장음표시 사용
151쪽
aὶ L. . a eod. de Senten. eae perie. Neis. O) Avih. nisi breves Cod. eod. , ubi etiam scriptu rae necessitate solvitur sententia Episeopi, qui inter suos subditos causas cognoscit, quod retulit Gratianus in decre-ium suum can. 45 cap. II qu. I. Quod autem de Episco po , idem etiam de capitulo sede vacante sancitum est in C. 43 de Testib. Sed hodie etiam Episeopi inter suos subditos judieantis sententia in scripto serenda est. Cuiacius cus cap. 43 de Testia. opp. tom. 6 eol. 853 ed. est. ideo lum Episcopo , tum vacaule sede Capitulo desinitivam sententiam ex non scripto serre licere arbitratur, quod sint illustres judices, qui ejus solemni latis necessita late soluti sunt ina eod. de senten. eae perie. recit. Verum in ea lege id
lanium illustribus judicibus datur, ut esiam per octissum
auum , et eoae, qui miniriterium avum eis aecommodant,
senιentias desinuisas rectienι ex tabella, cum alii debeant eas suo ipsi ore aer plas eae libello partibus legere; quod generatim canonico quoque iure de Episcopo constitutum est propter disnitatis praerostativam, ut inquit Bonalleius VIII. in eis. cap. 5 de Senten. et re judie. in Q Ego ul juro singulari de Episcopo sancitum arbitror, ni eum causam
cognosceret inter clericos , scripturae solem qitalem servare
non cogeretur. Simile ius singulare de Praefoeto Praetorio qui verbo aententiam Meebat , constitulum suisse , scribit Cassiodorus Var. lib. 6 n. 3 seu Formul. Praefiet. Prael. . 97 ed. Rotomas. 1679 , sed ceteri illustres judices, de quibus simile jus oditum nou suerat, definitivas sententias scripto mandare debebani , neque certe laudata leae a eos
g. VII. collata in libellum. sententia ab ipso
judice reci landa est, et vero praesentibus, aut Saltem in eam rem vocalis litigantibus 1 . Tantum Praesectis Praetorio, celerisque illustribus magistralibus Jure Civili concessum est, ut per ministros suos sententias ex labella reci leui 23, et exemplo illustrium magistratuum Bonifactu VIII sancivit, ut etiam Episcopi sententias suas per alios prose
rant 3). Sed jam ubique receptum est , ut judicum Sententiae per alios recitentur 4ὶ; imo apud
nos a nemine sententia legitur, sed eam latam et
152쪽
153 pullieatam notarius peculiari libro scribit, eaque
tune incipit vim suam exserere.
i in My. I eod. de Senten. eae perie. reeitan. C. uv. de Senten ει Re Diae. ει 6. Sententiam ex tabella, seu ex reripto pronunciare in iure civili dicitur eae periculo re eitare ; unde titulus Codicis de Sententiis eae prelevio reeitandis. Extat hic idem litulus in Codico Theodosiano lib. 4 ιit. 37. De illo autem verbo periculi, ex quo sententiae rerii utur , multae sunt, interque se discrepantes doctorum hominum opiniones. Plures sunt, qui uirumque locum in codice Theodosiano, et Iustinianeo corruptum puloni, ac legendum contendunt de Sententiis ex breviculo reeitandis, atque ita sentiunt Alciatus Disput. ao Perrenon. Animad. τπδ. a , II , Ferrandus Adduensis E lio. l. a apud Everardum o tonem Thea. Dr. eis. tom. 2 p. , aliique , dique haec etiam lectio probabilis videtur Donello de Jur. eisil. lib. 28 cap. 3 num. io opp. tom. 3 col. cit. ed. Lucae. Sel vera lectio est eae periculo , quam so ideiueatur Sirmondus Amirreth. E cap. at , Desiderius Heroldus Observ. esp. 5o et Ansma . ad Da. Attic. 7, 4 Grolius in Fior. apara. ad cod. Iustinia. 7, 34, cuja- eius insero. I. 5 cap. a 5 opp. tom. 3 col. I 2I et in cod. de Senten. eas perse. reeitan . tom. 9 col. 993 ed. eis. De hujus autem vocabuli interpretalione magaum est sententiarum divortium. Mitto quorumdam explanationes plane ridi las , et mitto illos , qui reeitare eae perieula interpretantur recitare eae memoriam; cum revera sit recitare eae
