Xenophanis Colophonii Carminum reliquiae

211쪽

Nimirum orta videtur haec opinio posteriorum scriptorum interpretatione , qui ex aetatis suae rationibus Priscorum opiniones interpretantes , mentem eorum emerterunt. Memorata supra nobis est X nophanis sententia qua censebat, naturae rerumque omnium iundamentum tellurem non perpetuo in eodem statu permansuram, sed laussatim desidentem tandem profundo submersum iri, et terram mundumque omnem collapsurum; tum vero ea dem aquis denuo emersum iri atque ita movum rerum principium ore runc autem ortus et inte itus vicissitudinem perpetuam, atque ita infinitum mundorum saeculorumque ordinem fore putabat Has ergo mutatas naturae formas κοσμους appellaverit, quo sensu nomen illud usurpatum est a veteribus, 'Τposteriores vero inde iunxerint infinitam mundorum multitudinem, eodem modo quo, ut superius vidi mus , Propter Perpetuam solis lunaeque vicissitudinem et lucis renovationem, multos soles multasque lunas ei tribuerunt . Neque nostrae interpretationi obstac Diogenes Laertius , si, ut mihi corrigendum

videtur, legamus eum Statuisse I aras σπειρος, ἀκ

ae ordine et Mura mulabiles . suae Xenophanis

dem sensu occurrit in loco Origenis quem mox explicabo κόσμμος respondet Vocabulo τάξις Serius demum Socratis aetate ad mundum universum translatum est Vid. Xenophon Memor. I, I, II. l. Carus de Anaxag. Cosmo-Theolog. in Ideen et Gesch. d. philos p. 37 not.

88 Vide superius p. 62. 89 Diogen Laert. IX, I9. ubi vulgo sic legitur : κόσμους I. 13

212쪽

videtur de maindi mutationibus fuisse Unio, eadem aliis veterum Dysicorum Probata sit : unum inminorem Dumnem Apolloniatem, quem sic censuisse Simplicius, diligens auctor, testatur, etsi pleriq- , pari interpretationis errore, huic quoque mundos numero infinitos attribuunt M. Quibus rationibus Xenophanes in hanc opinionem de terrae totiusque mundi vicissitudine inductus sit, diligenter proditum es ab Origene, qui de eo haec memorat ' : - inae τῶ γε- - ore

φασγα- τοιαυτας ἔχειν αππλιξεις, ora m Aem γη - ορεσεν ωρά σφω κίγχα Σώραπουσας δε ει τας λαxαμαις μείρεος , ,α ἀλλακνεος δε Sed haec lectio parum probabilis est. Si enim ho direre voluisset Diogenes, scripsisSet certe κόσμους εἱρsse aea ἀπωραλλιεκνους Nun particula a iudicat legendum esse ἀάσπιος ἐπε-- , os asse ἀλλακτον δέ. ue quoque facit eomplurium codd. lectio, exhibentium os ρα ἄκνοος, quod etiam in Diogenis ompilatore Hesychio Mil. p. 3 scriptum est. Error Deile oriri potuit e librariorum inscitia, qui ante, negans negantem particulam οὐκ ut supervacaneam, tollendam putaverint. Huiusmodi errores saepius occurrunt, veluti in Parmenide s. 6 pro ..δι διαρισον alii Mis ἀδιαιρετον, alii denique λ ρενον seripserunt. Dineuitatem hane vidit jam Brandis p. 5o, qui legendum coniecit εν,ἀρἄλλακνεν , eadem sententia, quam ipse proposui. Vulgatae tamen lectionis sententiam defendere studuit Cousin u La

i, μαραλλακνοος δὲ la parti insiεrieure de la terre qui se demulen e rέgions insanies et immobiles. At mundos sisternansos eosque infinisos an non modo enophanes, sed ullus veterum cogitaverit, vehementer dubito.

so Ritter. Gesch. d. Ion Philos p. 5. si Origen Philos. l. l. φύης correxit Gronovius pro δάφνης. Μελίνω seripsi pro Μελιωη. Pro ἐπηλώγησαν libri nonnulli ἐπιλά-

