Hugonis Grotii Annales et historiae de rebus Belgicis

261쪽

Immensa agrorum spatia regias inter urbes impune. perduellibus vectigalia haberi, quasi fac1lius estet inserre acinis , quam propulsare , injuriam. Quin potius accolae truderentur in

bellum, ausique & passi hostilia odiis insueste-

. rent: Nec soli omnium tuti inter pericula', re pro cupidine studia dispensantes, alterno in sanguine fortunam partium specularentur. Quod si non undique resisti posset, at melius certe Vastas jacere atque invias solitudines, quae non itinera hostium, non tributa, non prodiationes transmitterent. Iara Vero corrumpi l

giones velut per foedus ignaviae, dum abjectis quisque telis vincula & 1ncolumitatem pacisicitur. Hinc in acie fugam , nundinationes in urbibus primos hostium impetus sequi. Melius Romanos providisse, verum militiae exemplar, ne quis vitam aliunde quam ab armis sumeret. Plerunque fortes etiam animos spe salutis infringi : pavidissimis contra desperationem esse Ioco virtutis. Disteret miles sus istis signis dari tertium nihil inter mortem & Victoriam. Quippe mixtam bello pacem, moram esse P cis, & belli alimentum. Quae ille ferociter

elocutus, plerosque traxerat auctoritate & fortis consilii specie. Contra pauci experientiam adferebant: compressam dc Albani severit tem. N on cunctis temporibus eadem conu Gnire. Hujus equidem sarculi mores impares t disciplinae , cum maxime sacramentum nemo subeat, nisi pretio illectus & facilitate inblitandi. Nec ea asperitate ad concordiam iri, aut bellum sibi cum finitimis adeo internecinum , ut nisi summa hominum atque agrorum pernicie transigi non posset. Sed quomo-

262쪽

R I s Τ o RI A R V M, LI B. III. 2g3r, do vicinorum & consortium crebris disii liis ut spem amicitiae non projici, ita civiles disco a , dias moderate exercendas, velut sub arbitriora fortunae. Nec duces populique deerant, si ex- emplis certabatur,qui in neminem ultra aciem, a Devierant. Quin intactae fruges, captivi & sinea , pretio remissi,magna clementie fama celebran-α tur. Quod multis in negotiis solet, tunc quOilia que evenit, ut pars major meliorem Vinceret. s Lege igitur Mansseidii supplicio damnantur, qui bello capti, aut hostem tributo juvarent. ii, Idem, ut necesse erat, Foederati ordines edixest re, ni certum intra diem paeniteret uravi cum: insectatione crudelitatis Hispanicae. lam trahis: vagis incursibus villae agrique, jam strangu-u Iari milites coeperant, & alieni casus ire per la omnes exempla. Primi sacerdotes & Nobili- tas suis postessionibus occidium deprecabat o tur, qUando Vis improvisa arceri non posset is patentibus campis. Minus vero cohortes: & α qui manserant omnem hostis occursum metus averti, auditis per manipulos vocibus; exiguos ciere emi suum sanguinem. ne id quidem pra ', stari ad diem. At vero non pugnam, non vul- , nera differri: & victoriam quidem sine prae-s mio. Si quid fortuna abnuat, inter lydibria dc di tortorum manus exspirandum militi, quia non es in tempore fugisset. Centuriones & tribuni, silentio trepidare, quanto beatioribus plura tumentur. Haec docuerunt mirari Vetera,praesen-

, tibiis obsequi; reditiunque ad morem , ut pro agris tributum penderetur, captiVorum commutatio fieret, aut redempti menstruo stipe dio exsolverentur. Quae in posterum servata ,

, re si quis Niolasset, eadem hostium inclementia

263쪽

vindicatum est. Ita pari terrore atque interim

insentium poenis, belli iura sanciebantur. Mis. Isus per hyemem eques , peditisque haud muti tum Philippo Nasiario ductore , qui Lucet burgiam & extrema Belgarum tributis subigerent, parumque abfuit, quin sancti Viti oppi

dum irrumperetur. Culpa penes explorat res, qui qua parte invasuri erant oppidum pomtas duas obstare nuntiaverant. duabus jam di

