Rei rusticae libri quatuor, vniuersam rusticam disciplinam complectentes, vnà cum appendice oraculorum rusticorum Coronidis vice adiecta. Item, De venatione, aucupio atque piscatione compendium, ... Auctore D.D. Conrado Heresbachio ..

71쪽

I. DE RE RUSTICA. etsbeat ita elim usum aedilicium illud a re liquis semotum destinatur, Vt aegrotan tes eo deducantur, atque inibi curentur maxime si contagiose morbo infecti, ne alii contagio te datur. Oportet enim Agricolam hanc familiae curam valetudinis non negligcre. Et prqstat eos qui re

die valet curare,atq; operarioru morbos

praevertere quantumq; possibile,cura&antidotis anticipare, Nempe ut cibus &potus salubris a cellarijs aut culina sine fraude praebeatur, non corruptus aut quii valetudi nem olfendat: Proinde villicus in conspectu familiae cibum, & non aliui capit, ita fit vicibus diligenter&salu briter apparetur, Et quia in agro no semper adsunt medici, expedit morbos disse Valetudi- . ciplinae exemplo curare sumpto ab his his qui similiter aegrotarunt in eadem regi one eiusdemq; naturae. Eos qui in sole laborant corpora & venas laedit Sol,opo tet alimentum ipsis detrahere, ut no se i mel neq; bis,sed paulatim ac sqpi' come-

dant.Hqc enim ratio valetudinem conseruat,& concoctio nil derit. Aliqui ab- synthites vinum & iusculum, in quo ab synthium coctum praebent. Conuenit & O siro tempore quietem per mittere,atque D a vi

72쪽

ut ijs temporibus quieti potitis quiri. nequitiae vacent. Cauendum ne incalentes

frigidiora potent, aut humi cubent, Si

aqua non sit bona, coquatur,conuenit &ptisana. Meminisse oportet homines , esse ipsos seruos. Ac deniq; ex huiusmo di cura nascitur beneuoletia & obsequi

um. Quin etiam fidelius seruire student qui conualuerint, cum est aegris adhibita diligentia. Et quod inmaioribus im-1mpnii periis quoq; difficulter custoditur,con-mod fissiὰ siderare debebit Villicus, ne aut crude- lius aut remissius eos habeat. Semper so-i Q ueat bonos ac sedulos, parcat etiam mi ' ' nus probis atque etiam temperet, Vt magis revereantur severitatem quam ut se-

uitiam detestentur. Id quod efficere poterit, si maluerit cauere ne peccet quam cum deliquerint sero punire. Si quidem nulla est nequissimi hominis amnior custodia quam assidua operis exactio. Adeo ut verissimum sit Catonis oraculu. Nihil agendo discere homines male a gere. Di m en sti m & cibus suo quoq; te mpore praebeatur,consilescat familiam circa larem socumq; familiarem cibum capere sem per, atque ipse i nconspeetu eo rum epuletur , Sitq; frugalitatis exem pluma

Catonis oraculum.

73쪽

plum. Si quem deprehendat sidelem &gnauiter laborasse , hunc beneuolentiae indiciis ac munusculis alat, atque in o scio contineat. Ad haec culta vestitamq; familia utiliter magis habeat quam de- . Iicate, ut videlicet munita sit aduersus frigora & imbres. Mercedem laborum mature persoluat ne usquam detrectandi laboris occasionem praetexere queat. Et sicut cibus & vestis necessaria ita etiacastigatio. Nam Sapiens ait. Flagellum equo & camus asino , & virga in dorso stultorum. Et iterum. Qui delicate nutrit seruum suum post sentiet eum con

tu macem, Precipue enim curabit ut D um timeant, non patiatur temere atque

e consuetudine iuramentis ac blasphemiis uti,neque scurrilia aut impia verba miscere. Quinetiam prouidebit ut Ca techismum teneant, orent, sestis diebus concionem audiat,sacramenta suoῖς in non uapore communicent, cauponi ut i hq i Eis,utatiae ne vacent. Sed ut Poeta ait quaedam

ctiam festis fas exercere diebus, a sacris G cibo sumpto fundum obambulent, inspiciant sicubi segetibus iniuria fiat an Pecoribus laedantur. Sepimenta diruta reficiant, iumenta & pecora inuissent.

