장음표시 사용
41쪽
filiquid detraxerit, an prauus bono,sed arithmetica latum proporso hic spectatur,qur
solius quantitatis exigit aequalitate,exigit enim ita terminos statui,ut differentia,qua alter alterum excedit,quanti tale eadem si licet qualitate no conueniat. Nihil enim aliud agit iudex, quam ut damnum quod datum est, ita emendet, ut ad quantitatis aequalit
tem illud redigat, quod quo pacto faciendum sit, explicat Aristoteles libro v. Eth.
cum de iusto commutatiuo loquitur. Iam tandem igitur ad eum campum deuenimus, in quo late toto hoc anno spatiari nos oportet, quaecunq; enim ad iustum commutatiuum rcferuntur obligationes huius nostri tituli, atq; adeo etiam totius materiae oblii 7 gationum propriae sunt. De his Iustinianus intellexit,cum dixit obligatione esse iuris vinculum, quo necessitate astringimur alicuius soluendae rei, nulla enim in commercijs,& commutationibus hominum contrahitur obligatio,qui non rei alicuius Glutionem contineat. His obligationibus maxime etiam conuenit eiusdem Iustiniani diuiso,cum dicit alias obligationes oriri ex contractu, vel quasi contractu, alias ex delicto vel quasi delicto, his enim quattuor terminis recte coprehenduntur omnia hominu facta graece mox άγματα dicii tur quibus Aristoteles & conuentiones, & delicta,& commutationes deniq; omnes,atq; hominu commercia contineri statuit. Paulus quoq; generali nomine contractus appellat in l. omne is de iud. dum ait obligationem omnem pro contractu habendam existimandum esse , ut ubicunq; aliquis obligetur, & contrahi videatur . Uerum haec saeta quam plurima sunt, & maxime inter se varia, multam sepe contingunt, in quibus merito dubitetur, utrum adsit, vel quomodo adsit obligatio, atq; id ν; ipsum prisertim est, quod hanc obligationum materiam dissicilem reddit, laborantq;
in hoc plurimum clim iurisconsulti omnes in hac tota obligationum tractation ritum maxime nostri interpretes in hac rubrica,ubi multas hac ipsa de re excitant quaestiones.
Nos igitur ut accurathac certo ordine hsc omnia explicaremus, necessarium esse cxim-
mauimus hic ipsa facta, ex quibus prodeut obligationes siue c5mercia illa, siue cu Aristotele,& Paulo contractus appellemus in certa genera distinguere, atq; in singulis generibus obligationu vim,& natura sigillatim expendere. Aristoteles eo de illo in loco cotractus generatim sumptos diuidit in huc modii : quosda dicit cotractus esse,qui inter
volentes sunt, alios vero qui eoru cu quibus fiui volutati aduersantur: cotractus voluntaris sunt,ut emptio, venditio,iocatio, coductio, mutuli,depositu, & alij omnes, qui initio cu celebratur ab utriusq; partis libera volutate proficiscuntur,licet postea necessitatero asserant iuxta l. sicut initio. de aet.& obligat. Atquc hos omnes Vlp. generali nomine conuentiones appellat l. I.& l. conticiationi: m ff. de pactis. Inuoluntarij contractus rursus diuidatur, nam horum quidam sunt clandestini,cuiusmodi sunt furta,seruorum seductiones, adulteria, ueneficia, lenocinia, falce testationes, & si quae alia sunt eiusmodi delicta, qtis non aperta ui, sed dolo, & clanculum committuntur: quidam vero violenti sunt, in quibus verber mors, vincula, rapins, conuitia, contumelis, aliaq; eiusmodi delicta numerantur. Sic ad contra mas inuoluntarios tam clandestitiai nos, quam violentos omniaque nos dicimus delicta Aristoteles retulit. Ab hac non
abhorret Iustiniani sententia, qui cum ab his ipsis saetis,quae obligationum causs i immediatae sunt,ipsaru obligationii diuisione assumit, a voluntarijs eo tractibus, & quasi contractibus delicta seiungit, item quasi delicta, quae nos in praesentia a delictis, qui id nocesse no est, nodistinguimus.Hac ergo diuisione sequuti seorsum csi delictorii, tu etia co uctionum,quas Aristoteles cotractus volutarios appellat, obligationes cosiderabimus.
42쪽
ARGV. VT de obligationibus delictorum prius agatur,quae breuiori tractatiotie absolui
possunt,videndum ante omnia,in ijs delictis,quorum poenε damnum datum re arciuiit, pamq; applicantur, nunquid ex consensu ut receptior est optunio vel qua nam alia ratione illi qui delinquunt, obligentur. et Duo poenarum gener de quibus singulis det delicta puniri,quemqua obligare ,
sigillatim agendum. ut damnum datum rcfarciat. a Ad poenas quae damnum datu resarci ut, I Sit ite hac in re consideranda quitas, qua naturaliter nos obligari,nemo non con iubemur patriae, & maioribus parere. cedit. Is Vera naturalis obligationis causa in delia 3 Ex consensu delinquentem obligari,qua res de quibus hic agitur. uis non ab omnibus,frequentius tame I 6 Naturae aequalitas,ex qua iustum emen receptum est. dativum.' Doctorum sententiae improbantur. I7 Inaequalitatem faciunt delicta,vel specur Communis inductio l. I., Ad Bestias E. nias,opesve non attingant. de postul. I 8 Actio iniuriarum ex aequo, & bono quo-ε Vera eiusdem legis declaratio. modo oriatur.
