Corpus scriptorum historiae byzantinae Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus

221쪽

210 THEOPHANIS CONTINUATI LIB. IV.

vita exitu constitutus gnamet consessione eunctis manifestum fecit, et ut nihil inde ambigi possiti ae hastam quidem misit, a Basilio tamen aberravit. inque hunc modum seriatus Basilius, in vitae proxime discrimen adductus, deo, qui mortem calcavit, illi salutis auctor . haec itaque cunctis prodita ac palam facta gladii in eum acnondi cansa exstiterunt. na enim etiam Basilium uti nuper Caesarem et antea ThooctIstum tristi nece sublatum conspicerent, sive senatusconsulto, sive Basilii amicorum eonsilio unum enim ac commvno omnibus impendebat exitium ab imperatoris ipsis excubitoribus in sancti praeclari martyris Mamantis palatio neci traditur, die vigesima quarta Septembris, indictione prima, anni 6376, hora noctis tertia. imperarit cum Theodora matre sua annos quattuordecim, solus undecim, posteaque adlecto Basilio ' annum unum

menses tres.

45. Ac ea quidem quae hactenus dicta sunt scenica omnia et ad Circum ludosque spectantiar operae pretium vero est ut et eorum meminerimus quae laudem aliquam merentur. quae enim in celebratissimo dei sapientiae templo donaria obtulit, pro structurae ratione elegantia ae magnifica, laudem habent. neque enim ullum veteris ac sacrae supelle-etilis pignorum, sive illorum quae subtili arte elaborata. quo ex tempore homineS esse coeperunt, sacris aedibus ornamento fuerunt, oblato ab eo disco vel mole aequatur vel pari elegantia est ac Venustater in euiua

222쪽

211 DE BASILIO MACEDONE.

structuram, quicquid usquam Venustum est ac pretiosum, videatur eonnatum esse. accedit et calix, ipse quoquo disco perquam assinis. quinet circulus multiplici in orbem sustentanda face ab eo fabrefactus πολυκανδηλον vocano nulli usquam Hiorum cesserit: totus namque ex auro 10 eonnatus librarum sexaginta pondo longe reliquis praecellit, palmarium sane opus ac Plane augustum.

HISTORIA DE VITA ET REBUS GESTIS

INCLYTI IMPERATORIS,

QUAΜ CONSTANTIMA DEI GRATIA ROMANORUII IMPERATOR, IPSIUS ΝΕΡOS, STUDIOSE AC DILIGRΝTER EX VARIIS NARRATIOMBUS CONGESSIT, AC SCRIPTORI CONTRIBUIT.

Jupienti olim animo accensocius desiderio rerum experientiam Re notitiam . Sempiternae memoriae immortalisque historino ore, studiosiorum unimis inserere optabam. ac quidem statueram, si modo vires obseeundarent, omnis retro imperii Romani Brgantii imperatorum eisque subie-

223쪽

THEOPHANIS CONTINUATI LIB. V.

εἰς τον δευτερον ἀναγκης υποβεβηκα πλουν, καὶ τέως ἐνὸς βα- ο' σιλέως, ἐπι μέγα τὸ τῆς βασιλείας κρατος οφωσαντος, ἴς καὶ et Icβασιλείας ἐπώνυμος καὶ μέγα ἔφελος τῆ πολιτεία 'Rυμαίων ἐγένεeto καὶ τοις πράγμασιν, ἐξ ἀρχῆς κοὶ μέχρις αυτῆς τελευτῆς

τας πραξεις καὶ την ολην αγωγ με διηγησασθαι, ως αν καὶ τοῖς

Β με τέπειτα ειη αγνοῆται βασιλείου στελέχους ἐπὶ πολυ του χρονου 10 παρεκταθέντος ἡ πρωταὶ π 7γη καὶ ριζα, και τοῖς ἐκγονοις ἐκKνου

οἰκογεν εἰ η ανεστηκως ὁ Πρὸς αρετην κανων τε καὶ ἀνδριας και τδε ἀρυτοπον της si ινυσεως. εἰ di ἐπιμετρηθείη καὶ χρονος ημιν ἐτιζωῆς, καὶ γένηται τις καὶ ἀπὸ τῶν νόσων ἐκεχειρία μικρα, καὶ

