Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

71쪽

VII. Selectus medicamentorum rationalis tam simplicium, quam compositorum in duas partes diuisitis: scripsit CHRISTIANUS PHILIPPUS HER IGIVS, med. do fh seren. princ. ab Imhenlohe etc. a consiliis et te

rae Waldenburgicae praesecturarum physi-

giae Francos ad Viadr. assessor. Ienae, apud Christ. Henric. Cuno, IIII. 8. P gg. 136. praeter dedicat. Praefat. P. argum. et indi Inter alios huius generis libellos non vltimum locum hic promereri nobis videtur. Ac potissimum quidem, cum recentiorum inuenta hic quoque sint commemorata, inprimis Stoerchiana, quorum et nonnulla laudauit, multaque obsoletae et inutilia remedia praetermissa. Plane enim omisit terras lapidesque omnis omnino generis: item marina. Pauca e mineralibus et animalibus, plurimae vegetabili regno repetiit remedia, historiamque naturalem et chemicam explicationem ideo negle-γit, quod practicam materiae medicae partem hic

solummodo Curis.

Inter acria resoluentia, quae primum caput sistunt, inuenimus quoque castoreum, moschum, assam laetidam. Castoreum Nostro nocivos edidisse effe-Ectus, non semper utiles videtur. Vetustum enim et rancidum plerumque occurrit, ventriculum hinc onerat, bilem exaltat et putrida generat. Mο- selius apud Nostrum est incidensi nervinum et Co diale, gustuque acre remedium. Assa foetida est incidens, roborans vermibusque inimica.

72쪽

p. II. Dein sequuntur a ia purgantia et emetica, adstringentia, subadstringentia, aromatiza s. aromata, balsamica, partim resoluente gummosse benigne babsamico, partim oleo et resinoso fragrantiori stipata, subadstringentia dissoluenti acido saponaceo iunctis, ut famarindi; vel dissoluentia saponaceae indolis dulcia, quibus adscribit Noster mannam, mel, passulas; dissoluentia saponaceae indolis amaricantia amara sortiora tonica, inter quae reperimuS amygdalas amaras; resoluentia mineralia insipida, ex quibus cinnabarim nativam e. gr. CommemoremuS

leniter resoluentia, humectantia nutrientia, muci-laginosa s. emollientia et tandem narcotica, quibuSadnumerati sunt a Nostro flores papaueris erratici, semina papaueris albi. NOS vero, cum non omnia quaeque possimus hic breuiter, uti constitui- mus, tradere, de nonnullis singulis videamus. p. 3 P. Cortex Peruvianus specifice agit contrai morbos periodicos omnes. Solus exhibitus totam

quidem paginam saepius absoluit, sed magis efficax redditur, si cum aliis commiscetur. Ita in febribus

exanthematicis putridis cum camphora et acido quodam, in malignis intermittentibus et tussi conuulsiva cum sulphure antimonii aurato et mos cho, in inflammatoriis cum nitro, in tuo venerea et verminosa caussa cum mercurio dulci, in viscerum labe et obstructione cum rheo et marte, in scabie cum floribus sulphuris et in tumoribus cum squilla. Hic cortex solus magnum remedium, neC Vnquam Πομxium est. Non tamen singulo indiuiduo, neque omni morbo medetur: innocuum quidem, at non uniuersale est remedium. Plethora et primarum viarum saburra corticis effectui ossiciunt. Cum Ill.

A ROSENS TE IN externe imponit ventriculo corticem, eum vino s. aqua in pultis formam coctum, porro et in enematibus eum commendat.

73쪽

Staphilini, alias dauci, inferne in morbis pectoris, P. 4 .ictero et hectica abdominali praesto sunt, nec non zX-terne in cancro dolores leniunt. Semina hyoscyami in mania prosunt. Huic simile est remedium stramo nium. Conuenit mulierculis, quae optum non sexunt, clavo hysterico laborantibus. In parte secunda composita et praeparata e0Π- p. S7tinentur. Atque hic acria resoluentia; emetiea, Purgantia et laxantia; adstringentia; subadstringentia aromatica, balsamicaque; subadstringentia, dissolvente acidos aponaceo; dissol uentia saponaceae indolisdulcia, et acido dulcia; dissoluentia, saponaceae ii

