Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

511쪽

Refert quoque Cl. Auctor exemplum morbi acuti pytridi letalis, ubi intestina plane non fuerunt inflammata; sed parte, qua per noctem in aqua posita, supra eius superficiem prominente , aer fuisse corrupta assirmat , quod facile quoque

ex historia morbi, ab eo tradita , elucere Videtur. Cauti ergo ut sint, omnes illos admonitoS vult, qui ex anato me iudicare atque docere cupiant. Praestat enim, ut omnes uno die bone inspiciantur parteS, nec aliquae reseruentur, quae facile com rumpi adeoque examinantem fallere possint. Qua occasione de situ partium in cadauere provide prudenterque considerando monet, exemploque addit, facile fieri posse, ut cadauer, post viginto quatuor horas apertum, morbo putrido denatum, subito in corruptionem vergat, aer in intestinis rarefiat, extensa sic viscera reliqua sursum deorsumque neu non ad latera premantur, et situm dein talem praese ferant, qualis nunquam, vivo Corpore, adfuerit. Iuuat praeterea hanc rem cadaueris situs supinus et decliuis a situ vivi hominis plane diuersus. Quae cum ita sint, caute ad haec omnia in situ viscerum, ex sectionibus definiendo et describendo et ad mombi naturam applicando, attendere Oportet secantem, ac omnino Noster miratur magnopere, quom Od

adeo facile rebus tam iniquis, posteritati relictis,

credatur.

Mulierem pleuroperi pneumonia periisse cum phistoria morbi, tum anatome docebant. Meretur hoc in morbo notari, quod nunquam pulsum mollemvsque ad finem deprehenderit Noster, exzepto Paroxysmi tempore, quo vix percipi poterat pulsus. de ergo ille par9 1mur γ pulchrum a pho togis quaesti resolutionem peto: an subitanea facta impletione vinorum pulmonalium stagnatis totius, quae,

512쪽

s a natura victa non fuisset, in primo certo perire debuisset paro sinu ' profecto, refulatione ν'forum factn ut et in otismaticis contigit et urgente a tergo sanguine, ob oculisque remutis, fortis de nouo infumgebat pulsus, Sonec demum tertis recurrens impcttensque Drs, ob tenacitatem nimiam, remouendi obicems occurrit patientem pM mones, po t mortem sanguine turgidi ac inflammati, convincens pro hac sententia argumentum Coimmemorat Noster hic iterum ') exemplum, ex quo appareat, si tum viscerum post mortem mutari posse. Erat colon tympaniticum totum, mire flexum et hepar versus thoracem premens. Haec nimia coli expansio videtur Nostro post mo tem esse facta. Periit enim aeger pleuroperi- pneumonia neglei a. Non multum post mortem eius thermo metrum Noster applicuit, quod per sex prima minuta, Io I gradum; post quadrantem denuo per sex minuta applicatum, 98. et post m diam horam, 96 gradus caloris notauit, intereaque monstrat, hunc calorem ex motu productum, nec solum corporibus innatum esse. Femina viginti trium annorum morbo valde acuto plurimis malis symptomatibus stipato , ut sunt vomitus, narium stillicidium, gemitus, oculi lacrymanteS, tenesmus, ischuria, diarrhoea, desipientia, ardores pectoris , mittimus alia, sanitati prorsus est restituta. Vltimum exemplum milia-xia critica spectat, quorum triginta et unum collegit Noster et secundum quatuor species Reutorum morborum ' ), ab eo constitutas, adiunctis quibusdam catarrhalibus et inflammatoriis aegritudinibu vid. supra P. SO9 I vid. supra. P. SOS

513쪽

bus, enarrauit et in fine corollaria nonnulla addi.dit, ex quibus modo quaedam notemuS. Febres catarinales admodum Nostro familiares apud aegros suos , plerumque miliaribus sese manifestantes; aliquae ab initio ferunt venaesectionem exanthemata non sunt negligenda, nec refrigerio turbanda; rursus, venaesectio, iis praesentibus, non instituenda. In haemitritaeis praecipuum antido' tum cernitur in cortice Peruviano. Variolas morbum esse, quo nec millesimus h 0 P. I S. minum sit immunis, et i ceteris paribus , septima affectorum pars interire soleat, omnium consensu arbitratur. Praeterea lectuli calorem et cardiacorum usum in Variolis medendis reiicit, et regimen frigidiusculum et inprimis aeris liberiori S usum commendat.

