Lo codi Eine Summa Codicis in provenzalischer Sprache aus der Mitte des XII. Jahrhunderts

111쪽

m in integram resistutions misi min. II, 11.

duos annos quod non reclamauerit sicut lo dicit post quam dolus factus est, nichil postea potest petore, nisi quantum melioratus est alius. hoc est uerum, licet ipso non sit in terra, uel si ignoraui: Quodam autem persone sunt quo non possunt conqueri do dolo, I sicut libortus contra patronum et filius contra patromisti uilis per 5sona contra illam quo est magno auctoritatis set si uolunt acorodo ingam si non facilint indo ullam mencionem, et uolunt quo- rore dampnum quod dolo factum est, usque ad annos XXX possunt hoc lacore. Illo qui decipit, os coactus, dono XXX anni sint transacti, emendare dampnum luitii michi fraude sua fecit et quantum 10 melioratus est dolo suo, quoniam magna iniquitas esset, si aliquis molionaretur suo malo ingenio set dampnum michi illatum non possem petorse duobus annis transactis nulla mencio faciunda st doli, sol tantum petam dampnum quod accopi suo facto. et hoc uorum ost in omnibus hominibus. De dampno quod accepi uestro doli possum Ioconqueri tam ego quam heres meus contra te, et non contra tuum

heredem, nisi in quantum de hoc periimit ad eum post mortem

tuam.

M. quomodo minores XXV annis restituantur, si sustinuerunt aliquod dampnum. 201 Qui minor est XXV annis habet multa priuilegia, quia in

Omnibus illis contractibus in quibus maior XXV annis non potest aliquid potero, si suo facto aliquod dampnum msus est minores XXV annis rostitiumtur in integrimi sicuti si uendidit ut emit uel fideiussit, uel si sentencia lata est contra eum inracionabiliter, Praue si persoluit pocuniam alii homini, uel si alius orsoliti si et ipse stulticia sua expendit, sicuti in ludo tabularum o alio tali modo sol si illo qui debet pecuniam minori precepto iudicis persoluit eam tutori uel curatori, statim Securus est et non cogitur

postea persoluero illud, quamuis minor in dampno uel in proficu 30

112쪽

D in integrum restitutione minorum II, 11.

27suo id a Mideri sol, alio modo aliquis persolusii Meuniam a

minori uel tutori ues curatori ipsius, non liboratur, si minor po didini illud sua stulticia, pretor si soluantur redditus uel pensis domus uel census es usum quo non sint vitrum ses, ne sit debitum ultra duos annos in iis duobus casibus qui rodidint minori potest soluero id tutori ues curatori eius, quamuis iudex, id est potostas loci, hoc non proce mi, O statim securus oris,

quidquid minor laesa d pecunia illa similiter si minor socerit ι5Mm alii do hod quod ipso polabat, uel alius est sinom minimi destio quod sibi petobat, si minor demptus est, bens potest restituid hoc quod ipso sedes si ipso uelit, quamuis hoc socerit suus

tutor uo curator, seu pecunia fuisset data sius non similitor si minor facit diuisionem pecunio suo uel possesionis et aliquantulum demptus est, uel si aliquam heredit m acoepit et plus in ea per i didit quam luctatus sit, ues si respuit horoditatem plus lucrosam quam dampnosam, i bono potest restitui stas radio est, si minora aliquam rem pignorauit et credita iuro eam uindidit si minor indomagnum dampnum habeati In his omnibus ms facit minor XXV sannis, si aliquod dampnum habeat stulticia sua uel malo ingonio 20 aduersarii sui, debet in integrum restitui, id est debent si omnia

restaurari, nec debet inde proficuum habere ne dampnum nec est aliqua disserancia, si hoc socerit per so uelis tutorem uel per curatorem, uel si tutor uel curator hoc sine eo facian inano et eandem restitucionem quam habent minoros XXV annis contrari alios, hanc habent aduenus suos tutores uel curatores et contra illos qui tenent rem quam mi res petun a uero uult recuperaro rem quam ipso uel alius pro eo alienavit, debet rectum quod ad se reddere in quantum molioratus est o non plus sicut autem equum os ut sua stulticia non adiantur dampnum, ita ius est ut 30 non habeant proficuum cum dampno aliorum.

