장음표시 사용
201쪽
retur fame, vel inopia cedere, respondit, se so- inj militibus perculsisHui initis infelice e pe- ' se lum eum suis in hostem iturum,si alij pugnam rant pugnam . vincitur tandem, iligaturque
detrectarent. Movit itaque cum Saxone Rex Tribus memorabili clade . Pappense-j cvl- Lipsiam versus, Mandeburgico ad sua abeun-ipam potiores in eo excusauere virtutes. Coeiate. Cognito Mibus hostium aduentu, certus utrimque ad nouem millia . Ex Suecis pauci.
iam non pugnare, antequam Adringenus cum Saxonum Sc Caesarearum sere omnes . Intertiadicis,&Gronfetaus cum iss,quae in Hasta illos Otto Frideticus de deum Marse . &erant,copiis aduenisset, haud procul ab urbo Theodoricus Othonarus Ermissus , ille rei toria castra muniuit, hostilem operiens aduentum .imentariae praefectus,hic excubiarum. Tum MQuorum acies in hunc modum fuit. Dextram dolphus Hestitiae Dux . Ex Saxonibus Rudo tenebat Rex,snistram Elector. Cum Rege Ο ρhus Finthostius excubijs praepositus.Suecorum strogothi, Smalandi, de duae Finnorum legio- Maximilianus Te elitis, mitius, Cia batanes , quibus Rex maxime fidebat . Post hos chiis,Damum captet machinae maiores vigin-Rheingrauij equites pro subsidio collocati. Hositi septem , cum curribus omnibus, de impedisequebantur Livones, de Cudandi tum Dami- mentis. Praeda suit omnium ditissima, quod iij,& Sperreuterii legiones. Alterum cornu du- Tillianus miles numquim victus, opima ten κα aia ce Harmo sulciebant Saxones: in subsidiis Hal- ret spolia. Futurae cladis praesagia fibere coemio. lii, & Coruilis legiones erant. Inter cornua m iterium Lipsiense in domuncula Vespillonis, dia stabat acies ex omni nationum genere; pe-iquo inter ipsas ostium , & cadauerum imagi- dites plerique Sueci,Germani Scoli: Rex inprLines Senatum habuit militarem Tillιus eo die. ma Sinaiandorum acie consistere voluit, dele-iquo commissum est proelium . Ipsa nocte, quae si iii sibi comite Io: Fannerio. Saxonicam aciem castrorum Sueci , & Saxonici coniunctioni ordinauit Ambermιus Campidux, ut trinae v. praecessit, Rex sibi per quietem visus est cum trinque equitum legiones peditatum omnem Tillio colluctari , eumdemque sinistrum sibims ira in medium reciperent , & Rex depictam sibiibrachium leuiter ad mordentem . arrepto ca-εἰ in tabellam formulam probauit: Cuius tessera, pillitio ad terram affligere.Tillius toto conssia Deus nobisium An Tilliana acie dextrum cornutetia,qui quinque admodum horas tenuit em regebat Furstenberbas. sinistrum Pappenseι- gie ducis simul atque militis officio periun-mius, in medio stabat Tillius. Hostis cum non ehus, prope a captiuitate abfuit. Cum ipse a
longe abessα ; postulauit Papprehe/mιus ut ad quodam centurione agnitus grauiter premer explorandum situm cum duobus millibus mit tur,nec manus tamen daret,iclopo secundum teretur. Negauit rillius id neces larium videri caput loesus. & latus perstrictus, occiso , qui praelium detrectanti . Instante Paven imisipraemebat , Centurione manu ducis Maximi. quicuit, inhibuit vero ne eousque progredere- bant Lauenburgita ereptus periculo Halaniatur,unde sine pugna euadere non poslat. Nam peruenit . Hinc fabulosa elucet malignitas. sibi decretum non pugnare,priusquam auxilia 1 quam nonnemo fortissimo viro audet unpin-
omnia conuenirent. Papyenheimius siue teme. gere, quasi magico charactere vulnera evit
ritate, vel praeliandi auiditate ductus, vel ocu rit. certe non euitauit cruentam lateris stri et lorum imiacillitate delusus, tam longius mili- ram, nec verticis vulnus. Sic rerum humanatem duxit,ut sine clade haud posset reuerti.Su- inconitantia longam victoriarum seriem in-bito itaque ad rimum remittit, duo alia equi- terrirpit, & Mortalem Germanis induxit calatum millia in subsidium pollulans. Perculsus mitatem. Parta victoria , Saxo ad sua recupe- inopinato nuncio Tillius, misit quos peteban- randa festinat. Rex persequendis hostibus in-tur, simulque Pavenheimio renuntiari iubet, tentus, Hallam dein Mursburgum capit. Ex nisi se sine mora reciperet,capite luiturum cla, itinere ad bis mille Caesarianos , quos lentiordem . Tentauit Pappenhemiaus se subducere , fuga prodidit,internecioni dedit ad ter mule sed Dultra, imo pereundum omnibus, ni DL captos facta vitae venia, ad sua stipendia rece. bus accurreret.Is anceps animi,simulque metu pit.Lipsia Saxoni reddita, qui eo confugerant elaetne illis am is Iis,qui erant robur exerc itus,castra cum sarcinis dimisit. Nummum habes trium-
ipsa si oppugnarentur , defendi haud possent, elialem Lipsiae cusum in quo parma in qua
rarἱ-. inuitus aucti in aciem . Primo linpetu Saxonesti criptum est nomen Dei , quam manui ulti- eiaces . non modicam retulere cladem, sed Pappen L nent Angeli ciuitatem obumbrat,sub lemma
202쪽
te obumbrat.Titulus in,MGeorsus II. Elector Saxonia, bonus miril pro bonore Dei eonuentum halet D.us det nobιs άesideratiamfinem. Ex aduerso stat Victoria eum palma, vel Pax est,sini stra palmam gerens,dextera monstrat Dei nomen, quod ei superstat.Titulus es ,Gloria Deo, quι tantum nos aluit, ut bellum Grat,s donet pacem. Ante cladem ad III.Non.Sextil.Franco- furti conuenerant Catholici , & Protestantes de Caesaris edicto Ecclesiarum spoli s acturi.Volebat Caesar,ut controuersiae ad normam absolutam pacis religionis finirentur. Acatholici tempus protrahebant,tandem victoria re-
