장음표시 사용
31쪽
de dupliei saei litate in his artibus,quae per membra externa non
Iam ergo ad primum eiusdem sententiae respondeo: lyllogii dium factum in Philosophia naturali, a duplici habitu procede W:nempe ab habitu eiusdem i hilosophiae,& simul ab habibu Lo- sicae:ab illo secundum rationem particularem talis scientiae : ab habitu vero Logicae secundum rationem communem formς syllogisticae, hoc eit,i podi & figurae:praeterea ab illo, ut scientia : ab habitu vero Logicae, ut arte. Petit ergo talis syllogismus dupli cem facilitatem & duplicem habitummon Logicae: sed unum L gicae, alterum i hilosophiae. Ad secundum concedo , afthim esse tendi syllogismum, prae supportere habitum Logicae docentis : sed ex hoc non sequitur quod generet alterum habitum: sed quoά eundem sub ratione artis perficiat. Falsum igitur est quod ab eodem habitu docentis
Vtrum Logica sit unus si dex habitus,vnaue simplex qualitat. T Riplicem polluuius considerare unitatem in scientia, sicut RA in aliis rebus: numericam,specificam , & quasi genericam. sed de unitate niunetica non procedit quaestio a quia certo constat , Dialecticam non elle unam numero: sed tot e1se quot lunt intellectus diuerti vi alia numero est Dialectica, quam Petrus habet, ab ea quam habet Ioannes. In hoc ergo lensu man. Altum est, non esse unam simplicem qualitatem , ted multiplicem. Devnitate ergo specifica , aut generica inquiritur, quamnatu e bis habeat. nani si solum habuerit genericam , non erit Una qualitas simplex , neque unus habitus : sed plures sub se continebit : sicut animal continete plures species, quae sub eo habendvnitatem genericam. si vero habeat unitatem specificam,erit una secundum speciem, sicut albedo et quale nec ex multis habitibus, aut qualitatibus erit composita,sed qualitas simplex, simplexque
Iuxta has duas unitates, geneticam, & specificam , duae sunt opiniones. Prima allerit: Dialecticam nou esse unum habitum, nec simplicena qualitatem:sed compositam ex multis habitibus, di qualitatibusrita ut tot sint habitus Logicae distincti, quot sunt conclusiones diuersaemempe, alius habitus praedicabilium , alius praedicamentorum , sicque pro caeteris partibus distinctos habi-eus ponendos esse. imo & pro stingulis conclusionibus ei a Idem partis, si diuersae sint: ex quibus quasi unus habitus totalis,& quasi
32쪽
generieus eomponitur:& una etiam scientia,in quantum obiecta omnium partium,suKratione communissima entis rationis , aut modi sciendi continentur. Hane sententiam tenet Scotus quaest. 3.prologi,dub. 2. Ocham ibidem,dub. 8.Marsilius, quaest.2.art. Greg.eadem q. 3. art. 3. Gabriel quaest.8. Cardin. Toletus quaest. 3.prooemiali. Fonseea F.Meta. cap. 7. quaest s. sect.1. dc probabilem reputat Sotus quaest. 3. prooemiali. Probaturque duplici ratione. Prima, habitus,scientiae sumunt vestatem, ac distinctionem specificam ex obiectis , atque etiam ex principiis , per
quae probant suas conclusiones, sed partes Dialecticae habent diuersa obiecta , atque principia : ergo petunt distinctos habitus. Probatur minoriquia praedicabile,praedicamentum,enuntiatio. syllogi sinus,quae lunt obiecta diuersarum partium,specie diuersa sunt. Habent etiam diuersa principia quia definitiones horum obiectorum principia sunt, per quae demonstrantur conclusiones in singulis partibus:& sunt valde diuersae: ergo habebunt principia diuersa & eonclusiones diuersas,per quas diuersi generabuntur habitus Logicae. Secunda ratio. Videmus saepe intellectum esse faciliorem ei ea unam partem Logicς,propter frequentiorem usunt eius,quam circa alteram:vt circa syllogismos probabiles efficiendos, quametrea demonstrationesaergo diuersos habet habitus earum. Probatur consequentia:quia non potest unus habitus simul esse facialior,& minus facilis sicut nec potest idem homo velociter simul,
Secunda opinio maiorem unitatem ponit in Logicarisfirmans esse unam specie:ita, ut nee plures habeat habitus, circa diuersas conclusiones eiusdem partis, nec circa diuersas partes: sed eundem habitum se extendere ad omnes partes,& ad omnes conci siones earum. Haee est expressa sententia D. Tho. I. Posteriorum ea. 22.& Ιχ. quaest. F4. arz. 3. Eam sequuntur Caie. ibid. Terra. x contra Gent.cap. . Sotu quaest. 3.prooemiali,& ex modernis plures;& nobis videtur probabilior.Sed unde , aut ex quo hanc mutatem accipiat: non est certum apud omnes, qui eam sequuntur. Sed quidam asserunt a materia,aut materiali obiecto habete via talem:non ita,ut obiectum materiain sit unu specie,quia hoc non requiritur; sed satis est quomodocunque esse unum;hoc est, uni vocum et analogum,genus, aut speciem:vel etiam uniuersalissio mum , ut ens, quod est obiectum Meta a quo etiam si sit analo gum.& uniuersalissimum,unitatem specificam sumit Meta. sic et go Loetica habet unitatem specifieam ab ente rationis aut modo icimal uniuersalissimo.