113쪽

28 D in inlacrum restitutions minorum II, 12, 13 14 ML In quo tempore possunt restitu minores XXV minis. Minores XXV armis possim restitui in integrum anto quan1 transeant XX anni t ultra XXV annos usque ad IIII annos, ideo quia decepti fuerint infra XXV annos sua stulticia uel dolo aliorum.

XIII. In quibam pereonis possunt resiliu minores XXV annis 5 et in quibus non.

Minor XXV annis potos restitui contra Omnes pereonas, prelar

l, aduersus patrem, Lot aduersus patronum, si fuerit libortus. XIV. In quo tempore minor XXV annis non potest esse

restitutus. HI Contingit aliquando quod minor XXV annis non potest restitui

in intomum. Et ho contingit uel rapion rpi se suo maleficio. Racions se accidit quod minor non potest restitui, sicuti si s struunt suum manu naisit quia libertiis res est quo aufferri non potest sex

quo data esta Suo maleficio restitui minor non obot, sicuti si Ibaccusetur do crimino aut do adultorio iudex amo potos o mi- norem ponam iniungor quam alii si uolit. lam si minor XXV annis contrahit cum aliquo uendendo uol ompndo et uult illum deciper cum quo contrahit, tunc non restituitur do dampno quod passus est: sicut in hoc exemplo minor XXV annis dixit so 20 maiorem XXV annis ideo ut qui secum contraheret non timoret eum, quia non minor esset profecto in hoc casu minor non debet restitui, si aliquod dampnum passus est illo contractu. similiter si minor XXV annis inrauit quod non destrueret id quod ipsemet facit uel quod faciet tutor uel curator suus, non potest postea radestruere. hoc tamen uerum est, quando illud factum quod iurauit procedit comuni iure, id est quod, si aliquis maior XXV annis Im -- -----r-- 2 in laturumlte uias irati mi miri tra dat XXV amiis ot us ius 3 canem, mi , 6 s,1 moder

Π, 13. Rubri rubr. C. H 41. L. 2 C. H, l. Π, 14. 2. L. 1-3 C. si adv. lib. II, 30. 3. L. 1 C. R adu del. II. 34. 4. L. 2, 3 pr. c. si minor se mai. II, 42. b. L. I C. si adu vend. II, 27 L. 3

114쪽

D in inlagrum restitutions minorium Π, 14.

sedisset, non posset destruere. st si factum ala est malo nudor Minis XXV posset destruem, es illvi sedisset, sit iuno minor XXV auum potest id destruors, Winitiis hoc immisrit,a sicuti si factum est contra leges seu condia bonos mores quedam sunt in quibus es non est nec so ut minores restituantur, ideo quoniam Mouri sunt: sicuti si minor habstractitorem et ipso non pessoluit obitum soto ors quando debuit, ab eo si ora in antea debet molaus

usuras secundum morem laus, verumtamen taliter ut non superet legitimam mensuram. et hoc uerum est, quamuis debitum noni fuerit quositum debitori et hoc habet solummodo in contriuitibus bono fidei, ueluti si minor XXV annis uendidit rem aliquam et aliquis debebat si adhuc rectum, uel si aliquis dobebat aliquid si ex societato uel ex locacione domus, uel si aliquis amicorum dimisit ei aliquid in testamento uel o alia causa uom si minor XXV et I annis habet tutorem uel curvirem qui non fuerunt sibi dati intestamento parentis uel non sunt si dati a potestala si uero tutoreso curatores sunt alio modo, sicuti sunt dati a parentibus, et non dederunt idolussores quod saluarent res minorem, totum id quod faceret tutor uel curator in rebus minorum, sius in placito sius sinoae placito, nichil valobi tunc quoquo minor non cogetur obseruare id quod tutor uel eurator socerunt: sicuti in hoc exemplo tutores et curatores qui non odorunt securitates fecerunt placitum pro minori et data est sentencia contra eos corto eo sentencia non debet nocero minoribus, quoniam minores XXV annis nona possuntra placitari, si non habuerint tutores usi curatores uel praemiores

racionabiliter. Preterea minores non possunt perdere res suas pro 8scripcione X uel XX annorum, nisi tantum preseri lans XXX uel

7. L. 3 C. da tui. v. cur V, 42 bd. r. Inst. do satisd tui. I, 24. Vo unionm,4 σου. . L. O in quiti cans in inti resti II, 40.