centis fiducia., irrito prorsus conuentu discesserunt exeunte Nouembri. Interea φυιlhelmus Hassiae Landgrauius non expectato Conuentus exitu ,domum reuersus,Friziariam Moguntini ciuitatem , Septembri ineunte, & paulo post Fachum expugnat. Gllius Porro Rotem burgo& Vvinsnemio praesidio firmatis, No-rim Nam cum exercitu cingit, commeatum
postulat, cuius periculo copnito Rex omissia Moguntia eo ducere instituit, amicae urbi ope laturus. Tillius hyeme instante Nordlingam
abscessit, & copiis in superiori Palatinatu distributis, ipse cum Fuctembergis in hiberna si
cessit . Rex ea cura solutus ouans,Rheno traie. tur sternere vicarium. Σ--XVII Decemb. frustra resistentibus H, cem .s...ii. spanis,qui in ripa sortiter dimicabant,oppen- Hax ad Rhenum, heimium occupat,coesis qui in praesidio erant. Roslochium , Vismaria Moguntia honestis se conditionibus dedidit. gapolis a Ducibus recus Rex loco quo Rhenum traiecerat, columnam ctoriae intentus,per Miletigi iussit; memoriae ad posteros monumen- hemiam nullo resistentium . Inde quicquid in ditione Moguntina ac Leutomeritio,ac nonni Palatinatu cis atque ultra Rhenum fuit,in Re- Pragam Regni caput, et gis potestatem sine ullo negotio concessit. Hoc tamine intercipit.Ad Banno in honorem Gustaui cuium est numisma ris impetus. Eo se Fabin quo Suecus spetie religionis, religionem cal- copiis aliquot relicta Picat, & quasi auctore Christo, Christi gloria. que strenue defendit.
V ALLENS TE INII NOVUM IMP E IUM
olii δ' tinnita Caesar Lipsiens clade , simulqui l ercitum decernit. Neu uniuerso Proteliantium secessu, tot ho- aptior videbatur,quair
stibus impare Gillo,nouum Ducem, atque era i uis principibus inuisus Tomus VIII seu pars IDOmι VIII.
203쪽
i o 6 . Ferdinandus I I. Occid. Imp. XLIX.
L A . num contentione ab imperio militari remotus; firmandi, delectus Fridiandicos turbare negle- Repudiabat & ipse obtentu quietis, & valetu- xis IcI.Pros igato namque Tillio,Francosurtum siseeust dinis,lum vergente in senium aetate.Cognosce- magna celeritate aduenerat, ur pacis consilia abat inuidiam, qua apud Principes laborabat; abrumperet, & nullo resistente, direpta late. - . non ita tamen ut inuidiae idccumberet, solita Franconia,Francosertum in deditionem acee ' 'ρ' animi magnitudo dabat, imo altitudo cogita- perat:atque inde per pontem, & inedia urbemtionum nuperae exauctorationis labem nouo deductus sine noxa exercitus , eodem di abstergere suadebat imperio . Ne in eundem Hochlla Moguntinae ditionis oppido potitur. tamen casum recideret, verebatur.Propterea Rhenum inde traiecit , ut anno diximus su- ad eum expugnandum Everberocus princeps periori. Hyeme postea sculente, cum Franco- intimi apud Caesarem consilii praeses , qui furtum rediisset , ad eum coniunx Eleoneram assenstemi, animum dominabatur,& digni- Brandeburgica , Friderisus comes Palatinustatum eius praecipuus auctor fuerat,missus est. multique Protestantium procerum accedunt.' Polt varias difficultates, his tandem conditio- Quidam in Regem ossicio , plerique Caesaris nibus praefecturam admisit, etet bellum ouo ipsi obsequium nil pensi habentes, illu ut benignugereret arbitratu ,hyberna militibus distribueret, aliquod &salutare sedus respiciebant, sepolito pacem bellum ipsi daret quibus, ei videretur. timore externi dominatus. Venere & Catholi Factarum bisorum ratιonem nulli redderet. -- corum legati, ut pacis inirent consilia, sed Du- cxx a perium ei abrogari non posset, msi ex mentes an- stra; Nam Suecus, ne omnino pacem auersarite de ea refusetpraemonitus. Caesar,iet eiusf videretur,haec ab ipso praescripta pacis capita istius numquam eastra adiren. Sed Fohemia filius typis impressa vulgauit. r. Imper ale tolleretiareontentus, in aula degeret, usique dum ipse pa- eZctum ; auo bona Ecclesia Iιca post transactι eem Germania rostitu ret. Pro laborum stipendio nem Potoni, occupata restitutiabebantur. 1. In to aliqua ille prouincia in Austriae s ditionibus δε- to imperio liber esset ι incunque R/lgionis naretur; msup r ἐν ab imper o abud dominiumisius: nec ab uis religionem Catholicam colere co-aeciperet ex eis , qua jste erepturus ab hostium geretur. 3. Marcomanis, sy auaris Eohemia manιbus , additurus erat Imperio. 2 na sico l Prarimus rerumf us reddereturiquem ante ex addicta , ipsi met inuito Cafare diuidere postset i citatos, regnante peratore Mathia, tumultus Caesar nulli poenam,vel multam remittere posset, ' habuissent. 4 P nus in suam iurionem rasti. inuito Fridiando. Nihil huic deerat ad sunt a i tueretur.s. Dux etrus Electoris dignitate se Caesaris dignitatem , quam ut Imperiali fron- i abdicaret, qua m Palatinus reciperet. 6.tem cydari redimeret . Indigna laercle ut Cae- ' Vrbi Augustan auri Uset ad pristinam Esar daret, ille peteret.Rard immodicis promis- uarietica religio is Q m,opinionemque reuerti. sis fides extat . Ea cum Principe pacisci licet, i 7. Pambus Iesitis veluti pacis turbatoribus quaeiplum dare non pudeat. Iniquis lima Fer- i Germamaeque calamitatum causis toto Impirio 2Inandus promisit, quamuisse non daturum, I rnterdiceretur.3. Ad imper' talutem tam Catho-ςognosceret, ut hominem tumidum quacum-ibris quὰm Protestantιιus ea nobia, narieraa que ratione ad accipiendum armorum addin que traderentur. 9.Carnsita m minguis occu-ceret imperium . Pata pristinum habitum reciperent. 1 o Rex Su Nouae Fridiandi praesecturae quamuis p meia Romanorum Rax crearetur,utpote de Impe-dagra tenemur . Fama vulgata , ad Gal- m optime meritus , quod Illia ab imminentιbus tenuem, nomen ,trium mentium spatio trigin. perιculis mind carat. i I. Impensae in Imperiatibusta millium exercitus sub signis conuenit: per-j-Lbusfactaenaeipue in Hrtinguis reforman- inde ac si incusso telluri pede, quod ille Roma-ida Reletionis causa sarcirentur . I L. Omma Canui inani iactatione se facturum promiserat, nonicorum collegia aquati Catholicorum , Prote armatos exercitus fecisset erumpere: quo vere stantιamque numero μγlrrentur, Ex his liqui. ς' ineunte , in Bohemiam progressus, praemisso do patct, quo Gus auι spectarent consiliabam
