장음표시 사용
211쪽
Il Conte Hippolito Estense Tasione con to stendardo dei la Lena. N. Filippo Cospo con li speroni. M. oratio Pacherone coi guanti . Il Conte Hercole Troili con lyelmo.M. Iacomo Troili col bastone. . It Sis. Cornelio Bentivoglio con la Spada. Tuti; otio pari mente erano sopra Cavalli tuiti coperti di vel luto nero infino a terra , con gran Croci di raso blanco Veniva ii Cadiletto , & d' in torno givano cento inca- tucciati deputati a cili con torchi in mano , & dalle inde gli Alabardieri. Pol un Cavallo v uoto tutio coperto di broccato d'oro riccio sonra riccio , & dietro segui vano I Gentit' huomini det Duca morio incapucciati. I Gentil'huomini dei Duca nuovo con te gratu agite. Et alquanto distante Il Conte Nicolo Estense Tassone Maggi ordomo. Pol it Duca nuovo accompagnato dat Conte della Mirandola , & dat Sig. Galeaeteto Gonraga, & gli portavano la coda due suoi Camerieri secreti , & a i lati della sua persona caminavano ventiquatim Paggi , & venu- quattro Stameri con torchi. Appresso veni vano i parenti , ch' erano Il Sig. Donno Alsonso da Este accompagnato dati' A civescovo di Santa Severina. Il Sig. Francesto da Este da Monsig. Rossetii. Mons g. di Casale dat Vescovo Tombesse. Ιl Sig. Hercole Bentivoglio dat Signor di Sassuolo. It Conte Hercole Contrario dat Conte Hercole Ran
I detii parenti erano incapvectati , & quei , che gli
212쪽
I Notari , & infiniti Cittadini delia Terra. Tulli i Magistrati , & i Gentit' huomini , & i Dottori
haveano ii Stameri loro vestiti di nero con torchi. It Cadiletto su portato in tre levate da tuiti i principali Gentil'huomini dello Stato , i quali haveano i loro Stanieri, che alle bande della strada portavano i torchi. La strada , che fecero te estquie , fu dat Cortile alia Plaeteta , & alta piareteita : & di Il alla Campana , vol-tandosi alla Giudecca , infino alle Monache di San Be nardino , & plegarono verso li Stroggi , & andarono alCorpo di Christo : ove su deposto ii Corpo. Le stradedali' una banda & dalPaltra erano tapeZZate di panni neri ; in cima a quali stava uno compartimento d' armeDucali , & d' inscrtitioni , con cornici, sopra te quali ardeano i torchi con giusta distantia , & dalle tande delia via erano fitte in terra te sacelle : & a tuite te finestre delle Case ardeano i sumi nelle lanterne di carta , & i PalaZeti haveano tre, & quattro ordini di torchi Puncisopra lyaltro nella facetata. At primo capo della Giudecca era un'Arco , & un altro ali ultimo capo, sotto i quali se portato ii Corpo,& questi Archi erano neri ornati d'Epitafi , & carichidi facelle , & in cima haveano una altissima cupola tu ita coperta di lumi piccioli , & dentro vi erano Ie musichem este & sunerali , & cost queste musiche , come quelle dei glorno precedente , surono ordinate da M. Francesto Viola Maestro di Capella dei Duca. It concerto di questi due apparecchi su fatio dat SimCornelio Bentivoglio , ii quat , come dicemmo da principio , era stato mandato inaneti dat Duca , & egli giunto a Ferrara , dopo P haver provisto alte cose pili importa ti , ordind la Creatione , & le Esequie net modo , chedoveano farsi.
213쪽
. Habita V. Calend. Decembris M D LIX.
