Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

311쪽

brana externa in sacculos peculiares, pingues et crassos diuisa; mesenterium crassum, partim sci rhosum, partim ab scessu consumtum; pancreas et Iobus minor hepatis sciretiosa; lien olla, libras ponderans, coloris rubri, substantia hepati similis,

membranis consistentiae cartilagineae, cellulis nulla ratione detegendis; ventriculus maxime contra ius, liquorem bile tinctum continens: in alio vesica urinaria totam fere regionem hygogastricam Oezin Pan S, Vasis varicosis conspicua, callos , membrana interiore gangraenosa, intus haerente liquore sanguinolento plus, quam trium librarum: in alio pulmones sphacelati, concretionibus lapideis repleti, hepar inflammatum , lien et mesenterium sciretiosa, intestina gangraenosa z in alio concretiones polyposae in vasis menyngum Cerebri, ventriculo dextro cordis cet. in alio gangraena cardiae, Vela

triculi, intestinorum tenuium: in alio pulmo, Pleura, mediastinum, pericardium, diaphragmatis Pars carnosa suppuratione tacta: in alio primae Viae adeo contrariae, ut per viti os vitae dies nulla aliment3 assumere posset aeger: in alio, qui ex ebrietate lethargicus obierat, sinus longitudinalis sanguine farctus, aqua in basi cranii effusa, cor ingentis voluminis, in auricula sinistra polyposa concretio, pulmones gangraenosi, ventriculus et intestina tenuia inflata, gangraena et spha lotacta, vesicula sellea solito maior, bile repleta, lien pustulis albis obsitus. Miles as circiter annorum, a iuuentute asthmate vehementissimo laborans, peripneumonia corripiebatur, et recidiuam eiusdem passus obibat, quam asthmatis grauitatem non, nisi capite in pectus inclinato geniabusque ad mentum sere eleuatis, mitigare quodammodo potuisset: caussam asthmatis sellio patefecit, nempuli ax ita solitae magnitudinis, per totam regionem

312쪽

igas ricam extensum et cum liene, itidem maiore naturali, coniunctum, Utroque viscere tirc fissime cum diaphragmate coalito. In alio hepar sciri ho- sum et suppuratione penitus consumtum' diaphragma, usquo ad tertiam et quartam costam veram sursum egerat, sic Vt pulmones, prorsus a ieeati, Vix

distingui possent. Pericardium tuu gladii penitus,

corde tamen illaeso, perfossum, sero sanguinolento extrauas to mirum in i Riodum dilatatum , ubpulmones versus posteriorem partem thoracis reprimeret, post μ' dies mortem induxit, basi cordis fere prorsus suppuratione destrui a , quae etiamaortam et pulmonalem arteriam laeterat. Hydrops

peri cardii in milite, phthisi exstinoso, a Cl. DEHOR NE Obseruatus, qui obscurissimi huius morbi signum pathognomonicum in eo ponit si cum frequenti palpitatione cordis, suffocatione habituali, debilitate et virium decremento pulsus parqvus et duruS coniungitur, et praecipue si aeger in

alterutro latere decumbere nequit: paracentesis unum forte remedium; semper tamen ancepS genseri debet. Idem vir Cl. anno I7SS Ver-duni peripneumoniam, inter milites' grassantem,

obseruauit, qualem anno superiori Cl. DAGARD N anceii itidem inter milites tractauerat, De quenter cum inflammatione cordis coniunctam,

quod, sectione facta, pericstrdium, purulenta materia repletum ostendebat; cum fructu autem utebatur in principio morbi crebris venaesectionibus, postea largo potu decoctionis borraginis, ad iunicto pauconitro, et per interualla refracta dosi hermo; mine-xalis; postmodum vesicatorio in suris, et prioribus medicamentis, addito oxymelite scillitico: raro morbus expedioratione, sed plerumque lysi solutus est. In alio milite, qui post morbum inflammatorium plerorumque viscerum abdominalium 26 dierum