Reripto , uti titulum illum in utroque codice legenti sacile palebit. Fero inter omnes constat, periculum esse libellum, ex quo sententia recitatur, sed male hujus nominis Musam reddunt, quia scilicet ex sententia semper aliquis perieulum subeat , aut reus, aut judex si male iudicavit, quae etiam Criatii sententia est. Ego assentior Jacobo Gothosredo in Dy. a eod. Theod. de Sentent..eae peric. re .estan. tom. I p. 435 ed. Lippiae eis. qui periculum interpretalu r experimentum, et tentamen, quemadmodum perieulum faeere nihil est aliud , quam rem antea tentare , ve quid per errorem fiat. Est igitur perieulum labella, seu libellus , in quo iudex scribit quod sentit; ac sedulo legens , hique relegens , quae scripto mandavit, cuncta emendat quae essiendanda putat, ut in hisce scripturis fieri solet, denique
153쪽
consteii sententiam quam recitare debet. Uno verbo quod a laobis minuta , id in Codicibus Theodosiano, et Iustinianeo periculum appellatur. iaὶ Leg. a cod. de Senten. eae per . recisan. 3, Cup. de Seuten. et re Iudic. in 6.
M Caasule Gadelinum de Iur. novis, lib. 4g. VIII. Quod attinet ad idioma, quo sententiam concipere oportet, id jure Romano tantum Latinum erat, quod a serendis sententiis, atque in publicis actibus adhibebatur ij. Quod quidem jus non
in urbe solum, sed etiam in provinciis , licet alio sermone uteretur populus, obtinuisse videtur 2 . Sod Arcadii, et Honorii lege sancitum est, ut magistratus provinciarum tam Ialina , quam graeca lingua sententias proferre possint 3). Ecclesia semper usa videtur graeco, aut latino Sermone, qualem videlicet populi usus postulabat , quin etiam posteaquam sermo latinus popularis esse desiit, eum in dicendis sententiis Occidentalis Ecclesia relinuit. Nunc eliam forum saeculare mullis in locis latina
lingua , babara lamen , et incondita utitur. i) C. 48 Ha re Iudis.
.s) S. Augustinus de Civit. Dei lib. 19 cap. 7 opp.
tom. 7 eol. 55 I est. ed. Ven. vid. A Duth De tiau , vi Authoruale Iur. Cis. Rom. ι. a c. I g. 8. 33 Leg. ia eod. δε Senten. eι interloqu. Quam Iegem quidam pugnare existimant cum dict. lay. 4si sed reve. ra nulla inter utramque pugna est.
g. IX. Noctu quoque iudicia exerceri, aut sententias ferri velant leges Romanorum 13, quod jus pressuit a legibus XII. Tabularum I 23. Nam quidquid judex agit, non in tenebris, sed paIam atque in omnium luce agere debet. 1 Juro Civili Canonicum non abludit 3ὶ; sed iamen exempla non desunt judiciorum, quae noctu testa vim et exilum, habuerunt D. Certo etiam tu Ioeo, in quo ius diei
154쪽
spectaro decet Iocorum consuetudinem; et jam plerisque in Iocis subtiliores hae sole militates sori usu sublatae sunt. i) Leg. r g. 8 P. Quana. oppeu. , Nooeli. 8a c. 1
Pulses Leovardiae 37I4. Areopagilas noctu iudicasse constat , et multa sunt exempla iudiciorum noctu gestorum aut ex consensu litigantium , aut ex locorum consuetudino. 5ὶ λυ. penuit. F. de μει. et sur. , leg. 6 eod. de Senten. ει λιerloq. ibique Glossa.