PRAESULI AMPLISSIMO Ioannes Baptista Pigna S. D. inius frater tuus , qui ob singularem suam prudentiam non solum in Galilae Regia erat a secretis Aiapbonis Ferrariae tum Principis, nunc Ducis , sed ejus negotia omnia, uis viversamque aulam fere I Olus admini rabat, pluribus de caussis impeditus Lutetiae Parisiorum morirabatur . Ubi cum ego ad Alpbonsum incitatis equis in Lothariviam tendens, ipsum offendissem , ut amabilissimi Viri , meique amantissimi intima familiaritate fruerer , apud eum aliquantulum fiasere decrevi. Tunc vero accidit, ut, cum ambo domi tuae a caena dormiremus , Orator Herculis Ducis Ferrariae diluculo ad Lucium venerit, promisso nuncio , qui nobis referret , Tabellarium Minnum , arque alterum rapidissimo cursu ad se prο-
214쪽
perasse. Hic inter nos diversae sententiae. Tu ti. nus gravissmum Herculis morbum , indeque ob tum Tabellariorum literis Muscari arbitrabaris ' quod Orator posea confirmavit. Alphonsus itaque ejus situs cum e Gallia Urrhenum navigans in Italiam rediret, iussi, me in ipso it nere Laudationem Patris conscribere , quam heri
in amplissmis Inferiis a me habitam hujus fu-foiciat a meo Principe sebuc mus opportunitate
tibi mitto , antequam in lucem prodeat ' non tam propterea quod mortem tanti Principis euno fueris vaticinatus , quam propter pium illum fer. monem , quem in caena nodcte illa de Animae ivi. mortalitate , deque humanis calamitatibus fecissi. In quo colloquio casu quodammodo de Atesino.
rum , Herculisque potissmum , atque Alphoin Iaudibus mentio incidit , ita ut oratio tua quas funebris fuerit , m matutini nuncii praesaga. His igitur de caussis c multo vero magis , quod me Ludio fratri tuo quas fratrem alterum tibi adjunxi i , vosque ego in rerum actionibus mihi ante nanos proposui ' baec mea prima in Ducis tostri Principatu lucubratio tua erit. Quae quamquam es levis , tuaeque forenti amplitudini , mmaturae prudentiae digniora conveniant ' tamen,
quando occaso nuper oblata ita fert , partum , quem tuum esse necesse es, non recusabis. Vale. Ferrariae IV. Cal. Decembris MLIX. Tom. m. Ο ΟRA.
215쪽
A est , Dux Alphonse , vosque Viri clarissia
mi , humanae vitae conditio , ut non solum variis perturbationibus agitemur , sed etiam interitu celerrimo concidamus , idque rati nis beneficio ante oculos propositum habe mus. Ac molestiae quidem , licet gravissimae , generos spiritu propulsantur , ita ut in adversis felicitas etiam. firma spectetur; sed in perturbationibus perserendis sunt, qui eas sortiter superarint , atque mortem magi S , quam vitam , sint consecuti; interitus vero quoniam vitari non potest, dura omnino videtur haec lex , mortem a nemine appetitam ab omnibus esse oppetendam. Sed Deus
Opti Mari qui eam secit, ei quoque optime providit, ut
videlicet in morte homines non morerentur , qui pro uno tantum interitu triplicem vivendi aeternitatem obtulit , quarum una est divina , altera humana , tertia naturalis . Divina animus adeo perpurgatur, ut Coeleste lumen hauriat , & ad immutabile Beatorum aevum traducatur ; humana ad gloriam virtute, egregiisque artibus comparatam pertinet ; naturalis illa est , qua liberi pro- agantur , ac dignae cognoscitur posteritatis praestantiae ..taque quamquam Herculis secundi Ducis Ferrariae obitum omnes sordido hoc squalore , tenebrosis hisce luminibus miserabilem esse testamur et quamquam improvisum& acerbum hunc casum tacito maerore,& piis lachrymis deflemus ; tamen tanti Principis si pietas erga Deum,. si virtus in agendis rebus , si tiliorum praeclara soboles nimadvertatur , illum non mortuum , non miserum, sed adhuc superstitem , sed vere felicem asseremus ; nosque in tanta calamitate , ac jactura tanto ictu percussi tecti rationis clypeo non prosternemur; quin imo , prima se fus commotione composita , prudenti consilio recreabimur ἀ Etenim fi Uiqui umquam inter claros homines triplicem , quam diximus , immortalitatem sunt assecuti ,
hic ipse Hercules his cunctis addendus est , vel potius
Praeserendus. Primo, quod ejus metatem Superi benigne re-
216쪽
II BAPTISTAE PIGNAE. Greeperint , iis signis existimamus , quae habentur potiora, prout possunt inseriori in hoc orbe cognosci. Fuit enim Religionis observantissimus , omnesque suas actiones , praemissis omnibus , quae ad Divinum cultum , & ad