Alli vero ex obiecto etiam sumere unitatem habitu inquiunt3ncin materiali, sed formali distinguunt enim duplicem unitatem in ob
33쪽
3a su aestio quarta prooemiatu.
obiecto cuiuscunque scientiae Potentiae aut Habitus; ita ut a tera sit unitas eius in esse rei,quam Materialem vocant , altera in csse stibilis,quam vocant Formalem; ut in colore , qai est obie-um visus,unitas in esse rei est esse qualitatem: quae genus est ad albedinem, dc n gredinem:vnitas in esse visibilis est, quam habet in quantum mouere potest visum:dicunt ergo, scientiam habere nitatem ex obiecto, non in esse rei: quia sequeretur, tot esse scientias,quot sunt res specie,aut genere diuersae,quod nullus dixit: ted ex eodem obiecto in eise scibilis.hoc est, in quantum per scientiam cognostibile est. Haru tamen diltinctio obiecti, falsa τeputatur a quibusdam modernis ; quod probant testimoni Arist. & ratione Arisaeenim silib. Meta cap I s. docet , nequese bile per Gentiam noque sic entiam per scibile definiendam esse
committeretur vitio jus quidam Arculus unum per altarum viri me δε cando ,oex sesequenti idem per seipsum ut si definias visum per visibile dicens; visibile est, circa quod versatur visus ti & rursus,visum quod sit id,quod versatur circa visibile ; non est aliud, quam visum per seipsum definire Probatutinam si visibile defini tur per visum;ergo visus definit visibile: & si visibile rursus definitur per visum , ergo definitur per suam definitionem : quod idem est, ac definire per seipsum ε, nam definitio , dc definitum idem sunt. Ratio eorum est; quia obiectum in esse scibilis, est posterius scientia : cum ab ea dicatur scibile: ergo non sumit ab eo unitatem specificam. l)robatur consequentia:quia si scientia prior est;ergo prius una est quam obiectum intelligatur : ab alio ergo,quod iit prius obiecto in esse scibilis,sumere debet unitate. Nobis tamen vera ac necessaria videtur distinctio obiecti insesse rei,aut in esse scibilis i atque etiam, quod ab obiecto in esse stibilis sumat scientia unitatem specificam,quia utrumque colli.