g. X. Porro sententia debet esse cum Jure consentiens, actisque, et probatis c0ngruens s), ut si juri expresso repugnet, nulla sti 2); si ero liligantis jure adversetur, valet quidem, etsi iniqua sit, sed per appellationem suspenditur, novoque judicio revocatur 33. Debei etiam esse certa, et quae
desinito absolvat, aut condemnet ; quamquam necesse non sit in ea docidendi rationes enarrare, Di- si id gravis causa postulet μ) ; postremo contro- ersiam per omnes ejus partes expedire debet. Hine B0n tantum super praecipuo negocio serenda est ;sed etiam super iis , quae negocio accedunt, cum eoque sunt connexa, et conjuncta, uli sunt expensae litis , et fructus percepti; dedecet enim , absoluto judicio , litem alteram ex prima lilis maleria exoriri M.
1ὶ Si aliud ex actis eonstes, si alitid judici ex prIτο laedmeientia exploratum sit, multi putant, judicem non se-
155쪽
evndum aeta, ei probata , sed seeundam eonscientiam dicare oportere. Verum haec sententia longiorem faciet ludicii cursum , et graviori sumptu ulruinque litigantem assi- ciui , neutri tamen proderit. Nemo enim iudici ea ira acta credere cogitur , illaque statim novo judicio secundum acta revocabitur. Tuthis esse judicem sese prorsus ab eo judicio abstinere , cevsamque deserre ad judicem superiorem, vel de componendo negocio laboraro. Quod si nihil horum s cere judex possit, et omniuο sententiam serre cogatur , mi' lnon secundum , id quod ip8e novis tamquam privata per
sona , sed seeundum id, quod albi innoterea toemquam rem sonae publicae , hoc est secundum aeta , et probata iuὸ, care debere tradit S. Thomas a , a qu. 67p art. u. Ex iis tamen , quae iudex privatim novit , adjuvari potest, pergit ipse Thomas , tiι Maresetiva discutiat probationes in. ductas , υι yonis eorum defeetus investigare. Puod si eas non possit de jure re ellere, debel eas in judicando aequi. Late ea de re disputat couarruvias Var. resol. lib.
g. XI. Ei quia litem injuste videtur instituis
se, qui causa cecidit , ubique victus in expensas Oictori condemnatur i); praesertim si constet, eum temere, se per calumniam litem intulisse 2 . Fructus vero, quos victus cogitur restituere, ii praecipue sunt, qui post litem conlesialam suere percepti , aut saltem percipi potuissent; quoniam, rein judicium deducta, statim in possessore mala sides oritur 3ὶ. Quin etiam si quis ante litem con-leslatam in dolo, malave side versalus est, etiam
156쪽
. XlI. . Lata, ei publicata sententia, nisi ab ea intra decem dies appellatum suerit, vim acquirit rei judicatae 13, quae sinem controversiarum pronunciatione judicis accipit 2ὶ . Nam qui intra
legi limum tempus non provocavit, cum provocare posset, is in sententiam consensisse videtur. Proprie res judicari, non sententia, controversiae finem imponit, quoniam haec non ita rem expedit, ut lolum negocium plane finitum habeatur. Res
judicala, actionem, et exceptionem parit 3ὶ; jus laesi inter litigantes, quin et tertium obligat, si ex
ejus consensu lis acta sit, aut is causam ab alter
et quamquam postea nova' prodierint monumenta ;tamen iis pser rem judicalam extincta, nonnisi operestitutionis in integrum', redintegrari potest 6 .