jectis , inventa est tertia. Postquam dies totos quatuordecim populabundi absumserant, concurrentibus hostium praesidiis, correpto si quid obvium aut incenso, tuti rediere & praeda graves. Miserabilis eo tempore finium facies , cum Mauritianis relicta novus Mansfeldii diu lectus attereret; simul circumstrepente Gallorum bello, quod & Lotharingiam Argent ratumque minoribus issidiis in vastam mal rum colluviem miscebat. Hinc questus innumeri re remediorum inopia. Vt primum licuit invadere annum, FIollandi praecipui foederis ab externis ad domesticas curas animum Uertere. Gertrudisbergam capi haud dubiEintererat. Nam unum id oppidum a suo coopore avulsuin Hollandiam lacerabat. Igitur ipsa hyenae properata quae futura usui , ne aut hostis praevorteret, aut Frisii in se copias traherent. Sed experta non ita pridem irrito o sidio loci mun1menta validus miles tuebatur, Warinum Germanorumque Vexilla quindecim, & propinqua rectorum sollicitudo..Tum perpetuam eamporum uliginem supra sblitum extulerant hyemantes adhuc aquae, Cuebrique uimbres. Contra quae spes una in celeritate ,

dum flos hostilicin copiarum Galliae finibus I

264쪽

.HIs To R I AR v M. LIR. III. a s detinetur. Equites e Brabantia jussi ambire oppidum, dc quo copia iniuueretur, arcere commeatus cuin praesidio adventantes. Conseritioque Princeps , paratis quae bello utilia, pedestres copias haud magnas sano snam hias Frisii attinebant, frustraque Mauritius Wilhelmum, hic illum vicillim auxilia oraverant) navibus intulit. Praejacet oppido , partemque ejus in jorem alluit, ingens lacus, Mosae ab ostiis retro fusus, ab anno lupra millessenum quater cent simuin vigestino primo, quo tempore viOlcntissimum mare rupit obstantia, mersitque vicos duos & septuaginta. Hunc Merovam vocant communi vocabulo cum Vahalis alveo, qui a Francicis regibus ut credibile est jam olim id nomen accepit) dextro latere Dunga amnis illabitur, adjacentibus canaeis late exsudans. Solum aliena in ripa Hollandici juris est, quamquam in dubium Brabanti traxere , Nasiavi rum possessio pignoris jure. Arausionensis, post pacem Gandavensem , ut Brabantiae aditum munierat. Stagna piscium capturis celebrata, quos nunc succreta undis vada aut belli circum ipsos sonus & hominum mala fugaverunt. In aggere, lacum qui continet, nam caetera tenui humo aquas tantum occultantia opus tale respuebant) instructi anfractus ac latebrae, quae ad munimenta oppidi sosam extra jacentia pei ducerent. Sed verni aquilonum flatus impulso lacu, debilitatam fossionibus partem ejus aggeris absciderunt. Iterumque connisos eadem

via snam alia restabat nulla, tela infestabant hcastello quod in vicino Duligae aggere hostis adhuc tenebat: Accessit id dissicile , sed positae crates humo saetae, quae Valli Viae oppugnantes L a teῖe-

265쪽

r 6 MVGONIS GROTI tegerent. Ex insula quoque Dungae quae adjacet.

explosa tormentis tela: stimulq; Honenlotus,ne ex oppido recentes castello subvenirent, medium arctumq; liinitem,selix audaciae,invadit. Itaque deditum est. Hos inter labores & munimenta C strorii, mensis fere exactus est antequam Mans-seldius accurrit. Turmarum sane partem Turn-houtum pinniserat: sed coalescentem adhuc Mauritiani equites ultro incursavere, quoS Princeps, nullo usu inter palustria, oppidis reddiderat, unde hostiuin itinera infestarent. At Carolosilio tuti ab hoste reditus, a suis periculum fuit. Nam properis nuntiis Gallia excitus , ubi Noviodunum , ut dictum est, & mox Valeriacum

ceperat, cum finibus Atrebatum centurionem Hispanicae cohortis, stupri compertum ad 2Cenam deposceret, vix caeterorum iram ac raotem evasit, petitus telis, & sarcinis exutus a militibus queis imperabat. Licentiq assue Verant eaete

no in solo, & mensium aliquot mercedes ipsis debebantur: Adhax Mansseldius,homo Germ nus, suo honore dc paterni muneris invidia premebatur. Sed his in sancti Pauli fano quod inu serant relictis , dilapsus ipse fidis cum cohortiabus , auxit exercitum , quem ipsa multitudine gravem tarde duces moliebantur.Duodecim p ditum millia,cquites quasi ter mille fiduciam s cerant proteri hostem Posse , altera Virium parte inferiorem nam Mauritio quinque millia, haud inulto amplius. Hinc no vae praesecturae mani xum decus, terrorq; in posterum &.gloria sperabantur. Nec quisquam suspicabatur immensam camporiun amplitudinem, cum incerta uligo &tot aestuaria intercederent, ita circumseptam, ut uou arma praelio, non vada dolis locum aperi-