Electricum fluidum numeratur inter Cardiaca P. I 6 neruea. Id quod Noster hic sedulo persequitur, omnesque effectus electricitatis tam simplicis,

quam Compositae, cum Corpore humano Cominu

nicatae, curiosius expendit. Tum monet, se simplici electricitate nunquam usum esse in suis aegris, qui hic adduntur, sed semper fortissimos, quos potuit, sine resinoso tamen scabello, ictus inflixisse iisdem vel solis , vel in corona Cum plurribus catena iunctis. Incepit Noster quin quo ictibus et ascendit usque ad centesimum et vltra:

bis de die repetebat ictus , symptomatibus id largientibus. Neminem vero aegrorum sua machina commouit Noster, qui non vel externis utebatur medicamentis

His praemissis, casus a Nostro enarrantur, qui P i 78 satis superque inutilitatem electricitatis demonstrant,

514쪽

s rant, ideoque Cum Cl. MVS SCHENHROE CKIos incire fatetur, se hucusque nullum euentum felicem ab electricitate ortum vidisse. Id quod etiam corollaria, ex omnibus hic additis exemplis de cura electricitatis deprompta a Nostro, manifeste indicant. En quaedam corollaria: electricitatis fulmen audax semper et anceps est remedium, multos ad superos ablegat, quos iusta medendi methodus conseruasset: laepe triobulario medicamemto pauperibus tutius et iucundius mederis, quam centenis succussuum electicorum myriadibus : arnicaὸ insusum paralysin citius et tutius iuuat, quam annua et effricitas: eadem non, nisi in casibus et rutiociniis et experientia comprobatis, tumque suis cum cautelis adhibenda. Strictum corpus minus, ac laxum, plethoricum minuS, ae phlegmaticumfert electricitatem. Melancholicum et atrabit axium peri Culo non carent. Insantibus debilibus et senibus electricitas non seruit: Viris potius, quam feminis apta est. In inflammationibu S, morbis ne Vorum, pectoris, ga Che ia, s Corbulo, morbis capitis , odontalgia cet. nil boni hucusque suadet electricitas. Porro nec ieiuno, nec pleno ventriculo conuenit, sed prima coitione finita. Omnino iudicat, electricitatem non prius esse adhibendam, quam aliis atque aliis iisque pluribus frustra

antea tentatis remediis. Atque tum simplex modo tentetur scintillarum electricarum euocatio

primum: dein, frustra his adhibitis, ad commotionem transiendum est; sed ultra decem aut viginti ictus mediocres nunquam pergendum existimat, Potius bis terue de die repetendum. XI.

515쪽

i. e.

Sermo inauguralis de discrimine inter ulcera Cancrosa, scrophulosa et Venerea, et tumoreS horum generum , in consessu collegii medicorum habituS a PETRO BIERCHEN, M. D. quum munus Assessoris ibidem adiret. Νon facile praestantius argumentum sub Oxordium noui muneris eligere Cl. Auctor potuit, quum in Carcinomatum cognitione et medela haud vulgari peritia calleat. Estque is in Suecia medicus, qui superiorum expensis sumultus puluerem Cl. Gu in Anglia redemit, et, ut Ipse fatetur, eodΘm multis tam ditioribus, quam pauperioribus in caneris adiumento fuit. Queritur de confusione cancri cum tumoribus ulceribusque aliis, quod quotidie fere fit; quorsum pertinet exostosis adeo, caries, ulcus, noma dictum Vnde minuS mirum , errorem committi in distinctione saepe dissicili tumorum a lasse coagulato, ulcerum venereorum et scrophiilosorum, Varia' numque aliarum indurationum. Vitiorum in mammis cancrosorum tria genera p. diuersa Cl. Auctor constituit, scilicet cancrum geminum , cancrum fungssum, et carcinoma scrolyhuM-

516쪽

sum. Horum omnium characteres ex propriis obseruationibus , historiis mali ipsius crebro inte spersis, delineat. f. Cancer genuinus initio, sciri hi instar apparet; magnitudine et figura pisi, vel lanis exigui. Initio

omnino glaber est; prout autem increscit, superficies exasperatur. Sensim aliquando figuram Conicam assumit; plerumque autem rotundus est, negex pluribuS grumis , ut cancri scruphulosi , sed unico tantum constitit, et inde a pisi magnitudine

ita inerescere potest, ut ad finem totam mammam xepleat. Duritie interna instar cartilaginis est, vel digitis contremtus arenam collectam referta Dum aperturam agit, cutis rubescere incipit, et persissuram stillat parca copia aquae, vel seri. Noaia valde in hoc genere mercurialia sunt, augendo in-