Christianae pietatis ritus servandos attinerent, 1 emper in inchoabat , proferebat , perficiebat , eique omnia esse profana profitebatur , quae a pulchro hoc instituto recederent , ac tamquam exemplum suis populis expositum universos in se contrahebat , quorum salutis , Deo auspice. auctor innumerabiles sempiternas proborum vitas amplexabatur. At vero sive amabili sermone pios alloqueretur homines , sive pauperes larga elargitione sublev
ret , sive inter scopulos in Catholici Dogmatis fluctibus
Urbes suas sancte regeret , quis eo cum Coelestibus conjunctior ' Nam quemadmodum vas , quod suavissimo mdore imbuetur , oportet esse prius niticium , nullaque t be inquinatum ; ita Hercules Divina gratia illustrandusa cogitationibus , actionibusque suis continuo tenebrasarocul fundebat ; iis certe radiis , eo splendore , ut eius ux , quae in supremo lumine effulsit, huc etiam de Coeo infinitis propemodum scintillis in nostros animos et ais eretur. Immortali vero fama , dum adhuc mortalis esset, fruebatur. Videbat enim , se tum pace , tum bello
optimi Principis partes absolvisse , & saepe in rebus arduis non levia , sed dura pericula superasse , quod vel primo, dissicillimoque eius Principatus ingressu facile declaratur , cum scilicet Caesaris sententia , quam de universae hujus Ditionis potestate protulerat, a Clemente re cusata , creatoque Paulo Tertio Pont. Max. Alphonsus ejus Pater e vita decessit. Per hoc enim tempus Hercules ob sui Regni novitatem , ac novi Pontificis Regnum in gravissimo discrimine versabatur. Ut vero Romam P tiit , Paulum est allocutus ; Neapolim perrexit , Caro lum convenit ; ut rebus adversis fortiter adversatus ex nodorum involucris evasit , magnum suae prudentiae testimonium praebuit , expectationemque maximam concitavit , quae ab altis hisce radicibus educta supremum a tigit cacumen. Negotiis vero cum Henrico ad Taurinos
opportune consectis , nulla Caesaris suspicione , qui perpetuo illum sibi amicum praedicavit , Brixillo in belli angustiis libentissime illi tradito , ita ut admirabilis haec
fuerit Herculis aequanimitas , & tertia quaedam regimio et nis
217쪽
nis ratio , neque Gallorum Regi , neque Carolo adiuncta ; utrique tamen stratissima. Adde Julium Tertium ;:ul de potentassimum Florentiae Ducem; adde finitimos tumultus. Quibus temporibus cum totus terrarum Orbis,& potissimum tota Italia bello exarderet ; cum Hetruriae flammas ipse de suis Apenninorum castris spectare posis et ; cum Parma & Mirandula circumquaque premerentur , atque hostis igni , serroque agros vastaret ; cum tantum Transpadanae orae incendium in tecta nostra impenderet , ut neque Cispadana ab ipso Pado servaretur , Herculis veri monstrorum domitoris virtute non incolumes solum , sed de more Patrio in libero externorum commercio , in solitis literarum studiis , in annua ludorum recreatione tuti , atque selices exultabamus. Hac
autem Civili prudentia hic prudentissimus Princeps Magistratus optimos , & ad justitiam tutandam , quam toto animo colebat , & ad rerum dubiarum administrationis consultationem creavit. Gymnasia, vocatis Philos
phis, Jureconsultis , & Medicis , qui primos Italia: suggestus tenebant , erexit ; superba tecta, ae Templa coninstruxit ; collibus , viridariis , nemoribus , rivis , atque hujusmodi amoenis locis tam pulchre ab illo aedificia sunt decorata , ut natura in hac regione se ab arte fuisse superatam sponte fateatur. Urbes & ampliora castra, quod opus sibi proprium vendicabat , non minus continuo, at que ingenti lumptu , quam egregie , & firmiter , communivit. Atque huic pacis officio morum virtutes , artesque liberales applicavit. Erat enim clementissimus; ut sequitate semper audicabat lenissima; tum vero praecipue, cum capto furente homine , qui insidias in eum saepe tetenderat s etsi adversus ejus votum res successit ; illum Rivum esse voluit. Ab hac benignitate astabilitas disjuncta esse non poterat , qua placidissime suos familiares , ad Cives Quebat , hospitesque recipiebat non sine illa oris majestate ac venustate , qua priscis temporibus Jupiter erat effictus ; omnes autem quasi aureis catenis sibi devinctos , in quam partem mallet, subito trahebat. Neque a perpetuo hoc amabilitatis cursu recedebat liberalitas, non ob multos muneribus quidem amplis cumulatos , sed opportunis atque invidiam superantibus. De magnificentia tum domi , tum soris clara atque augusta quid angusto turbulenti hujus temporIs articulo comme' .
