Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

101쪽

In magno sopore utiliter nuchae applicantur. DLluentia aquosa sola non iuuant, sed, quae stimulant et lentorem, neruis inhaerentem, corrigunt, Vt in fusum merithae et florum sambuci. Incerta esst ad mortem et ad sanitatem dies. Signa bona sunt m ior pulsus impetus et robur, urina magis tincta, Caput liberius. Interdum sine notabiliore evacuatione terminatur hic morbus. Diarrhoea in febre maligna rarissimo est critica. Haemorrhagia quO-que hic periculosissima est. Reprehenduntur ii, qui, cum in miliaribus P. SI.

odor vappidi aceti attendatur, absorbentia exhibeant, acidiusculorumque et agidorum usum plane interdicant. Cadauera enim eorum, qui miliaribus perierunt, cito intolerabiliter foetent et istumescunt. Ergo putredini resistendum est. Retrogressis miliaribus, id quod saepe et facile contingit, inter alia

maligna symptomata conuulsiones Oecurrunt, quibbus nullum efiicacius cum Q. HUXHAΜΟ Dpponere potes: Noster remedium, quam mos inuria, qui sine magno calore miliaria ad cutim derivat, et aequalem, blandum et lenientem sudorem, quem tranquillus excipit somnus, excitat. Petechiae raro pedes occupant. Si in facie ap- p. parent, periculo sunt pleniores. Oriuntur saepius ex primis viis, non lassicienter depuratis. Rarissime petechiae cum levamine Cernuntur. Cl. S xv I ET EN et STOERCK autem criticarum petechiarum exempla enarrarunt. Frequentissime petechiae superueniunt febri putridae, rarius maligna rarissime inflammatoriae. Quapropter quoqu*febris et primarum viarum ratio dirigit petechia

rum Curam.

102쪽

P. 9 Q. Variolae epidemicae vernali tempore ingredi uim

tur, aestate maxime grassantur, minuuntur autumno et vix hyeme occurrunt. Sunt malignae et benignae. Sunt et variolae, verrucarum formam ha bentes, nec suppurantes, sed exsiccatione sere una terminantur. Periculosissimas iudicat Noster crystallinas, quarum pustulae ichorea et glutinea materia repletae sunt. Adultis et stricta fibra praeditis suadet Noster serum lactis cum spiritu vitrioli,

ad sortiorem acorem paratum, eius que remedii utilitatem laudat. Tentata est Viennae insitio variolarum cum felicissimo eventu. Eius arcanum a Nostro cum Cl. ae I S S o T in eo cernitur, quod variolosum virus indatur corpori, omni rigiditate, laxi tate, debilitate, obstructione, cacozhymia, Viru, omni labe vacuo breuiter corpori sano, sed non athletico. p. Io I. Morbilli regulares quarta die prodeunt, ut maculae paruae, pulicum morsibus similes. Symptoma, quod maxime aegros turbat, est tussis, quam, si sicca est. inspiratio vaporis aquae calidae iuuat. Vbi morbilli pallescunt et exsiccantur, sunt purgam tia antiphlogistica exhibenda. Cauendum etiani est, ne aegri luci exponantur ob oculos illachrymantes, morbillis superuenienteS. Oculorum enim labem et pectoris morbos cum tu sti facile relinquunt morbilli.

P. Ioy. Erysipelas in viceratum, et non ulceratum diu, ditur. Stibium diaphoreticum non ablutum Commendat, illudque abluto multum praefert. tale ne saturnina in erysipelate, cum Cl. BRAΜBILL A non commendat; sed caute hic cum externis