communis sententia fere omnium. Quod probo primo,quia comclusio eadem in esse rei, pertinet ad duplicem scientiam , quod . non potest esse verum,nili diuersiam rationem scibilis in ea consideremus;haec autem ratio scibilis diuersa, mitin ex diuerso modio, per quod probatur ; nempe ex diuersis principiis diuersaque
demonstratione ergo necessario talis distinctio & unitas specineastientiae, ex unitate obiecti inesse scibilis & non in esse rei accipienda est.Exemplum sumere possumus in hae conelusione,Terra est rotunda ; quae ad Astrologiam pertinet in quantum demonstratur ab ea. per medium Mathematicum ; & ad Philosophiam naturalem, in quantum demonstratur per medium Philosophi. eum.Secundo probatur in potentia visiva;quae colorem percipit.& lumen; adeo diuersis,&quae non possunt conuenire ad constituendusii unum obiectiun visus,fub ratione qualitati am sequo
34쪽
ς uastio quarta prooemialis. I ue
retur quod visus per omnem qualitatem perciperet:neque etiam sub ratione qualitatis passibilis;quia sequeretur omnem qualitatem passibilitatem percipere:& utrumque est falsum.Necessarium igitur est quod sub alia ratione raragis particulari conueniant, ut utrumque ab eadem potentia percipiatur:& haec ratio non potest esse alia,msi,quia utrumque potest mouere visum;& h c est. ratio visibilis Iadem ergo ratione , omnia obiecta materialia alicuius scienti diuersa quidem in esse rei,cum sunt res diuersae; sub aliqua ratione particulari eonuenire debent; in quantum ab eadem scientia percipi possum:& hanc vocat Caiet. rationem scibilis, equam obiectum tribuit scientiae unitatem. Ad argumentum modernorum hac distinctione respondendum eth nominatio scibilis duplex est; Actualis,& Relativa ; M virtusis atque absolutardi prima a scientia ipsa sumitur , & ideo
posterior illa est;seeunda vero ex natura, & estentia eiusdem O
teai:stetit etiam denominatio intelligi ,ilis π.g.homo dicitur intestigibilis denominatione actuali,&relatim ab inleslectu,& in tellectioile,per quam intelligitur ut intelligi potesti& ideo posterius est in esse intelligibilis intellectu & intellectione; sed denominationem virtualem,& quasi radicalem, non ab intellectu, sed a propria natura sumit,quia ex propria natura,& entitate,Ira
quaelibet est intelligibilis: quare secundum hanc denominationem,non dependet ab intellelmi,sed prior estillo. Testimoniunt
vero Arist. tangi t modum definiendi unum relatiuum per alterum; quare non potest commode explicati,usque ad,praedicamenturi did aliquid. i
Sed liret distinctio obiecti in esse rei, & in esse scibilis a Cale.
tradita necessaria fit ; non est tamen 1umiens ad explicandam unitatem specificam, quam in Logica ponimus; nisi ampliusα-plicetur, & ostendaturia quonam sit sumenda unitas obiecti , inesse scibilis r nam illud tantum erit ratio formalis aqua eandem unitatem aceipiet scientia hxplicanda vero est per aliam distinctionem,ita habentem. In quoeumque obiecto scientiae, potentio vel habitus, duo reperimus,nempe rem,quam per scientiam,aue potentiam percipimus : & haec vocatur ratio Quae hoc est ratio Quae percipi tutareperitur etiam ratio Sub qua potentia versatur circa illam,aut eam percipite de haec dicitur ratio, Sub qua,obiecti, per quam determinatur: δc ex utraque ratione, Quae, & Subqua,constituitur unum obiectum completum atque totale:ex ratione,Quae,tanquam ex materiali,de ex ratione,Sub qua,tanquam
ex rmalitvnde contingere potest ; quod eadem ratio Quae, sit obiectum diuersorum habitu aut potentiarum propter diuer sis rationes,sub quibus percipitum&propterea verum est,a rati M,Sub qua;tanquam a formali,& vltima umere suam unitatem,
35쪽
Potentias,habitus,& scientias. Hoc exemplo fiet res manifesta In obiecto visunteperimus id,quod videtur,& hoc est color,aut lumen:& vocatur ratio,Quae obiectiva repetimus etiam viubilitatem:quae non est aliud.quam colorem, aut lumen ex propria na- . tura posse mouere potentiam visivam,& ab ea videri: & ex utra que ratione,nempe colore,& visibilitata . constituitur obiectum completum potentiae visivae:ex colore quido ,ut materia: ex Vl- sibilitate veris,ut forma, a qua unitatem aecipit eade Potentiae
N eodem modo ad obiecta scientiatum applicanda est distinctici h M.flieendumque rationem,Sub qua,esse rationem scibilis,a quavnnitas speeifica earum sumenda est. iv. iSed restat explieandum , id quod in hae re dissicillimum et
nempe ratio:Sub qua in obiectis seientiarum:nam ratio,Quae,i tis est manifesta:est namque materia circa quam vertat; lcIentia:vi ens rationis,in Logicae& ens reale,in Metaphylic. Caiet MFerra. ubi supra,rationem stibilis, in obiecto cuiuilibet se sentiae, ex tali modo abstrahendi a materia aeeipienda esse docent: ut ratio,Sub qua, in obiecto Metaph. sit omnimoda abstractio eius amateria: hoe est abstractio a materia , non solum semibuI, Iea etiam intelligibili:in Philosophia naturali, abstractio a materia singulari,non tamen a materia sensibili. .