115쪽

30 mum pomonas pommii uiuors. Π, 15. Des mutione malarunt. Π, 16. XL annorum hoo est uerum post quam sunt in pubertate: masculi a XIIII minis in antea femino uero a XII

XV quis homo non potest mutuere aliquem. Post quam dictum est O porsonis quo debent restitui et domibus rebus mine dicamira que mons possint restituom. Ita 5 perator potest restituem militor iudies qui Mint imperatoris. similito tuo ordinarius, sicut proconsul uel datus a proconsule. alii hominis usi alii iudices non possim restituere. I. unus ex causis maiores in integram restituantur.

uno quod dictum os quomodo minores XXV annis possunt Iorestitui, modo dicamus quomodo maiores XXV annis possunt restitui. sicut enim iustum est ut minores XXV annis restituantur, si sua stulticia uel dolo aliorum docepti sunt, ita equum est ut maiores minis XXV in integrum restituantur, si iusta causa fuerit restit

mesonis. causo quibus possunt restitui eo sun si erant in aliena 15 terra pro comuni negocio suo ulla sino mala ingenio, uel si sunt ali ab inimicis, sicut a sarracenis, uel si in carcer tenentur ab aliquo sin sua uoluntato uel si sunt extra terram suam aliqua iusta causa, quamuis sint absentes propria uoluntato, sicut sunt illi qui sunt extra torram suam ut discant aliquam artem tunc si passii 20 sunt aliquod dampnum modo supra dicto, ita scilicet quod aliquis usu μι rem suam uel proscripserit, id est si aliquis adquisiuit

rem suam propterea quia tenuit eam triennio uel docennio uel uboennio uel minori tempore, uel si aliquis debitor ipsius liberatus est, quia tam diu sorsitan tenuit quod nichil potest si petore, in rahis omnibus casibus maiores XXV annis restituuntur, si dampnum a sustinuerunti Postquam autem isti maiores reuersi lumini in teraram suam et liberati serunt a pericula in quo erant cum res eorum

tinctantur et ipsi perdiderunt eas, petieio earum durabit usos ad

mmm 4 in integrum indo L 'M MN 2 extra suam in alienam te ramo 25 nichil non resistiviniuri se resisturuitur L 27 sustinent N

116쪽

Ds alisnations iudicii mutandi causa facta. II, 17.

Im Minos, et insin illud spadiunx ostii litur in intemni hoc εautem ita ueram est quod possunt absis pactum IIII annonim si quam liborati sunt a periculo illo, si stet emini poram annos uel plus ita sicut dictum in si uero minus I annis stelaruni, non possunt spadium habere nisi quantum ipsi stoteran insupersi in tanto tempora stelarant post reuersionem suam quod res eo possint usucapi uel proscribi, non possunt rostitui in dampno quod habuerant eum essent in aliona laria. Sicut autem dictum est quod si hi maiores non dubint sustinere dampnum p sua Mincia usi dicta est supra, si ne debent habes utilitatem idemus sicut ipse possunt restitui contra alios homines do dampno quod habu Min tali absoneta, ita et alii possunt pessim restituolans contra eos, si ipsi sumperent aliquid aliorum uel proscripseriin Eodem sperson qu possunt restituere minores XXV annis possunt etiam a restituero malaris, et nona alio lXVII. Si aliquis aliena rem aliquam, quoniam timet ne H ius eum in Haesto mutat.