103쪽

remediis versandum esse monet, quoniam facile, Violeosa, pinguia resinosaque, erysipelate retrocedente, gangraenae aliisque incommodis seruiunt. Scarlatina est frequentior exeunte aestate, et ius P. IIS moribus familiarior. Diuiditur in sporadicam et epidemicam, malignam et benignam: circa aequinoctium vernale frequens et contagiosa cernitur scarlatina. Uberius eas descripsit Cl. PLENC ' . Non raro post fugatam scarlatinam valentes viribus labuntur, et leucophlegmatici fiunt, cum lotio, loturae carnium simili, interdum sanguineo, cum et sine sebre leucophlegmatica, et nisi tumor leuco- phlegmaticus saepe per totum corpus cedat re

mediis, serum ad nobiliores partes fertur aegri que comatos, conuulsi, apoplectici aut suffocati pereunt. Pauca hic et Noster de febre urticata disterit. De caussa proxima febrium videtur Nostro pr0- p. III

babilis sententia Ill. v AN A IETEN, eam ne vis et liquido nerveo inesse. Caussae remotae et

praedisponentes variae sunt. In frigore febrili impida Noster suadet, ut insusum florum sambuci,

decoctum quinque radicum aperiensium, ad tranS- spirationem promouendam. Autumnales febres potius purgantia ferunt, quam vernaleS. Verna' les in sanguineis facile in inflammatorias mutantur. Quapropter tum opus est venaesectione. Sed et in autumnalibus vena est secanda, urgentibus symptomatis. Varia dosis corticis Peruviani est in febribus. In quotidiana sex drachmae, in tertiana uncia, in quartana uncia una et dimidia tempore apyrexiae dentur. De pessimis malis timet Noster ex

intempestiuo laudati remedii usu.

104쪽

P. I 3 . Interdum febres intermittentes pleuritidem, choleram apoplexiamque mentiuntur, quae redeum tibus grauibus symptomatis, subito cortice Peruviano sunt debellandae. Conueniunt et optata cum cortice in febre, a terrore, et animi pathemat,bus profecta, potissimum in hystoicis et hypochondriaci S. P. I T. Visceribus chylopoeis laesis, frictiones, ieiuno homine, per totum abdomen pannis asperis laneis mirabiles praestiterunt effectus, inprimis sumo accensi succini, mastichis cet. addito. Id quod et b. V AN S IET EN probat. Pertinent et huc inunitiones cum unguento de althaea etc. in obstructionibus infimi ventris, febres intermittentes comitantibus, uti supra a Nostro est com

memoratum.

105쪽

Aduersaria medico practica. Voluminis II. Pars I. II. III. IV. Lips. 177 I et 177a. 8-

Indicamus nunc alterum volumen huius continuati operis; cuius instituti rationem reddidimus, cum primi voluminis summam breuiter traderemus I. Prima pars continet sequentia: P. II) Obseruationes de materiae arthriticae euotutiin P. Sne. Monuit b. LVDWyci, se, dum in horum adversariorum primo volumine ' de euol utionibus corporis animalis in uniuersum, et speciatim demo bosis ageret, non, nisi generalem euolutionis ideam, delineasse, et ad veram euolutionum indolem debniendam omnino necesse esse, ut specialius examen instituatur, varia euolutionis exempla in phaenomenis tradantur, inter se comparentur indeque vibterius definiantur. Quapropter secum constituit, selectas doctrinas, euolutionum ideam illustrstiates, easque euidentes sub examen vocare. Ac ad primum huius doctrinae specimen edendum selegit Noster arthriticum morbum, cuius indoles in mixtione materiae morbosae, admodum obscura est. cum fixa sit atque volatilis, aliis atque aliis caussis Signatur, et contagio haereditateque propagetur. Differentiae enim huius morbi prosecto cernuntur in morbi arthritici genesi eiusque varia euolutione, et habituali tandem confirmatione: indeque varietas symptomatum, huic morbo superuenientium, pendet.

106쪽

p. S. Agit igitur b. LVnW1 a primum de morbo,

per varias generationes mutato: dein de morbo arthritico latente, sub varia febrium specie moto et euoluto, atque ita viplurimum exitioso: rursus de materia arthritica, in senectute imperiatate mota, et sub varia symptomatum serie tandem vita misere finita. p. 6. Progredimur ita cum Nostro ad arthriticos modibos, per successivas generationes mutato S. Pater podagricus progenuit duos filios, nimis molliter amatre educatos, vino et veneri praematurae dedi tos. Natu maior sine prole et in flore aetatis de . sit rebus humanis interesse, morbo Cl. Auctori non satis noto. Natu minor quiete, somno az vino usque ad ebrietatem, ter saepe de die expertam ac toties somno discussam, delectatus, variis pod gricis insultibus diuexabatur, et quadragesimo aetatis anno apoplexia ita tangebatur, ut paralysis insa