213쪽

Censet tellurem humore paussatim solvi, talia asserens indicia, quod in terrae visceribus montibusque reperiantur conchaeri et Syracusis in lapidicinis narrat reperta esse piscis et phocarum vestigia , in Pamaphrae sermam in profundo saxo impressam in Melite omnium marinorum generum crustas haec ergo quondam facta esse quum omnia in imum essenteonversa, deinde vestigia in luto indurata esse. Dicit quoque homines innes perire, quum tellus demersa in lutum vertatur, deinde vero renasci omnia, et hac vicissitudine mundos omnes mutari. Haec Origenes, cujus testimonium firmatur auctoritate Plutarchi, qui idem placitum tangit in Stro

nenter et paullatim desidentem aliquando submersum iri es, Ita ergo Xenophanes levioribus indiciis ductus eadem jam de terrae ortu praeceperat, quae reCentiores, terrae viscera altius perscrutati, certissimis si gnis confirmarunt. Sed ille quod in terra fieri videbat, idem ad totius mundi naturam retulit eadem ratio aliorum veterum fuit, quam tangit Aristoteles, cujus verba hoc placitum egregie illustrant ' ci

set Apud Eusebium Praep. u. L, 8 p. 23. 93 Aristot Meteor. I, I . p. 42 Η οι - ἔν λωοντες

214쪽

Quum multis locis, inquit, amparerent magnae

terrarum mariumque mutationes' veteres, quomina ustior erat acies , Putarunt Eaadam ad nsve stim mundiam retinere. Etsi autem veram est, muIta nunc terras esse ubi olim mare suit, tamen ea-Aujus si nom ad mundi naturam referenda οι ridiculam est enim propter exiguas brevesque muta tiones universum hoc moveri Putare, siquidem terraE magnitudo et moles ad totum mundum puncti in star est. n me quae ille in veteres physicos dicit, conveniunt prorsus in Xenophanem, qui quum ter ram iaceret praecipuam universi partem , hujus quo que mutationibus totius mundi aciem naturamque immutari censebat. s s.

Iam explicuimus ea quae de Xenophanis physicis

apud veteres memorata reperiuntur. In singulis horum testimoniis explorandis multa offendimus incerta et obscura, multa etiam confusa et contraria, quae non facile in ejusdem hominis mentem cadere viderentur quo factum est ut viri docti existimaverint, aut ficta esse pleraque haec et a Xenophanis mentEaliena, aut ipsum in quaerendo nulla ratione usum

M De his mutationibus multa ex Herodoto aliisque veteribus reser Jo Camiotes ad Theophrasti Metaph. f. 6 sq. Ald. 155 I. in Locus item insignis est apud Theophrastum de Ventis p. 33 edit.

215쪽

coniecturas tantum protulisse parum aut nihil inter se cohaerentes . Diligentius vero considerantibus a paruit, multa horum, etiam quae recentiores prodiderunt, antiquitatis fide non Prorsus esse destituta, et in plerisque quae memorantur ejus Placitis, quamvis multa sint recentiorum opinionibus obscurata et confusa latere tamen vetustatis Vestigia , quae com parata inter se et ex veterum mente illustrata illius sententiam quodammodo nobis repraesentent. Itaque

doctorum virorum, praesertim Brandisii et Cousinii opera adjuti id jam consecuti videmur, ut et singula Xenophanis et aliorum physicorum placita sintillustriora, et universa illius quaerendi cogitandique ratio clarius pateat Fateor quidem nonnulla enophani tribui, quorum fides non satis constet sed in his ad liquidum perduci non possunt omnia eo debemus esse contenti si probaverimus, quae illius Domine prodita sint, nec ipsius rationi nec antiquitatis

ingenio repugnare. Haec autem universe contemplantes, videmus in

rebus naturalibus explicandis Xenophanem longe aliam viam atque in rebus divinis esse secutum. In his omnia ad mentem retulit, qua sola duce ad divinae naturae cognitionem tetendit in illis ad oculos refert omnia , omnia sensuum judicio explicat. Ρoetarum et vulgi fictiones ac fabulas omnia iis plena fingentium ejecitri propius accessit ad antiquissimorum physicorum simplicitatem , qui res

tales fere esse censerent, quales oculis cernerentur. Itaque licet in explicanda rerum natura multa ipse finxerit eaque absurda, talia tamen sunt quae