Si aliquis alienavit rem quam possidebat ut misit alium in ip sesione aliquo modo idcirco, quia credebat quod aliquis Gessitae eum indo ad piaestum, et quia nolabat indo piaestari set uolebat ut alius Duillaret qui rem tineret, et in hoo Mui malo ingenio, ita tenetur, Meutis ipso postideret ipsam rem et illa quia et Lrieturam in re illa potos eam petero cui uesit do illis duobus clusini qui poscidet in illi qui rem uendidiu sit, faciat laestum ata cum eo qui rem uendidit, non Hesreo dimittes quin potat illi postea qui possedet, quamuis prior si ineratus sit, quia id quod prior pagauites Messehit m pena mali ingenii quod habui set, prius seest placitum cum illo qui possedet et rem recuperauit, nichil postea poterit pelam uinditori.

117쪽

m. o arbitris.1 Dino mulam dicendum in s arbitris, id est O illis hominibus qui iudicant placita sicut iudices, quando aliqui mittunt so in potestat eorum. In acturis os heo racio quia illi quorum sit placita debent promittera penam unus alii quod unus faciet iura quod arbitrium iudieabit, strino pignora dabunt uel manuleuatores.st si non sederint sicut arbiter diest, dabunt illam penam alior aliori ho ido ita est, quia sentencia arbitri nichil ualeret et ipsi non possent rei ut starent ues hodirent sontendis arbitris set consuetudo est ut dent piginora uel manulauaiores, ut faciant quod is dictum erit ab arbitrio, et si noluerint Mero, tunc penam quam a pro forent amittant uel pignora, si cominemn Ex quo arbiter meos in s iudicium ut des sentenciam, cogitur postea senio iam dare, si sunt ibi ea quo fieri Oh- multa snim sunt in arbitris 4 consideranda ad Do ut ualean prius pessona arbitri, quo talis rasi debes eras ut fieri possit arbito et natura et iuro natura siquidem uetat quod minor X annis non possit sori actitor, lico iud possit sin abam annis es supra similiter furiosus, id est illo quis sensum suum perdidit, non potest sis arbiter iuro contra disturno seruus uel lamina possint se arbitri similiter iudides ordi mnarii, ut proconsul et preses prouincis, non possunt esse arbitros inter illos qui sunt in sua potestato, quoniam possunt eos cogem lis nolis, ut unus hi fiat dirieturam alii si uero ius qui iuro potest ereor alios, ut faciant iusticiam unus alii, coepit pignora uel manuis lares, ut tendant quod ipso iudicabit usi rudis iudi meam, non uald certo illa firmanes nequo illa pignora nec se tendia quo data erit obsit ualore, ne debes cogi illo contra quem et data erit, ut obediat illi sentendis set inuid non potest ultra

118쪽

m arbitris. II. Is 20, 2I.

33 geo eos, si in quantum pignora ualebo uel id quod i in I

XIX. dii persone debent esse ille que 1 iniit se in potestate avit in

Person quo sonant se in potestato arbitri debent emo talesque possint dampnum suum lacero, id si tales debon emo os

habeant suum sensum et sint maiores XV annis sin autem minores fuerint, non possunt star in Haesto stas consensu tutorum ei curatorum, ues debent habem procuratores.

de quammucausa quoquo considem debet qualis lauri do qua aliquisso firmausit in potestato arbitri hoc aes dicimus, quia arbitor non potest tam senio iam O Omnibus rebus, sicut descrimis siturus libertate. Lon qua me arbiter debet dare sentenelaui. Arbiter debet proseres senis iam ea dis qua polos iudex a Ordinarius, nec resin alia dis, quamuis partes hoc uella sol si e paries conuencionem fecerunt ut liceret arbitro in seriali di damae senis iam poterit eam donare inamon si dies in qua arbitre spinos dare sentenciam est props insim si non potest prolonguindies et hoc ius quia dictum non fuit eum arbiter recepit ad imdicandum placitum, potest cogi ut d sentenciam, licet sit dies serialis, nisi iurauerit quod adhuc non cognouerit radionem illius et eauso se cum hoc iurauerit usi iurare uoluerit, non siet eoo ut det sentenciam. Si dies nominatus non est arbitro potest arbitreudiem ordinam cum consensu parciunt et si iussa non dederit illam, eotidis cogi missi ut de sentenciam, nisi a dis qua nullus debes

dare sentenciam. 3 4 Rubri sthum ciue fehit M 10 11 De vibiis rebus arbiter

119쪽

m arbitris. II, 22, 23, 24.