nabilis superesset. Hic ex duplici matrimonio fi lium et filiam reliquit. In hac vestigia morbi ar thritici non desunt, et in senectute, quam adepta est,

eadem sentit; ille vero ex podagra mota et retrocessa optima aetate non diu post celebratas nuptias obiit p. II. Feminae rarius quidem podagra quamquam laborans, nec vera morbi continuatio a matre ad liberos propagata Nostro constat; tamen seminae reminiscitur, et sexagesimo sexto circiter aetatis anno

adhuc podagra et inprimis chiragra nodosa age.ctae, cuius liberi, ante morbi ingressum nati, vegeti et sani, post accessiim autem morbi parti, sine vestigio quidem mali arthritici erant, imbecilles tamen a puero inter vicesimum et trigesimum amnum obibant. P. II. Morborum arthriticorum essectus quieseere,

vel ad tempus supprimi et latere, tandem tamen ex improuiso saepenumero euolui, et subitaneam

107쪽

mortem inducere probat b. Lu D xvi; duobus texemplis, in quibus materia morbi arthritici latens nullo modo cognita esset. Alius post initum matrimonium febre continua, catarrhali simili, laborare

videbatur; alius febre intermittente tertiana. Am- bo autem ex materia arthritica tecta. subito euolmia et ad partes nobiliores delata, sub variis febri libus motibus, quorum summam attentionem suadet Noster in his morbis arthriticis, mortui sunt. Qua occasione etiam Cl. Auctor obiter monet, P. I 7. matrimonia senum, arthriti eo morbo affectorum, et in moderato usu veneris arthriticos insulius graviores ac breui exitiosos reddere. Progreditur Noster ad arthritiens morbos im- p. 22.

persecto motos, et sub insigni symptomatum varietate exitiosos. Vir viplurimum sub catarrhalium affectuum specie patiebatur arthriticos dolores. V PS enim praeter tensiones, inprimis crurum lassitudinem et immobilitatem, nihil habebat, de quo conqueretur. Paullo post herpete, cachmia, totius corporis inertia et aliis atque aliis symptomatibus, sine vero insulto arthritico viribus exhaustus et languidus periit.

Alius, mercaturae deditus, et idcirco itineribus P. 26. saepe defatigatus, interea satis validos insultus a thriticos patiebatur. Post annum autem quinquMgesimum quartum quieti, cui sese dicauerat, atque diaetae ordinatae adscripsit, quod per decennium nulla arthritica incommoda percepisset. Bene enim interea valuit; iracundia tamen facile poterat

commoueri, VSque ad sexagesimum fere annum,

quo de variis catarrhalibus affectibus conquerebatur: quibus et medicus occurrebat, nihil cogitans de caussa praedisponente arthritica. Accedentibus

variis sympsimatibus, lan Ruoribus sinu febre, noctibus inquietis, subitaneis sensuum obnubilati onib

108쪽

P. 29.

bus, scintillantibus radiis, oculum agitantibus, aliis

que, b. LVD IG consilium exigebatur. Qui, in scrutinio caussarum versatus, respexit ad materiam arthriticam antea praesentem, nunc latentem,

eique methodum medendi accommodabat. Nihilominus redibant symptomata capiti molesta, inter quae unum ab aegro ita describebatur: non flamma est, sed sensus halituosi calidi, quale ex prunis vehementer incandescentibus surgeret, qui ex abdomine per pectus ad caput uniuersum ascenderet, nec nisi quiete in leἴhulo, et oculis, sine somno clausis, et liquore cornu cerui succinato supprimi posset. Atque ita misere et anxie vixit, et vires mo bo, et senio prostratae, nullos motus regulareS pe mittebant. Interea autem calculos ducebat, suisque negotiis intererat usque ad annum sexagesimum

octauum, quo languidissimus lectulo detinebatur,

nec amplius nutrimenta concoquere poterat. Lenta autem mors et minus tranquilla continuis tensionibus cum in uniuerso corpore, tum in capite inprimis et incompletis conuulsiuis motibus vitam per plures annos traxit. Tandem clamores tristes