sathia Galasse,quem sibi supremum legatum etiam priusquam litora Germaniae appelleret,
ν e.H. adsciuerat, Pragam ducit Quam cum vicinis eum Proteliantes Romanorum Regrm derat. loc is sine ullo certamine recuperat . Paenituit stinarant.
tunc Suecum Regem, quod nimio persequendi i Coloniensis Elector quamuis humana atq. Tui3 itudio intentus, vel res suas ad Rhaenum i coelestia arma expediret in thollem , militem
204쪽
Catena Historica . Lib. XLIX Cap. II. I97
M scribendo, oratione superos placando, verbo Protestantes bellicos Catholicorum ridebant sil ciues excitando, ne libertatis spetie cacodaem mapparatus,quod Suecorum copiis Reges omnes nis vilia se offerrent mancipia, &vt fidem di- Catholicos minime pares crederet, litallis pa- i istetis ali rueret,quaedam Regis numismata mon- lam insultantes,& insulsis emblematibus. In- baui itrauit, quibus Suecus se praesbyterorum ho- sanat magnitudinis tympanum in cuprea ta- stem palam , ac proinde Catholicae religionis bella incillim plures religiosorum hominum profitebatur; impedire tamen non potuit,quin manus pulsabant: deinde aliquot Antii Fites tria legatos ad Suecum mitterent, ut res suas cum mensa pecuniam numerare in militum stipe eo componerent. Cum venissent subirato vul- dia, ac diplomata ducibus promere videbantu auditi sunt, acribus verbis castigati,quod in tur, quo stolido emblemate quid annuere is, ea urbe Protinantes asperius haberentur.Bene- lent, ipsos sorsam latebat. uolentiam ; quam erga Catholicos simulabat Suo id tempus C,rιctianus Villh lmus tunc seruare non potuit . Leges itaque Colo- Marchio Bradeburgicus Administrator Mavniensibus periniquae datae. tribubus, aut ιώ- deburgensis,captiuus Caesaris, cum in Neostvre ciuιum j,qui Protestantium Religionis essent, diensi iecessii,Catholicae fidei sinceram doctri- prohiberentur,issique tiberum in urbe exercitium nam pia quorundam religiosorum institutio-Rebrionis permiιterent. Legato Regio perpetuia ne percepisset, eandem publice professus est. in urbem locum concederent . Hostes Regis nee Mutationem ne studio euadendae captiuitatis pecunia ree commeatu iuuaret. Urbant delectus feeisse videretur, aequissimo animo passis est , Regi traderentur. Auri Fumma qua Caesarisola ut nihilominus a Caesare detineretur, non sinebatur , Regi daretur. Credebatur Regis in area. Regis Gustaui,& Protestantium dolore . Sed niselle Coloniensis expeditio , quod urbs nec pio,ac magnanimo principi satius fuit, Deo,da praesidio, e munitionibus firmata, illicienti Angelis quam homini placuisse. ιdericus -- maxime praeda,quam in ut in ex se praediui- ro Palatinias qui Hagae Comitis exilium hach rem exules magni nominis deposuerant . Sed nus toleraverat, a Sueciae Rege excitus, adulto sortuna, aut Diui Urbis Tutelares imminens Februario Francosurtum venit , quem Aula ς' ' diuertere periculum . Treuirensis Septemvir Regio titulo,Rege iubente, honestauit. Caet
j cum credidit sub Gallorum tutela immunes tum cur Suecus Coloniam declinaret,quo prPciati, sisas habere ditiones, nonnisi grauissima retu- dae ingentis cupido alliciebat,videamus .coHii. lit damna. Protectionis obsidem dedit Septem- Guliauus Hornius occupatam Bambergam ς' uir arcem suam Confluentinam , quae Rheni quamuis media hyeme, aduersus Tilbum, qui rae; frenum est,& clauis Germanici Imperij. Simul non longe hybernabat, communire instituemue uia addixit in Spirensi Episcopatu suam Philippo- rat; ptiusquam tamen munitiones ad exitum. Polim:sed irrito promisso, quia illa a milite te- perducerentur, Tillius, raptis Propere copiis neretur Caesareo & Gubernator,qui necessaria magna cum clade Hornium Bamberga expel. ad ferendam obsidionem compararat, Gallis lit. Is nucius Regem excivit, ut in cum m id nomine Electoris postulantibus, se in doli fueret. Prosequebantur Regem Fridericus Parum eam munitionem pro Caesare defens las inusi Bannerιus, & Hornius, qui se Regi inarum respondit. Tertium Protectionis pignus itinere iunxerant. Cum his Donauerdam mo- fuit ipsa Metropolis Treuiris, quam volento uit,cui praeerat Rudolphus Maximil. Dux La- Electore, Estraeus Gallorum praefinus XX Am uenburgicus, qui cum locum conseruare dissi gusti, eiecto Hispanico praesidio, per vim oc- deret,praemissis noctu impedimentis, reliquas pauit. ipse copias Danubium traduxit.Ita Rex urbe casaris Caesar interim armato Fridiandis , legatos vacua potitus,dimissis aliquot legionibus, quae lax tiφ ad Italos misit, ut in Suecum solicitaret, qui si minora oppida ad Danubium interciperent , in Germania potiretur, de Italia inua- cum maiore exercitus parte in Sueuiam irrum.