313쪽

dierum mortuus erat, praecipuum momentum

attentione dignum in quadam dispositione ad risum sardonium consistit, ex qua Cl. DE HOR NE inflammationem diaphragmatis suspicabatur, quod etiam sectio cadaueris demonstrauit. Alius doloribus vagis in pectore, cum assthmate suffocante et vehementissima respirandi difficultate coniunctis, corripiebatur: pos aliquot dies tumor intra septimam et oictauam costam dextri lateris apparebat, ex quo inciso pus bonum essuebot; nihilominus tamen cum signis empyematis viribus exhaustus, nullo umquam febris indicio persentiscendo, Periit. Mediastinum inueniebatur scirrhosum, pleura in latere dextro cartilaginea, duplicaturam et saccum, liquore purulento plenum, formans, qui pulmones sursum presserat, suppuratione destructos, et sub costa septima cariosa, sinus ex abscessu olim aperto formatus, qui usque ad vertebras et diaphragma progrediebatur; peri cardium itidem cartilagineum, Cordi intime accretum; auriculae cordis fere sci

vosae; pulmo sinister saccidus, innatans liquori extrauas ato. In alio, phthisi extin icto, conspiciebatur hepar, in quatuor lobos diuisum, ingentis voluminis; lien paruus, in duas partes separatus; vesicula sellea vacua, per ligamentum, quod Colonet hepar coniungebat, in duas partes diuisa; prolongatio seu appendix intestini ilui, trium pollicum

longitudine: ex quo Cl. DE HOR NE Occasionem

nanciscitur de improvido usu globulorum plumbeorum , vel mercurii in affectibus colicis dehortandi. In hominis febre continua laborantis, cui postremo di irrhoea biliosa colli quatiua superuenerat, cadauere, bilis coloris pulveris Micqtianae Hispanicae, hepar mole aucti a L eiusdem coloris, obseessus in substantia lienis, epiploon et pancreas prorsus sero destructa, peri cardium sero flavescento

314쪽

repletum, cor pallidum et liuidum, inuenta sunt. In femina intestinum rectum incarceratum tympanitem letalem induxit. Stupendus essectus ingratorum animi affectuum in aegro, palpitationibus cordis subiecto: peri cardium mirum in modum extensum, aqua sanguinolenta plenum; cor figurae

prorsus rotundae; ventriculus uterque ad minimum

libra dimidia sanguinis crassi, nigri, praetereaquo multis grumis sanguinis plenus. Excremensa lapideae durities, calculorum biliariorum ad instar flammam alentia, quae intestinum it eum penitus

obdurauerant, in iuuene morbum eiusdem n Ombnis letalem producebant. Post febrem intermittentem, quae ultra I 8 menses neglecta fuerat, lienscirrhosus tandem inarasmum lethalem induxit:

visceris huius pondus septem, vel octo librarum inuentum est, ipsumque figurae informis, duabus eminentiis itidem scirrhosis terminatae, quae figuram pedis bouini referebant. Tandem effectus letiferi plagarum, quae militi in caput et pectus inflictae fuerant: praeter fracturas et contusiones exterius in capite conspicuas, apophyses ibasilares dii fractae et os sphenoideum et occipitale, a se itinvicem separata erant, sinus longitudinalis vacuus, laterales contra et omnia vasa eiicephali sanguine

nigro spisso repleta; pulmones inflammati, suppurati; cor inflammatum, ventriculo anteriore grumis sanguinis refertum; hepar magnum, bilis nigri cantis ingens copia, intestina tenuia inflammata , vasa ventriculi infarcta; lien putredine resolutus; renes inflammati, pure repleti. Mirandum tamen, aegrum bis laesionibus, licet lethargo oppressum, tamen ad septimum usque diem sue Viuere potuisse. Longio-

315쪽

Longiores fuimus in recensendis iis, quae caput h0z Complectitur, quum quisque utilitatem facile Perspiciat, quae ex anatome practica in ipsorum morborum cognitionem illustrandam redundet. Breuiores nune erimus in enarrando capite decimo p. 633. tertio, quod historiam et analysin actuarum medicatarum Luxoniensium sis it , coxiosinnae conscriptam et experimentis solertissimis superstructam, cum 8a Omnia, quae hic traduntur, in compendio exhibere a breuitate nostra quam maxime alienum sit: quare in potioribus solummodo momenti S adducendis acquiescendum nobis est. CL SENA Giam in commissis dederat viris Cli. VENEL etBAYEN, supremo in exercitu regio pharmaco-ΡOeo, Vt omneS aquas medieataS, quae non exigua in copia per totum Galliae regnum reperiuntur, examinarent; neque hunc laborem fructu carit Tum esse, examen aquarum Selteranarum, a Cl.

v KNEL olim susceptum ' , sperare iubebat: dolendumque omnino est, hoc opus, in medio cursu interruptum, ad finem nondum deduci potuisse. Interea, quum anno I 766 Cl. RICHARD iuberetur nos comi a militaria in tota meridionali Galliae parte lustrare, iniuncta simul ei fuit disquisitio et examinatio nostrarum aquarum, ad quod opus laboris socium sibi expetiit Cl. BAYEN, et sic coniuncto studio id effecerunt, cuius iam publice rationem reddunt. Aquae hae, veteribus iam sub nomine Tarbe siniturum notae siquidem plura etiam tum m O- numenta Romanorum prostant, quorum nonnulla hic describuntur , scaturiunt in valle, quae versus meridiem, ad quartam horae partem a Bagnd p. SCII.