tantum emittebat, interdum eiulabat, nec placide ita exspirabat. Ex sequenti exemplo patet, ulcera crurum materiae podagricae vim supprimere. In senibus lenti et imperfecte moti morbi arthritici pariter occurrunt, quibus alias podagra regularis sanitatis optimum praesidium, atque longaevitatis caussa censetur. Vidit Noster senem, qui diaeta ordinata ad septuagesimum secundum almnum peruenisset, sub regularibus et annuis propemodum podagricis insultibus, tandem autem mombo lento, ex incompletis crebrioribus podagricis paroxysmis nato, anno septuagesimo Octauo aetatis succubuit.

109쪽

Commemoratis adhuc aliis exemplis suppressae p. 4 ,

materiae arthriti eae in senili aetate, addit b. Lun- v I G exemplum excitatae in sene. Cum enim vibrum, ex haereditate arthriticum, accedente septuagesimo secundo anno, imbecilliores ac antea quidem, attamen crebri 0res pati oportebat insultus arthriticos, medicus dissuadebat vini potum. A qu postquam aeger prorsus abstinebat paroxysmi leviores quidem, sed vires vitae imbecilliores redde

bantur. Advocatus tum b. LVDwI' vini optimi moderatum usum ei concedebat, inde dolores arthritici acerbiores fassi sunt. Pertaesus autem huius remedii, dolores augentis, rursus a vino abstinuit et insultu apoplectico, a materia arthritica,

ad caput delata, ex hac vita discessit. Quapropter Nostro videtur tutius, analepticum vini haustum, ut lac senum, iis propinare, et dolores subinde excitatos patienter serre, nec diaeta strictissima paroxys mos imminuere. Morbus enim nihilominus ita supprimitur. et Oratio de neglectu contemplationis naturae, P. 4 caussa neglectae medicinae, mense mala Uy68. in δε-

temni doctoriis inauguratione recitata. Εna ratis caussis, quae impediant naturae contemplationem, atque in vita varia hominum et inprimis educatione non semper probanda potissimum cer

templatione, neglectum medicinae derivat, idque ipsum ex methodo discendae medicinae, ratione eius faciendae et tandem cultura, a variis inuentoribus et professoribus suscepta, declarat. Neminem Noster ad studia seueriora, et disci- p. sa. plinas altiores addiscendas aptum iudicat, nisi ingenio ad res naturales contemplandas instructum, in quo omnis omnino doctrinae initia posita sunt. Ita

110쪽

Ita enim tiro medicus grata rerum varietate, quas offert scientia physico mathematica, historia n*tu Tali S, anatonae, Chemia, et quae porro ad medicinam recte colendam, faciendam et docendam scitu sunt necessaria, saepeque a discentibus pariter ac docentibus negliguntur, facile allicitur. Sed quam saepe educatio, opiniones, hypotheses amorque singularis in hanc vel illam medicinae partem discentium et docentium impediunt rerum naturalium contemplationem, iisque neglectis, neglectum medicinae insimul inducunt lP- Sῖ. Quemadmodum igitur in illustribus nonnullis academiis nullus ad altiores disciplinas admittebatur, nisi ex scholis philosophorum tentamine rite instituto dimissus esset: sic nemini ad medicorum

sch0las aditus largiretur, nisi, qui in vera naturae contemplatione versatus esset. Ita quidem pauciores forte medici dimitterentur, tales tamen,

quales in vera systematis medici, ad naturae ductum compositi, consideratione confirmati essent.

p. 69. 3) De D taci iudicio vulgi super vi imaginationis

maternae in fetum 9seruata quaedam . Cum de vi imaginationis maternae in latum, cui vulgo omnes deformitates et laesiones fetus adscribunt, alio atque alio modo eruditi sentiant, atque dubitent, b. LVDWici nec in assirmativam, nec in negatiuam sententiam transiens, iudicium suum hac de re potius suspendit, atque hic obseruata tantum quaedam proponit, ex quibus elucet, esse quasdam corpusculi embryonis mutationes, quae, etiamsi imaginationi maternae adscribi soleant, nihilominus ' Est prolusio academiea 17s9 edita, passim aucta.