dolis amaricantia tam gummosa, quam salina; am xa fortiora tonica; resoluentia mineralia; leniter resoluentia, humectantia et nutrientia; mucilaginosa seu emollientia, denique narCOtiea. Era quaedam exempla: Aqua e. gr. Vulneraria p. 86. mineralis, qu e constat ex saccharo saturni, cam- Phora et aqua fontana laudatur in cancro aperto

mitigando, eique limites ponendo. Infusum picis liquidae est liquor balsamicus, p. DOblande resoluens, Urinam potissimum promouen S, conducit morbis pulmonum, arthriticis, scabiei, obstructionibus abdominalibus etc. Dosis est manu et vespere ab unciis quatuor ad sex et vltra. Cormponitur ex aqua communi et pice liquida Noruegiae,

vel ex resina pini purissima. Aqua terebinthinae acida picem liquidam puritate et virtute balsamica

antecellit. Oleum cerae commendatur externe in fissu- p. II7ris labiorum et papillarum, tumoribus et pernio'nibuS. Cremoris farfari partes quatuor et vnst bora- P IδScis sistit cremorem tartari solubilem, cremori tar-

74쪽

tari, praeter solutionem promptiorem et faciliorem, non absimilem quoad effectus. Finem imponit huic libro index nonnullorum librorum chemicorum, pharmaceuticorum practizorumque, in usum huius libri perlustratorum. VIII.

rismos de cognoscendis et Curandis morbis. Tomus quintus. Lugd. Batav. apud Ioannem et Hermannum Verbeeli, I77a. q. cum priuilegio pr/epotent. ord. Holland. et sistisiae, pata. 69 I. praeter praefationem, indices Auctorum atque rerum. NeC non I ERR MANNI BOERHAAvE libellus de materie medica et remediorum formulis, quae seruiunt aphorismis de cognoscendis et curandis morbis. Absoluit itaque b. v AN sW1ETEN hoz opus

intra triginta fere annorum, cuius utilitas Omnibus constat, cuiusque lectio neminem poenitebit. Incipit quintus hic tomus a varioli S, praefatione praemissa, quae quadam ex parte insitionem Variolarum, curam praeparatoriam, quam non nimiam esse oportet, atque usum liberi aeris in naturalibus aeque, atque artificialibus spectat. Dein morbi epidemici pertractantur, nec non de Calgulo, lue venerea, raehitide, rheumatismo que agitur. Nos vero, uti

eum praecedentibus est factum, de nonnullis singu

75쪽

singulis videamus, salvis breuitatis legibus nostriS. Omnis omnino aetas variolis est obnoxia. V, p. 8.dit Noster sexagenarios et Octogenarios seneS Variolosses. Sed nunquam l . SNIET EN in numerosa praxi triginta annorum spatio, bis variolis laborantem aliquem vidit. Id quod tot affirmant, quot negant medici. Gravidas porro variolis laborare expertus est , nec non fetum in utero. Id

Variolosus morbus sanguini talem inducit spis- p. x situdinem, qualis in morbis maxime inflammatoriis obseruatur. Quapropter optimum pro h OC Ino bo, naturali et artificiali modo cum corporibus communicato, tolerando vitae stadium videtur esse, quod inter quartum annum absolutum ad pubertatem fere intercedit. Praeterea et tunc dentitio nequit mala augere. Interim tamen et senes, rigida fibra praediti, satis frequenter ex hoc morbo eme gunt, quamquam mollis et laxae temperiei hominibus mitior ille contingat. Inter multas sententias de contagio varioloso, p. I 6. quo sine dubio variolae propagantur, habet et Cl. HAH Ni 1 '' opinionem, quae potius Nostro ingeniosa, quam vera, non prorsus inutilis tamen videtur. Lectu digna inprimis corollaria sunt de contagio, quae addit b. s IETEN. Contagium variolosum diu et superatis variolis nocet. De pabulo seu fomite varioloso cum agitur a p. 3 Nostro, videtur ei contagium variolosum non assimilare sibi tantum certas quasdam humorum mol

