Joannis Devoti ... Institutionum canonicarum libri 6. i.e. 4.

131쪽

magistratui cognitionem committit . vel etiam ipsi magistea. ius ex suo officio cognoseunt, quae cognitio legitima , otoxtraordinaria appellatur, uti patet ex titulo F. de Extra. Ord. cognit. Hinc illud Suelonii ta Clavd. cap. 15 p. 45oed. Trajeci. ad Rhen. I 69i. Alium interpellatum ab amvertario de propria lite , negantemque cognitionis rem , sed ordinarii juria eSae, astoe cauSam confestim apud sacoeyu ; ita intelligendum est, negantem ad principis cognitionem rem pertinere , atque alentem, ipsum non cognoscere , sed indicem dare debuisse , apud se causam agere coegit. Scilicet cum ordine, et jure in jurisdictione recepto

Praetori liceret judicem dare , quod est jurisdictionis Leg. 3 E. de jurias. , ac dare etiam pro potestate solitus esset, lextraordinariaM esse oportuit cognitionem, quam ipse cogentonssicio suscipiebal, et quam alteri committere non poterat, Atque huc equidem reserendum arbitror quod de Nerono narrat Τacitus Annal. lib. II cap. 5l tom. I p. 89o ed. Amatelaed. I 673 , quem ait edixisse, ut Nomae Praetor, lpre provincias qui pro Praetore, auι ConStile essent, jura adverava Publieanos e*tra ordinem redderent. ΑIii, extra. ordinarias cognitiones vocant , de quibus nulla ordinaria , certoque jure actio erat constituta, quaeque a Praetore extra ordinem , et ex aequitale suscipiebantur, easque oppu-nunt ordinariis cognitionibus , quae ordinariam habebant actionem, certoque jure nitebantur. Contra aliis ordinaria cognitio est , quae juribus datis competit. Consule Donellum de Iur. Civa. lib. 8 eap. g num. ὀ opp. tom. 2 col. 693, et lib. II cap. 22 num. 9 el Io tom. 4 col. 135 I et aeq. edit. Lucae , et Scipionem Gentilem de Iur. l. 2 c. 20 Opp.

l. 3 p. I 87 et δeq. Nev. 1764. Verum facultas iudicandi , sive ordinaria , sive extraordinaria vulgo cognitio dicitur Leg. penult. E. de Jur. Omn. Dd. Quare lituIus hic, qui in Gregorianis Deerela libus est δε oriane cognitionum, in prima compilatione inscribitur de ordine judiciorum , quasi idem judicium , ct cognitio sit , ut in cap. I et pe- inuti. de Ordin. cognit. CognitionaleS δententias memorat. LV. un . eod. de Senten. praei. , et Lest. 13 eod. de Sent. Praef. praei. et Leg. I 3 eod. de Sent. et interlos. , quae scilicet causa cognita seruntur ἔ et in leg. vlt. f. Illud etiam eod. de Ilem'. et reparat. occurrit verbum co-snitionaliter , quo significatur id, quod parte utraque praesente , et adhibita causae regnitione gestum est.

g. II. Praejudiciales qu Ustiones noscendae ,

132쪽

Diendaeque sunt , antequam causa allera , quae ex illis plindet, cognoscatur. Ita si qua mulier a Dfirmet , se cum certo homine iniisse matrimonium, isque excipiat, illud consistere non potuisse propter impedimentum cognationis , antea haec exceptioeognoscenda est ; quoniam ea cognita, ac defini-la matrimonii quaestio dirimitur 1j. Similitor Ox-eeptio excommunicationis ante causam, de qua praeeipue quaeritur. expendenda est 23 ; et si potenti haereditatem, et successionem jure cognationis Opponatur status natalium , primum de natalibus , quoniam haec quaestio praejudicialis est , postea de successione quaeritur. 3ὶ.