218쪽
inorem λ Quid de celeberrimo eius comitatu , deque R Myio apparatu , ac munificentissimis impensis , cum Luis dovici Duodecimi Gallorum Regis Renatam filiam in
Gallia in uxorem duxit λ Quid de illustri simili actione ,
cum Venetias navigavit λ Quid de eadem , cum Philippus tum Hispaniarum Princeps Mantuam pervenit ad Belgas Carolum Patrem conventurus , & Hercules illi
Obvius occurrit At vero viget etiam , ut nunc reliquos
omittam , Pauli Tertii in hanc Urbem splendidissime recepti adventus ; ac nisi s heu miserabilem casuini J a
cerbus nunc dolor nostros animos perstringeret , quia Pontifex Max. vidit suam Romam in hanc Urbem conis
versam , vigeret etiam illa publica hilaritas ; vigerent illi sesti dies ; vigerent illa hospitia de more triumphorum celebrata. Nostri Principis eloquentia, qtue cum laudandis aliis artibus post superiores virtutes subsequitur, quanta fuerit, ejus domestici sermonis, ac literarum, quas saepissime dictabat , recordatio me nunc eloqui non patitur. A puero Hetruscam , & Latinam purissimam Pleno ore hauserat , unaque utriusque linguae Poesim , cui musicam , picturam , & equestre armorum exercitium pulcherrime adjunxerat , magna profecto feracis in- Renii ubertate ; ac admodum adolescens pro Alphonis Patre ad Adrianum Orationem habuit , qua aureum illud dicendi flumen pollicitus fuit , quod deinde influxit in aures , & mentis penetralia Iulii , Marcelli , Pauli utriusque, Caroli , Francisci , Henrici , Philippi , Maxia
miliani, Senatusque Veneti, cum ad hos Principes se contulit , & cum illis tum publicum , tum privatum seris monem fecit. Atque haec quidem pacis tempore ; belli autem eo major evasit, quo minus prospera usus est sortuna. Ubi enim creatus est ab Henrico Prorex , & a Paulo Quarto , Regeque ipso eorum exercitus Imper tor , continuo orta Romae dissidia. Ad sanctum Quinctinum Momorantii copiae oppressae ; & Dux noster solus quasi in manibus potentissimi hostis. Nam Franciscus Lotharingius cohortes , & equitatum , quibus inopinata celeritate admirationeque incredibili Graias Alpes , & Α- Penninum superaverat , iubet magnis itineribus in ulteriorem Galliam contendere ; quam celeritatem Regia res adversa maxime postulabat . Itaque Pontifex sibi
219쪽
mebat , a suscepta provincia ob Gallicum bellum desistit ; solusque Dux noster , quod ita necessitas serret , relinquitur , & maximi Regis tum victoris veteranis legionibus , atque equestribus turmis circumdatur. Neque illi studium , quo pro sancta Ecclesia tam sollicitus fuerat , tam lubenti , ac generoso animo suam Ditionem , suum caput inter mille dimicationes mille ad- Versitatum telis , ac prope excidio obaecerat, quicquam proficit. Non tam longinquis , quam propinquis , α finitimis auxiliis destitutus , suo aere , suo consilio , suae Virtute , re frumentaria , bellico apparatu Helvetiis , Aquitanis , Italisque militibus propugnacula , Urbes , aditus munit , nova oppida in suorum fronte , & in hostium oculis improvi id construit. At sua tantum servat. Sed & hostes ea sola sententia prius aggressus fuerat , ut
sua tantum servaret. Quod factum miserorum temporum,
maximorum Regum , optimi propositi , & saevissimae sese tunae ratione habita , egregium admodum dici poterit. Tandem vero , postquam diuturnum , atque in dies intensiorem impetum sustinuit , re sua integra , atque incolumi , honestissimis , & Regiis conditionibus cum Philippo mentis acumine, & virtute dexterae, imperioque etiam Philippum , &Alexandrum Macedones aequante, pacem init. Tertia est naturalis immortalitas , quae ex natorum prinpagatione homini accedit, qua aeque, ac duabus superioribus, divina scilicet, atque humana, Hercules de morte triumphavit . Mares enim & sceminas ex primo Valesii sanguinis rivo suscepit, in quorum nepotibus vitam, quam a tam longo seculorum ordine tervata semper Principum serie ea uxit, in sempiternum aevum producet.