216쪽

naturae veritati magis videantur commere. Terram sirit totius mundi principium et fundamentum; qua cumque in eoelo gignantur, exhalationibus et concretionibus fieri enset, omnia denique fluxa esse et mutabilia Multa placita cum aliis vetemm rame itin Ionicis habuit communia, qui plura etiam a-tius et diligentius perscrutati sunt unde non mimineum in physicis non magnam nobilitatem esse ademtum et Aristotelem in ceterorum placitis memorandis hujus nullam paene fecisse mentionem. Qui autem talem insormaret rerum naturam, -- non mirum est etiam vulgares superstitione Contem sisse et divinationem sustulisse. Hanc ei sententiam

tribuit Cicero Divin. I, 3 philosophis, inquit,

et ut de antiquissimis loquar, Colophonius Xenopha- nes , unus qui eos esse diceret , divinationem is funditus sustulit; reliqui vero omnes Praeter Epian eurum . . . . divinationem probaverunt. Quamvis vero Xenophanis menti convenire videatur haec opinio , tamen non satis certa est Ciceronis auctoritas. Si tantum diceret Xenophanem ita sensisSe, Pomet Probari quum Vero praeter Epicurum hunc unum inter antiquissimos fuisse dicit qui divinationem tolleret, quamquam idem a Plutarcho et Galeno proditum est , tamen antiquitatis testimonio repugnare videtur. Unus enim , cujus celebris sertur haec sententia, non Xenophanes sed Anaxagoras fuisse dicitur, qui rerum omnium rationes e naturalibus caussis repetere solebat et cujus dictum quoque hoc memoratur

Plutarch. Plae phil. I. 5. ενοφάνης ἀι 'Eπικουρος ἄνωθρουσι τὸν μαννικην Galenus c. XXX.

217쪽

Quam ob caussam ille a veteribus αΘεος judicatus est. At, objiciat aliquis, propter hoc ipsum, quod Anaxagoras αλος dictus esset, Cicero mentionem ejus non fecit , et Xenophanem memorat ut unum qui Deos esse diceret, divinationem tolleret. At quos eos dixit Xenophanec non eos certo quos Vulgus Oleret, Sed unum Deum praestantiore natura. Talem vero divinam naturam etiam Anaxagoras esse voluit, mentem praedicans totius mundi principem et g

bernatorem. Quamobrem si hic Deo negasse dicatur, idem de illo esset dicendum; neque vero Xenophanes, si divinationem sustulisset, at cognomenticile effugisset. Itaque probabile est, ciceronem amborum nomina inter se confudisse, uti modo etiam in placito de luna reserendo eum secisse vidimus . Xenophani certe haec sententia , quamvis ab ejus mente non aliena fuerit, idoneis tamen testimoniis tribui non potest.

9 Vid. Alex Aphrod in Aristot de An. II, 1. 6I. de Fato,s. 163 A. qui loci omnes sugerunt interpretes, ipsum etiam Sebaubachium in Anaxagorae Fragra de hoc disserentem p. 38 aqq, et

218쪽

P quam Xenophanis de rebus dirim et natura--Ε- sententiam exposuimus, restat ut de humana natura quid senserit videamus. Haec quaestio, ut eat omnis philosophiae maxima, ita sero demum tra tari coepit: etenim jam dudum veteres de Deo et, rum natura multa mirabiliter senserant et Praedi Verant, Prius quam in ipsum hominem inquirerent. Socratis ejusque aetatis fuit haec quaestio; - riorum vero quae seruntur placita iniantiam philo sophiae reserunt, qua veluti primum dispicientes non nisi confuse obscureque emerent. De Xeno Phane ex iis, quae quamvis pauca ad nostram memoriam pervenerunt, idem existimandum est. Di Menes L. LX, Is memorat eum Statuisse, τε η μα risi in Antiquissima et pervulgata sui haec opinio, quam homines jam pridem communi sensu conceperant, ut ipsa nomina, tam anima et animus Latinis, quam Π Graecis, ostendunt significant enim spiritum , quem prisci dicebant universe vim illam qua Vrvimus, sentimus, agimus, cogitamus Ex communi opinione Moruit antiquissimorum V tum sententia idem probantium. Sic in Orphicis sere batur NH μου ἐκ εἰς ἐναι Bαπνέω ν Ἀρο-