elorum ma stratuum bellique ducum seu praetorum et legatorum singulorumque actus gestaque nobiliora scripto consignare. quod tamen istiusmodi provincia multo tempora continuoque laboro et librorum copia a que a rerum cura negotiorumque strepitu otio indigeret, quae sane mihi deesse videbam, secundae necessario navigationi animum adieci, uniusque saltem Imperatorum, qui maiestatem imperii mirum quantum promovit qui ab imperio seu regno nomen habuit Romanaeque rei publica. ac rebus ab initio ad vilao usque exitum plurimum profuit, res gestas vitaeque omne institutum ac rationem commemoranda mihi proposui, ne scilicet stirpis regiae diu multumque productae primus fons radix iu posteros lateat, habeantque eius nepotes domestico exemplo erectam virtutis regulam et statuam atque principem formam, in quam imitationem intendant. sin autem etiam longiora adhuc praestabuntur vitae spatia, ac morborum etiam exiguae quaedam dentur indutias, nec exteriorum curae inieediant, continua forsan serie totius illius progeniet ad nos usque adiiciemus historiam. 2. Hic enimvero cuius nunc historiam profitetur oratio, Basilius imperator ex regione Macedonum trahebat originem, referebatque ad Armenios, Arsacidas genere. Vetore enim Arsace, qui Ρarthorum imperium tenuit, ingentem virtutis et laudis gloriam consecuto, posteris lex

inolevit non ab aliis quam ab Arsacis familia eiusque nepotibus Ρarthos

224쪽

DE BASILIO MACEDONE.

διαδοχους τῆς τοιαττης ἀρχfo Ἀρτάβανος ουν καὶ Κλεώνης Ου D μόνον τῆς προγονικῆς ἐκπεπιωκοτες - ἀλλὰ καὶ τὴν Ουην

10πων ἀπο , ὁ Ζηνωνος πενθερος. θυτος ουν -υς ανδρας δεξάμενος κώ αζιως τῆς περὶ αὐτους ευγενειας φιλοφρονησάμενος Οἰκησιν τε κα ὶ διαιταν τὴν προσηκουσαν ἐν τῆ βασιλίδι ἀπένει/ιε. ιαθὰ ν δὲ τολ/ ἀνδρων τυ ἐκ τῆς πατρίδος φυγ/ὴν καὶ πρὸς την ' βασιλευουσαν ταυτην καταφυγην, καὶ Aς ευ ιενως λδ τῶν κρα-

15τουντων ἐδέχθησαν, ὁ δότε τὰ τῆς Περσικῆς δάπων ανης-Ρ 134

μασιν αυτους ιετεκαλεῖτο, εἰς τὴν πατρωαν ηγεμονίαν ἐγκατα

ξαι βουλομνος τψν τουτων ἐποιεῖτο μετάπεμψιν, οπερ οντε TOtς 16 ἐγκαταστῆναι PArmenios Μ osque ipsos, qui regia leotestate ipsis praesint, esse habituros. in hunc itaque modum, cum illae, quas dixi, gentea ab stirpaeiusmodi imperio regerentur, illo qui apud Armenios rerum potiebatur quandoque ex humanis sublato, contigit de iuro regni deque principatus istiusmodi successoribus dissidium oriri. hincque adeo Artabanus et Clienes non solum avito imperio spoliati, sed et in vitae iam periculum adducti, in regiam hanc Constantini urbem veniunt. Leo Magnus tunc imperio praeerat, Zenonia foeer. hic igitur viros suscipiens ac pro generis splendore magnifico pertractans, aedes ad habitandum congruaque victus stipendia in urbe regia illis assignavit. ut autem horum e patria fugam et in regnantem hane urbem aceessum omnique humanitais ab imperatoribus susceptos esse didicit is qui tum res Persicas administrabat, datis literis, benevolentiae in eos larva, in paternum se illos imperium restituturum pollicitus, re vera autem ea sibi molitione gentem eonciliare ac subiicere satagens advocabat. acceptis literis, dum adhuc quid sibi facto opus deliberant , res per unum aliquem famulorum imperatori defertur ac epistola ipsa contraditur. Tei-Itaque explorato momento, Pereamque non tam illis imperium quam sibi gentem subiiciendam, quoustu invitabat, procurare haud dubia coniectura comperto, quod n ue

225쪽

THEOPHANIS CONTINUATI LIB. V.

