Hugonis Grotii Annales et historiae de rebus Belgicis

581쪽

tutis. Ejus ingentes victorias, Caletum , Hulastum , Ainbianuin , robur, constantiam, industriam a singulis exemplo suo flagitare. Haec

proceres, ut quemque accesserant , plura ad Hispanos veterum recentiumque admonentes: per decora majorum , qui non contenti tantum Europae continuasse vincendo incognitos orbes, dc alteram rerum naturam armis suam sectissent, 'unde ingens illud dc infinitum maneat imperium : per illum latissitne regem, quem adesse ipsum de milites suos obtestari crederent, ne si rorem, ne affinem relinquerent egenos dc imdecores , irent alacres di spe pleni, ut palam fieret, quod tam diu bellum adversus unam gemtem traheretur, non animos sibi, sed hostes de- . fuisse. Fuere qui conjurarent, nulli se hostium vitam servaturos, extra Mauritium , fratremque, ut dignos, qui triumpho servarentur. Nec minus Mauritiani duces varia oratione, Ut cmj usque animis aptum , milites alloquebantur. Britanni religionis re belli societate ac communi periculo, Galli proprio atque insito in Hispanos odio, dc recenti bellorum memoria accenduntur: Helvetiis Germanisque nomen dc gloria gentis ostentatur, ut quam ipsi virtutis nobilitatem a majoribus accepissent, tran mitterent posteris , ac meminissent alienam tuendo libertatem suae se munimentum circumdare. Andreani hinc ad fidei experimentum vocabantur, Inde stimulabantur iniuria, quod Hispanus, ut transfugas, nullo hostium jure dugnaretur. Princeps quoque non tenuit vocem:

dc te quidem , inquit, frater nam is individuus semper aderat, nulla prece inductus ut se in na-Veo reciperet doleo, miserorque, quando incer

582쪽

Certus belli eventus est, dc tua haec aetas non per se magis, quam patriae causa tuta esse debuit: Destio quo fato, in hoc mecum discrimine constitutum, ubi respublica , quam pariter armis tuemur, uno in loco omni spe sua periclitaretur. At quia eo Ventum, unde pulsis ne fugae quidem Iocus , dc ecce istorum omnium oculi in nos Conversi exemplum Virtutis exspectant, eo animo praelium capessendum est , victoriam ut sp

remus, mortem non recusemus : hoc teque in

que de inclyto Nasiavioruin genere dignum est, cujus jamnunc argumenta abs te po ici vides. Agnosco ego hunc animum , agnoscat patria, cujus te fortunae manibusque tuis, quam classi credere maluisti. Inde proximum quemque i terequitans, mollique Vocabulo filios appellans, testatur adesse justae vindictae Deum , cujus ina-jestatem contemtam saepe perjurio: hunc belli

auctorem eosdem secum habere hostes , quos subruat, eandem causam, sacra, jus, fidem, quae tueatur. Stare a se,quod hostilium copiarum validum atque exercitum fuerat : inde bellorum rudes, aut suis non, in nus quam hostibus ii fensios, discordes dc mutuo suspectos invicem vereri, ne altero alteri Vincant. Nec quicquam praeter temeritatis impetum ad praelium ferre: quem semel effusum repressiainque continuo lam uescere. Sic eandem gentem , ambiguis rebus instabilem, adversis pavidam, prosperis nec fas, nec jus retinere. Caeterum etiamsi ultionis spes

non incitaret, necessitatem esse, quae cogeret.

Hinc oceanum, qui nulli gratiam facturus sit, inde hostem imminere, crudelem dc perfidum. Vincendum illa acie, vel cadendum esse. Frisios aut Batavos advectus, rei publicae admonebat, Λ a 6 quam

583쪽

quam patris patruorumque sanguine constit tam , tot nuper illustribus victoriis auctam in minissent. Superba Hispanorum dominatio ut oculis occurreret, & quanto nunc intolerabilior victis quam olitia integris servitus. Non tam de sua aut ipsorum gloria quanquam cur hanc quoque viris sortibus vilem sed de salute, α quod salute prius,de libertate contendi: com

um, parentum, liberorum, patriae rem ani:

ad ea omnia iter manu faciendum. His passim milites affatus ultro ordiri praelium statuit, detorinentorum duo sex omnino erant) celsa in loca subduci imperat, quae nautae confestim ,1ueta laboribus turba, magna vi pertracta in liuntur , obnixi ponderi dc detinentibus arenis ει clivi arduo, cratesque dc asseres substernunt. nec minus sua, quae octo erant, sed in littore, hostes expediunt. Displosis utrinque, horrendus fragor fluctus maris & circumjectum littus impleverat. Globi nusquam in vacuum cadentes uoeri strage grassabantur, in Mauritianos tamen minus noxii: quod hostium tormenta in plano situ , nec fulmentis nitebantur. Classis quoque ex oceano hostem telis urgebat : quod ille expertus, stinui minus patente littore , quia inaris aestus stata vice increverat, interius tria cit aciem. Littori dc campis tumuli interj cent longo tractu, dc in quasi,utcunque ejectas

salo arenas venti converrunt cumulantque.Huc

transfertur praelium , atrox diu dc incertum, faventibus locis, vel adversis. Postquam partium duces explicuere aciein, quantum loca ser bant , convalles & juga collium pedites tenuere, ulteriori planitie equites vehebantur. Sed Albertus, ut extenderet copita, inedia acie pro

gredi

584쪽

HISTORIARUM, LIB. IX. 66sgredi jussa, quae frontis, in dextram, quae tergi, in laevam rejecerat. Nam Hispanis optime fisus, Proxime Italis, gemini agminis impetum spexabat sustineri non posse. At Princeps mare Versus Verianum militem, proxime campos Gauium hosti obtendit: caetera subsidio pone sequebantur. Et jam utroque pariter agmine jacul tores hostis emiserat, quod ubi visum, e Gallissimiliter armati quatuor in manus sparguntur, quarum tres in laevam hostium partem impetum facerent. Nam adversus dextram cum dilectis suorum Verius processerat, testatus Principem illa die aut vivo sibi, aut mortuo gratias habit rum , nec sesellerat. Ipse enim inter primos dumicans , dc repulsis propugnantibus, qui tu sferebant, hastatum aggressus agmen, duo accepit vulnera , cquum perdidit oc alii impositus,

non ante quam stater Horatius cum recentibus

copiis succederet, reduxit militem. Simul hostium turmar nam id illis consilium. peditem alis firmare in acriter in latus invectar non modicam stragem edidere. Quo facto & illorum augescere animos, & Naisavianos labefactari colitigit: dc vehementius hoste adorto, ingens repente pavor & fuga plerosque ab eo latere

abstulerat: tam inconsulta quorundam trepidatione , ut maris illati fluctibus armorum metu turpem certamque mortem incurrerent. Sed constantia caeterorum,& cunctis providus Pri cera rem propere restituit. Laborantibus Galli

subvenerunt, binas in partes distributo agmine , cura Solinensis , ducibusque ominervilia de Saulio. Et hi protentis hastis congressi, primum

prospera fortuna utebantur, jaculatorum auxia

Ito , qui saperiores locis, hastatos hostium d Aa Z

585쪽

super glandibus vulnerabant. Sed ubi integrum agmen Belgae & Hiberni militis adversum processit,Helvetios cum Andreanis Solinensis hostatur hostem invaderent. His strenue pugnantiabus , utranque Batavorum submittit cohortem , Trajectinam hanc, istam Hollandicam. Postremi omnium Germani manus miscuere. Nam per globos hostem incursare, dc quamplurimis catervis praelium committere Mauritio risum , ita ut fessis belli receptus , & recentes manus proelium exciperenn, quod & hostem fregit , dc ipsum invictum praestitit, quia dc spatium suis parandas ad vires dabat, dc hostis incidebat in integros , quoties ut fugientes incautius persequebatur. Caeterum inter colles continuo pugnatum , qua detument, dc ulterius, per inte valla resuinto impetu. Cum Primum pedites concurrere, Ludo vicus sex turmis, quas tres auterae sequebantur, hostilem equitatum invectus disjecit: Quo tempore Gentius sis turbam praetoriam tuebatur) turbatos insecutus, trans hostium copias pervaserat. Tres inde equitum ductores suam quisque manum in Hispanos pediates dirigere. Nec Ludovicus neglexit, acer in omnem rei gerendae occasionem , sex loricatorum turmas eodem rapere, quibus hostem ii geret. Insignis eo die per multa certamina limius praecipue virtus fuit, donec coorti H spanorum equites , dc undique affusi, vix decem limminum comitatu suos prievectum inclusere, sed sua constantia & praesectus turmae, Cloelio no- meo , subveniens periculo exemit. Interea qui praelio excesserant colligi reficique, instaurare pugnam, cujus diversis in locis ut non una facies, ita dispar fortuna. Horatius propter pla-