Hane tamen sententiam falsam reputo, quia abstraalo a materia nimis uniuersalis est:&propterea non potest esse ratio, bubqua , tribuens se entiae specilicam unitatem , aut distinitionem: nam sub eadem abstractione continentur pIures,acdLineri ἰ lcientiae: ut sub abstractione a materia singulati δε non sensibili , vir
que Philosophia, Naturalis, & Moralis:sub abstractione a materia sensibili, utraque Mathematica , videlicet Geometria ,
Veram ergo sententiam ex doctrina D. Tho. colligo: nempe Tationem,Sub qua, in obiectis scientiarum,desumendam elle , ex tali medio assentiendi eonclusionibus sicut in fide sumitur ex testimonio dieentis: medium vero assentiendi conclusionibus, lunt principia disposita in demonstratione, ex quibus colligitur conclusio: v. et medium assentiendi huic conclusioni, homo est cilihIlis, sunt illa principia, omne animal rationale est risibilo, omnis homo est animal rationale sic disposita,ut ex eis colligatur , Ominem esse risibilem: nam propter illa assentamus eonfusiona. Materia igitur, circa quam versatur scientia, In quantum lumitur sub talibus principiis eiusdem scientiae in demonstratione disposivis, propter quae assentitur intellectus conclusionibus de eo demonstrati est obiectum eompletum:sed principia sic disposita est ratio sormalis , Sub qua,obiectiva: a qua scientia sumit suam unitatem specificam.Et colligitur etiam ex doctrina,quam
36쪽
tradit Arist. de unitate, ae distinctione seientiarnm r. lib de posteriori resolutione c. 1.ubi principia sicientiarum duobus modis se Misbere doceri nam vel sic sunt diuersa,vt nee ex aliis fiam , nee ex alterutris: hoe est,nee ex aliis communibus dependeant,nee netensariam dependentiam inter se habeant: & hare diuellas seientias eoustituuntisie se habent prineipia Philosophiae,& Mathematis re propterea diuella sunt tales seientiae. Sed prineipia Philosophiae naturalis,ex communibus prineipiis Physteis,pertinentia ad materiam 8c formam,fiunt,& intrinseeam dependentiam inter se habent,in quantum principia librorum de ecclo, & mundo praesupponuntur netessario ad principia librorum de Generatione,&c ruptione; Si fixe ad libros de anima: propterea eandem scie tiam secundum speciem constituunt omnes istae partes. Et ita eti1 se habent principia Logicae r quia principia particularia omnium partium , praesupponunt eom mia principia entis rationis, aut modi selendi, ex quibus fier .gicuntur : εc eadem principia par eium Logicae se praesupponunt: δc posteri ira habent necessariam
connexionem,& aependentiam ex prioribus, ut principium enu
tiationis, quod est definitio eius: p aesupponit necessario princi pia praedicabilium fle praedicamentorum , quae sunt definitiones eorunHae tandem principia syllogisticae artis,praesupponunt, atque dependent ex principiis enutiationis:& hoc est ex alterutris neri hoc est posteriora ex prioribus, propter necessariam dependentiam,quam ab eis habentn& principia, quae ita se habent, dicuntur eadem formaliter,propter intrinsecam connexionem , aede pendentiam:& sollim materialiter diueris,quia diuersam conati nent materiam,simplicem quidem,aut compositam, & compositam quoque diuersam. unde sequitur, rationem, Sub qua,in odi
fio Dialecti eae,ex iisdem prineipiis desumptam,eandetmesse,ideo unitatem specificam scientiae tribuere. II Ad primum argumentum primae opinionis respondetur : partes Logi eae materialiter quidem,aut inelle rei, diuersas esse, sed formaliter,aut in esse scibili, habere unitatem specifica. Sicut e lores speeie differut,ut albedo,de nigredo in cile rei cum sint res, aut qualitates diuersis speeiei: at vero sub ratione sotmali visibilis e usdem sunt speeiei quod efficaciter probatur , quia eundem habent modum mouendi visum : unde visio albi, & nigri , non sunt diuersae speciei:sed eiusdem: eadem ergo ratione partes L gicae,ut praedicabilia praedieamenta,enuntiatio,ac syllogismus,ut sunt res quaedam, diuersaque instrumenta specie dii tinguuntur:
at sub ratione stibilis, nempe , ut sub eisdem principiis, de pere: easdem demonstrationes probantur conelusiones earum , eiusdem cationis sunt,quia eundem modum habet Logica eas cogno-
37쪽
scendi ,hoe est,per eadem principia. Et quod in argumento additur:Prinei pia esse diuersa,eodem modo soluendum est. Esse quidem diuersas veritates : sed propter intrinsecam connexionem, ae dependentiam, quam habent ex principiis, communibus entis rationis,& inter sese: in quantum posteriora praesupponunt ne cessario Diora, ut plincipia syllogismi,.& principia enuntiatio nis,principia simplicium , ex quibus enuntiatio componitur ocest,praedicabilium,& praedicamentorum,eadem Principia forma- Iiter reputantur:ut Arist. docuit ubi supra: & propter formalem principiorum identitatem,demonstrationes cuiusiabet partis gica eiusdem etiam rationis sunt,atque etiam OmneS conclusi
nes, & obiectum quoque id , propter malam identitatem
a Ad secundum respondeo,quod dum intellectus acquisiuit sabitum Logicae per demonstrationem unius partis,& pollea se exercet circa alias partes per nouas demonstrationes:quasdam alias facilitates acqui tit,non tamen alios habitus:quia facilitates isto eiusdem rclionis sunt, propter unitatem specificam principiorum, & conclusionum,per quas acquiruntur,& solum distinguuntur materialiter, tanquam partes integrantes eiusdem habitus: qui licet sit qualitas spiritualis, S: ideo non habeat partes integrantes quantitati uas,atque eorporeas: sic ut habent eorpora:habet tamen spirituales,iuxta propriam nacuram,quq dicuntur partes extensionis:sicut certum est habere partes intensionis, ut suo
loco explicabitur , nee propter tales partes desinit esse qualitas simplex quemadmcdum desineret esse, si essent distincti habitus, ut asserit opposta sententia:quia esse simplicem qualitatem, hoc tantum significat:qωd non sit composita ex multis qualitatibus aut habitibus sormaliter, aut specie diuersis: nam talis compositio tolleret unitatem specificam eius, qu/ψa cerrum est non tollere partes integrantes: solum materialiter diuersas i sicut non : tollit quin albedo Petri sit simplex qualitas , quod liabeat partes integrantes in capite,& pede. Hanc autem compositionem partium integrantium,ac materialium, tribuit scientiae D, Tho. i . quaest. I 2.art. 2. etiam si expresse doceat esse simplicem habitum,& qualitatem,ut vidimus: quare non credit repugnare simplicitati eius. ε
Virum Dialectica sit scientia practica vel eulativa. PRaesupponie titulus quaestionis quasdam ine scientias pra- rictieas,& alias speculatiuas: quod docet expresse Arist. t. liti Meta. & est communis sententia totius scholanerobaturque hoc arga
38쪽
argumento. Practicum est quod sua natura ordinatur ad opus: sed quaedam sunt scientiae de operalibus a nobis, & quae ad finem
operanda, earum cognitionem ordinant; ut Philosophia moralis agens de virtutibus,dc medicina de corpore humano sanabili;aliae Vero quae circa res pure speculati uas versantur: ergo necesse est admittere prachicas,& speculati s lcientias. Quo supposito,quae-ximus , an Dialectica pertineat ad practicas, vel ad speculatruas. Sed ut quaestio melius intelligatur, adnotandum est,quid sit pra- is,& quid practicum. Praxi s idem eli quod operatio , de prachi cum idem,quod operativum,vel principium operationis, vel di- Iectivum eiusdem operationis : led principium operationis duplex est, proximum & remotum : proximum eit illud ,a quo operatio procedit, vel dirigitur; remotum vero,quod considerat operationem in communi, tradens praecepta eam faciendi, aut dixi