νυθμένιον ἐλπιζον γαρ τὸ εθνος ἐκ τῆς πρὸς τὸν παλαιον Ἀρσάκην IS

ωσΠερ συνεστηκοτες φατριαν τε καὶ φνλην Hς πλῆθος ἐγένοντο

14 προσθεσιν margo Combes. 16 προσάρασθαι Ahis qui invitabantur nec vero Romanis rebus opera pretium erat, cum adhibetur ne istud Persarum consilium exitum habeat. quapropter succisa, si qua Videretur, opportunioris fugae tacilitate, hon ti specie, velut ad liberiores agros et ut maiori securitato fruantur, imperator Nicem Macedoniae urbem cum liberis et uxoribus nam et illas postea subduxerant) transferti decursu autem temporis, Saraconorumque rebus in maiorem principatum crescentibus, eundem ac primis Arsacidarum nepotibus fraudem adhibet qui tum genti praeerat amermnunes, scriptisqucti iteris ad avitam nimirum potestatem ac imperium revocabat. Verum eiuseo ipioque consilii sabula ab Heraclio, qui tum rerum potiebatur, deprehensa, literisque percensitis, cum nulla eos benevolentia revocari intellexisset, sed ut haec machinantes eaquo occasione Saraceni dicionem augerent lare enim sperabant, si modo illos secum haberent, ut facito pro Voteris Arsacis amore in suas partes gentem traherent , idcirco etiam Philippos, alteram et ipsam Μacedoniae urbem, quasi maioris εecuritatiscuusa Nico remotos transmittit. hincque deinde velut illustriori civitata donandos, meliorique utatu componendis eorum rebus, Adrianopoliin transfert. viso autem eis idoueo aptoque loco, velut in Propria mi latentes

226쪽

DEI BASILIO MACEDONE. 215

tribu ac familia, multitudine aucti sunt, abundequo satis opibus cumulati, Paternam nobilitatem servantes ac genus impermixtum. 3. Secutis vero temporibus, cum summam rerum Constantinus cum Irene matre administraret, Maicies ille ex Arsacis prosapia ducens Originem, legationis causa seu alterius negotii obeundi gratia illustrem hanc Constantini urbem petens, atquo in ea forte fortuna in eiusdem gentis ac familiae hominem, Leonem nomino, incidens, exque exteriori habitu gestuque nec non Vestium proprio cultu non unum quem infimae plebis vulgique agnoScens, sed virum ingenuum ac spectabilem, consertoque sermone ac fabulando eius vim consuetam usuque familiarem inveniens, ubi genus cognovit, illius contubernium deligit, suaequε alienam habitationem pro viri virtuto ac praestantia praeseri, eiusque amplexus Ruinitatem filiarum unam sibi matrimonio iungit; ex quibus ortus illius parens cuius nunc historiam teximus. mulier vero quaedam nobilis et . pudiea Adriatiopoli habitans, viro demortuo casto sobriequo in viduitate agebat; fama erat haud prorsus obscura, ex magno Constantino eam genus ducere. haec illi reliquis, itaque apud quos consederat, praestantior Visa ἔeamque ob rem eius filiam, nobiutate ac corporis forma conspicuam VB-

227쪽

216 THEOPHANIS CONTINUATI LIB. V.

ἐβλάστησεν ἡ βασίλειος αυτη-Βασίλειος, πατροθεν it , nκιον την ἐξ Ἀρσακου συγγένειαν, ὁ προHροὶται ' η di τῆ τε του

C ιαγαλου Κωνσταν τίνου συπεν. ἐκαλλωπίζετο και απὸ θατέρου μέρους τὴν Ἀλεζανδρου λαμπροτητα. ἐκ τοιουτων γε-ητο- ρων προελθων ὁ Βαοίλειος ευ ς πολλὰ τῆς υστερον δοξης συμ- 5βολα--oc γαινόμενα ' ταινία τε γαρ κοκκοβαφης Παρα την πρωτην εκφυσιν τῶν τριχῶν ἐωρατο περὶ τὴν κεφαλήν, καὶ περὶ τα σπάργανα πορφυρεα βάμματα.

κατ' ἰδίαν Gmερ φατρίαν μνεστηκυς, εἰ καὶ ταῖς ἐπιγαιείαις Io πολλάκις τοῖς ἐγχωρίοις συνανεκιρνειο, ἐν Ἀδριαν πολει κεκτη- μένον την οικησιν. ἐπεὶ δὲ φουμος ἐκεῖνος, ὁ τῶν Bouλγάρων D ἄρχων, Hς τὰς πρὸς Ῥωμαιους ἐξυβρισας σπονδὰς πολέμιον λάρακα τῆ Ἀδριανουπυλει ἐβάλετο, καὶ χρονον προκαθίσας συχνον ὁμολογία ταυτην διὰ την των ἀναγκαίων ἐνδειαν παρεπήσατο, 15 καὶ τους ἐν αυτῆ πάντας μετὰ καὶ Μανουὴλ του ἀρχιερέως τῆς τοιαυτης πολεως Πς Βουλγαρίαν ριε γαγε, συνέβη /ατὰ των αλ- λων καὶ τους του Βασιλiίου γεροντορας, ἐτι τουτον ἐν τοῖς σπαργάνοις ἐχοντας, Γς τὴν των Βουλγάρων ἀπαχθῆναι γῆν' ενθα