74쪽

Breuiter Villicii in his omnibus ceu lar κοπυ καὶ ἐργολ-τsu esse oportet. Sic fiet facile ut suo quique officio sungantur. Villicus aute in villa sit perpetuo, ne absentia sua cessatorem faciat famis. liam,neue cessandi vel delinquendi spatium pr beat.Non sit ipse potationibus, ludis deditus,Neque etiam venandi pii

candi istudiis, nisi sic praedi j v sus po

stulet,auocetur. Hospitem non nisi ex familia domini quam rarissime recipi at,Non negotietur neque sibi,neque pecuniam domini in animalibus aut in liis pro mercalibus occupet,quandoqui dem haec negotiatio curam villici retra hit , nec viail patitur eum cum rationibus domini paria facere, sed ubi num e ratio exigetur, res pro nummis ostendi

tur. In uniuersum hoc villico obtinenta dum,ne putet se plus sapere quam domi nu, neue existimet se scire quod nesciat, quaeratq; semper addiscere quod igno rat. Nam cum plurimum prodest peritὸ aliquid facere, ita plus obest perpera se cisse. Columella mauult illiteratum qui, tenacis sit memoriae, Nam eiusmodi vi I licum ait saepius num os domino qua librum afferre, vel quia nescius literarum

mirio x

75쪽

minus poterit ratione, c5finger Uxor villico sit contubernalis quae contineat Vissici eum,& in re familiari adiuuet. Eam c5- uenit esse aetatis eius qua in villico exegimus superius, robore,Valetudine, continentia,vigilantiaq; commendata, neque specie nimis foeda ne villicii a se alienet, neq; nim ia specie deside intra tecta contineat, cui cum familia prodeundu,& peractis operibus fatigato redeundu. Villica interim culina, domesticaq; capesset opera, ancillas regat, & in officio contineat,suppellectilem conseruet, dimensum cuiq; pr beat. RIGO. At tu mihi videris e villico facere dominia ac patresamilias,& rursus d domino villicu. CONO. Nostra aetas mollitie corrupta veterum & maiorum nostrorum studia

simul & honesti si ima&utilis ima negligit. Siquide tum domini ipsi Rem Rustica regebant, & male cum domino agi existimabant, quem villicus doceret, Vt Cato tradidit. Quineti arro queritur temporibus auorum patresfamilias falce& aratro relictis intra murum correpsisse,& in circis potius & theatro quam mimi oin segetibus & vineis manus mouere,Vn m Rode Cato & veteres plurima, quae nos in Ilics.

76쪽

adscium

rae tribuerunt. Equidem etsi villico curam familiae commiserint,ipse tamen Veteres imitatus inspector, &aganothet operarum esse meoq; duistin & imperio praecipue fundu regi volo. Comiter tamen ut ante de villico dixi, cum colonis atque ipse villico ago, auarius opus fixi Ago quam pensione. Sed nimis diu te circumduco ieiunum, Age ad prandium procedamus. Non in Apolline prando' bis,neque Lucullanam villa tibi osten dere volui,ut vidisti, sed Cincinnati aut Abdolomini aut denique Laeertae tugurrium. Hic vides rustica aedificia ab hoc nostro urbano sossa disiunctu,sed ita ut quae in villa fiunt in conspicuo sint. Hic

ego cum uxore & familia urbana versor. RIG O.Eleganter,scite ac percommo' de omnia,nihil,quod ad absolutam villae constitutionem necessarium videa tur,praetermissum. Accedit praeterea domus pari industria simul& iucundo&utili loco posita. Heus tu Metella plane i Martham agis plus satis i ta culinarijs apparandis sollicita. METELLA. Ne

quaquam, Rusticis his epulis, non arto-sreis, non lucetis , non serina aut ostreis

77쪽

LIB. I. DE RE RUSTICA. 29

naurisq; aut denique aulico apparatu excipieris, Sed oleribus, acetari js, ouo recenti,pullo atque agno. RIGO.Hae dapes mihi sunt longe gratissimq.CONO. Fruere igitur et villum nostru επιχία experire.RIGO.Certh Rheticum Phalernumq; superare videtur.NO arbitra bar hoc agro vitem coseri aut certὰ tam praestantia vina gigni. CONO.Cultura diligens,& anni felicitas sic tribuit.RLGO. Age diutius haeremus in mensa,coe: lotam sudo laetoq; nos euocante, piacu tum est non frui concena voluptate ex patiandi fundiq; tui cotem plandi. CONO. Coelum ut ais cum temperatu neq; solis ardore neque tempestatibus molestum sit , equum ut dicitur, in campum prouocas, cum ipse alioqui iuxta Cato nis praeceptum quotidie, quado hic sum neque vel coeli inclementia vel alijsne cessariis occupationibus impediar, agru, circumire consueuerim, si sic videtur

ducam te agrum tibi meum common

straturus.Non existimabis te latifundia Metelli aut Luculli, sed mediocris cuiuscia hominis,qui suis facultatibus contatentus, quod sit esse velit , nolitq; cum Attali aut Caesaris conditioni,permu-D 1 tare.