denda credebatur cogitare. Valuit legatio ad pit , ut inde in Bauariam, quam Lycus amnis aliquid subsidij ex errario Pontificio impetra- breui obiectu a Sueuia disgregat.Oritur Lycus dum. Caeteri Italiae Principes praeter Hetruriae ex Alpibus Rheticis, inde Fussienum,Scongam, Magnum Ducem, & Mutinensem Regulum, Landi pergam, atque Augustam praeterfluens, quos secuta est Lucensis Respublica , qui sinis Danubio infunditur haud procul oppido Gi- Caesari ossicia praestiterunt, verba dedere.Hincina. Oppidum hoc obtinebat Tilbus det ructa
205쪽
mittimus ne suorum militum florem absqui
M. ponte,& ripam Bavaricam,Augustam usqui et crebris firmauerat stationibus, eo loci hostem par ha traiecidi prohibiturus . Rex imiadendae Baua- TM riae cupidus,aeshimato loci situ, etsi dissicile vi- ω, deret in conspectu hostium copias trasponere, fortunae fiducia, ex aduersa Lyci ripa, castra sua TιLo opponit . Duo supra sexaginta tormenta tribus in locis disposita explodi iussit in oppositam siluam,& sine interinis ne fulmina re inagna arborum,ac hominum strage est qui scribatinullo damno referunt alii. Ad actis dicunt in flumen trabibus, pontem extruxissedi ut Bavaris visum interciperet, magna excitasse ex viridibus arborum ramis incendi a quorum fumus in Bauarorum ora euolutus,sa-brorum adimebat conspectum. Nonis Aprilis noctem pluuijs obscuram , & turbidam nacti,
pontem conflarunt. Mane surgente Aurora,
plures equitum traiecere turmae, ut operas tue
Tenrur,ac pedites; qui in aduersum transgressi litus ad pontis caput parmulam excisabant, ut reliquis copijs tranulum securum sacerent. Ilias protinus leuis armaturae equites ita
hostem immisit, ut transitu hostem prohibe.rent,& parmulam caperent.Ducem etiam BDuarum admonuit,ut cum reliquo agmine properaret , quod certam spem concepisset viciscendae Lipsanae cladis. Ipse interim explicatam pugnam acie milites animabat . Ex altera parte quatuor muralia tormenta in Pontem, collineauit. Sed densa caligo Suecorum con ius dedita opera occulere videbatur , ut tuti opus absoluerent. Bauaros ter parmulam magno impetu adortos holtilis equitatus eo di ieipso maior , frandi caede reiecit . --ximitiano tamen 1 upcrueniente Duce cum re
liquis copijs , igentibus animis Bauari redintegrant pugnam . Rex iam cum omnibus copijsponte transuectus, inclinatam iam suorum aciem restituit;quibus numero,& virtute longe Bauaros superantibus, pugna recruduit: Tillius animaduerso periculo, cum iam loco sui misi, tes pellerentur , tentauit obequitans animum addere. Verum ibi irrita sunt Ducum horta. menta,ubi animos iam timor inuasit. Instabat iam Suecus fugientibus ubique victor ; Tillius
tormentariae pilae ictu altero crure vulneratus,
etsi diu sortii ime dolorem dii Iimulasset, vehementissimo tamen cruciatu superante vi tutem,deficiens inter brachia suorum ; in tentorium defertur. Adrinsenus etiam vulner in caput accepto, deserta pugna secessit.A DAι-
Duce vagantium amitteret, receptuI cec Init.
Suecus ab insequendis abs inuit ignorantia viarum in metu insidiarum, quia nox incidi Dis. Cecidere ex Tillianis supra mille, Reliqui
desertis castris, Ingolitadium recessere. Memorant alij traiecisse Suecum nullo facto certamine . Immanes cum ederet tormentorum gran
dines, monuis G Itium Maximilianus, Ducis potius,quam militis partes sustineret, neue inter densam missilium grandinem, speculatoris fungeretur ossicio. Ille nihilominus dum pro . pius Lycum adequitans inspicit, quidnam ho-ltis moliretur, catapultae ictu secundum genu dextrum grauiter laesus vehiculo ia tentorium reducitur. Maximitianus vero exploratis D cum consiliis , an hostem prohibere transitu
duxerent, cum eorum animos a praelio cerne.
rer alicnos,quod Sueci longe superiores essent, de Tilli, casias non parum militum animos perculisset,noctu castra mouit,& saluus cum om- 'nibus impedimentis Ingolstadium peruenit, ubi Tillius expirauit magno Caesaris luctu, Bauarique Ducis,atque Catholicorum Princi-Pum,ctuorum causam multos annos felici bel logesserar. Obist militum pater,neque aliter il. los,quam filios appellabat .Religio in Deum, fides erga Caesarem, fortitudo in hostem, constantia in periculis,in aduersis patientia, Perpetuum illi victoriariun obtulere cursum , qui
Vt eum numquam ambitiose extulerat;ita nee extrema deiecit aduersitas.