Crementum, et ruptionem accelerando, quod

idem, licet minori gradu, de aquis mineralibus et martialibus valet. Raro eiusmodi tumor, etiamsi minimae magnitudinis, dum iam ingratus sensus in eo ortus fuerit, sese resolui sinit, nisi id fiat suetione; sed sensim magis increscit, et manifeste omniabus emollientibus et resoluentibus, quin ipsa cicuta, siue conio, peior fit. Huius stirpis efficaciam Cl. Auctor valde restringit, et frequenti experientia capta testatur, aliquid in scirrhis scrophulosis quidem, et adhuc magis in veris scrophiilis, vel inueteratis vitiis venereis, uti et in tumoribus a coagulato adipe praestare; sed in omni cancro genuino insignem noxam afferre. Dolores quidem sopire eandem posse per primas hebdomades non negat; sed paullo post accelerare malum conspicuum in modum, et quidem pro dos eos prop0rtione, et iuncto externo usu. Auxit dosin Auctor interdum ad unciam integram per diem, idque pluribus mensibus sine alio effectu, quam ebrietatis sen-

517쪽

ὶ et diuresi sortiori. In cancro oris p alismum,

quasi a mercurio, excitauit.

Dissiciliores longe istos scirrhos pronuntiat, qui P. I I. initio funium exiguorum Biu uiueni frustula reserunt, et citius dolores excitare. Periculosissimi autem sunt, qui oriuntur in superiori pectoris parte prope musculum pectoralem , et punctioneS Versus cauum pec foris, vel sternum, vel axillam excitant, etiamsi mobilis tumor esset. Aegri, huic generi carcinomatum obnoxii, saepe faciem, rubro exanthemate distinctam, habent. In feminis creberrima causa carcinomatis sunt p. 12. commotiones animi fortiores, quibus serum in v sis minimis stagnat nam serum, ob vim suam coagulabilem, praecipue Cl. Auctor accusat , dein acrimoniam quandam singularem contrahit, qua alia liquida inficit. Non inficiatur tamen , aliquando a vitio interno, primum incidente, tanquam ex semune aliquo enasci posse. Plerosque autem scirrhos locales tantum esse, et ferro, vel puluere Guyano, e

stirpari posse assirmat. Alterum carcinomatis genus, cancer fungos inub p. II primo statu, a scirrhoso aegrius distinguitur ; sed sua natura tamen insigniter differt. Est hic scilicet magis elasticus et spongiosus altero, et diuerso plane modo rumpitur. Incrementum longe celerius

habet, multis mollioribus et liuidis asperitatibus iunctus. Vi rumpitur et saepe pluribus locis simul cum Copiosi aquae Cruentae profluuio. Ex apertura propullulat caro, VuaS vel lobos referen8ὶngcses, coloris hepatici. Et longe insigniorem hic cancer magnitudinem nanciscitur. Fungus tamen hic durus et quasi cartilagineus est. Sensim insuppurationem persectam transit, et pus, saepe eum liquido cruento cqmmistum, eructat. Raro hic glan

518쪽

dulam magnam subaxillarem in connubium suum trahit; nihilominus tamen vitium hoc saepe omne P. z r. auxilium spernit. Praeter mammas interdum quoque dorsum, scapulas, brachia, femora et Crura DCC pat; et recenset Auctor historiam fungi cuiusdam fo-P- λλ tum fere dorsum occupantis. Memorabile exemplum dispositionis in femina ad depositiones lacteas vitiosa , et scirrhi mammae ex terrore enati Cl. Auctor recenset, quam vero Auctor canicula, mammaep si utrique admota, superauit. Multum similitudinis haec suctio cum suctione bulanum habet, quo, xum applicatio haud ita pridem iterum inclaruit. In binis feminis ipsos Noster admouit, in quarum

una mammae adhaerere bulanes respuerunt; in altera autem suxerunt quidem , sed dolore et sanguinis profluuio nimio iuncto. p. 27. circiu ma scropisulinum ab interna causa et a peculiari miasmate, a Venereo non multum dissimili, derivandum Auctori videtur; aetate vero et Cur tionis conatibus debilitatum et varie mutatum. Distinguit Auctor sollicite illud ab aliis scrophulosis