gendi: ex quibus sequitur ut eam in singulari faciat, aut dirigar. Exunplum primi habemus in actibus. Nam ars fabrilis proximuprincipium est operationis. Exemplum secundi in scientiis praeticis.Nam cum scientia non sit de singularibus, sed de uniuersalibus ; & operatio non fiat nisi in singulari: non postunt scientiaresso proximum principium operationis, sed remotum tantumsex eo quod praecepta in communi tradiit, docentes quonam modo effetenda sit, aut diligenda in singulari. Vnde sequitur pra- incurri , prius ac principalius dici de artibus quam de scientiis: sed ad veram rationem scientiae practi eae satis est,esse principium
remotum operationis modo explicato , quia impossibile est esse principium proximum operationis, cum non in singulari , sed in communi eam consideret. Vtraque acceptio practici continetur in Doctrina Aristo.prima quidem,& propria , . Ethic. c. 3. usque ad 8. ubi solum enumerat duos habitus practicos nempe prudentiam,& artem:quia sollim isti sunt principia proxima Achiva, aut directiva operationis. Secunda vero & minus propria L. li. Met.
cap. I. texq. lib. s. cap. I. tex. I. 1.3c 3.& lib. I. c. I. quibus loci ς
praehicum attribuit scientiis diuidens eas in speculati uas , & practicas; sed scientiis non potest conlieni re primo ac propriissimo modo sumpto; sed solum secundo modo,& minus proprio, sum- cienti tamen, ut vere & propri8 dicantur se lentiae praeficae: ex quibus intelligitur, quod dum quaerimus An Logica sit scientia speculatiua,vel practica; non de practico propriistimo loquimur, sed de minus proprio,quod potest conuenire scient s. i, Circa quaestionem igitur sic explicatam quatuor sunt opiniones. Prima tenet, Logicam este scientiam speculativam, Sc non praeficam,quam sequuntur Scotus quaest. 4. prol. Duran 'uaest. 6. orus,& Tolet. quaest. 4. prooemiali. Soncinas s. Meta. quaest. 2. Capreolus qua n. 2. prol. a II. I. Niphus I. Meta. quaest. 1.
39쪽
i3 suasito quinta prooemialis.
Canaris fis in scriptis primae partis, quaest. I. art. 4. &eiusdem sententiae videtur esse D. Tho. opusculo Io soL I 28. pag I.&I qi it. 17 art. 3 ad 3. probat utque duobus argum. Primo, quia ex fine coli igitur, An seient ia sit practica, vel speculatiua,ut docet Arist x. Meta. rex. 3. sed finis Logi eae non est componere syllogismum, aut quodlibet aliud instrumentum , sed naturam eius re
Proprietates quaerere,atque speculari: ergo non est latentia pra-ctiea,sed speculatiua Probatur antecedens, quia non dicetur aliquis aequisita Logica x eo quod 'l logi imos efficiat, sed quia
naturam eius cognoscit per demonstrationem; ergo Logica non est operati in syllogismi, sed naturam eius speculatur : quare nec erit praetica sed speculativa. Secundo probatur, ex modo proeedendi ν nam scientia praeΗ- ea procedit modo compositorio,quia compositio, operatio quaedam estis eulativa vero modo resolutorio,resoluendo,aut red cendo proprias eo usones usque ad prima principia: sed Lo- ica non procedit modo compositorioised resolutorio,inquireno naturam, M proprietates syllogismorum, de aliorum instr me olum:ergo erit speculati . lrobatur minor; quia etiam si aliquis nullum componeret syllogismum, Logicus vere diceretur, ex eo quod e gnosceret naturam,& proprietates eius per demonstrationem: ergo Logici nonrocedit modo compositorio, sed reislatorio. Secunda opinio, affirmat Logieam esse scientiam practicam: quam tenent Gabriel. i I. quaest. prol. Oeham in 1. d. 39 quati . s. Venetus in principio suae Logicae. 'Ibei tus Magnus v. lib. de Anima , e. 11. landunus si Mer quaest. 3. & s. Ionseca L. Mera. p. 3 .quaest laeet. 