Postridie Gostauus, quam Maximilianus castra mouerat,comperto discessu, Augu stam Vindelicorum aggreditur ab Acatholicis inuitatus, alliciente etiam loci celebritate, unde commode in Sueuiam arma transferre pote. rat. Ea sine ullo certamine in fidem accepta a eli, ix
mox amotis Magis ratu Catholicis,Protest rates in pristinam libertarem reposuit. Auguste deditionem facile reliqua Suevia , oe inde ad ' et 'Lycum & Danubium urbes secutae sunr, Mem. minga , Campodunum Landsperga, Mundel- heimium,Schongauia, Fusiena, in verba Resisadactae opere corum , quos Gustauus immiserat. Ipse ingesiladium adiit nec sine discris, ne. Ratis ponam cogitabat intercipere propenso in se ciuium studio , nec valido munitam praesidio . Concilium morabatur pons apud Ingolita dium , sub cuius moenibus exercitus Bauari confidcbat Itaque ut pontis usum inutilem Bauaro redderet, munitiones illi perstructas
206쪽
Catena Historica. Lib. XLIX.Cap. II. I po
L A . ctas vano aggreditur conatu. Inde ad ripam , citati correpta tumultuaria manu strenue ' Danubii obequitans,urbis situm exploraturus. inferentibus opponunt. Inde nouis manipulis tui, νε globus tormento emissus equum prosternit il- cofirmati hostem extra vallum eiiciunt magna rualam. laeso vectore. Alia pila CDimyphoro Marchiom fugientium ac contra nitentium clade.Ex ait Maenii caput abstulit. AEL--tianus veris co- ra castrorum parte graue & attrox proeliummiis Ratis nae periculo , immiisis duobus gerebant Vetratin itinius de Galassus & Α- adhuc militum millibus , & quingentis equiti- dringemus, nec contentus Nassenstein .s a ca-bus , firmiori Ratis nameommuniuit praesi- stris depulisse periculum, equitatum emittit,dis. Rex suo discrimine territusonisse Inml- circumgredi terga hostium iubens.Hic exua stadio,in reliquam Bauariam irrumpens, mox castra magno ardore concursum: donec Suecitandishutum. Mosburgum, Frisingliam, Mo- Caesareis ingruentibus ad sylvam se receperoelis nachium expugnat, oc expoliat, opulenti prae- vicinam , ubi a Rege cum aliquot klopetario da ditatus,Monachii in primis, ubi centum, de rum cohortivus delirescente, restaurato breui mutuata quadraginta tormenta bellica minora inuenit, proelio,in tutum recepti sunt. Hic cecidit Fre. σωον .patii. .Postea quorundam ciuium prodente perfidia,idma dus Carasa nobilis Italus equestris legio innotula Bauarum Ducem antequam discede-mnis praesectus,ac supra aetatem, ilicae artis p ret,plura muralia tormenta humi defossa o, situs. Datines Baptista CLesa peditum trinu. ruiste . atque in illorum uno condita esse XXX nus letlialiter vulneratus,Mitzburgi occubuit. aureorum millia. Locum latentis thesauri edo- Cecidere utrimque permulti,sed maior Suec vis, armamentarium se velle inuisere simula- rum clades, ex quibus duo mille desiderantur. viticum venisset,locum etadi iussit,& 8o -- Leonardum Tortiensioniam supremum rei to lora muralia tormenta praecipue illud auro gra- mentariae praefectum, vivum Caesarei traxere
uidum eruit.Interea XII mirae magnitudinis, captiuum . Rex ipse haud periculo caruit vi qui Apo toti dicebantur . Rex relicto im praeteruolantis globi , parte ocreae auulsa. de Meuia Uinariensi. in superiorem Palatinatum dextri pedis pollice leuiter perstricto. Nox de Norimbergam mouit. Iam Maximιlianus Scisylua proelium diremit. Suecis Norimbergam
UUAlenitemius apud Egram calfra iunxerat, reuertis; allensΤNmus, digresso ad sua Baua& Nor imbergam properabant, ut periculum ro,in Saxoniam contendit . Sic grauida armis facerent , α Regem e Bauaria abstraherent. Germania, ubique raptantes exercitus sustin
Rex vero discrimen ratus, ante moenia conse-ibat infelix Saxones in Silesia, Caesarei in Vort-derat in spetiem obsessi. Postquam vero Ban-ilandia,& Misinia, in Allatia & Sueuia Sueci, ad arentis in alia ad se conuenissent auxilia, indi- Rhenum Galli Treuiri occupata populabundignum ratus diutius obsideri, copias eduxit, excurrebant. Rex misso Bernardo Duce Mna-& pugnandi potestatem hollibus fecit. Deir jriensi versus Maenum,ipse transmisso Danubio i is ictabat porro Viasi vitinius, sperans cuncta- Rainam oppidum, quod Bauari receperant, Gaiastionis suae taedio Regem in loca iniquiora pro iiterum expugnat , α Tribunum Castarum 2 trahendum.Simulato itaque metu a proelio a MiGu/belmum Asitsi uallium,quod timore po ,εstinuit, nili quod paucas aliquot leuioris arm jtius,quam vi hostium obrutus oppidum tradi turae turmas ad velitandum emitteret,a quibus disici,capite damnat .In Saxoniam interim du-
ctus , exin properatae mortis habuit initium .isubsidium,magnis itineribus per Franconiam Rex cum elicere castris hostem non posset , in- contendit. d iam Galla soccupato Coburia,' tra callia oppugnare decreuit.Irruit Regis de-igo, mox Chemnitio, dein Huehis iunctus, se sis.e. siderium explorantium error , quia Caelareis quonii Gadtenctern o viam in Misniain ape cu --eastradeseri retulerunt, falsa castrorum spetie ruerat. Vbi coniunctis caltris,acceptoque ad set '' i' deeepti.Milite itaque distributo,audax facinus Panenti is,qui Traiecto rettulus,cx itinere' '' Suecus aggreditur, ipsius etiam Ducibus im- Hildesium interceperat , Lipsam ac dem -- probatum . Eodem tempore dc superari val- lam Saxonum expugnat.Tum versus Lutetam, lum . te tormenta explodii Suec caepere . haud Lipsia procul, Regi in occursuiu ducit. Maior hostium impetus fuit aduersus Ado- Non exillimans fore Gallenstemius , ut Rex au ι caltia,Fordinandi Carasa, dc Comi- proelium iniret priusquam Lunaeburgicas &tis Colorad. iunioris Qui imprQuiso impetu ex- Saxonicas copias sibi iunxisset, Paventiimium
