Bernardi Tanusii nob. Pisani Epistola de pandectis pisanis. In Amalphitana direptione inventis, ad Accademicos Etruscos ..

331쪽

explicatis , quod renc mannus videre noluit rate verax Pisana historia esse potest , Pandectas Amalaphitanas esse Pisas delatas anno MCXXXV , neque

imotus illi librarii necEffari sunt, quos rencmannus conaminiscitur quibus statim , quibus brevissimo tempore Pandectae Pisanae pluries descriptae fuerint, ut Gratianus , ut Obertus demorto , ut Iurisconsulti illi plurimi celebres , jamque aetatibus graves quos anno MCLVII Otho Morena commemorat, I 'andectis)amdiu luctuisse potuerint, quique vehe- naentisii mi motus Brenc manno constituendi vi quadam in rebus humanis inusitata fuerunt, eorum similes, quos in mulidi architectura Pythagoras, Democritus, opernicus , Galilaeus , alii postea plurimi reJecerunt. VII Hanc Grandius, si sapuisset, cum hac de reseribendi libidine stimularetur , ivisset viam locumque adhuc vacuum inter hujus generis Scri-Ptores occupare cola mode potuisset . At illi non erat res lecta potenter,ex uno ille Brencmanni libro Pandectarum historiam didicerat , ignorabat ille

quaecunque Brenc mannus non scripserat, aut Mona hic non erant, tota rerum ponere nesciebat Inve lnit in Archivosui Monasterii, judicium Ecclesiasticum actum anno MCXCIII, eoque statim exiluit,

ut consulare , quod Brencmannus dixerat integro

frenem annum probasse Conringi an omnia , quae

habentur in cap. XX - , XXII, XX I, XXIU

332쪽

. XXIV de oe g. ur Geem an quibus copiose confirmatur, Eccjesiasticos homines,quales illi erant, inter quos judicium illud Pisanum latum fati , u. re Romano uti consuevisse , etiam ubi caeteri cives aliis legibus uterentur VIII Attulit Grandius Coscem Pisanorum)fa-Giatorum quales innumeri Pisis sunt non uris consultorua unis , sed & tabellionum manibus versantur. Antiquum esse , dixit, illum , quem proferebat, at gradum artiquitatis certis finibus non demonstravit id unum dixit, esse illum antiqiliorem

Codice Stroagiano , quem renc mannus scriptum

esse , dixerat , anno MCCLXII , quidem ille ad

hanc ententiam cc nhismandam, Pisanum satutum anno ia 6 a compilarum e Bibliotheca Sirogetiani. Vertim ego aliquanto vetustiorem salutorum P a

n Commtinis Codicem membranacetim optin:ae notae in

Bibliothet Dancisci Gaddi nactu Lippis est,&tonsoribus notum Pisis, jus Pisanum coli positum fuisse primum anno Pisano MCLXI, auctum deinde saepius , emendatum . Ridiculum est autem Juris

peritis, quod Grandius adversus rencmannum ager argumentum usus Pandectarum ante annum M CCXXX ex leρibus Pandectarum , quas in notis marginalibus Codex ille habet, cum nullus fere statutoruum Codcx in Italia inveniatur, qui privatorum cum sit, aut fuerit, non habeat in no tis maminalibus ob similitudinem aliquam, aut

dissimilitudinem leges aliquot Juris Iustinianei, aut Scriptorem aliquem , remque aliquam judicatam, quas 1 P Lib. I. eop. I. I. quodcunque.

333쪽

quas studiosus possessor fecerit qui ex Itἴεctifianis te a pore, statuti conditi, aut descripti tempus indieari videatur et adjectiones enim, quocunque tempore utit addunturque non priora duntaxat fartitio, sed 'onge posteriora missicile est iu tem etiam librariae rei peritissimis , laae XII, quae XII saeculi scriptura sit, certo judicare. Grandius peritum neminem laudavit, qui odieem illum scriptum esse, pronuncia verit , saeculo XII, quo primum statutum est editum , eodem. que saeculo notas illas marginaus esse ineludendas . salsechius conserendis Pisanis cin. fitutis cum Pandectis operam utiliorem nava vera etsi multas Pandectarum particulas alias sterre potuisset ex jure illo Pisano aptissi. me quoque consutasse visus est Brencmanni sententiam ' Pandectas notas Pisani Iuris conditoribus, eon firmasse. Sed ego Valsechio etiam timeo a Brenc- manno , cum diligentius iste ambas Pisani uria partes inspexerit mihi enim eas versant , saepetes obtulerunt tempora diversa , quominus uni anno MCLXI totum jus illud adstringendumelle , existimarem . Antiquior certe est instituto legis rubrica XXVIII de antephatis , qui