εὶ Leg. 4 eod. de Re Diae. , C. a I de Senten. et re judic. g. XIII. Multae tamen causae sunt, in quibus sententiae vim nunquam obtinent rei judicatae, quamquam appellatum non fuerit, eaeque idcirco rectere oeantur. Huiusmodi sunt causae, in quibus agitur de vi matrimonii 1ὶ; item sententiae latae a ju- diee excommunicato σ), vel incompetente, aut competente quidem, sed contra jus expressum 3), aute0ntra priorem rem judicatam 4), aut neglecto juris ordine, aut ex falsis instrumentis, et testibus,
d quibus judex deceptus est o), aui quae legi lime
157쪽
publicatae non sunt 6), aut quae dictas a judice lpecunia corrupto 7ὶ ; tinique nunquam transeunt lin rem judicatam sententiae criminales, in quibus iret condemnati sunt, praesertim cum subjecti sunt lysenae, quae restitutionem admittit 8). l
g. XIV. Rei iudieatae sinis est executio, per quam ad exitum, aclumque perducitur, quod re judicalae desinitum, si mandalum est 13. Nam vana , et inanis esset sententia , nisi exitum haberet , qui linis est, quo referri omnem judiciarium disceptationem oportet. Hanc autem exeeutio sit statim in actione reali , si res ipsa , quae eXlat, tradi possit in actione personali dantur induciae quatuor mensium ; qui a die, quo edita, vel si provocatum fuerit, a die, quoetonsi ala sententia est, numerantur s). Sed judex praescriptum tempus vel producere , vel contrahere potest, uti rerum ratio postulare videbitur G . Nunc sori usu, et consuetudine receptum est , ut vel statim post emissam sententiam, vel post aliquot dies, vel etiam post longum tempus arbitrio judicis constitutum expediam
tur lileras executoriales , quarum vi apparitores , aliique inferiores ministri sententiam exequantur. si, Fit executio post rem iudieatam; quoniam iudieii
intrium ali executione sumere nos lieet log. E. de M
158쪽
I024 edit. cra. , esse contra jus , quod prosilomur, illa iu-suumenta , per quae debitor non adito iudice, neque edilare judicata in carceres detrudi potest.
re Iisie., C. g6 Ila. et potest. Ius. Glvat. Tempus hoc humanitatis gratia , ut ait Pupinianus in leg. 36m M. F. de eo ensat. debitori a lege conceditur, ut tem pus habeat conquirendae pecuniae, quam adversario persol-yal. Et olim quidem ex jure xl I. Tabularum tempus illud erat triginta dierum ; qui in iisdem tabulis justi dies appellaniae , quo eodem vocabula utitur Cicero de Leyibus lib. 3 3. 9 opp. tom. 3 p. i98 ed. Oliveti Genis. I 743. Praeter idaeae matris, inquit, famulos, eisque iustis diebus, ne quis ειipem evito; hoc est diebus certis, quibus fas est stipem eogere. Illud vero triginta dierum spatium, quod datur, v judicato satisfiat, modieum tenms dicitur in leg. 84 9. In peeu a P. de M. eι iv lv. νάν. de Lin. ααug. Itaque e lege XlI. Tabularum recte dici poterat modicum tempus, quo
judicato satisfieret ; sed immodicum laetum est ex constitu-udae Justinia ui , qui illud ad menses quatuor prorogavit. 3) Leg. a P. de Re in A., C. de Senten. eι resiodis.
l. XU. Iam vero sententiam exequitur ipse iu- deS, qui eam dixit, modo jurisdictionem habeat ;qu0niam per executionem quis ad parendum sententiae cogitur, nemo autem aliquem cogere sine iurisdictione polost. Hinc iudex ordinarius, atque judex a Summo Pontifice, aut a Principe deIegatus, quod plenam habeni jurisdictionem, sententiam ipsi suam exequuntur 1 -; eodemque jure politur ju- deI, eui a magistratu jurisdictio mandala est 23. quin delegali a Summo Pontifice, ut facilius Seu-leuliam exequantur, acceptam potestatem , et Ju- ictionem per annum se linent M. Verum datus judex , et arbiter, quorum lanium propria est rei
eognitio, sententiam non exequuntur, sed ejus exe-
eulio pertinet ad magistratum I , unde jus cogus Mendi prosectum eSt.