13 cap. de Ord . comis. Sed lamen reelo est, Veis reqde animadversum a Jacobo Cujacio A eu. cap. I ora. t. 6 eol. 8oa edis. citat. , id quidem obtinere , cum reus aetoris intentionem confitetur , verumtamen praejudicialem, et peremptoriam exceptionem proponit. Secus enim cum reus Bon confitetur aetoris intontionem , non ante est probanda ereeplio, sive dilatoria sive peremptoria, quam actor probaverit intentionem suam 9 eod. de Pra cription. lov. tempor. , Leg. 9 Cod. de Eaecepi. 3eu praeδσψι. Leg. Isteod de Probat. , nimirum quia actore non probante reus absolvitur , quamquam ipse exceptionem suam non probave

b l. III. Causae incidentes ab eodem cognoscendae sunt judice, cujus est de praecipua causa judieare , quamquam ipse minus competens esset, si

de iis praecipuo judicium institulum fuisset 1ὶ rnisi ea a civilis incidens sit ecclesiastica, quam de incidenter quidem cognoscere laicus judex potest 2ὶ, licet contra integrum sit judici ecclesi sileo de causa civili incidente judieare M.

133쪽

IV. Causam quoque praepinatoriam prius definiri , judiciali Ordini apium , et conveniens est I . In questionibus civilibus , quae diversa sunt , neque a se invicem pendent, licet ex eodem negotio oriantur, videndum est, quomodo prinpositae sint. Si per modum actionis separato judicio , utraque actis in proprio soro expeditur; si per modum reconventionis in eodem soro , vicissim tractanda , atque eadem sententia utraque desinienda est 2ὶ; si per modum eaeeptionis pere-storiae, illa adhibenda ratio est, quam in his ex

g. V. Si ciuilas et crimInales causae eonm rani distinguendum est uirum altera praejudicialis sit, an semet invicem non attingant. Si est a praejudicialis sit, ea primum cognoscenda est, Sive ci

vilis i , sive criminali sit M. Si altera causa

alleram nou attingat , neque ab ea pendeat , eriminalis quae majoris est momenti, aute civilem de

sinienda est M.

serenda est L. 4 de Ori n. D e., ubi constantinus inaquit Meps civilem causam prius esse cognosceadam, si cnu. in eriminalis inda depondeat, quo Vectat L. a cod. Appellat. at L. I 4 Cod. vi Testib. 3ὶ Id quidem genoratim est verum . eum semper criminalis quaestio gravior habeatur. Sed interdum judex utram. que eausam et civilem, et criminalem uno judicio absolvit, eum sellicet aptor quaestionem utramque proposuit L. 4 l. 4 P. Fin. remn . L. I m de PQι. D e. L. tin. C. Quand. M. de crimis. praejud. Quod si actio eriminalis priae paliser est preposita, et reus ciuilam qua tionem mo-

134쪽

vel, primum illa, tamquam gravior, noseenda est, L. Fi L. Iul. I twι. , L. . 33 c. ad L. I. de Mulier. Quod etiam dicendum videtur, si quaestio civilis instituta sit, ae reus actorem criminis accusaverit;na m eausa eivili tamdiu supersedendum est, quamdiu crimisatis abaetula suerit L. C. de Ordin. audis.

l. VI. Sed ei exceptio spolii hoc praecipuum hahet, ut ea sit opendenda, antequam prop ita stelio cognoscatur 1 . Est autem spolium facinus indignum, et iniquum , quo quis ex rei suae possessione , vel quasi dejicitur. Itaque ad spolium virumque requiritur , quod quis habuerit rei possessionem , vel quasi, et quod quis habuerit rei posse8sionem, vel quasi, et quod ea per iniuriam ablata sit-