annum memoret CLV uamque ab eo anno ser-:andam esse, ibi Pisana Respublica constituerit. Ipsi Dditores in pro go conssiituti istis alios ante e fuisse dicunt qua de causa Ἀο ante nos

quam

334쪽

mamplurimos alios sapientes Gotiatis Merunt, idem annus CXLVI est in rubrica V. Posteriora quoque tempora anno MCLX utrumque Constitu. tim manifeste habet, quin a posterioribus possint

antiquiora sacile separari cum uno orationis plexu, ac decursu utraque comprehendantur . Potestatis

mentio quo Magistratu Pisani per id tempus, quasi

Romano Praetores, uterentur, multa est in utroque

Consiιuto Hic vero Magistratus Consulatui successit , quo Civitates Italicae regebantur , cum Fridericus primus talorui, libertati insidiare. tur . Consules Cives fastidire Populi coeperunt paullo post Fridericum, quantum ad sus dicendum

pertinebat odium , amor , metus illos sudices impediebat adeoque , ex aliena Republica gravem virum aliquem eligere consueverunt, quibus diceret eum nomine Potestatis Potestatem alii maturius , alii serius instituerunt originta fere annis , qui saeculo XII proxime praecesserunt , Italiae universa Populi Magistratum illum expetivisse videntur longe diversum ab eo, de s quo Const. Lee eul .as. s. hae nostri, rub.

335쪽

quo agit Otto Frisingens , quemque ex paeligere consueverit , aut a Civitatibus electum confiria)are si Extincto enim regno , It Comi liis Italorum cessantibus , liberrime Potestatem Italicae Civitates elegerunt, quod Italorum historia tota docemur. Ergo Pisanorum Respublica anno M CXC Potestatem primum elegit adeoque posteriores eo anno sunt omnes Pisani Iuris partes, quae Potestatem commemorant Saepe lecta , saepe renovata cinstituta illa fuisse , constat ex Codici-hus, qui versari solent, anno MCCXXII Ind. V Idus Apr. lecti, Θ publicata funt baee Constituta de novo facta, Θ emendata Pis in Eccres a S. Petri de Acbia , in Senatu, in praefentia Domini Uerghietti Pandimili Pisurum Potesatis; Idem faetum dicitur anno MCCXXXIII Idem anno MCCXLIII Idem anno MCCXLvIII Qua

itaque ratione aliachius poterit renovatum toties, recoctumque jus illud ijs etiam temporibus, quibus Brenemannus cedit, Pisani suris conditoribus innotuisse Pandectas , revocare ad annum CLXIῖQua ratione ejus partes poterit separare δε aliquas certo tempori tribuere , quo Brencmannus confutetur Mixtas ibi novas leges veteribus, meum his confusas unus continens sermo complestitur; quid emendatum , quid integrum non videmus Quam Lib. a. de est. Fritie cast. 3. Pacta Henrie IV eum Pisanispen inbeII. Ital fac tomis 3 in Arch. Pisan RudeDic deges. Frid. lib. a. cap. 6. Triwean Chale bis. Medion ad nati MCLIX

Otto Moren ad eum annum.

336쪽

Quamobrem tutius mihi esse videtur quaerentibus Pandectarum usum XII saeculo in Pisana Republica. nihil amrmare Ualsechi diligentia laudata , idere Grandium , qui eme e Codicem Pisani juris attulit sine dies, sine Consule i neque declaravit

sintne in eo Codice additamenta illa quatuor , emendationes, quae in Odicibus Pisani juris plerisque sunt, quod erat unum ab eo declarandum, ut aliquid adversus Brenc mannum egisse videretur. IX Invenit in vitis Sanctorum a Roberto Montensi traditum , Lansean cum S uarnerium leges explicasse Justiniani Bononiae repertas anno XXXII, patimque pronunciavit, salsa esse omnia , quae hactenus dis sunt de Pandectis Amalphiae repertis, de Ir-nerio qui Pandectas primus explicaveritanno MCl Lee Iuris prudentia paullo ante illud tempus a Pepone Bononiae coli coepta ab Irnerio ita ornata, ut Peponis remoriam Obscuraret, eique omnino ri. mas adimeret etsi scripta ii haec omnia habeamus

ab Urspergensi , qui paucissimis annis fuit Roberto posterior, scripta ab Odo fredo Bononiensi de rebus Bononiensibus , de Iurisprudentia a Iurisconsulto de Irnerio ab eo , qui Αaonem audiverit Bulgari di scipulum i , qui Irnerio aqualis fuerat; etsi Itali

omnes Lan hanc doctrinam illam ignoraverint etsὶ Sarisberiensissa Theobaldum,qui CantuariensemEcclesiam saeculo fere integro post Lan francum admini. stravit, primum in Britanniam legcs Romanas intulisse,