nec neccisaria. dare Iudici non facile sit.
de iure fisci, aliaeq; leges,quq delinque malum. ii poenae causam adscribunt. ar Tallionis poena.
consentire. rum habeatur, a iusto tamen comutati-
qui delinquit, cu Arist. tum etia D. ubi pecuniis,opibusue non agatur. Augustini sententiae cosentaneum est. 1 Quatenus poenae damni dati aestimationε1 a Quod de ficto delinquentis consensu For excedunt uti non naturaliter,ita nec in tunius cominiscitur,plane reiiciudum . foro conscientiet nos ad eas obligari.
t 3 Possit ne publicae utilitatis ratio,quae se, R
C A P. III. DE delictis veris prius agemus; quia quae de ipsis dioeda sint, paucis absilui pos
sunt, conuentionum uero materia longiorcin tractatuin habet. Qua ratione etiam Barth. Soci . anteaquam ad conuentiones deueniat, explicat nobis
duobus verbis circa principium huius rubricae, quid de obligationibus delictorum sentiat, eiusq; vestigia mox receiitiores sequuti, sustus examinant eam quςstione, quomodo quis ad poenam in delictis obligetur. In qua quaestione, ne sorte nostrorum confusio aliquam nobis afferat obscuritatem , distincte loquemur primo de poenis, quae damnum datum resarci ut, acinox de illis, quae publicae utilitatis gratia grauioribus delictis irrogantur, atq; in utrisq; reseremus & quid frequentius senserint nostri Interpretes , & quid nos concludenὸum existimemus. Quod attinet ad poenas,quae damnum datum resarciunt,&quae parti applicandae sunt, concludunt omnes, nemine plane excepto, eum qui delinquit non tantum ciuiliter, sed etiam naturaliter ad poenam soluendam obligati, partim enim de omnibus poenis generaliter hoc assirmant, partim
43쪽
partim etiam, utFulgosius, & nonnulli alit,in lais ipsis tantum hoc admittunt, quemadmodum postea videbimus. Sic qui quantum ad has poenas, de quibus in pnesentia
loquimur, iamcnt naturalem ex delictis oriri obligationem, prorsus neminem reperio.
Ideoq; nihil est quod has opiniones in praesentia separemus. In hac ergo sententia, ut naturaliter,&ciuiliter is qui delinquit ad eiusmodi poenam obligetur, luerunt Accu sitis, Angelus,& Castrensis in l. I. 6. Bestias .fl. de post. Innoc. in c. In nostra extra de iureiur. Bart. & alij in l. ex hoc iure in penultima col. F. de iust. & iur. Ioanes Faber. in S. si quis in fraudem Iust. de actionibus. Hi uero omnes existimaut hanc n. aturalem obligationem oriri propter consensum delinquentis, sic enim ipsi aiunt, via deri eum qui delinquit cum lege pacisci,ut meritae subiiciatur poenae, si sorte deprchedatur,&conuincatur deliquisse. Vertim uti in hoc omnes consentiunt quemadmodum diximus delinquentem etiam naturaliter obligari, ita in eo quod concluditur hanc naturalem obligationem ex consensu delinquentis proficisci,plerique sunt, qui ab haca communi opinione dissentiant. Dissentit Baldus inter alios in d. l. I. β. Bestias .ff. de postu.& ibidem etiam Fulgosius in . g. Remouet, qui fatentur quidem delinquentes naturaliter ad poenam obligari per t. rerum quidem. E. Reta amo t. sed negant eum qui delinquit ita in poenam consentire videri, ut ex illo consensu prodire natur iis obligatio possit. Existimant vero hanc naturalem obligationem manare ab illa squitate, qus exigit,ut delicta puniantur iuxta l. Bona fides . T depositi. squis a reos. illud quod vulgo. T. de fidcius i. ita vulneratus. s . ad i. aquil . & hanc sententiam con tra communem non dubitanter sequitur hic Barth . Socinus numero ε. in fine. η Ego utrarinque opinionem existimo falsam esse . Et quod attinet ad primam, uidetur mihi tam perspicuum esse obligationem ad poenam non oriri ex consensu d linquentis , ut hoc rationibus ostendere nihil aliud sit, quam solem facibus illustrare , satisq; hoc aisu menti est ad communem hanc sententiam refellendam, quod qiis pro ipsa adducuntur , friuola omnia sunt, ac nullius planc momenti. Ad duo autem potissimum videntur mihi ea redigi posse, quamuis pla: raq; passim an 3 rantur. Primum desumitur ex illa ipsa l. I. β. Bestias V. de postul. quo loci Vlp. ait eo. S. Cosulto quo tanginfames prohibentur, qui cu bestijs pugnarunt,etia apud pedaneos Iudices postulare,illos tantum teneri, qui operas suas locarunt,ut cu bestijs pugnarent, non qui virtutis gratia pugnarunt, quos