siὶ cap. 2 eι -. de Ord. eognis. Est autem a iuraeanoaleo inductum spolii judietum; ut quis recuperet possessionem , unde injuria dejectus est, seus talius expliea. tam est civilis interdictum unde vi, cui non omnia ea de re salis considerata , ei pro lsa erant. consule Vicatum Vo. ea I. Iur. -rb. Spolium , et voetuae an Pandeet. M. 43

l. VII. committitur autem spolium in rebus lum immobilibus , tum mobilibus Iὶ, atque etiamia juribus ν) ; neque vero refert, an vis, dolusve intervenerit, quoniam soIa culpa, et bona sido eom- milli potest. Eliam judex spolii reus est eum negleelo juris ordino alicui possessionem admit 3ὶ; neque a spolio alienus est , qui illud mandavit , yel ratum habuit , imo etiam qui rem spolio ablatam scienter accepi Q, non vero tertius bo

135쪽

a) Cap. I de Cana. με. eι propriet. , C. 6 de M-pultur. Spolium latissime palet, adeo ut qui qualicumque

possessione , vel quasi inique est privatus, spoliatus habe tur. Si uxor a marito divertit, maritus spoliatus dicitur C. 8 de Reatiι. apoliat. , modo per legitimum matrimonium in ejus domum traducta suerit. C. Ia eod. Mulier spoliata Est, quae a marito expulsa, et domo eiecta est C. stoet la eo L, qui suo sa beneficio , aut iure per vim, vel inique abdicare coactus est cap. a et I eod. , quibus denegantur pensiones, quas hactenus perceperunt cap. 9 eod. qui exol duntur ab eIectionibus, quibus hactenus interfuerunt C. GCauae. polδωδ. et propriet. , qui injuria extra parochiam, vel ubi sepultura facienda erat, cadaver intulerunt C. 6 de Sepultur. , qui propter nullum contractum possessionem

amiserunt.

iantum adversus eum, ad quem res ab alio violenter abIata pervenit L. et de Vi et vi armat. Nam hoc interdicium fori. plum est in personam hoc modo; tinde tu illam vi defecisti. Sed iuri civili derogat coelestinus III. in cis. ωρ. I 8, ubi interdictum unde ni concedit etiam adversus eum, ad quem non ignarum vitii res aκ alio per vim ablata delata est Fa. leor equidem Jus civile etiam adversus heredem praedonis hoc idem interdictum tribuere L. I g. vlt. , et L. a g. MVi eι vi arm. , quia nimirum haeres successor univorsalis est, ad quem omne defuncti vitium desertur L. ii T. Moveri. et ιemporalia. pravierim. , L. penuti. Coa MAequis. pora. y sed non item concedit adversus emptorem. aliumve successorem singuIarem , qui non succedit in vitium ejus, a quo rem obtinuit. Al jure canonico malao fidei emptor succedit etiam in vitium venditoris; et ideo nihil re. fert, Sive quis rem per vim abstulerit, sive ab alio ablatum mens prudens retinuerit. Errant autem vehementer quinane F Iesti ni constitutionem non pertinere existimant ad terdictum unde vi, sed potius ad beneficium editum in Can. Redaaωyranda c. 3 qu. a , quod quidem beneficium perpetuum est. Nam si id verum haberetur , nullum essetanter aus canonicum , et civiIo discrimen, quoniam ea in re eadem esset Iuris utriusque regula; at vero Coelestinus eri. c. IS expresso profitetur, sese iure civili derogare, uti patet ex verbis non oba ante juris civilis rigore eaneis

136쪽

e c. Non ignoro , quam multas , sint iurbaa de interpretatione Can. Redintegranda cap. 3 qu. I. Sed mihi peripis euum videtur , eum Canonem id 'elle, quod etiam iure civili sanditum est, ut quamquam interdicium unde vi annalo sit L. I V. de Vi et vi arm ., tamen perpetua Sit per Sequutio rerum vi ablatarum L. penuit. Ir de interc. Nihil dico do fids , et auctoritate ejusdem canonis, quem Gra tianus adseribit Ioatini I. P. in se. - Zacchariam Arrhivis . , sed Ioannis revera non est. consulo Berardua Gratiani eanones stemini ete. par. 2 t. ν c. 5O.