78쪽

tare.RIGO. Amabo disseras aliquid de magis di agri ratione, culturaq; cum te videam Iigendoc diligentem patremfamilias,& huius reirandoque. non ignarum. Vehementer enim cuperem huius disciplinae praecepta audire praesertim nostris accom modata usibus.' CONO. Si turpe est Patricio viro, &causas oranti, ut Iurecosultus ait, Ius in quo versatur ignorare, quo turpius aut certὸ damnosus agricolam terra, cum qua illi res es: ignorare , Quo enim pacto de opere rustico iudicare poterit, re

et E an secus faetiim , qui agri colendi ar-

tis sit imperitus. Caeterarum artiu pro-

fessores multa quae ad eorum disciplinas pertinent de industria occultare solent. rtcstis Agricola contra, opus suum gaudet ab

μη ρr- omnibus cerni, Rogatusq; quanam ra tione egerit curetq;, libenter explicabit, . adeo ingenuos haec ars homines facit.Equide fundum meu ad antiquorum diligentiam magis quam ad luxuria direxi. Quare prius illoru sentetias explicabo, post nostra accommodabo. Principio a grorum & soli Italici gradus Cato nouefacit.Vineae primum tribuens quae bonu agrorum & multum vinum profert, proXimum ira L horto irriguo, tertium salicto, sequen-

. tem

79쪽

L 1 a. DE RE RVsTI C A. 3otem oliueto, quintum ubi pratum , sex- 'tum ubi campus frumentarius, septimudeinde stitiae caeduae attribuit,octauum gradum ubi arbustum, postremit glan disserae sylvae. Quanquam vero hos gradus non omnes probent, ut Varro testa

tur,& his regionibus non omnium sit usus, sed praecipuli ducimus hortensem atque frumentarium,& qui piscinis utilis. De frumentario prius, te pascuis, pra De agrotis,syluis & sal i iis post suo loco di isere- fimenta tur. RIGO. Huius igitur ingenium &rationem explicare ne graueris, & Vnde bonum agru agnoscere detur. CONO. Cato agrum optimum iudicat ad radi- cem montis planitie ad meridie excurrente, qualis est totus Italiae situs. In frigidis& septentrionalibus regionib. conuenit oppositu agrum orienti & meridianae plagae,ita ne alicuius magni montis obiectum his duabus coeli regionib. ex clusis algore rigescat. In calidis pars potius septe tripnis opta da,quae& utilitati& voluptati & saluti pari bonitate respodeat. RIGO. Aiunt terrae cuiusq; inge- nium indagare necessariu. CONO. Re quidem,Citius enim terrς quam hominis ingenium agnosces. Na illa culta

80쪽

ORNPADOD IMBA 3 Hetv non mentietur sed facilem se omnibu, praebet. In aliena terra cognoscendaJschomachus Xenophonticus prscipit ut fructus & arbores illius terrae contem pleris , neq; colere contra coeli naturam contendas nisi prorsus operas ludere, &eωμαλειν velis. Varro contendit terram De terra discernendam,si in ea sit lapis,marmor, bonitateco arena, sabulum, rubrica, creta, argilla, rnoscemni. glarea,carbunculus,hoc est,quae sole seruet, eam radices satorum comburere. Ι-tem si uliginosa alijsq; accidentibus obnoxia. Atque haec rursum pro regionis natura aut bona est aut mala, locis qui- busdam lapidosa in frugifera est praese tim frugum & plantarum. Alicubi vi- cissim agris laetificandis utuntur lapi dibus ac tosis, Ut in Arduennae finibus quibusdam videre licet. Theophrastus narrat,Corinthios lapides e Syracusano agro legisse, agrumq; detEriorem reddidisse, clim exemptis lapidibus in calida

regione non haberet quo se protePeret. Alibi in montous petricosisq; locis au

na feliciter prouenit. Ad eundem modum oportet in reliquis terrae speciebus simul & regionis & eorum quae seruntur rationem habere, Nam de sabulum ali