non teneri ex veterum sententia concludit, postea ab hoc numero illos excipit, qui in arena passi sunt se onerari, cos enim sinquit puto notam non euadere. Accursus ibi intelligit eos in arena onerari, qui condemnati sunt,ut cum bestijs pugnarent, aitq; huic expositioni nihil illud obstare,quod dicatur, passi sunt, quasi sponte patiantur, nam respondit eos initio cum maleficium committunt,videri velle pati se postea in arenam damnari, ideoq; cum lege quodam oo do pacisci, quemadmodu & alij postea in rerpretati sunt. Fluxit hic error proculdubio a corrupto codice, in quo legebatur, passi sunt se onerari . sed in pandectis florentini aepassim etiam in communioribus codicibus legi tur,honorari,& hoc modo sensus Vlpia hi cxpeditissimus est, nam qui in arena se honorari pasti sunt, videntur ex ea re lucrum facere voluisse, cum recte authore Aristotele honor. lucro, infamia vero damno comparetur. Quare qui in arena passi sunt se honorari, non longe ab ijs absunt, qui pugnarunt lucri causa, quiq; ad eam operas suas locarunt, ideoq; notam euadere non debet
At Vrisi legere monerari, accum Accursio de ijs intelligeremus, qui passi sunt eius p iis
44쪽
poenae onere se grauari , non tamen recte inde colligere possemu s, ita consentire delinquente, ut ex eo cosensu naturalis obligatio oriri queat. Aliunde enim prouent i, quod te illi poens destinat, atque idipsum potius patientiae tuae causam praebet, quam ab ip-' se patientia hoc, quicquid est, obligationis proficiscatur. Respondet ibi Bald. alio modo, aitq; esse illum consensum unius tantum,ex quo naturalis obligatio oriri non potest Sed hic responsio cum salsa,& stiuola est, tum certe minime necessaria, cum fatis iafuerit demonstiatum,lege illam ad id quod quςrimus, nihil pertinere. Secundum argumentum huius opinionis sumitur ab illis legibus, in quibus delinquenti poenae causam Iurisconsulti adscributit, ut Macer in l. Imperatores. is de iure sisti, ubi loquitur de eo qui ob delatorem pecunia corruptum poenae nomine quingentos selidos fisco inferre iubetur, & Seueri rescriptum recitat in hic verba. Tu qui omissa defensione sententiam maluisti redimere, huic te poetis subiecisti. Huc etiam spectat, quod tradit Iustinianus Gin. f. quia vero Leonis a. auten . de non alien . rebus eccles. cos qui emunt res ecclesiae periculi, & poenarum amatores csse. Facit insuper. l. vlt. C. de coli. svnd. patri S cmphyt.lib.xii. ubi Arcadius hac comminatione a Iudicibus eam legem seruari praecipit. Nisi maluerint inquit grauissima seueritate eorum licentiam coerceri; Ex qui- bus legibus,&si quae alis similes sunt, qus voluntati delinquentium poenae occasione tribuant, colligunt passim nostri interpretes cum qui delinquit,in poenam consentire. Sed hoc perquam alienum, ne dicam stultum,est, Quis enim non intelligit vulgatissimum hunc esse loquendi modum, ut quoties quis condignas sceleribus poenas patitur,sic illi admissum facinus exprobrare seleamus. Hoc tu ipse affectasti malum,hanc tibi ipsi sollicitudinem, & miseriam struxisti. Quod si veritatem spinemus, non modo nullus consentit, nullusque poenae amator est, sed ne quidem delictum ipsum quisquam' appetit,animique studio amplectitur. De poena hoc perspicuum est, nam praeterquam quod apertissime hoc docemur experientia , clarissmis etiam rationibus idipsum de
monstratur . Primo enim poena malum quoddam est, ut nemo inficiabitur. Ita vero natura comparatum est, ut quemadmodum omnia bonum appetunt, ita malum fugiat, ac detestentur. Deinde clarum est non posse nos nec velle,nec amare id quod igno 30 ramus. At ignoranti quoque poena interdum irrogatur, ut ex sententia Augustini tr dit Gratianus in c. I. m. q. I. Vnde& Papin. in l. I. V. de legi. dixit legem esse delictorum quae sponte vel ignorantia fiunt coercitionem. Quod vero ne in scelus quidem
11 ipsum consentiant ij qui sceleste aliquid faciunt, ex ijs intelligi potest, quae diximus in libro de lege, iure, & aequitate, in illa quς stione, utrum improbis quoque, ac scelestis
hominibus lex naturalis insit, an vero ipsi ignorantes delinquat. Siquide ex Aristotelis sententia ibi conclusimus cos qui cupiditate aliqua ita obsessi sunt, ut i a non amplius ratione ,&consilio reluctari possiit, vere ignaros dici posse , ideoque imprudentes delinquere , ac recte id quod ipse Aristoteles facit ebriis comparari posse ,