159쪽
g. XVI. Cum autem fit executio, certus est observandus Ordo, quem Jus constituit. Nimirum si res ipsa extat, quae restitui debet, ea, vi quoque, ubi opus fuerit, adhibita, auserenda est 13; si nulla ea sit, aut propter pecuniae debitum sa-cienda sit execulio, primum capienda sunt bona mO- uilia, deinde immobilia, postremo, si illa non eX leni, vel satis non sint, jura, et nomina debitorum; semper tamen pro modo debili , creditori addicenda sunt 23. Tantum speciali jure caulum est, ut nonnisi in subsidium executio fiat in stipendia, arma, et equos 'militum 33; itemque ut instrumenta ad agriculturam necessaria executioni non sui uiciantur 4).. iὶ Leg. OS R. de Rei vindis.
aὶ Leg. 1ν F. de Re audio. Sed nunc fori usu roee.ptum est, ut creditor indiscriminatim lum mobilia, tum immobilia capiat debitoris bona: pracsertim eum creditum tir-
militudinem autem instrucientorum, quae ad agriculturam sunt necessaria , etiam instrumenta artis, quam quis exer.eet , Oxecutioni non subsunt. Similiter executio non fit in vestes , quibus quis indutus est.
g. XVII. cum executio pertinet ad bona mobilia, ea perficitur ab apparitoribus, qui se in locum conserunt , ubi Suni bona, quorum pariem capiunt eamque inserunt in locum publicum, ubi servanda est, donec auctione constituta vendatur, auta debitore recuperetur. Quod si bona haec ad publicum locum deserri commode nequeant, ubi sunt
160쪽
I6rretinentur ; sed clauso, obsignatoque ostio, ei edi-elo proposito, ne quis ostium effringat, locumque ingrediatur 1 . Verum eum eiecutio de bonis immobilibus est, in ea perficienda, praeter apparilO-'res, aut nuncium, sive cursorem, etiam notarius
adhibetur, qui factae executionis publicum testimo-hium perhibe l. si in A pragmalleis pagina illa superimposita transverso ligno , quas fores occludit, ei qua cautum est, ne quis eas reseret, lusa appellatur.
l. XVIII. Peracta executumo pignus distrahitur; nisi quod interim debitor impodimentum inserat, erius gratia ea pignoris venditio expediri non possit. Pignora aulem distrahuntur in foro, hasta
posita si) ; non quidem statim , sed post cerium
temporis intervallum , quod Iure Civili compleolitur duos menses, postquam pignora rapta sunt σ). Verum sori mos est, ut decreto judicis, . quod gallie creditore emittitur, intra dies decem hastas subjiciantur, veneantque bona mobilia; at in bonisissimobilibus primum instat creditor, ut haSta ponatur, ium proponuntur edicta, quibus licitatores
ad auctionem vocantur ; postremo exhibitis, aper-lisque chirographis auctionariis singulorum, rogatu creditoris, bona intra mensem largiori oblatorist udieantur ; eoquo elapso adhuc debitor habet mensem unum, quo pignus luat, hoc est recuperet bona, pretiumque restituat, quod ab emptore solutum est. Cum nemo ad hastam accessit auctionem helurus, tertio minoris, quam aestimata sunt, b0lla creditoris addicuntur 3 .
i) Hastam bane dom nam Juvenalis Satyr. 3 vera. 33
p. 6 I ed. Lum n. Batav. I 664 voeat, quia scilicet hastae potestati, et imperio omnia in vendilioae subjiciuntur. Et praeIere caput domina venale aub harta.