vid. Comment. horum. Vol. VI. P. SO3-

316쪽

in regione montosa, haud procul a Pyrenaeis montibus sita est; unde etiam vernaculum nomela Gux de Bagneres - de - Lui honinia traxerunt. Varii adsunt fontes, qui eas suppeditant: nempe principalis, ex fundo cauernae prosiliens, quae exstructa est in domo. ad recipiendos pauperes aedificata, isque ource de la Groite vocatus thermo metrum Reau murianum in eo ad sa gradus ascendis; in eadem domo balnea instructa sunt, ubi, ob nimium calorem, aqua, admistis aquis ceterorum fontium, temperatui', quod tamen Nostri reprobant, satius dueentes, aquam refrigerio expositam, ad i us umcaloris gradum reducere : porro fons reginae,

foui te de la Keine,) haud procul a priore, sub dio, inter strata silicis simplicis micacei erumpenS, Cal0xis 39 graduum, itidem canalibus ligneis in bal neat prius nominata, ductus: ad huius latera ex strafo lapidis scissilis fons tertius, sub egressu suo in duas partes se diuidens, quorum altera, caloris a 2 usque ad 27 gradus, ob colorem fons albus, suurce blanthe j altera caloris, I7 ad 2I graduum, fons frigidus, furce fraude, dicitur: et praeterea exiguus quidam, quem accolae ob frequentem in morbis oculorum usum urce nux ystinx, nominant. In altero domus latere fons quidam conspicuus est , qui a primo eius possessore fource de lasalle) dicitur, sed ad ipsum ex terra exortum obse uari nequit: in pelvim collectus calorem 3 S graduum, nonnunquam etiam minorem seruat Haud

procul ab hac scaturigine Nostri aliam, olim iam detestam, intra lapidus siliceos, et quarto soS Tursus effodiendam curauerunt, quae immediate Cum ea communieabat, et calorem I graduum, monstrabat: in hoc labore, antequam ad aquam ipsam peruenirent, lapides omnes humidos, exterius ossiorescentiis vitriolico aluminosis conspersos, et

317쪽

profundius ligna, aqua hac impraegnata, deprehenderunt. Hae diuersae scaturigines omnes, sed diverso gradu, odorem et saporem, hepati sulphurissimilem, spargebant. Lapides isti ex fragmentis, a montibus prope sitis auulsis, exorti sunt, et plerumque ex schisto gris eo, intermis is frustis mari poris eiusdem coloris, et silicibus simplicibus mi est eis: constant; hi lapides comminuti etiam partem terrae

constituunt: adsunt praeterea grana quaedam quar aei, et lapis arenosus et ferruginosus, miga Con

Succedit analysis chemica aquarum, qUae dOces, iis inesse hepar sulphuris ex natro seu ali aliminerali et sulphure compositum, salem mirabilem

GL AVBERI, salem marinum, parCam portionem;

materiae pinguis, bituminis fossilis nomine fin- signiendae, et terrae vitrescibilis; varia tamen horum ingredientium, pro varietate scaturiginum inseter se proportione. Eodem porro modo e Horescentiae salinae, prope scaturigines repertulidae, terrae et lapides , Vicinae examinantur. Schistus supra memoratus duplicis indolis est, alter mica, alba et flaua repletus, alter eadem destitutus: terra, in interstitiis horum lapidum haerens, itidem schi-stosa est, multam micam continens; quae ex interiori et ex locis a fontibus humectatis educitur, caerulescit, et siccata gris eum colorem acquirit, Odoremque, ac saporem hepatis sulphuris, quem humida obtinet, perdit. Postquam autem aeri libero exposita fuit, gustum vitrio licum acquirit, et chemicis auxiliis tractata vitrioli et aluminis praesentiam prodit, adeoque ipsae essiorescentiae eadem

principia cum selenite, sed in dispari proportione monstrant; manifesto indicio, has partes, non in aquis ipsis praesentes, sed extra eas productas

este.

318쪽

esse. Easdem mutationes in lapidibus obseruarunt Nostri, sicut etiam in incrustationibus quibusdam, quae muros balneorum obtegebant; in quibus tamen, praeter Vitriolum, alumen et selenitem, etiam salem, Sedit Zensi simillimum detexerunt. Haec omnia obiter tantum indieasse susticiat; tamen nonnulla excerpamus momenta , non adeo presse ad harum tantum aquarum examen pertinentia; sed uniuersam hanc scientiae naturalis partem illustrantia.