qui Empedoclis carmina memoriter reserunt, eorum tamen vim, atque sententiam haud prorsus tenent. Quo fit, ut verus tunc ijs consensius esse non possit, arii. Nihil consensui. β. Non videtur. T. de reg . tu. P terra vel si maxime consentire, ac velle eos concedamus, hic tamen voluntas non ad eum finem spectat, ut
deliquere velint , neque id sibi proponunt qui delinquunt, sed ad eum utilitatis, vel iucunditatis fluctum seruntur, quem inde se consequuturos confidunt
45쪽
quod ex Augustino recte ostendit Graiianus in ta meritδ m. qua l. r. Nam si diligenter inquit inspiciamus sorte ipsum peccare nemo velit, sed propter aliud
quod vult peccat, omnes quippe homines, qui scientes faciunt quod non licet veti len i licere sacere, usqueadeo ipsum peccare nemo appetit propter hoc ipsum, sed propter illud quod ex eo consequitur. Sic iam sublata sunt argumenta communis opinionis, ac demonstratum fuit delinquentis consensum aut nullum esse, aut certe non Oi usmodi,ut ex eo oblisatio ad poenam oriri possit.Nec me quicqua mouebit,si dicatur et a id quod nonnulli dixerunt, refertq; Fortun. Garetia in l. legitima nu. T de pactis quam iiis non verum, tamen fictum hic consensum adeste ; primo enim n gabo rationem subesse ullam, cur consensus fingatur ; praeterea vel si daremus a legebanc fictionem licet absque ulla ratione induci, iton tamen admitterem ex tali n-ctione naturalem obligationem oriri posse. Secunda ut vidimus erat opinio Baldi,Fulgosis, S Socini,qiii putarunt in delictis obligationem naturalem proficisci exit, a sla naturali aequitate , ac publicae utilitatis ratione, quae non patitur, ut desicta remaneant impunita, l. ita vulneratus . ff. ad i. aqui . l. Bona fides .is depositi t. si areo. j. illud quod vulgo. ff. de fideiussi At nec te etiam haec sententia mihi satis amridet, tum quia naturalis aeqilitas, quae publicae utilitatis gratia vult delicta puniri, non potest delinquentem obligare , ut plenissime infra ostendemus, tum etiam quia illa pertinet ad eas poenas, quae ob publicam utilitatem irrogantur, non ad eas que damnum datum resarciunt, de quibus sblis nos in prssentia loquimur. Vnde ergo manat haec naturalis obligatio, quam hic quoque adesse fatemur Sunt qui eius origi - 14nem tribuant illi naturali aequitati, qua iubemur parere maioribus, ac patrijs legibus obtemperare; At nos in eo libro, quem scripsimus de lege, iure aequitate, qui omnino antea videndus est, cum in eo multa tradantur, quae ad huius materis cogniti
nem prorsus necessaria sunt, in eo inquam libro fatis demonstrauimus,nos non ita Obligationem naturalem considerare, nam hoc modo nunquam ciuilis per se sola d retur a naturali obligatione seiuncta, quare cum dubitamus, utrum ex aliqua spetie Oriatur naturalis obligatio, de ea intelligimus, quae oritur immediatὶ ab ipsa natura,ci quae per se ipsa posset consistere, vel si nullum iuris ciuilis preceptum adesset. Vera ignur naturalis obligationis causa, & origo in eiusmodi delictis ea mihi videtur esse,
uia temper natura in nostris operationibus omnibus squalitatem exposcit, a qua quoties secto aliquo recedimus quodcunque tandem factum illud sit tunc eadem nat ra monet, atque instat, ut quod perperam est adnaissum, emcndctur, rursusque ad pristinam aequalitatem redigatur. Et quoniam id quod praecipit natura semper iur tostum est, hoc iustum Aristoteles duplici nomine, &emendatiuum,&commutatiuum appellat. Neque vero existimandum est commutationis nomine solos contractus uoluntarios contineri, aut hanc, quam dicimus inaequalitatem, tunc tantum contingere,cum de opibus, ac pecunijs agitur, nam tunc quoque cum ita desinquimus, ut alia cuius dignitatem aliqua ex parte minuamus,a naturε aequalitate recedimus. Vnde Aristoteles hoc iusto comutatiuo delicta quoq; emendari statuit, eaque ola sui supra dixi mus eQntractus nomine complectitur. Proponamus nobis aliquem, qui alteri ignominiae notam inusserit, is certὶ & maior essectus esse, & vere lucrum fecisse dici potest, multos a. Pottidie videmus,qui dum cuippia iniuria inferre studesi maximas ea de caimpensas .