4. & probatur I .nam illa est scientia practica, quae operativa est, aut directiva operationum: sed Logita est directiva operationum intellectus ergo est praetica. Probatur minor .ex Aristot. I. Rheto. cap. r.ini docet, Dia&λ-m λια- Ram ad disgondaia operationes.-bene is malὸ fieri poterant, Deinde ratione, quia operationes intellectus secundum propriam naturam eonsideratae, non pertinent ad Logieam , sed ad Phil Ophiam naturalem: solum ergo considerantur in Logica, quatenus diriguntur & ordinantur, ut sine erroce fiant, & eonstituatur ex eis syllogiarius,aut aliud in 'rii mentum : ergo Logica est dir Eliua earum , quod est esse praehieam. Exemplum huius veritatis habemus in arta fabrili perfecte practi ea, quae eirea ligna vers tur:non secundum eorum naturam: nam hoe modo considerata ad Philosophiam potius pertinent,sed disponendo, ae praeparando, ut fiat ex eis cathedra:ergo Logiea, quae versatur circa Opera
intelliustus sie ordinando, ut ex eis possit fieri inlogismus, pr
40쪽
cuastis quinta prooemialis. I9
seeundo. Scientiae specu uae quaeruntur propter se ipsas,ri per eas cognitionem suorum obiectorum consequamur: practicae vero non propter se, sed propter operationes dirigendas: sed Logicam, non propter seipsam quaerimus, sed propter alias seientias, ad quas eonsequendtas ordinatur, tamquam instrumentum enum: ergo non est speculativa sed practica.
Tertia tententia , cum videret utramque rationem , practicam
videlicet & speculatiuam,habere Daalecticam , & utramque ratiornem non polle conuenire eidem habitui, duplicem habitum in ea distinguit: uium speculatiuum, quo consideramus naturam syllogismorum, & aliorum instrumentorum: alterum practicum , quo eos componimus. & ptimum habitum voeat Dialecticam The ricam , hoc est , cognoscitiuam obiecti: secundum, Dialecti eam practicam,hoc est.directivam: & utitur exemplo medicinae, in qua
duplex etiam ponendus est habitus, unus quo consideratur natura corporis sanabilis, & modicamentorum . & vocatur Theorica me. dicina: alter quo applieantur medicamenta ad curandum corpus, R vocatur practica medicina.
. Postrema sententia asserit, Dialecticam nee esse speculatiuam, nec praciicam per se.sed instrumentum potius Oidinatum ad conis sequendas speculati uas scientias.& practicas: & propter utramque rationem speculativam , M practi eam, modo quodam accidentalici conuenire.Ita tenet Petrus Niger quaest. 14 sui clyp. & Graeci omnes afferentes Dialemeam non esse Philosiophia υmuersatiter ascepta panem , sed ins umentum. Probatur saec sententia, quodam testimonio Arist. t. lib.TOpieorum α s. ubi problemata, quae sunt propositiones in utramque partem probabiles, in contemplativa, activa.& instrumetaria aluidit: & haec postrema vocat problemata Dialactiea:ergo semit Dialecticam non esse speculari uam,nec practicam, sed instrumentatiam. Deinde ratione , quia Logica diligit opera intellectus: sed intellectus non est speculatiuus nec practi-eus: sed uniuersalior quaedam potentia, cui utraque ratio conuenit accidentalitere idem ergo dicendum erit de Dialectica. to solutione quaestionis, notandum est l. Logicam duo praestare. Primum namque praecepta tiadit eonficiendi syllogismos& caetera instrumenta , explicans partes , ex quibus compotat deinbent. Probatur hoe ex definitione syllogismi; quae asserit, esse oratiorum . in qua quibusdam positis, aliud necessario stauitur . per ea qua posita sunt, id est, virtute praena i garum : i raemissa igitur, quae sunt maior , dc minor, dispositae in modo . R figura . sunt partes quasi materiales syllogismi: dispositio velo in modo & figura quasi sorma eius est. Aristot. etiam in libris de posteriori reto utione praecipue cap. 1 I. lib. desinit gemo irationem, dicent usi.