XXII. In quo Ioe arbiter debet dare sententiam.

Arbitor debo proferro sentenciain eo loco ubi partes conuenerant quando firmauerunt Aa in potestate arbitri se si partos de hoc non conuenerunt arbitor debet dare sentenciam so loco ubi

firmatum fuit placitum in manu arbitri. XXIII. M potest arbitrum Ogere ut det sentenelam. Arbiter qui causam accepit ad iudicandum sicut supra dictum est, si causam finire noluerit dando sentenciam, maior potestas locid0bet illum cogem, sicut est pretor, nisi habeat iustam excusa cionem qua possit so excusare, sicuti est longa peregrinaeso, ut Iolao ultra mare uel ad sanctum Iacobum, uel si fuerit infirmus, uel si placitum finitum est intor partes amicabiliter, uel si res do quaerat placitum destructa est sine culpa illius cui petebatur, ut siserinis erat et mortuus est se occasionos sunt quibus causa nondum finita est, quamuis res sit destructa, ut si illa qui rem 15polebat vult cognoscere utrum res fuisti sua uel non, quia si iudicio poterit cognosci quod res fuerit pelantis, poterit petere fructus ipsius si usi pecuniam sius peculium quod habebat, ut si fuerit 2 semus. Similitor si arbitor habuerit capitalem uel mortalom inimiciolam cum aliqua parcium, o si aliqua parcium laesit ei me, uituperium, uel si aliquis ex illis dimisit ii omnia bona sua quia non potora reddoro debita que habebat in his Omnibus casibus non potest cogi arbiter dare sentenciam inter eos. Similiter non potestere sentenciam daro, si prius erat laicus cum accopi placitum, et postsa factus est sacerdos ant quam Me finitum placitum. 25XXIIII. Mod senimieti data eontra raelonem non ualet. 1 rbii sentendia, uo iusta ius iniusta fuerit, obseruari debet, nisi aperis suin dat contra leges, uel pro pecunia uel pro amicidia, quia uno teneri non obe sol hodio non ualet sonisincia

120쪽

m arbitris. II, 25, 26.

inracii,nabiliter prolata, si ii arbiter scientor tis insci seniser senten-ciani dixit Arbiter debui ars iudiciunt in presensti utriusquB partis AB si una parcium non fuerit in placito di stuhil ita. obstdare penam quam promisi sentencia autem non ualet, Si non fuerint ibi amba partos, nisi hanc conuencionem fecerunt lunndo posueriint se in manu arbitri, ut ipse posset dare sentenciam sine una parcium uel sine utraque: nam tunc coguntur partes Stare sentencio et dare pignora set promissionem. Sin autom pena non 3 fuit inde promissa noe manuleuator ne pignora set ambo partes Io inter se tantum pronii serunt quod facerent quod arbiter diceret, et

aliqua parcium noluerit id lacero, tunc debebit tantum duro alii parti quantum sibi prodesset, Si obSerum et dictam Sentenciam.

XXV. si nil la quomun potesiste est Haestum viseordant inter se l

i contingit aliquando quod placitum ponitur in uuii duorum II Monum, ut ipsi iudicent causam tunc si bene concordant, ualet eorum sentencia si uox isti discordant et partes in inicio com nemini ut, si isti duo discordant, ipsi iudices a rent meum alium teresum, non ualet, nisi dixerunt nominatim quem liaberent 20 secum sol si hoc dictum est, ualet conuencio idem est, si duo a mines uel hiros firmauerunt in in manu duorum tantum nec fuit dictum quem ipsi haberent deum, et ipsi duo non possunt concordare potestas illius torro Obet sos cogere ut recipiant alium tercium, et debet illum nominam. eadem racio est, si fuerint tres ara uel plures qui receperunt securitates et ipsi discordant do iudicis: illud iudicium obes tones quod maior pars iudicabit sot hoc

uerum est, cum omnes sunt simul et simul dant sentenciam se eundum racionem.

XXVI Arbiter non potest sentenciam inviare postquam ad dederit eam. Postquam arbiter dicet sentenciam do facito, non potorita stea illam mutare, sicut nec iudex ses hoc uerum est, quando 2