Nares , inquam , & steminas ex vere Regio sanguine suscepit , tanta felicitate , ut nulla aetas filios virtutibus corporis, atque animi illustriores viderit. Horum, Viri clarissimi, hie Princeps gnatus Parentem ipsum reddidit beatissimum, qui splendorem suum non modo non extingui , aut comminui , sed in tanto Principe vigere , atque amplificari, antequam oculos suprema die occluderet, prospexit, atque perspexit. Siquidem hic ipse Alphonsus ejus filius, qui Parentem moestissimis , atque amplissimis hisce Inseriis pie prosequitur , longinquas tetrarum OraSperagravit, plurimarum Urbium mores vidit , potentissimorum Regum fuit intimus familiaris , diversa praelia subiit,
220쪽
IO. BAPTISTAE PIGNAE. ars subiit, gravia perpessus est infortunia, ut Civili prudentia excelleret ; ut Regia amplitudine eluceret ; ut suos populos praeclare regeret ; ut universae Christianae Rei si opus esset, consilio, manu, Ope, Vitaque ipsa praesto adesset . Itaque puer adhuc, deliciis omnibus spretis, incietato cursu e Patriae , Parentumque sinu ad Henricum Regem optimum , atque sortissimum , ejusque fraterno amore amantissimum in dura militiae rudimenta properavit . Postea vero quam in Ambianis , quam ad Vertodunum claruerit, & secunda Gallica peregrinatione , cujus ponderis negotia sustinuerit , & tertia , e qua nunc redit, quo gradu in castris sit insignitus, non refero, ne iraesenti Principi praesens proprias laudes , quamquam emper & ubique extollendas, explicem. His de caussis , Viri clarissimi, Herculem beatissimum iterabimus. O beatissimum Herculem numquam interiturum s o felicem eius obitum , qui eo tempore ex hac vita decessit , cum ilium ad imperandum aptum videt, cumque quietum Regnum quietioribus habenis moderatus turbulentum regimen gloriae praemio est expertus . Ubi mentem sensit coelo potius, quam terrae inclinari, atque infigi, sendinuetis, aegrotationum, & miseriarum morbo amisso, lucra.
taque triplici perpetuitate, tranquillo spiritu hinc ad Superos evolavit, anno hoc orbis Regnatoribus fatali; videlicet Pontifici, Caesari , Regi Christianissimo, Reginis
Pannoniarum, ac Britanniae , & Venetae Reip. Principi. O tantis muneribus beatissimum Herculem . At vero onos miseros, atque infelices tanto splendore, tanto Primcipe , tanto Patre orbatos . Per hanc lugentem aram, per funesta hujus loci indumenta , per tot lachrymantia funalium lumina vos oro , atque Obsecro, Viri clarissimi, ut Ducem nostrum in memoriam revocetis, eiusque em-giem vestris oculis intueamini; per Viduatam domum. per vestrum hunc squalorem , per hanc ejus sepulchri imaginem rursus vos oro, atque obsecro, ut quam nobis
astauilis , quam omOibus benignus noster Dux esset , &quam assiduo labore, quotque vigiliis pro sui populi s
lute insudaret , mente evolvatis suavissimam e)us v cem, qua quemque suorum Civium nominatim 1erena fronte compellabat, numquam de animo deponatis ; neque permittatis, mortem illius Viri sormain ac simul chrum corrupiste , cujus integram Virtutem hi parietes,