g. VIII. Spolium vel exceptionis, vel actionisI0co proponitur. Exceptio pertinet ad repellandam intentionem . actoris 1b, qui non auditur, nisi primum rem injuria ablatam restituat 23, eaque Spolianti contra' spoliatum ex quacumque causa agen ii opponi potest, ni i de causa eccleSiastica egerit 3 . De tertii spolio excipere nequit reus, niSi in criminalibus , si demonstraverit, sibi violenter rem univctsam suam, vel majorem eius partem a

demptam fuisse. 4,. Exceptio autem probari debet intra dies quindecim , posteaquam proposita est , ne sorte vertatur in fraudem, et iudicii cursus re

g. IX. Aelio spolii eo speciat, ut spoliato res

tala ante omnia restituatur. Itaque nulla contra eum opponi potest raceptio, quae ad petitorium

pertineat , veluti dominii si), renunciationis 2) ,

quod canonice non sit institutus 33, quod crimeneommiserit, M. Adeo sane leges odio habent, improbantque spolium , ut praedo etiam seeunesum rigorem juris δit reδtituenduδ 53 ; quia nec ex-

137쪽

I3seoptionis spolii antea commissi habenda ratio est, sed tantum vis inspicitur, quae postremo illata fuit. Quinimo non tantum res Iala spoliato restituitur, aut ejus Iom aestimatio datur, sed etiam sarcienda sunt damna, ac restituendi fructus a spoliante percepti, quin etiam percipiendi, si spolium vi , ani dolo malo patratum sit 6). Quorum probationem, atque aestimationem spoliatus jurejurando peragere potest 73.

spoliatum ante omnia restituendam esse, hoc est nulla au

Verum gravis inopia spoliantis , qui alienum restituere ne quit, nisi primum ipse suum recuperet, impedimento est, quominus spoliatus statim rei suae tractus obtineat ea . de Reatis. 'oliat.

f. X. Atque haec .quidem regula eius est, ut nulla exceptio agendi de spolio Opponi possit. V rum extra ordinem exceptiones admittuntur. Sio a dienda est exceptio proprietatis, vel quae petitorium respicit, ubi actor consentit si . contra spolii Octionem admittitur exceptio spolii, si aut in alia causa reum spoliavit, adeout pro limes super hae exceptione primum noscendae sint, quibus abs Iulis , reus aut i de spolio agenu respondere non eogitur, nisi ab ipso restitulus fuerit, quoniam ex-eeptio spolii ex earum numero est, quae Illis ingressum impediunt 2 . Exessio e sanguinitatis opponi potest marito a quo uxor discessit, si iIIDeo demonstrari queat s), si graviorem indagati

138쪽

nem postulat, rejicitur, et minutio decernitur M.

Si steior Possessorium , et pelilorinm cumulat, re' eusare nequit exceptiones, quae petitorium respi

l. XI. Simili modo audienda est exceptio desieleniis possessionis I , vel etiam quod quis ad

possidendum minime aptus, et id0neus suit, propterea restituendus non est laicus , qui ex spiri-lusium possessione dejectus est. Idem sit judicium de taeeptione vitiosas possessionis, cui jus dommune aperte adversatur. Ila qui spoliatus est de etais, quas se in aliena paroecia habuisso conteu dii, non restituitur, nisi primum evidentur te esti, iure se earum mssessionem obtinuisse iri. Neque dissimilis ratio est exceptionis Privatae Oeeu- Diionis in jure permissae , m justae defensionis. Licti enim statim vim vi repellere , nec vis illata dieitur ab eo qui illico rejicientem rursus de-jidit R. Eodem Ioco est exceptio 'damni irrepara bilis. Ita multis non statim viro restituenda, si insidias suae vitae saetas opponat, sed interim in loco

tuto eoaemomorari debet μὶ, nisi maritus idoneam praestet eautionem', per quam illi consu tur s). Sestodali quoque exceptio admittenda , si evidens est; quoniam ut publica offensio seu scandalum reaeoveatur iuris regulae negliguntur.

