi tens auserebatur quocunque GDMασμιος duceret. Unde per pauca ab eo dicta partite, definite, distincte reperiri. Certe dum ingenio suo
98쪽
indulgere mavult, quam temperare, plurimis visus est redundare & effundi. Howm causam thanc asserebant, q uod initio parum liberalite ora educatione, doctrinaque puerili institutus, ii Pminem habuisset, qui veram eloquendi viam acirationemque commonstraret, qui ornatissimos scriptores, oratorest ad imitandum propone- lii ret, quique eum reprimeret juvenili licentia su- perfluentem: vel quod ita consuisset, vel quod ni ad hoc unum genus natus esset, vel quod aliter non posset. Amici enim saepe commonefecerunt , ut paulum se demitteret. Et Erasinus haec quae commemoravi, in eo reprehendit Omnia, & exagitavit, illudensque dixit ea gratii A influere in sensus hominum , quae naturaeessent propria. Ipse autem ita se purgare solitus est. Primum, quod sit alicubi obscurus, de industria factum, sua retulisse id temporis quo scribebat, ut intelligeretur a paucis. Si quos offenderent crebriores translationes,hoc si quaererent, reperiri id exemplo procerum lingvae Latinae factum: qui translationi primas partes in elocutione dederunt, eique in scribendo plurimum indulserunt, ardua graviter & splendide
dicere conatum, ac proinde nec tropis, nec numeris , nec reliquo apparatu epidictico parce usum, nec translationibus, quae se benigne non quae gravate obtulerunt- Quod pauci retrusam
atque abditam suam dictionem assequerentur, ae, abi habere plerosque scriptores multum sui, apua illos majorum gentium authores suam cujusq; semper fuisse notam, sic semper naturam tuli si
99쪽
: .ut vel vitiis nostris indulgeamus, vel invitis no- , bis se proferant. Non paenitere, quod naturae, serviret, sibi interdum scribere, non tantum po- pulo & scenae. Non praesentem solum volupi ii tem attendere, in posterum etiam prospicere . A Scripta, quae primo aspectu lectori se submit tant, aculeum nullum in futurum relinquere,u- sed in praesens tantum mulcere, haec ut avide a id ripiant homines, sic diu non regustent, nec ite-tet rata saepius lectione prosequantur. Postremo ρο quod esset prolixior, malle se luxus ac munditiae ius profusae, quam sordium aut frugalitatis jejunae t , postulari: e copiosa penu non posse religiose:r, promere. Ad fastidium copiae eximendumata acrimoniam pro sale esse. Diluit ad hunc mo- es, dum, quae Erasmus obfecerat & obiter alia sis de non pauciora in Erasino notavit, quae referre quoi longum esset, & non necessarium. I) Qvo-Ptos E 3 rum Vi si radi hic merentur verba laudati Ccesii Secundi, i Curionis in ii. Praef. Sed enim dicat aliquis, ueptu co iam, qpod negari non poten, Budaeum tan die P quam Varronem alterum, doctissimum fuisse: in o: nu. scribendo tamen durus, obscurins fuit, nes verbo: . rum collacatione , s tractu onutionis leniori σ ri rabili suaseriptaperpolivito re ob id Coelio An- tipatro similis, quem ferreumscriptorem vocatum legimus. Nemo negat, hanc unam virtutem ora- tionis, qnam m*mίαν Graeci dicunt: ei defuisse , ni dilucide scriberet: in qpo non e I imitandus. 'erum hoc in eo primum minin reprehendendum ei Z,
100쪽
qnod muliis, π eximiis virtutibus compensatur, Deinde , non studio oe voluntate in hoc dicendi genim venit , sed natura, s qνυ aliud agens 1 Sero enim, ut ipse tesatur, ad elegantiores literas animum convartit: atl ubi eas adamare coepisset, ei praeceptore, ea 1 vorare coepit: ac totus in res, lingva se conversus , de compositione collocationes verborum parum sollicitus fuit. Irat ensim is hanc onutionis faciem incidit, q u iam im confirmata erat, radicest tam alteposuerat, ut mu- rari divel δε prorsus non posset, m . adeo a teneris, ut noster Poeta inquit , confrescere multum est. Nam haec scribendi facilitas, s aequabilitas, ni ma- rure comparetur, es adsit montis , re duri or , ubi induruerit, non facile, magno etiam labore conan-ri continget: qpanqvam laborem in eo ferre, grandior s durior aetas, contentionemi non po-rea. Impediunt etiam multa domi, plura saepenumero in Republica negotia, quo sit, ut grem-cuns cursum veli scando oratio ceperit, eum tenere necesse sit, nisi haerere omnino velis, aut hici rei ut incertus auferri. Obscurrantem vero non smodo compositio ipsa collocatios verborumparit,
sed re verba latisa ridem ilia seduetusta, plera fetiam obsoleta, s ex reconditis artium latibulis eruta , velut ex veteribus Prisconsultorum libris ,
ex architecturae reis rusticaescriptoribus,medicis, ctoribus, poetis, re id genus aliis. utitur quoque erebris figuris, modificatis verbis, ac poti Fimum translatu, re allegoriis e multus qro fe Z in D colo pendi formis : habet inusitata, nec vulgo cogniata proverbia s ilitudines : a udis modo ad aliquam