76쪽

culas; sed omnia fluida et solida corporis posse eo

rumpere. Id quod et ex insitione variolarum quodammodo patet. p. 63. Semper b. SWISTEN suspecstum fuit in praxi, si variolarum morbus cum acri et immani lumbagine inciperet, ita, ut aegri, prae doloris acerbitate, corpus mouere non possent, si subinde mitescit et per interualla recrudescit, praesentibus febricula Ioni, et pulsu paruo et debili sine celeritate. Prodit enim haec lumbago maximam variolarum malignitatem. P. S . Ultimus inflammationis exitus, in scirinum nempe, in morbo varioloso proprie non obseruatur quidem; attamen habet et ille locum, si pars inflammata glandulosa est. Variolarum enim species obseruatur, uti et Noster in sequentibus docebit, in qua papulae n0n suppurans, sed indurescunt et verrucas callosas referunt, sicque utcumque scirrhos imitantur. Inde et apparet, morbum variolosum

inflammatoriis adscribi posse, licet multa habeat peculiaria, per quae ab aliis inflammatoriis distinguatur. Notat Vero Noster, tum contagium se brim acutam Calidam excitare oportere; non autem

virium prostrationem, et frigoris potius sensum, quam aucti caloris inducere. P. s S. Largitur quoque Noster febrem variolosam sine variolis. Constat porro, variolas oriri a contagio, quod applicatum corpori, venenorum instar, agit. Ex historia autem venenorum probabile vibdetur, singulum habere suum antidotum. Quapropter poterunt varia tentari circa variolosum experimenta, et sorte inueniri quid, quod hoc venenum domet, sicque morbum hunc variolosum in ipsis incunabulis suffocet. p. 6 r. In vari0lis profuisse mercurium dulcem exempla hic enarrantur, ex quibus patet, variolaS vel pauci L

77쪽

pineissimas, Vel nullas sequi mercurii dulcis usum. Nee minus stibii vires huic morbo conueniunt, imprimis, si cum argento vivo, seu eius praeparatis unitur, ut aethiope minerali ' , cinnabari anti monii e s. p. Venaesectionem, quam b. V AN S 1 ET EN et p. 67. ipsis maculis variolosis iam apparentibus sine ulla eruptionis turbatione instituit, dirigere oportet febris vehementiam. Nec putat Cl. Auctor, OmlaeSpapulas suppurare, sed multas apparere quidem, sine suppuratione tamen resolui. Pari modo febris

variolosae impetus et vehementia methodi medendi electionem iuuant. Antiphlogisticam medendi

rationem plerumque exigunt variolae, interdum tumen essentia alexi pharmaca AHI II, quam et noERHAAv Ius suasit, vel tinctura croci, a Nostro cum fructu propinata, ad variolas formandas requiruntur, febre minus valida, quam opus est, Praesente. Variolas et infernas corporis partes Ozeup re, p. 73, videtur Noster asserere, id quod non omni omnino exceptione maius est ' . Quando numerosissimae sunt variolae in cute capillata capitis, et, capillis densis tectae, vix apparent, tune obseruauit NO-ster deliria satis valida et capitis intensos dolores. Tum Noster crises variolarum accessorias pem p 88 fractat, di arrho eas, haemorrhagias saliuationemque.

Haemorrhagias narium non adeo timet Noster, nec

menses; grauidis autem ingens periculum imminere credit, si variolis corripiantur. Abortiverunt plerumque et perierunt quoque. Vnius gravidae narrat Noster hic rarum exemplum, quarto mense grauiditatis variolis assectae, quae conualuit,

et vid. comment. nostr. Vol. XVIII. p. 41 Q vid. ib. P AII

78쪽

et debito tempore sanum satisque robustum seium peperit, licet ipsa tenella esset saliuationemque copiosam a die nono morbi usque ad diem vigesimum cum aphiis saucium et oris, laesaque deglutitione toleraret: item sequebatur per triduum di rrhoea

valida, quid, quod sanguis incepit fluere de utero vigesimo secundo die, sequenti cessabat, quarto die

redibat.

P. 9O. Has euacuationes sanguineas, variolis superumnientes, plerumque salutares esse, symptomata lenire minuendo calorem et sebrim largitur Noster, modo nullam humorum resolutionem prodant.