46쪽
imptata siclusi& volutate in eo sua expleuisse maximis lucis anteponuq At quato maior hie effectus est, tanto ille est diminutus, qui ignominiam passus est, & sicut hic lucrum, sic ille iacturam secit, eamque sortassis iniquiore animo fert, quam si grandem pecuniam amisisset.Cum eigo hic quoque apertam cernamus inaequalitatem, lubium 13 non est, quin diuum sit hanc emendari ab eo qui iniuriam intulit, & hoc est quod dicit Vlpianus ini. Non selum . I. .ff. dein tu . actionem iniuriarum oriri ex aequo&bono. AEqitum & bonum vocavit,quod Aristoteles appellat iustum emendatiuum, siquidem iustum est genus aequi, & boni, S cum eo Φpe confunditur , ut nos alibi plone demonstrauimus. Quocirca est quidem natura sons istius obligationis nam hoc iustum emendativum vere naturale est non tamen quatenus iubet delicta publicae utilitatis gratia puniri, ut Bald. & Socin . senserunt, sed quatenus iubet ad ς ualitate
eos reuerti ,qui ab illa recesserunt. Tritum est enim apud nos non .debere alteri per alte' nim iniquam conditionem inserti l. non debet a laeti .fs de reg. iur. Placuit autem Aristotelis verba hic retulis te, ut planius perspiciatur,quomodo ipse ad delicta quoque, Nad illas spetie in quibus de pecuniis non agitur, hanc insqualitatis rationem accommodet. Nam cum hic percussus est inquit ille percussit, hic interfecit, ille autem interiit ,asscistio, de actio in partes non squas diuisa est, sed de lucro detrahens iudex, dc damnum passo adiiciens redigere ad aequalitatem eas conatur. Vult iudicem id quod damni datum est ad aequalitatem redigere , sed est interdum cum . id fieri non posse videatur, imo cum de iniuria illata agitur semper sere id contingit. Nam si cui per iniuriam vulnus infligatur, sanato vulnere non propterea contu- melia tollitur. Et hoc suit in causa, ut quoad poenam iniuriarum legislatores vari , , tint, dum id studuerunt inuenire, quo saltem eius qui iniuriam accepit animum sana rent, ac priuatarum vindicationum occasiones amputarent,id quod fieri debere ex Gelasio tradit Gratia. in c. si illic 13. qugsti. q. Vnde poena iniuriarum ex lege xii. tab. propter membrum quidem ruptum tallio erat, oculus pro oculo , manus pro manu, propter os vero stactum nummarip pGens erant constitutae. Sed postea Praetores
introduxerunt aliam poenam, quq in iudiciis frequeutatur. Nam permiserunt ijs qui iniuriam passi sunt illam sitimare, ut iudex vel tanti condemnet, quanti iniuriam pas. sus aestimauerit, vel minoris, prout ei visum suerit; qua in re maxime & honestatis, de , gradus personarum ratio haberi solet .f. poena autem. inst. de iniur . nec tamen in eo iusti emendatiui, proportionisque artimetici limites egredimur, cum praeter id quod detraetrum est,nihil amplius exigamus. Est autem sane hsc poena illi naturali obligationi maxime consentanea, qua tenemur inaequalitatem inductam, emendare, nam cum actor iniuriam aestimat, ostendit se tanti facere mille aureos, quanti eam iniuriam non
accepisse. Quare possumus etiam huius obligationis origini vulgarem illam regulam
.. accommodare, naturasquum esse, neminem cum alterius iactura fieri locupletiorem
l. Nam hoc natura .ff. de condict. indeb. Diximus enim eum quoque qui percussit quodammodo lucrari. Et quoniam intelligebat Aristoteles hoc durum videri posscicua; lucrum, & damnum tunc tantum dici soleat, cum de pecunijs, atque opibus agitur,
ideὁ oecurrens huic obiecto, ita inquit. Dicuntur autem lucrum, dc damnum ab iasolute etiam de rebus eiuscemodi, licet nonnullis minime idoneum nomen vi- .edeatur,ut lucrum ei qui pcussi, damnum ei qui percussus est , accommodari poς ssit, sed ubi tamen perpessionem erimus metiti, hoc damnum, illud lucrum vocatur. ' B a Metiri
47쪽
Metiri perpessionem intelligit Aristoteles, cum iniuriam aestimamus, cum enim luctanti censeatur iniuria,quanti suerit aestimata,atq; in id damnetur qui iniuria secisiquasi tatundem ipse lucratus suerit,propterea clarius tunc perspicitur, in eiuscemodi quoque spetiebus damnum,& lucrum considerari posse; Sic videmus nihil esse, quod in delictis consensum ullum vel verum, vel fictum perquiramus, fatis enim haec quam quaerimus, naturalis obligatio in eo elucet, quod natura semper quicquid inaequalitatis inductu ni est, emen clari prscipit, unde ciscitur iustum illud naturale, quod Aristot les emendatiuum appellat. Sciendum tamen est nos de ijs tatum poenis esse loquutos, qui damnum datum resarciunt, quod si damni aestimationem excedant,ut in furto poena dupli, vel quadrupli, tunc licet parti applicandae sint, nullam tamen in ijs naturalem obligationem, sed tantum ciuilem inesse concedimus,ut recte sentit Fulgosius in l. ex hoc iure nu. Is . ff. de iust. & iur. Vnde nec debetur in foro conscientis ata c. fraternitas, & ibi not.Ir.q 2.Castri lib.a. de lege poenali.m enim in eo, quod rei aestimatione excedit squalitatis ratio no attendatur, qua proxime adduximus,nihil plane est,unde naturalis obligario oriri possi. Nam neq; ex consensu obligatur, qui deliquit, ut iam demonstratum est, neque etiam obligari potest ex illa naturali squitate, publicael vi litatis ratione, quε suaὸet delicta puniri, ut nunc statim sequenti capite demonstrabiam us, dum de iis poenis agemus,quae ob publicam vindictam irroganruta
T Ndelictis quς ob publicam tantum vindictam puniuntur,non modo non ex consensu, sed nulla plane ratione delinquentes ad poenam obligari.