Quum post disquisitionem quandam aquarum massa salina, bitumine tamen adhuc admisto, reliu- queretur; haec in aere libero humiditatem attra hebat: quod postmodum, calcinatione instituta, non amplius euenit, et elapso satis magno temporis spatio sal mirabilis, sal marinus et ast ali minerale indo producta sunt: ex quo concludunt Nostri, deliquescentiam nulli alii caussae, quam coniunctio. ni partis bituminosae cum alliali minerali, adscribendam esse. Mercurius in acido nitri solutus es per alliati fixum praecipitatus, si probe abluitur, et ad pondus unciae unius mensurae gallicas, eum gr. XII florum sulphuris triturando commiscetur; in vase clauso

super igne, cum maxima vi moueturi vasque Cum

vehementi fragore dilaumpit; in cochleari ferreo igni expositus, post praegressum paueum fumum fulminat, et puluerem coloris, ex purpureo nigricantis relinquit, qui aqua destillata probo elutus, et haec salinum principium lascipit, ab alkali fixo in forma pulueris, nigri praecipitandum , et sig-catus, in parua retorta, in pulcherrimam cinna-harin sublimatur: similia phaenomena praecipitatum, ex dissolutione mercurii corrosiui, ope ali alifixi paratum, Praebet.

319쪽

Duae drachmae turpethi mineralis, non abluti, p. 7 2. cum granis XXIIII carbonum, per triturationem coniunctae, retortae vitreae inditae et igni nudo e positae, dabant guttas aliquot phlegmatis, odorem penetrantem acidi sulphurei, drachmam unam et gr. H. mercurii resuscitati, ita recipientem transeuntis, flores sulphuris in collo retortae, materiam nigram pulverulentam, quae cinnabarim nimio sulphure

alienatum, vel aethiopem mineralem reserebat, et partem Verae et elegantis Cinnabaris; Capite mortuo a O granorum, in fundo retortae relicto.

Notamus adhuc, Nostros in Occitania inis p. 769. riore, natrum seu alliali minerale ad ripam fluuii cuiusdam satis copiose inuenisse. Sub finem ex proprietatibus harum aquarum

ipsarum Virtutes resoluentes, roborantes, abste gentes et vulnerariae colliguntur, et morbi, in quibbus internus aeque, ac externus earum usus sal taris esse possit, recensentur.

Appendicis loco sub peculiari paginarum numero) remedium quoddam, quod diu omnium Attentionem in se traxit, publici iuris redditur:

drageae KEYSERI. Hic nempe statutam pecu niae summam a rege accipiens formulam huius a cani in duobus exemplaribus sigillo munitis exscriptam exhibuit, quae Cll. viri S SENAC et RI-C H A R D tradebantur, non, nisi post mortem auctori S, aperienda: quae cum euenisset, Cl. AENAc iam mortuo, Cl. RICHARD schedam sibi commissam iussu illustris Marchionis D E ΜONTE YNARD, cui suprema rerum militarium, cura credita est, ape

ruit et modum, in ea descriptum, orbi erudito communicat. Per longinquam operati0nom, squam quidem mutari multum et contrahi posse Cl. R1CHARD persuasum habet; nullum certe, harum rerum gnarum, sibi contradicturum inuenturus ),

320쪽

mercurius vivus iterata lotione in aethiopem vertendus, postea addita calce viva destillandus, et

in mercurium redueendu S, dein calcinatione iacalcem rubram vertendus, et sic mutatus in aceto

destillato soluendus est: haec solutio postmodum, cum manna vel gummi arabico commiscenda, et multiplici praeparatione pasta illa in drageas, seu pilulas formanda, Idem ille REYsERVS Varia momenta subiungit, quae ad illustrationem pra parationis remedii spei fans, docetque, qua ratione varia alia inde elici remedia possint pollicitus simul, se omnia, quae in horum remediorum usu obse uanda sint, prolixe indicaturum; quod tamen, quantum nos quidem scimus , morte superueniento oppressus, praestare non potuit. XI.

h. e.

Commentarii Societatis scientiarum Harlemensiis. Vol. XllLPars I. II. S0cietatem hanc, quo maior inde ex lectione hο-rum Commentariorum in tei fores redundaret

utilitas, constituisse, indicem supra volumina prima duodecim generalem conficere, in quo quilibe commentarius, sub quolibet doctrinae capite positus, in Ogulos quaerentium confestim incurrere Pateretque, in quonam volumine iste contineretur,