219쪽

rartim pirata sectam' h. e. eodem spiritu, qui per universum mundum disturus est, etiam homines ani

mari. Primi quoque philosophi et physici eandem

sententiam celebrarunt, quum animam subtilissima materie, eadem qua mundum, constare dicerent, sive De illa sive aetherea 'ci unde patet hoc placitum non tam Xenophani proprium, quam aetati ejus commone fuisse. Idem sere Diogeni Apolloniatae aliisquo tribuit Aristoteles ci Διογενης δε , - rara εροι τινες,

ἀέρα αυτ, σιηΘεις παντων λεπτομερετατον εἶναι - αρχύην και διὰ τούτο γιγνώοσκειν τε και ανεῖν την φυχεν εχπe Hoc autem placitum magis ad rerum naturam et elementa quam ad animum pertinet, et physici seu physiologi potius quam philosophi habendum est. Ad animum autem , h. e. ad vim animi et in niationem indagandum primum facta est progressio, cum de cognoscendi veritate coepisset dubitari. Nam ut omnis philosophiae sic hujus etiam quaestionis principium in dubitatio, quae et ex naturae rerumquo varietate et ex opinionum inconstantia nata est haec animo reputantibus orta est cogitatio, nihil certo Acire homines, tantum de rebus opinari. Memora-hile ergo in historia philosophiae hoc placitum, cin et Aristot de Anima V, p. 85 . ledemanno Griecheni.

Erste Philos p. 5 haec sententia doctior videbatur quam pro Orphei aetate in quo reprehensus est amyttenbaehi Bibl. Crit. T. II, Part. II, p. 87. Etiam Lobeckius et Bodius, qui de O phicis diligentius et eruditius disputarunt, hane sententiam ab istius aetatis simplicitate non iudicant abhorrere. Vid. Bode Orpheus, p. 98 et p. 53 not. 3 Aristot M. I, a, p. 78 sqq. Plutarch. plae Phil. IV 3. alii.

4 Aristot l. l. p. 79 E.

220쪽

jus auctorem Praesertim enos anem stasse veteres testantur. Imus servantur versus, quibus hanc

sententiam prodidit Quaecumque, inquit, de Diis totoque mundo a me dicta sunt, de his nemon unquam certum sciat ac licet etiam verum a B aequatur, ipsum tamen hoc nescit; namque in B omnibus rebus opinamur tantum λαος - πο- , ταυκτα- . Hoc dictum multi veterum memorarunt,

sensum varie interpretati sunt alii ad res fluxas quae sensibus percipiuntur, alii ad omnem omnis naturae mmtionem dicunt pertinere alii in eo d-titationis modestiam laudant, alii principem iaciunt scepticorum. Quod ut judicetur, ipsius verba dilugentius declaranda sunt. Nihil ait manifestum esse

' Θεῶν τε και -- λέγω περὶ πάντων Deo dicit non ex sua sententia iam unum modo statuebat Deum' sed ex vulgari opinione τὰ πάντα universam rerum naturam significant. Haec vulgo tam a poetis quam physicis celebrabantur, qui Deo et rerum naturam suo quisque modo fingebant, et quales ipsi finxissent, tales esse firmabant. Ista autem Opinionum

varietas et licenti Xenophani videtur hanc dubita tionem fecisse qua judicaret, quaecumque de his

praedicentur, obscura esse et incerta, eorumque increparet arrogantiam qui se haec scire profiterentur . 5 Vid fragm. XIV, supra p. 5 I. 6 Ad hune loeum pertinere videntur duo Aristotelis loci, quorum utriusque non satis explicata est sententia. Alter est Metaph. III, 5. p. 6 a . ubi commemoratis iis veterum qui occultam rerum veritatem , sensus fallaces existimarent, accedit deinceps ad eos qui veritatem omnino tollerent. Superiores illi, inquit, ειαε- νων με λωευσιν , οὐκ ἀλη9 δε λέγουσιν ούνω γὰρ ἁρμόττει μῶλλεν ιι ει usura 'Eπίκἄρριος Eινεφώνης Ἀνὰ δε -ἀν ἀν

라틴어 텍스트