Qua oecasione de stillante sanguine ex oculo, e. s p. in variolis, nec non ex ipsis papulis disserit, sanguinemque Per Vomitum, urinam aluumque exiisse in variolosis monstrat. p. 97. Videntur Nostro saliuatio et tumor manuum pedumque inter diuersas vias, quas natura assectat in inliteria morbi variolosi e corpore eliminanda, numerari debere inter salutaria haeC naturae, mombo medentis, conamina: licet ignoretur caussa, cur

haec critis accessoria variolosa per saliuales ductus fiat. p. 9'. Vari0las discretas, paucas benignas, pisi subgrandis magnitudinem aequantes, Noster vidit, nec non maculas liuidas, letales, variolis discretis malignis interspernas. Porro obseruauit benignas Variolas, nono die morbi suppurantes et arefactas, decidere. Variolas bonae indolis materiam, puri similem, continere oportet: semper periculosum est, si ab hac Conditione recedit, uti apparet ex crystallinis, sili- quo sis, verrucosis et id genus alliis ' . intumescentia partium variolis obsessarum, prodit vires vitales validas. Miliaria rubra et alba variolas vel comitantur, vel eas sequuntur, non raro sine peri

79쪽

culo. Plerumque hoc euenit, euacuatione primm rum viarum non curata, de qua in Omnibus exanthematicis morbis olim magnopere timebant.

Bona fide testari posse Nostrum legimus, quod P. I it.

in numerosa praxi pulcherrimos essetfus viderit optatorum in curandis variolis : idem nouit contigisse aliis egregiis medicis, quibuscum hac de re saepius egerit. Aluum constipari a narcoticorum usu eertum est; sed clysmata, serum lassis cum tDmarindis facile hic iuuant. Etenim alui perpetuam constipationem in variolarum curatione valde no- aiam iudicat. Pus variolosum, a venis bibuliS reserptum, et p. II circulantibus humoribus traditum, potast sanguini purulentam cacozhymiam inducere, plurimaque mala producere, ut febres pessimae indolis, deliria ferocissima, suffocationem subitaneam, tabem, vom, tum, dysenteriam, hepatitidem, quam Noster post pessimas confluentes natam vidit, et icterum. Di versitas horum malorum pendet praecipue a partirebus et cauis corporis humani variis, in quae derivatur haec purulenta materia. Felicior vero puris variolosi resorpti motastasis est versus exteriorem corinporis superficiem, aut artus. Vidit cubis et genuum anchylosin, anthraces, ulcera sinuosa et curatu difficillima, aliaque. Merito cum MORTO Nopro signo suspecto habendum est, si, variolis exsiccatis, aegri non appeterent, et hecticus mineret in

corpore Calor.

Octeiani puellae, pessimis variolis decumbenti, p. x D sexto morbi die dissicultas respirandi erat cum tumore colli, turgidam columbarum ingluuiem referente et cedente, quamdiu externe premeretur. Moritur aegra et tumor dein subsidet. In cadauere inueniebatur interstitium septimi et octaui hinnuli cartilagines asperae arteriae erosum.

80쪽

Ad tensionem inflammatoriam minuendam, et ad suppurationem pustularum variolosarum prQmO vendam usus est Noster emplastro de meliloto, et

tum corpus hoc emplastro inuolui et nonnullis exemplis, quorum a Nostro hic mentio intella est, confirmat huius emplastri utilitatem magnam. Pomro pertusionem Variolarum maturarum, quam alii volunt, alii nolunt, omnino, si cum abscessu comparetur, concedi posse Noster arbitratur. Nec ibmes de foveolis et deformitatibus in cute per incisionem variolarum. Non exspectat Noster, uti TVLPTVS et HOFFMAN N VS sunt experti, ab acidis mineralibus in variolis profundiores foueas et acriuS pus, modo caute et moderata dosi adhibeantur.

Indicatione curatoria quadruplici in stadio suppurati0nis pr0posita, az primum quidem, Ut concilietur puri facilis exitus versus exteriora, ut illud dein, quod iam resorptum est, expellatur de cor-Ρore, ut tertio degeneratio humorum in putredunem, hi Q metuenda quam maxime Caueatur, vel nata si iam sit, emendetur, quantum fieri potest et tandem, ut febrilis impetus in debito retineatur moderamine, non inutile b. v AN S TETEN iuindicat quaedam addere de symptomatibus nonnullis, hunc morbum quandoque comitantibus. Inter haec sunt conuulsiones, quas non adeo noxia S Cre dit et inprimis profuisse obseruauit, si caueretur, noinfantes dorso incumberent supini, sed in alterutrum latus conuersi iacerent. Ρorro inter haee reseruntur a Nostro dolores subiti et molestissimi in externis partibus: item glandularum inguinalium tumor, semel a Nostro obseruatus, qui simul cum morbo evanuit: Vrinae suppressio, mictusque cruem

tus periculosum stia toma.