139쪽

Deductus in iudicium reus non solum armis defenditur exceptionum , sed etiam petere a Suebee potest, ut sibi ex acloro Justilia exhibeatur , quod sit mutuis petitionibus. Mulua petilio est mutua actio, seu reconventio 13, per quam reus e0'gnito actoris libello , eum dem convenit , et vicissim aliquid ab eo pelit. Ila st actor petat decemox causa mutui, reus vicissim ex testamento pe-tal alia decem, vel amplius, mutua petilio est. i L. M s. 3 P. Gyreiad. Mutua petitio aetio est nollexceptio, ut quibusdam visum , qui tamen a Cap. a 3. avi Ord. comist. aperie resulantur.

s. II. Si quid igitur causae sit, cur possit

reus cum actore agere , eumdem potest reconvenire, sive eadem , sive alia sit causa I, , aut iapersonam , aut in rem actio instituta sit 2 . Id vero sit coram eodem judice, ad quem reus vocatus est, quemque stolor repudiare non potest, sive ordinarius sit, alvo delegatus 3i. Uni reo saeuitas est proponendae mutuas petilionis, non item actori , ut lites habeant medium quemdam modum; quaeque in iudieio conventionis data est agendi ratio , eadem etiam in reconventione Servanda est. I. Mutua politio quid 'II. Quomodo fiat III. Mus finis compensatio.

140쪽

Nam una eademque noloris , et res conditio esse debet 4). Itaque si actori ex rescriplo Pontificis datus sit judex ita, ut ab eo appellare non lioeat, debet etiam idem judex do mutua petitione rei pr0eedere appellatione remota , ne plus uni, quam alteri tributum videatur. Illis autem verbis appeι- talione remota non omnis inhibitiir appellatio, sed ea tantum, quae jure speciali permissa non est 53.

i) Auth. Consequenιer Cod. de Senient. eι interiag., c. I de orc cognit. Errat autem Antonius Faber Confeci.

lib. go ev. I oontendens, non licere reo actorem ex diversa causa recon enire.

a) Ab omnibus generatim reiecta est opinio Antonii Fabri conject. lib. Eo cap. 8, qui subtiliter more suo, sed minus vero demonstrare conatur, eum , cum quo actione in rem actum ost, reconvenire non posse. i , O . 3 de Reaoripi. ει 6. id vero locum habet, si postulaate reconvento datus fuerit delegatus Cop. de Mut. petit. quia hic domum obtinet ratio allata in L. C. detentem. et interlog. repetita in Gn. I can. 3 qu. 9. Si delegatus motu proprio fuerit constitulus , loeus reconventioni non est , cum actor iudicem illum non elegerii. vid. 00aratra in eis. cap. I de Mut. Petis. num. Io.

f. III Muluae politionis sinis est compensa-ii0 lin. Itaque in causis , in quibus compensatio l0eum non habet, ne reconventio quidem proponi potest. Huiusmodi sunt causae criminales, in quibus agitur criminaliter 2 , quoniam innocentia, non relaitione eri direm reus Immasur 3 , prae

iudieialos μὶ depositi s5M, spolii, in quibus , uii

demonstratum supra est, spoliatus respondere non gitur , nisi antea restituatur 6 , causae momen deste possessionis , qu que celerem eXilum postulant Tὶ , denique in negociis ecclesiasticis coram laico judico reconventio fieri non potest 8 .

si Tertullianus Contr. Mare n. IG. s cap. llo p. 39a ed. Bisaltis Paria. a 675 inquit, Hebraeos Aegyptiis