τὴν o&Hαν των πριστιανων πίστιν ἀνόθευτον διασωζοντες ο τε m

recundiaque ornatam, uxorem ducit; ex quibus regia haec radix Basilius auecrevit, paterno quidem stemmate Arsacis, uti dictum est, prosapiam sibi vendicans, materno vero Constantini natalibus magnifice glorians, utroque demum Alexandri claritatem iactans. tali ex progenie ortus Basilius multa statim futurae gloriae sublucentia signa exhibuit. taenia namque quaedam coccinea tum Primum enascentibus pilis circa caput visa, circaque fascias purpurei tinctus. 4. Hactenus Arsacis nepotum genus ipsum secum in propria quasi tribu contubernioque constiterat, quanquam haud raro, Adrianopoli sedea habens, etiam cum indigenis nuptiarum foedera commiscebat. quia Vero Crumus illo Bulgarorum princeps, violatis quae illi cum Romanis inte cedebant foederibus, hostili aggere cinctam Adrianopolim diuque ab eo obsessam, qua laborabat necessariorum penuria, ad deditionem coegerat, cives tuo omnes ac incolas nec non etiam Μmuelem eiusce urbis episcopum in Bulgariam transtulerat, accidit Basilii quoque parentes cum reliquis, illo adhuc in fasciis agente, in Bulgarorum risionem transferri; ubi propriam Christianorum fidem illibatam custodientes tum scilicet miraditis illo praesul, tum plebs illi pari captivitate comes) multos barbarorum ad veram Christi fidem adduxerunt nondum enim gens illa animum ad pietatem transtulerat) multisque locis Christianae doctrinaci

228쪽

DE BASIMO MACEDONE.

5τατον Μανθυηλ καὶ πολλους τους επὶ τουτω ἐνδει ιιένους, ως Ouκ ἰσχυσε πειράσας πεισαι ἀποστῆναι χριστου, μετα πολλὰς αἰκίας τε, διὰ μαρτυρίου θανάτρο παρέπε/ιφεν. καὶ ουτω συνέβη πολλους τῶν του Βασιλείου συγγεγων μαρτυρικῆς ευκλείας τυχεῖν, ως μ ηδἐ της εντευθεν σεμνοτητος αντον ἀ/ιoιρόιν. ἄρτι ἐπι- 10 σκεπτο ιένου θεου τὸν λαὸν αυτου καὶ τὴν οδον αυτοῖς πρυτα- B

προς τὰς Ῥω/ια ὰς δυνά/ιεις ανταγωνιζεσθαι πάλιν εἰς υποπτωσιν ἐνευεν , εν τω ἐπισυνάγεσθαι προς τὸν αρχον τα τὸν εἰς τὰ οἰκεῖα ἀπολτεσθαι μέλλοντα λαὸν των χραπιανευν, ἰδων τὸν παιθα Βα-

15 σίλειον τῆ τε μορφf ἐλευθέριον καὶ χαρίεν ωπογώ.ωντα καὶ περι- σκαίροντα πρὸς εαυτὸν ἐφειλκυσατο, καὶ μῆλον θαυμαστὸν τρμεγέθει ἐπέδωκεν. o M παις ἀκάκως καὶ θαρραλέως τοις τουαρχοντος ἐπερειδομενος γονασιν ἐν τῆ απλάστω ἐθει την οἰκείανευγένειαν ἐπεδείκ-το, ως ἐκπλαγῆναι μῖν τὸν ἄρχοντα, διαγριαι- Cm νεσθαι di. λεληθοτως τὴν δορυφόρον τάξι ν αυτου. 5. Ἀλλ' Iνα τὰ ἐν μεσε ρ συντέμω, Lζῆλθεν σμενεία θεουπρὸς τὰ οἰκεια απας ο ἀπαχθεὶς ως αἰχμάλωτος λαὸς των μι-