1 Frequentius interpretes duo poenarum genera confundunt inter se penitus di
a .Distinctio Fulgosij inter obligationes , quet
rem ipsam,& eas quae certas pinnas persequuntur.3 Fulgosii,Fortuniiq; sentetis verbis tantu, sed non re ipsa inter se differunt. 4 Noua opinio quae aliorum omnium sentetiis aduersatur. s Tam clarum omnibus hoc visum delin- uetes ad poenam publicam aliquo moo saltem obligari , ut ne id quidem
6 Obligationis definitio iis quoq; videtur conuenire,qui publica poena puniendi
7 Teneri quempiam lege publica apud i
risconsultos frequentissimum cst.2 Verbum teneri siguificat obligationem. 9 Verbum deberi an reseratur ad poenas,&quomodo accipiend um sit.
Naturalis obligatio solo aequitatis vincula sustinetur. ii Delicta puniri naturalis squitas exposcit.
1r Quando lege obligemur. 13 Vtrum ad poenam quis teneatur in soroconscientiae & nu. yo. cum se l. 1 Ad publica poenam nec naturaliter, nec
is Non quicunque compelli potest, dicitur obligatus.16 Qui conuenitur rei vendicatione nullo modo est obligatus, licet ad restituendum compelli possit. 1 Satis legi fuit illis qui iurisdictione exe cent,punienda delicta praecepisse, licet reos ad poenam suscipiendam non obligarit. 18 obligationem ad poenam publicam Iustinianus sua diuisione non est complexus.1 Ex publicis delictis actiones non dantur. dio Vbi efficax obligatio si bsurduesset ex
ii An recte quis dici possit lege Iulia vel eiusmodi alia obligatus. at De publicis criminibus transigere licet,lametsi
48쪽
metsi hoe non ubique permissum est. 3 TransΓctio de crimine,& obligatio ad poenam sibi inuicem uersantur. a. obligari,&contruiere mutuo se conse
is Iulium commutatiuum ad eas tallim nos poenas obligat,quae damnum datum resarciunt.16 In publicis poenis irrogadis personarum ratio habetur. Quomodo demonstrari possit iis qui publica poena plectendi sunt,obligati nis definitionem non conuenire. 18 Vt nullum in eo iuris vinculum est, qui conuenitur rei vedicatione,ita neq; meo qui crimen commisit publica poena vindicandum.1ρ Aliud est poetas addictum, destinatumq; esse, aliud esse vere obligatum. 3o Obligatum interdum latius sumitur pro eo cui nulla inest obligatio. si Obligatus dicitur fundus,qui pignori da
3 a Non toncedendum ut cum quis teneri dicitur eidem semper insit obligatio. 33 Teneri dicimus pignus,cui tamen obligationem non recte tribuimus. 3ε Recte refertur uerbum deberi etiam ad vendicationem, que tame nulla exigit obligationem. 3s Declaratur l. quod ex his causis .is. adi. Iul. de adult. 36 Quomodo accipiendum sit id quod dicitur,ex naturali aequitate obligationem naturalem, & exlegis ciuilis dispositione ciuilem obligationem oriri. 37 Declaratur S. lege obligamur l. obligamur sepra tit. prox. 38 Tunc tantum oritur ex delicto actio ad poenam cum poena parti applicada est. 3ρ Non ea fuit mens Modesti ni ind. S. lege obligamur, dum varios obligandi m
dos recuset,ut persectam in singulis definitionem afferret. o No eodem modo inducitur obligatio,cufacimus secundum praeceptum legis, quemadmodii cum illi contrafacimus. ει Varia exepla quibus conatur Accursius Ost edere ex eo obligationem oriri,qS secundum legis prsccptum faciamus. a Dubitari a pleri'; an pater filiam quae iam nupta sit,dotare teneatur. 3 Qui scelus aliquod committit, Remp. laedit ob malum exemplum. - Eo maxime dirigenda est satisfactio, ubi maxime damnum extare perspicitur . 1 Ex sola miseria delinquentium potesti tisfieri Rei p. quae ob malum exemplulaesa est. 6 Poena sanguinis per se Rei p. damno non satisfacit, sed tantum oti contrarium exemplum. 47 Poena pecuniaria no propter lucru,quod . Reipub. affert. sed propter dantis miseriam Reipub.satisfacit. 8 Poena interdum ob personarum dignit tem ex capitali fit pecuniaria. 9 Natura neminem obligat, ut vel mortis
supplicium appetat, vel propriam sibi
miseriam struat. so Ante sententiam non tenetur reus ad poenam in foro conscientiae. si Est interdum,cum neq; etiam ante sententiam possit reus retinere in foro conscientiae , quod poenae nomine soluendum est,quamuis ad eam non oblia