586쪽

HISTORIARVM, LIB IX. s67na, collium fine, cum sex centuriis, alibi alius,

ut cuique commodum, limicabant.Vndique pugna se moverat, ceu integrae vires & novus utrinque hostis concurreret, modo huc, modo illuc inclinante victoria. Inter equitatus non ita diu armis quaesitum. Facile constitit Mauriti num praepollere, etiam ducum Virtute: nam h

stibus qui peritissimi aberant , Contrera per Hispaniam, Landrianus morbo: & jam Hispanorum lancearii concitato cursu Neoportum fugam intenderant, illi sequebantur. Sed restabat pedes, pugnabantque adhuc feliciter, inter i mulos certe, quorum fastigiis detrudebat Mai ritianum militem, tormentis etiam quae in edito Iocata ex propinquo imminens. Tres horas continuatum est pranium paribus animis: inte ea horrendae strages: multum sanguinis sulum , eminus, cominus Vulnera & mortes. Iamque remiserat ardor,corporibΠs quoque per labores,

re quia jejuni plerique, languentibus, ni suos

Princeps accenderet. Hic turbatos recompon

m , dc hosti, siqua instaret, objicere instructas

iterum manus, nic excitare singulos, ut ingenti animo capesserent pugnam. Tandem siub vespexam equestri praelio rem conficere statuit, hac parte virium invictus turmas duas mittit, quae iuxta tormenta in littore consisterent: altera Verii erat: alteri praeerat Balius. His imperat hostem lacessere, nec spes decepit, fore ut inbtium victoriae ea ex parte nasceretur. Nam hostes, ipsi quoque finem praelo ardentes imp re, recta in eos Vehebantur. Sed tanta In eos tormentorum Vis detonuit, ut multa clade accepta equorum militumque,deflexerint iter. Per

587쪽

ει ulterius refugi, in littus redibant, donec Pr xime machinas iterum . evectos Mauritiani maximo impetu fundunt. Subinotisque hostium turmis statim cohortes impellunt, suorum du-Sapena de Villarsa vivi in potestatem ven re. Parte ex altera Principis indefessa virtus , praesens consilium , ipse denique a pectus, suos, dum vinci non patitur, victores facit. Quod ubi videre Hispani, qui adversus medios dimic hant , quanquam pares aut adhuc Validiores , fortuna partium territi, timide instabant: nec illos communia praeliorum modo , sed plura Mauritii provisu fatigabant , quorum acrior sensus ubi 1ris refrigentibus pavor irrepsit. Nam

dc sole adverso usi fuerant,& ventus major aestuvo fumos sabulumque in ora Volvendo, prospectum ademerat. laboraverant quidem idcc 11 beneficium intervertere, sed imminens undiaque Mauritius Versare aciem non permiserat. Tormentorum quoque dispar usius. Mauritiani adeo nullum tempus omiserant, ut durante praelio tricies disploserint singula: tum quae in edito erant asseribus substratis certius, ut ex solido, vulnerabant. Hosti non eadem ratio,machina que nullo munimine suffultae, impetu & mole residebant, ad ultimum cedentibus arenis hauriebantur. Praeter consilium sors quoque Nasiavianos adjuverat, correpto flammis hostili pul- Vere , quo tormenta incitantur, clamata at te tempus victoria Veram dedit. Dux Albertus, dum spes superfuit, totam per aciem obequitansferebatur, cum Diellanis A in hostem processerat, intecto vultu, quo notius exemplum foret,

atque ita se main, ut hastae cuspide a Germano milite auris perstringeretur. Fuit dc qui frae-

588쪽

AISTORIARUM , LIB. IX. num ipsius artiperet: sed persessus statiin egregia detens antium fide. Tandem, suspecta iam praelii fortuna, excessit acie. Credibile est capi potuisse , si qui tum ostendae erat miles ex Oppido in fugientem erupisset, aut qui ad Lem nam ponti servando missi, ausi fultient subsist

re. Sed pars ex matutina clade profuga, Pro teriti memor, futuri anxia torpebat. Equus t men conspicuo candore, quo Vectus Archidux

sed fessum mutaverat) piada factus. Dilapta

duce , qui aequo hactenus Marte pugnaverant, pedem omnes reserim, urgentibus praebere terga , tum inde effusi fugere , praeter Germanos quater mille, qui servatis ordinibus cedebant. Nec cunctati victores per stagnantia dc locorum invia dispersos sequi. Sed princeps post actas Deo gratias, jam sero diei lectas ex acie collo tes de turmas subduxit, Praesidium in omnes beluli casus : ipse in loco prauit cum primoribus captivorum , coenam noctemque siumsit, solo victoriae munimento. Iacebant disjecta circum arma, laceri artus, cruentum littus ec colles, novique corporum tumuli. Sunt qui peccatum in eo velint, quod non statim reliquias hostium prosecutus sit calente victoria. Sed clades ante accepta, miles post longum praelium etiam in dia fatiscens, pars magna saucii, captivorum