207쪽
pugna nisi victor excesserat. Noctem duxit Ina cum s iis Halam remittit , ut Maurioburgum, arcem urbi impositam expugnaret. Porro ubi adesse Resem,occupato Namburgo, atque ibi Salam transmittere per explora Orem cogno- stit, reuocato propere Pappenseimio apud Lut. Eam consistere,atque opperiri hostium aduentum conllit uir. Papyenhelmius,qui captam Halam diripuerat , pq rritusque copias in hospitia sicuti iussisssuerat a Fridiando , cum ei redeundi est delatum mandatum , adesse uniuersae pugnae cum
Rege discrimen , maxime hilaris ius lit illico milites ad signa vocari , qui partiendis spolijs
adhuc mor s trahebant i veritusque ne pratalium se absente committeretur, raptim tribus
equitum legionibus , dc una sci operariorum collectis iter ingreditur, c teros subsequi iusso .
μ' i Interini V. si Ueιnium angens cura tor querit,qudd non amplius,qu*m decem armarorum mi libus suus constaret exercitus , duplicem fossam , qua Rex venturus necessario erax, ciei suae praeducit, & utramque delectis sicloictariis imples , qui irrumpentem eo equitatum infesta salutatione absterrerent. Lut ZZ
ignobile oppidum decem passitum millibus Lipsa distat. Ad sinisi ram sylva iacet, Interquam & urbem medio campo prope viam, quae Lipsiam ducit , aciem ii iam Fridiandus dispositit . Et quoniam absente Panen Imumilitum inopia laborabat , in sinistro latere, quod ad nemus spectat, impedimenta,& circa ipsa calones equis impositos collocati it, ut hostibus spetiem equitum praeberent. Tormenta maiora septem poli scissas, reliqua viginti fere lloco edito apud Molendinum i fatuit. Aciei si-xus talis crat , qualem optimi Ducis prouiden. tia eligere potuissct Rex porro exercitum ita disposuit . Dextram aciem cum Finnonibus, Smalandis, ac uecis ipse curabax . Sinistram Ternardus Dux ariensis cum Curiandis,Livonibus,& par te Germanorum . Peditatus medium tenebat Duce Cniph A. Rex victoriam ex ipso loco ominabatur, ubi siso Tillio insignem victoriam de Caesareis reportarat. Suis teneram dederat, Deus nobisium.Caesareis Iesus Maria. Fridiandus, qui huius exitu pugnae imperii salutet , suae virtutis famam agi videbat, omnes bellicae Peritiae conatus extendit atque omnem ingeni j visorem collegit ἰ quod cum eo Rege tibi res esset,qui uno Imperiali exercita cccsis, variisq; praeliis,contusis Lustriorum viribus,nunquam somnem, huc, illucque cursitando inuisendis cohortibus,tandis mandatis. Rex prima lucς, plenus fiduciae ut maius adderet suis cohortibus robur, iussit statas preces ex suae superst, xionis ritu ab uniuerso exercitu recitari: ut iniecta militum animis religio faceret audaci res Ita instructa utrinque acie,Rex medio Nouembri anceps utrique parti, & cruentum s ne, sibi fatale atque ultimum praelium aggre. ditur.Prima apud fossas siclopetariorum praesidio firmatas pugna acerrima fuit non ipsa modo inuadentium , sed & propugnantium, clade,quorum maxima pars sicut adorientibus Sureis infesta fuerant, ita & superata iam fos- sa,aut obstricta, aut trucidata est sine commiseratione.Tum equites immissi,inter quos prῖ mus Rex fossam equo transiliens dum suos exemplo hortatur, &voce, brachium siclopeti ictu trai citur, quo vulnere, emanante largiter sanguine, ita mox affectus est, ut linqui animo inciperet , rogaretque e proelio in locum ali. quem securiorem ad curam educi,Ducem se obtulit Franciscus Abertus Dux Saxoniae, sed uterque in Caesaream impacti cohortem , ibi Rex ab ignaris quem impeterent, binis ictibus percussus prosternitur: Sunt qui paulo ante prς-lium cum duobus stabularijs ad quingentos serire passus ab acie sua memorant progressiim,vd locum stat uendis legeret tormentis, ingruent mox nebula, dum incautius progreditur, in turbam Croatarum incidisse,&cum se dedere nollet , ab ignauis multis vulneribus interse ictum,spoliatumque. Mors Regis inter milites vulgata, nouo more, non terruit sed in vindi- es i. etam incitauit. Tanto itaque impetu in Caesa- f. reos itum est, ut frustra renitente Fridiando, quidam sugam spectarent , ni adueniens ina 'tempore Pappen,imius proelium restituisser,
sane longe primo attrocius ; quia alteri pro recuperanda victoria,alteri ut partam retineret, rebus suis desperantium more pugnabant admeo obstinatis animis , ut neque certamen noecturnae tenebrae confusa rerum spetie dirim re potuerint. ad quartam fere noctis horam acerrime utrinque pugnatum est . Pappenheiamius qui non magis in proelium, quam in retem ipsam festinauit,in primo aggrestionis a dore , lethali vulnere secundum remur persos sus, grauitatem vulneris sentiens,sacerdotem allidere sibi comitem voluit. Discedens ingemuit, quod imperfectam pugnam desereri eaedes.