11 Qui beneficium per simoniam scieter impetrauit,tenetur fiuctus etiam consumptos restituere.
13 Ad idem tenetur qui vel adiit haereditatem, vel beneficii collationε obtinuit, cum utriusq; rei incapax esset.
1 III. SEcundum superioris distinctionis caput illaspoenas complectitur, quae non ea d
causa,vt damnum datum resarciant, sed publὰς utilitatis gratia irrogatur, ideo' vel capitales sunt, vel si sunt pecuniariae, non tamen ei qui damnum passus est, sed fisco adiudicari debent. Et in hoc quoque vari ε nostrorum interpretum opiniones r periuntur. Extant primo illidus quas&supra retulimus, si quidem carum authores huius Oeneris poenas a superioribus illis non distinguunt, sed in his idem plane quod in illis concludunt. Prima ergo est opinio Accur. Bart. Beluisti, &Io. Fabri in locis supra adductis, qui putant in quocunque genere delictorum naturalem obligationem
49쪽
dit delinquensis consensii proficisci. Secundaest opinio Bald. in L I. I. 6. Bestias: C.
de postul.&Socin. hoc in loco existimantium obligationem naturalem oriri ex illa naturali inuitate,quae iubet delicta puniri,nam ipsi quoque Bald.& Socin. loquuntur geneialter, neque hoc secundum caput a primo seiungunt. Tertia est Fulg. in i .ex hoc iure nu. is .ff. de Iust. & tu. ubi ex obligationibus descendentia bus ex delicto,illas tantum satctur esse iurisgentium, quae rem ipsam persequuntur, alias vero obligationes, quae persequuntur certas poenas, iuris ciuilis esse si tuit, qua in re cum loquatur indesinite, eas quoque complectitur poenas,qus sisto applicandae sunt, & quarum gratia publica iudicia sunt constituta. Nam qus parti applicantur, ut in furto poena dupli, vel quadrupli,ad id quod quaerimus in pistentia nihil
pertinent. Quam Fulgos sententiam sequitur & Iason in δ. l. ex hoc iure. At Forti nius Garaia in l. legitima num. 67. vers. si autem tale delictum .ss. de pactis, necnon &Marcellus Berengutius hic col. I3. existimant respectu huius poenς publics, de qua nos loquimur in prssentia,delinquentem obligari etiam naturaliter propter illam naturale aequitatem, qua tenemur patris, ac maioribus parere, latasq; ab iis leges seruare. l. ueluti .ss de iust. N iure. c. si quis maior. extra de malo. & obed. Verum lisc opinio nihil a plane differt a proxima superiori. Nam cum hoc dicunt, aperte fatentur non adesse hic naturalem obligationem, sed tantum ciuilem;nos enim non de illa naturali obligatione nunc loquimur, qu s oritur ex selo praecepto maiorum,& quae semper est coniuneta cum ciuili, sed de illa,quae ab ipsa natura immediate proficiscitur, quam hic nulla esse sentiunt. Quare tres tantum hac in re Doctorum opiniones sunt. Nos tamen lon- ge ab ijs omnibus dissentimus, ac frustra quaeri putamus, ciuilis ne tantum, an etiam naturalis haec obligatio sit, quia quoties poena publica est, ac publicae tantum utilitatis gratia alicui delicto est adseripta, neque naturaliter, neque ciuiliter eum qui delinquit ad illam poenam obligari existimamus. Video quidem hoc plerisu ue perabsurdum primo aspectu uisem iri. Sed spero propeditem fore,ut id verisi; mum videatur. Primum autem rcferemus argumcla,quibus probari polle videtur, ad poenam publicam delinquo
tem obligari, ut intelligatur causam fuisse Doct. cur ita concluderent, deinde re seremus rationes, quae nos in contrariam partem adducunt, ex quibus cognostetur, nobis quoque causam suisse, curaliorum traditionibus aduersaremur. Pro sententia assirmativa, atque communi nihil ipsos Interpretes attulisse reperio,vnde probarent ecse aliquam obligationem, qua delinquens ad poenam publica teneretur; Neque enim, ullus hac de re dubitauit, sed concedunt plane omnes reum hic quoque aliquo modo obligatum esse, licet in eo distordes sint, quod plerique utroque modo, & naturaliter, & ciuiliter, nonnulli vero ciuiliter tantum obligari reum voluerunt, sed quae mihi videntur adduci posse, haec ferme sunt. Primo delinquentem ad poenam quoque publicam, aliquo modo obligari,ex definitione obligationis demonstratur. Nam obligatio ut definit Iustinianus est iuris vinculum, quo necessitate adstringimur alicuius iei luendae secundum Romanae ciuitatis iura. At si quis crimen commisserit, quod
ε publica poena plectendum sit, ueluti si ex stupro soluenda illi sit dimidia pars omnium bonorum iuxti β. Item lex Iulia. inst. de pubi . iud. nihil plane deest, quo minus haec definitio conueniat, si quide adest ille quoque necessitas, qua adstringitur ille ad dimidia bonoru soluendam,Vnde consequens esse videtur,ut eum obligatum esse fateamur.