tumoribus. Istae scrophulae, de quibus hic sermo est, plerumque indolentes sunt, diuque absque ullo incommodo perdurant. Durissimi in inguinibus obuii. Saepe superatis omnibus reliquis, superstites sunt, nec mercurii ope facile soluuntur. Carcinomata scrophulosa mammarum dissicillima curatu Cl. Auitor pronunciat, et post exstirpationem ple- p. 3 . rumque repullulant. Initio dissicilius distinguuntur, interdum, instar scirini solitarii, originem capiunt, licet plerumque glandulas minores tumidas in vicinia cum habitu corporis malo habeant. Duritie cedunt quodammodo scirino exquisito, vel cancros O, nec multum vel plane non dolent, usque dum rumpantur, Vel summum incrementum attigerint, quin

nec tum quidem.Postea autem longe differt a reliquis

519쪽

generibus. Mamma enim ad finem liuida fit, plerumque complanata et dura, instar tabulae ligneae, vel constringitur prope costas cum sulco profundo. Postquam ad vigorem summum perueneris hoc vi- P' 3' tium, colorem erysipelatosum contrahit, Cum notabili calore in habitu loci assem. Quaedam scro-phulae pus maturum fundunt, aliae autem in eodem aegro tenue, foetidum interdum, nigrescens, liquidum; multi nodi sese aperiunt, suppurant, et consolidantur, et haec ulcera multis locis alba et lardosa apparent; aliis autem rubra et fungosa, et consolidationem respuunt, vel seruant continuo crustas su as duras siccasque. Scirrhos eiusmodi exiguos pluries Op' Vngu 0 p. 37 ti mercurialis et cataplasmatibus calidis dissipauit. Et Cl. ci V Y hoc unguentum et stercoris vaccinicochi applicatio interdum successerunt. Quin nonnunquam solus internus mercurialium usus suffecit. Nunquam Noster ex coagulato post Pud ζ p set. xium lacte veros scirrhos enatos vidit. Quin econtrario aliquando veros scirrhos, coagulo insigni lactis, febre lactea et lactatione dissipatos vidit. Et indurationes pertinaces ex coagulato lacte saepe, praeeunte Cl. AC RE L, solis pultibus et ea taplasmatibus resolutos obseruauit. Crebrius tamen in suppurationes lentas, fistulosas transierunt, quo in casu cataplasmata saturnina, diu continuata,

maximum adiumentum attulere.

Inter consilia, ad praecauendum canerum ido' P. S3.n ea, etiam lactationem liberorum reseri, licet amore veri ductus exemplum quoque recenseat, in quo nez hoc consilium essicax fuerit.

Post exstirpationem, ferro factam, interdum idζ0 p. s s.

videtur malum deteriori adhuc scena repullulare, quod virus , antea retentum intra vasa indurata,

iam liberum redditur , et resorberi sese patitur a

KL 3 vicinis

520쪽

vicinis glandulis , quin totum sanguinem inficit. Ob eandem causam hoc auxilium non diu differri debet. Contagiosae naturae exemplum Ct Auctori se erepraesentauit, a diuersitate structurae mammarum utriusque sexus derivandum, quod rarissime Viri cancro mammarum assiciantur; cuius rei tamen historia hic exstat: prout contra ea feminae raro vel nunquam cancro faciei et labiorum corripiuntur. P. s 8. Ab hisce Cl. Auctos ad venereorum ulcerum et tu-- morum considerationem progreditur. Quae mammas assiciunt, sub triplici forma occurrunt, vel instar Vl Cerum Culaneorum purulentorum, vel instar spha- celantium, vel duritie sese produnt, inde a costarum membrana initium capiente. Primum genus lardosa natura facile dignoscitur, sed ulcera fistulosa nonnunquam format, quae ichorem tenuem

subinde fundunt: fluxum salsum Sala fu Iὶ vernacula lingua vocant; posteriora duo autem facile Cum Cancro Confunduntur. Prioris generis plu-Tes curationes felices enumerat Auctor Cl. solutione mercurii sublimati granis quatuor in spiritus vi-P. 62. ni uncia una factas. Venereorum ulcerum tertii generis mammam infestantis Auctori unicum modo exemplum obuiam venit, et quidem in viro quadragenario, in quo solutio mercurialis, tam interne, quam externe usurpata, dein unguentum coeruleum Londinense proficuum fuit. Meminit quoque Auctor ob argumenti cognationem dolorum, mammas sine duritie vel scirrho aliquo manifesto infestantium; nec omnino hoc malum a venerea labe liberum arbitratur. Usus in casu quodam obstinato feliciter tinctura Guaiaci volatili Londinensi; qua tamen potentius fuit un