209쪽
etor Ferdinandus I I. Occid. Imp. XLIX.
ε'. - cogeretur, & vicinioribus has supremas vocesse radiando referri mandauit. Dicite Gallen-
temto , me grauIssimo accipio vulnere intertre :hoc tamen maximo omnium foliatio , cruod decedens Catholicam fidem , ac Caesarem liberum ab acerbissio hoste relinquo. Mox animani Christiano ritu expiatam efflauit,copiarum ductor acer, S pugnax militaris virtutis testimonium secum serens in facie,plurimas cicatrices . Eius morte iterum acies nutauit Caesarea . Solus pene Octatulus Pi lommeus cum sua legione inter medios holles intrepide usque ad finem, praelii itetit amissis quinque equis , quibus insederat, tum septies facta irruptione, ac sex Vulneribus saucius optimi & sortistimi militis
ducisque nomen promeruit. Incertam victoriam Voltei Einius hostibus adiudicauit desertis tormentis, loco praelij nocte silentio exce-
clxxxvi dens in hemiam,ad reparandum exercitum. Succi noctem eam in campo, ubi pugnatum fucrat, transegere . Cecidere in acie ad nouem
fere millia cladem pene aequante fortuna . ECaesareis Abbas Fuldensis crucem pie in hostem praeserens, S: 'Berauidus Comes t allem steinius, alij que plurimi illustres prater Paypeuheimium. Apud Suecos Regis unius interi.
Ius caeterorum aequauit miseriam . Annorum
octo& triginta fuit, sed ultimo vitae biennio, quo incredibili felicitate e mari Balthico trans Rheni & Danubis limites totum pene Imperium armis perculit,tantum gloriae sibi acquisiuit, ut paulo ante mortem praesagiret notia sere diuturnam .Felicillinnis cum cilci,cemeritate carere non potuit, quae filia est felicitatis. nam Itante acie cum Ducis obiret ossicium, totius exercitus discrimine, militis etiam gregarit usurpauit. Fatale cum ei esset vincere,nequiit cadere sine victoria . Incertum adhuc,an Prius vinceret, vel decederet Nec patet, cuius manu ceciderit, quasi nec morientem fortuna desereret , sed ut obitum facetct Augustiorem, percussorem celaverit, ne vilis homo gloriari pollet occidisse Regem tam grandem,& militem adeo fortem, ut annuit nummus feralis,quem in honorem Gustaui percussere Galli . In eo elephas draconι incubat, de casu suo subtus oppressum interficit sub lemmate Etιam risi; unera mictor. Secunda Icon fascia praefert intertextam coronis & inspersam sub inscriptione Plures ni fata, SupplePlures poteram, m fata vetarent Addere Iam partas ,eapitique adtrare coronas.
Hanc e symbolicis ipsis notis, quas passim
usurpabat Gustatius,petiere Galli; imo ex insi. gnibus gentiliiijs expressere. Fasciam enim intertextam coronis,alludente ad insignia sua ty-llo gestabat, quo animum exprimebat Martia-em,nisi Prouidentia superna illius vitae filium abrupisset . Tertia Icon manum adumbrat, qua Orbis globum, cui Aquila imminet, apprehendero satagit sub lemmate Virgiliano uippe vetor Fatis. Hoc est
mne era si totum non auferofata repugnant.