266쪽

HISTORIAR vM, LIB. LII. 247xfiat.Proinde congruens arbitror obsidii faciem, di quotum more bellum exercitum sit , paucis exponere,quia non alia castra periculo aut eventu parem famam meruere, & vera aestunatione exemplum tum primum datum est, laudatis v terum artibus utendi in rem magis quam ostentationem. Bina Princeps castra locarat moduce assurgentibus campis, ut Leva amnis dc urbi propiora ad occasuin praesens ipse tueretur , alteris ad ortum Hohenlotus consideret. Ibi metatis cohortium sedibus , quas inter viae & sora, urbis in speciem patescebant, ingens utrobique circumdatus agger in propugnacula sinuatur, tormentisque instruitur, nec eminus convelli . facilis,& propinquum certamen haud sine noxabostium laturus. Praeductam fossam, in qua d plex palorum & praepilain series, ne recedentes aquae nudarent, aut nimio contra auctu trali xent munimenta, educendo flumini machinae &septa moderabantur. Dunga ponte gemino ii stratus qua proxime inter castra commeatur: aggerymque trames palustri solo, cum crates iniariae humo praevelarent, tuta euntium latera praestabat. Tum quicquid circa camporum c

no maduerat, injectis iam virgultis stabile, dc si qua aestuaria interpellant, ac vis undarum impositam molem disjectura, praeferratis sudibus horret crepido ; versa plane quae fuerat loc' rum facies, solidatis paludibus , & qu 1 hostis

metuebatur jussis stagnare campis. Cunctac stris interjacentia, longo ambitu ac trium serine horarum itinere, suus agger dc fossa complectitur . speculae passiin locisque apertioribus disposta castella , tocinentis & militum telis terrent accedere. Nec eo segnius ulteriora muricibus

267쪽

go NUGONIS GROTII re se is turbata, quae latentibus exitii caussipassim periculum, equiti praesertim hostiis

metum ubique secerant. Praesepia dc vada sicubi faciliores aditus pollicebantur. Pars navium, protentis in urbem cornibus minax, si mo anchorarum funiumque nexu devinctae,

auxilia ab oppido nuntiosque intercluserant. Multis in amne atq; ipso in lacu attributae si tiones. Quaedam & in voragines detrusae sed bant pariter aestu aut levabantur. Atque alias classes ferendo victui, & quae bello necessaria,

occultabant ad utraque castra oportuni sinus.

Ipsique nautae , in littore jussi Hohenlotum

propter tendere , haud contemnendo usui in re. Opera pleraque militum manus osteritabant, novum ea tempestate , quorum labores

majori pretio solari 'egregium compendium

fuit , ne compulsa ex agris, ut apud hostem, multitudo invidiam faceret libertati,aut segnis ad periculum, & iners fossoriun turba oner ret mercitum. At mores providentia disciplinae in tantum di saeculo recesserant, ut usticaeelebi armentisque ea castra perfugium fuerint. Locabant manus, Vendebant alimenta , ab a malis pecunias exigebant, quorum si arva Hi L

pani duces insedissent , nullum satis pretium suffecturum fuit ad redimendas injurias. Sub

ipsa quidem castrorum munimenta versabant agros, & semina humo inferebant adeo non praesentis modo, sed futuri temporis securi. Compertumque usu , recti & gloriae diligentes ambiri ultro commodis, quae vix per nefas alii & contraria studia assequantur. Nam continentia haec incredibile quantum laxavit a

nonam , cum raptores rerum omnium penuria

268쪽

HISTORIARUM. LI B. II. 249 arietarentur. At Mansieldius circum spectis hostium munimentis anxius, & , quae magnae trepidationis natura est, nullis consiliis insistens, dum E cunctis maxime displicet quod semel placuit, primum haud procul Mauritio