Iecerunt semina, a gentilium errore Scythas retrahentes et ad divinas cognitionis lucem traducentes. quibus in illos ira percitus Cremi successor Mutrago, cum Manuelem virum sanctissimum tum alios plures eius rei delatos, cum tentando ad eiurandam fidem inducere nequivisset, variis tormentis excruciatos per mortem martyres consecravit. sicque contigit multos sanguinis necessitudine Basilio coniunctos eique amnes martyrii Floria potiri, ut nec eius quae inde est honestatis eosset expers videri. Iam Voro, cum plebem suam deus visitaret atque ei in patriam roditum praestaret Bulgarorum enim princeps, Romanas diutius vires aciesquo terre non Valens, Collum rursus subdere annuebat), congregata apud eum, quae in patriam dimittenda erat, Christianorum turba, coniectis in puerum Basilium oculis, liberali forma decorum gratiusque subridentem notareumsalientem, indole formaque delectatus illum ad se traxit, pomum- ue ei mirae magnitudinis dedit. puer vero mimi candore cum parinducia principis incumbens genibus, mornm illa simplicitate ingenuitatis suae illustre specimen dabat, adeo ut princeps etiam atque etiam admiraretur, stipatorum vero cohors secum ipsa tacita furore commoveretur. 5. Verum ut ea quae interea evenerunt pauci, transigam, omnis illa

Christianorum populus, aio velut captivus abductus, propitia dei boni-

229쪽

218 THE IGNIS CONTINUATI LIB. v

τον αυzola παιδα προσεπαγομενοι. ἐγενετο δε τι περι αυτον ευ-

ἐργάτας υποστρεψάσης, ὁ ἀετὸς κατα τὸ προτερον ragi/ια παρῆν Β τὸ παιδίον ἐπισκιάζων, καὶ παλιν διιοίως η gωνηὶ παρὰ τῶν θεα-5 ἐπὶη περὶ APII παιδὶ Ρtato ad propria migraturas exiit et Basilii parentes, ipsi quoque pari indulgentia exiere, dulcissimum pi us secum adducentes. contigit vero prima statim aetate mirabile aliquid circa ipsum, futurae eius fortuna Certum praesagium; nec fas esse existimo ut silentio a nobis praetereatur. messis enim tempore, cum parentes in agrum exiissent messoribusque praeciperent et ad laborem strenue obeundum excitarent, cum dita ferto soro, ut aiunt, altior dies procederet iamque sol meridianis radiis Berius adureret, Constructo ex spicarum manipulis velut tentorio in eo Puerum tantisper somno recreandum ponunt, et ad solaris eius caloria aestum illaesa valetudine transigendum. dumque messoribus animum advertunt, advolans aquila explicatisque desuper alis assidens puero Prae- tabat umbraculum. sublatus videntium clamor, ne quid forte aquila Puero noceat; moxque mater carao scilicet prolis nimium amans ad puerum accurrit, vidensque aquilam passis alis umbram puero ministrantem , ac nec eius quicquam adventu territam sed in eam gratioso oculos

velut intendentem, ne sic quidem in promptu sanioris aliquid animi cogitare potuit, sed in eam lapidem iecit; quae statim avolavit et, ut Videbatur, secessiti rursusque ea ad virum messoresquo reversa, Squilupriorem in modum puero Maidens umbram faciebat. similique rura

230쪽

DE BASILIO MACEDONE. 219

ratione videntium sublatus clamor matris ad filium cursus concitus ictu Iapidis submota aquila, mater aci messores reversa. eum vero divina providentia evidentius vellet ostendero non casu aliquo aut sortuna sed divinae rem praescientiae esse quod gerebatur, tertio haec eadem contigerunt. aquIla sursum puero Imminens, videntium clamor, mater ad aquilam, aquila per vim aegrequo tandem abscedens. sic deus semper magnarum Procul rerum signa quaedam certaque suturorum indicia quasi fundamento praeiacit. quin et in sequentem aetatem hoc ipsunt in eo non raro contigit, saepiusque inter dormiendum visus est ab aquila Oh- tegi. sed horum tunc sero nulla ratio habebatur. antequam enim, quibus ille sulciebatur, virtutes patescerent, etsi magna erant quae praelucebant, negligebantur tamen et in occulto manebant, cum nemo in mentem inducero posset quomodo in tenui domo ac plebeia res evaderent. ceterum cum iii his quoque diutius immorari haud procul sorte ab as-εentutionis indole abesse videatur, ut ne forsitan magnarum rerum hon Atarum lue penuria in his stylum trahere ac historiam existimemur, quae eius generis sunt puerilisquo aetatis omnia omittemus, atque ad ea riuae sequentia sunt Sedulo sermonem provehemus, ea scilicet ratione ut laudum vim insatiabilem, ceu quamvis rem aliam in laudis parto minimo habendam, reiiciamus. καὶ τεκιι ηρια Ttῖν εἰς ωστερον. τουτο di και εἰς τὴν ἐχηιέννην Cm προαγαγω/ιεν, τὴν τῶν ἐπαίνων απληστίαν ωσπερ αλλο τι τῶν Ουκ ἐπαινετῶν απωθοτμενοι. 2 ἐκσοβουμενος Aoτησαι P

라틴어 텍스트