Petitur huius Iconis argumentum ex illo spectabili satis euentu , sui pugnae ad Lutete- num initia & praeludia insignivit S ci quippe
vexillum quoddam in quo Fortuna cum Romanis Aquilis expressa cernebatur,Caesaris exercitui prima statim congrcilione raptum , Regi suo repente obtulerunt; ex quo ille auspicatius omen conceperat, se tandem indicem
Imperii Aquilam, & imperialem ditionem ex cussurum. Sed ille, cuius arbitrio consilia homi
num subsunt uniuersa , summus ac sume potens Deus victoriarum cursum abrupit m inime serens ut imperium, quod RomanI nomine insignitur,in era manus perueniret,quae R manam religionem abijcerent; aut in alterius possestionem transvolaret, quam eius domus,
quae pietate creverat,& rcligione hostes Dei,de suos profligauerat. Adiiciuntur Vinnariensis symbola ab eis dem Gallis cum Sureis confaederatis in eius honorem cxpressa. In primo Leo est,qui iaculis reluctatur, & hastis, abyssumque a tergo habet
cum gnome illa ex Ouidio mutuata Turpe referre pedem. In natum dicunt Leoni , ut quia eius collum fibris, de compagibus caret,nunquam ipse a te
go respiciat. ln Vinnariensis itaque fortitudinis lymbolum Leo sumitur. Alterum symbolum Hydra multicipue constat , hisce verbis
expreuum , si incere non numerare Icet. Et an
nuit tot profligasse,quot in Gallos & Suecos insurrexerint hostes . Tertium armato conliat brachio, cum inscriptione ex Lucano petita;Omnia dat,quι iusta negat Quali iniuria Aultriaci Caesi res Religionis iacturam non concesserint, de perfidiam non laudauerint. Omnιa dat, ruiiusta ne at, retorquet domus Austriaca innouatores , a quibus cum hoc vnnm exegissent Carolus V. eiusque succelsores, ut primum μον
210쪽
Catena Historica. Lib. IXCap. II. et o 3
s l. s. Deo,postea Caesari fideles essent; omnia dia
di runt, idest ditionibus suis reciderunt spoliati, quia fidem Deo peierarunt . Ad li istoriam
euini t Non sine pericu lo auensteinio diste eannuit pia a flandes,quq ei ocreas personuitn5 sne timore titi Ducis ind igno;quod amissis
habenis,equo paruerit ferocienti:Sueci receptis tormentis,quae Caesarei reliquerant m regio cadauere, moesto agmine, ac victis propiores noriti Visissenseldam recessere, inde armis atque . vindicta Regi suo,iusta s oluerunt. nam Gu satio Hormo cessere in Alsatia Benset da , Scht- stadiumcolmaria,Hagenoa,priburgum,
IisImo Faudi A in Montein Ducatu Lintsium, Blanhemberga Vuindeca arces Bergenses, in de transmisso Rheno Andernacum I non modico etiam Coloniensibus illato damno. FHerieus Palatinus ope Suecorum de ipse Fran-kentalium expugnauit , sed tristis ob indidem mari FH. Gustaui Regis, sebri correptus, diem obijt su- i pinnum, relicta vidua Elisabetha Carali Re.. ' gli Angliae sorore. dc ex ea decem liberis. Prin-
inviticeps moderatae indolis sed Astrologorum sit Iacia,& aulicorum adulatio in discrimen viti, atque fortunae iuuenem impulit ineautum. Ex quo se Ducem Bohemicae rebellionis praebuit, bello victus,mox resno,atque auitis ditionibus exutus, duodecenne exilium aliena muniscςntia sustentauit. Manssildies, Danici, tandem Sueeorum tumultus in spem veteris fortunae reuocabant, donec occiso Rege, mox ipse est Regis fata sequutus . Hoc eodem Anno sere omnes Europaei Reges funera tenuere. In Hispania moritur Carolus frater Philippi Regis. n Germania Le oldus Archidux. In Polonia Rex Sigismundus III. & succetarem habuit λlium Maduuia IV. Mauritius Hassiae Land-
grauius . Franc ficus VandemsntIus Dux Au με - - Iustis Itaque Regi celebratis,Dux Uinarien. lustrato exercitu,quatuordecim bellatorum' millibus rem Suecleam adhuc stare conspicies nuntium ad Saxonem misit,flagitans,ut copias suas cum Suecis pugna: imminutis coniungo ret; ut Viallensteinium aduersi pugnae sortuna debilitatu non sinerent vires reparare,sed iarumae vicinum prorsus impellerent. Molesta fuit Saxoni legatio. Plurimum Regis mortem ingemui quia Caesaris vires non adeo accisas cognosceret,ut adhuc terribilis omnibus es
possetietia supra modu dolebat electio quod se mus VII seu pars IDomi VIII. Electore repulso , Pinariensim praetulissent, qui etiamsi ex eodem Saxoniae familia .
tamen ob veteres simultates, occulto odio accensus esse putandus erat Metuebat eius virtutem;ne si ille cum Caesarereconciliaretur,vt.bi Electoralem dignitatem quam ipsius maiores tenuerant,vindicaret. Putabat insuper extincto Rese, Suecorum copias difficile posio sustineri, unde in se totius belli molem ruituram. Dissimulabat tamen arcana haec, sed arma sociare recusabat, cum Melius Oxenste nus rerum Suecla rum secundus post Regem arbiter qui a morte Regis Indicto Sischolmiae eoruueritu Christina Gustaui filiae septenni or cisistisadines iuramento fidelitatis addixerat,& bellum Germanicum , in quo Rex sanguinem. & v, β
tam profuderat, omni ope continuandum d creuerat Saxonem adiens, omnibusque verborum lenocinijs animum asperatum delinire studet, armoru potestate,atq;arbitriu penes eii fore promittens ; pro eius commodo magis, quam pro Suecorum gloria Suecos milites pu-.snaturos Saxo se Oxensterni rationibus acquiescere simulans, omnia promittit: re ipsanariensi nunquam sua arma coniunxit. Is por ε xpuna. rὰ ut de Saxonis rebus se sollicitum restaretur , ε admoeo Suecorum exercitu , Lipsiam oppugnare aggreditur .Fuerant ibi a Fridiando pamci pedites adeustodiam relicti; valido tamen pGsidio arce firmata . Post meridiem portae
urbis decem equites accesserunt, qui Caesareos se esse mentiti, ob paucitatem contempti, inourbem admissi vix intra limen illato gradu, militum imparatam stationem ferro occupat τmox succedentibus alijs , momento vigilibus omnibus obtruncatis,in urbem ingressi, semihorae spatio centum Caesareos occiderunt . Necdum noctis appetiuerant tenebrae , culnquadraginta equitum signa in urbem venere
Ducibus Luneourgi Principibus . Copiarum reliquum in suburbiis substitit. Arx supererati, cuius praesidiarii constanti fide strenue Suecos oppugnatores repulerunt, sed amissa spe auxili honestis conditionibus deditionem tamdem secerunt. Simili fato Gygnea, & Ch nitzium desperato subsidio Suecis cessit. Dux interim Lotharingius occasionem bel- li in Suecos quaerens , Hornum monuit, quod cum magnum auri pondus Caesari mutuum dedisset; eoque nomine Benfeldam, Dachste-num,Alsaticam tabernam sibi pignori datam;