Lurba, nox atra imminens incertae per fossas ac voragines viae, de castella interjacentia, dete ruere. Clara tamen laus parta, nec facile multis retro annis parem inveneris. Veterum curiosi annotabant, ferme tribus ante saeculis Alburtum Austriacum Adolpho Nasiavio congressum vitam imperiumque rapuisse, eademque

nunc die, quae est postridie sextiles Calendas,

mutata

589쪽

s o HVGONIS GROTII mutata domuum fata. Cecidere in ipsa acie hostium tria senire millia, latissima Diestanorum strage, & qua fugerant, obductae cadaveriabus viae ac paludes. Sed & e victore exercitu mille ferme desiderati, praeter quos Ernestus amiserat: maxima pars Angli, quorum promtissima suerat virtus, cujus gentis centuriones octo In pugna occubuerant, caeteri omnes vulnerati extra duos. Venere in potestatem inachianae, & signa amplius centum , captivi multi &insignes. ipse Mendosa dubio adhuc praelio, cum dejectus equo jaceret captus dc sepositus: magna pro eo Mauritii cura, per iniserationein communis sortis & memoriam assinitatis. Nain Henricus Nastavius per Hispaniam oliinpripotens ex ea domo conjugem sibi sumserat. Sapena ex vulnere occidit, laudata multum Mauritii providentia. Pueri nobiles e domo Archi- ducis statim de sine pretio remisit. At legati Ordinum ostendae clausi non alium unquam diem tam sollicitum egere: primum qui ex deditis Alberto castellis, tum qui ex clade mane accepta profugerant, multum intulerant terr rem : postquam in conspectu utraque acies, ut huc aut illuc fortuna inclinaverat, ita nutam tem sibi rempublicam aspicere videbantur. Versi nunc ad preces , nunc ad reputandas bellorum vices, & ut quisque audaciuin contiliorum iii pulsor fuerat, ita maxime periculo commoveri. At postquam eos exitus absolvit, ct insequentidice coram ipse Princeps incessit cum captivis re omni victoriae apparatu, tum vero laeti vultus, sesta gratulatio. Viderant illum saepe victorem , saepe magna meritum : sed ejus praecipue temporis augusta speciea erat, qua tot capitum

ilii i

590쪽

HISTORIARUM, LIB. IX.& patriae salus , tantique triumphi decora ipsi

secundum Deum immortalem accepta serebami tur. At aulici, serendis odiis callidum genus, ab

hoc maxime tempore coepere procerum auctoritate potissimos Principis irae, vulgi sermonubus objicere, tanquam qui tuta inter consilia fortes, sua causa tot armatos & ipsum ducem ini tanta pericula induissent. Tres primi postpra lium dies , magnum utrinque ad res monae tum, deliberando insitanti, dum pars Aldenbu gum recipere monet, qua iter in Fland rue intima patebat, pars Neoporti ad obsidium redire. Simul cevum ventis ac imbribus coelum & ad quevis agenda incommodum morabatur,milites quoque vix Parati obsequio, cognitis tum d mum quae subierant periculis pavidi, aut vidi ria efferati. Inter ipsos rixae dc vulnera ob captivos , quos alii juris reVerentia , aut, ne pretium

sibi periret, servatos student, alii infensi ob amissos socios , praecipue Scoti, & similia hostium facinora obtendentes, nullo respectu rectorum prohibentium, palam trucidant. At Aubertus interim, recollecto contra cladem animo,

Aldenburgum aliaqne castella firmare praesil diis , nec procul Brugis noVum parare exercu. tum, ex his qui practio superfuerant, aut ex finibus undique accibantur. Neoportum quoque nonnulli profugerant, & postquam huc venerat Mauritius, perficere obsidium durante coeli in- clementia vetabatur. Quo tempore quingentii primum , inde bis mille alii Bariota duce pen

i tramni, adeo defendendis moenibus pares, ut lapius , nec improspere, erumperent. Queis Mauritius visis, duodecimo postquam accesserat

die abducit exercitum , & unum e castellis Ostendae