communit sese , tanta vi machinarum , vel ut Urbem non castra oppugnaturus accederct. Ibi cum dies haesisset decem , & equitatus Bredaegressiis arctos ipsi commeatus faceret, sperans. E Silv ducis promtius cuncta subvehi posse , transmovet juxta Hohenlotum castra , inde modo superstagnantem lacum diducere in v terem Mosae alveum parans, modo naves hostium abigere, aut quod reliquum equitis propulsare, quo tutiori commeatu frueretur. Taniadem virgulta fascesque congerit, Velut per vada paludum in oppidum irrupturus , non tam spe certa aliqua, quam ne nullam habere videretur. Quae duin irritus voluit, &, quo minus diversa in regione fortunam tentaret, conspectus oppidi ac militis obstat spes ultimae v tant , per otium hostis, Mauritii. opera proin vebantur. Sed nihil magis fatigabat quam paucitas militum , laboribus ac vigiliis prope exhausta. Orati iterum Frisii ne adjuti nuper si cloruin copiis ipsos vicissim laborantes des rerent, cunctati aliquamdiu , quod Verdugo

trium cum millium manu ad Stochteram haereret , Vexilla tandem quatuor mittunt. Leviora interim per campos praelia serebantur , promtiore quam necesse erat Hohenloto: ultra haud processum , cum nec Mauritius, supra aetatis angenium cautus , periculum in aperto, nec castrorum oppugnationem Mansfeldius sporaret. At oppidum tormentis infestiun, qu

269쪽

2SoVGONIS GROTII xum magna Penes Mauritium copia- perfod rat domos, dc quae intus tormenta , Pleraque corruperat, jam re Vineae patebant, prougia . iculum usque.Promotae, quod Vallo Praetendo batur. Et septentrionali ex parte in munime tum , cui minus timebatur , non quidein urbi

continuum , sed quod inta ambiretur , nocti pons adactus est scirpeo contextu. Custodes incuriosos re passim jacentes nam id quoque , retulerant, quibus audacia introspiciendi fuit eniti milites invadunt. Pauci fuga dilapsi oppidum formidine implebant. Nulla etiam a te imPerii reverentia: nam ad quem propria oppidi praefectura spectabat , ante obsidium

egressus, aberat. nec quisquam alius par si in neri : unde opera crebro structa, destructa, co siliis nutantibus. Ex iis ipsis, queis delata per obsidium praesectura, duo antea obierant. Et jam tertius dum auditae trepidationi accurrit, illisu saxi exanimatus plane obsequium sol v rat. Ita praeter hostem nihil timebatur, a Graique metum Mauritius, cum interceptas ad ipsos Mansseidii literas, retinere quas posset, mittere maluit. Qiuippe Mans&ldius, sumto ljain discedendi consilio , monebat obsessos ne id propter minuerent animos , spem vanam adjiciens, fore ut in alia hostem abduceret. Pacti vitam, signa quindecim Mauritio tradidere, integri adhuc a morbo vilineribusque sexcenti, assiliente & cibi & pulveris torinentarii copia. Sed in poenam excepti sunt, qui urbem istam

prodiderant, cum sceleris memoriam aspectus loci, vetusque & recens labor exasperaret. E

270쪽

HISTORIARUM, LIB. III. as rpiavit. Re comperta Mansseldius, haud ignarus suam incusari senectam,& deteriora quamvis consilia post eventum praevalescere, ac secundis vulgi auribus jactari; angebatur insuper suspecta Sylviducensium fide , ne civitas turbidi moris de nullis praesidiis insessa prosperis

hostium & suis ruentibus mutaretur. Nam dc Diesiam amnem, quem urbs ista Mosae affundit, Mauritianus miles , qui tum Crepicordium castellum tenebat, objectu transversae molis in objacentia verterat: inde ablatae fruges dc pecorum pastus rei privatae damno pacem publicam lacessebant. Visum est placare beneficio , qui coerceri metu non poterant. Sed in castelli obsidium properantem Mauritius praevertit, equite ante misso , qui Mosae transitu ac Bom- metiensi insula hostem arceret: mox ipse cum exercitu amne invectusse castello atque Man

Didio medium interposuit, proximisque ex oppidis petita vi machinarum nullo adhuc praemunitum Vallo properam enim castelli deditionem animo praeceperat) coegit relictis

tabernaculis minus decoram fugam capessere Cuquios in agros. Mox ponte imposito Mo- se, velut Sylvaeducis immineret,novos conatus

hostium metu falso morpbatur. Tandem di-nressi duces missa parte copiarum Frisiae bellum auxerunt. Postquam Stenovicum dc C vordium interius ad Isaiam sitis, Frisitorumque urbes 3c castella Groningam mari dc amnibus absciderant, unus in Gerinaniam exitus Bo tanta patebat. Haud latus is trames, Dnllardo haud procul Mus Oceani sinu editur, Vastas imter paludes Tarantiorumque genti longo ambitu circumsuas. Wilheliniam Nassavium,quo L 6 in