Sccundo positat pro hac opinione adduci illae omnes leges, in quibus dicunt iuricconsulu
50쪽
: eonsiles liquem teneri lego Iulia, leget Cornelia, lege Pompeia, aliisq; eiuscemodi, ex
quibus publica poena publico iudicio conuictis irrogatur l. Mariti lenocinium is ad i. Iuliam de adest. l. lege Cornelia .is ad .l. Cornel. de vi publ. l. I. .ssa d. l. Pomp. de parrici l. . & s . cum multis simi. U. ad. l. Cornel. de sicar. Nemini enim dubium i est quin verbum, teneri obligationem significet,ut in Rub. & l. .C. An seruus pro facissio post manu. ten. Vnde passim dicere solemuhex empto, locato, deposito alique teneri,cum volumus significare,ex contractu aliquo quempiam esse obligatum . Confirmatur hoc argumentum, quia legimus interdum,ex his ipsis legibus nomine poenae, aliquid debeti, ut in .l quod ex his causis. E. ad .l. Iul. de adulti Videtur aute tunc debitum diei,ubi verὶ aliqua subest obligatio l. non potest is de reg. iur. l. quod indebitum l. in diem is de condict. indeb. no. Inst. de actioni b. in princ. S in l. debeio ri. l. de fideicom. liberi. Tertio naturalis obligatio solo aequitatis vinculo sustinetur l. stichum . . naturalis is dc selui. quo fit,ut ubi naturalis squitas aliquid exigar, ibili naturalem oblisationem reperiri necesse sit. Sed aequitas naturalis exigit delicta puniri L bona fides. n. depos. l. ii quis a reo j. illud quod vulgo is de fideiussi. ita vulneratus. C ad i. aquil. ergo naturalem obligationem adesse hic oportet, qua is qui deliquit ad poenam adstiingatur, &ita voluit hic Socin. argumentari nu. q. in fine. Ac porro, quoniam non tantum naturalis ratio,sed etiam lex ciuilis hoc idem p rscipit, concludendum propterea videtur, naturali obligationi ciuilem qtioq; accedere. His tabus postremo addamus responsum Modestini in .l . obligam ur. . lege obligamur .s. uti proti Lege inquit obligamur cum obtemperantes legibus aliquid secundum prae a ceptum, legis, aut contra facimus. Sitiinc obligamur, cum sicimus contra legis pret ceptum, cocedendum certe est, eum quoque obligari,qui ita deliquisivi publica poena puniendus sit, neq; . n. negari potest, quin contra praeceptum legis faciat. Nam s quis aut aduersus populi, Principis ue securitate aliquid moliatur, aut vim alicui publicam afferat, aut stuprum, vel adulterium committat, vel parricidium, aut in publicas test riones dicendas aliquo modo Coeat, aut alio simili flagitio se contaminet,dubium non est, quin alicuius semper legis vel Iuliae, vel Pompeiae, vel Corneliae, vel cuiuslibet est rius praeceptis aduersetur. Ex hac porro comuni sententia alia sequitur coclusio, quae sane maximi momenti est. Quoties enim lex alicui secto ipso iure poenam imponit, vel
ruta factum illud contineat delictum eiusnodi, quod ob publicam viii dictam pullienum sit, vel quia praesumptionem fraudis aliquam afferat, si tunc damus eum, qui legi
continueni natura saltem ad poenam obligati,illud pariter concedamus oportet,eundem in soro animi illico illi poenae obstrictum esse, & quod eo nomine soluendum est
ne quidem ante sententiam illu sibi tuto retinere posse. Ita Panorm. in c. I. col. 3. ubi Feb. col. v. de constiti & in c. extirpandae β. quia vero col. 8. vers ex his dico. et col. seq. vers ex pri ictis extra de prεb. Barbat.in c. Rainaldus col. que.& col. I 61. de testa. Card. Alexandrinus in c. Fraternitatis coL penulti Ia. q. a. Felyn. in c. Rodulphus cata penulti vers limita 3. extra de rescrip t. & in c. cum nobis col. penulti cod. tit. Thomas Parpalia in I. Si quis maior in s. quaest. extra glosam C. de transact. Veruntamen his minime aduersantibus, intrepide nos concludimus ad publicam poenam nec naturaliter
hec ciuiliter quemquam obligari. Quod ut clarius demonstretur, animaduertendum . est in primis,non semper obligatum recte dici,quicunq; publica auctoritate ad aliquid
sta uendio compelli pote' idque hoc selo exemplo facile demonstratur, quia qui co