337쪽

verit, sed lἐges Iustiniani, quae Codice, novellis,

Institutionibus contineri Potuerunt repertis aptiae Bononiam lembus Iustinium imperat oei , carpertineeus legere, isti is exponere . Neque enim , quod dixit, obertus repertis in uicat, leges illas non nisica1ii reperiri potuisse , quomodo Pandectae reperiendae erant , quas i, magnitudinem voluminis, forta II doctrinae dissicultate, derelictas , probabile est , describere desueviis librarios sat diu enim Grammaticorun nugis addit illa disterentia est,

quam ita statuebant nonnulli inter invenire &reperire, ut quaerentes inveniamus , casu vero reperia. mus cum deprehensum si, utrumque utroque ab optimis Latinitatis auctoribus igni sicari. Immo reperiri dicitur , quod , cum minus esset expositum , effertur ut palam videatur , etsi exponi antea , Siro serri facile posset mon erat dissicile in bello Ci vili Catilinario, ut cognati cognatis, amicis amici, nospites adversarentur hospitibus, ait Salustius in Catilinario post pugnam volventes hostilia

cadaveri, amicum alii, puroboseitem , aut cognatum reperiebant non erat dissicile historiam evolvere, de qua auctor orationis ad Caesarem de ep. ordinanda dixit ego cum animo meo reputans qu res populo nationesque magnis adictoribus auxilent ac deinde , quibus ex eatis magna regna , di imp ria corruissent , eadem semper boni, aIque mala re

periebam non erat dracile, Alcibiadem in negotio laboriosum , in otio dissolutum agnoscere. quem Cornelius Nepos pingit illis verbis idem ctim tempus

338쪽

posceνet laboriosis , patiens e idem fmulae ad se

νemiserat luxuriesus dlisolutus reperiebatur siὶ; non erat dissicile aequalibus Camissaris virtutem , fidem agnoscere , de quo idem Cornelius missare , quod manu fortis bello frenuus , Rehi mulιis locis uelis erat repertus . Sunt hujusmodi quae in Cicerone deprehenduntur exempla reperiendi facilius in timore benigni , quam in vicisoria grati es reperimur 3 : tamen in ioia popu- rationei proscripιione bonorum improbissimus reperiebare 4 , adeoque in lucem edi quod sa-cile edi poterat, reperiendi verbo significare videntur,qui latine loquuntur. Quare Codici Justiniani illud repe tis convenire potet , qui eis; facilius,

quam Pandectae , poterat inveniri , non erat a me adeo vulgatus , ut in luce, vulgo esset.

Quotquot ego Codices ampliores antiquos vidi legum Italicarum , leges Longobardas habent, Capitularia Carolingiorum, Salicas , Ribuarias Romanasque leges, sed contractas , utcunque pro saeculorum barbarorum ingenio illi eas contrahere potuerant, qui in foro versabantur, quibusque nece sarium erat omnes illas scire lepes quemadmodum minores causidici adie solent municipales leges consuetudines habere ac versare , libros Iustiniani doctioribus relinquentes ita 'es rudia illa saecula non latebant , quibus ne lingua quidem latina

maa.

In alcibiade cap. r.

In Datame cap. I. ad Brut. lib. s. v. o. Pro Quintio.

339쪽

mantisse videtur iis , qui veteribus monumentis evoI- vendis delectantur . Sic Theodosianae Ieges ab Ania no contracta fuerunt IJ Sic Rogerius ille Vaca

rius funestione pauperum de Codice , ct Digesiae

excerptos novem libros composuit, qui dociant ad omnes citim mes pauPertas , socordia, ignavia , temporumque barbaries emciebat, ut contraiactiones illae expeterentur , iis vero unis expetitis Librarii desinebant describere ipsos Iustiniani libros, quos nemo hercule nemo , vel duo et nemo desiderabat . Testatur hoc uitelmus almesburiensis qui , quare non describeret leges Iustiniani , deseri heret Theodosianas , eam attulit caussam nune quis quid de Principibus Italiae , Omae portiimus invenire , curavimus non omittere . Congrtium videtur , leges Romanas opponere , non eas quas usianianus fecit , se enim ioc immens operis in laboris , fled eas quas Theodosus minor h. e. 1latur ipse Iustinianus, qui contrahendi Romanas ursa eamdem attulit homines , qui antea lites agebant, licet multae leges fuerunt, tamen ex paucis lites agebant, Delpropter inopiam librorum , quos comparare eis impossibile erat, vel propter ipsam inscitiam . Testatur Livius , Hus maximam partem

340쪽

sol1 ad Titum cum dixerit magna pars sudiorum

amoenitates quaerimus; qu vero tractata ab aliis

dicuntur immensa subtilitatis bycuris, rertim tenebris premuntur proselsus est se , quae de natura rerum scripsit viginti millia rerum dignamineurd, ex lectione volaminum circiter duum mi uium quorum pauca admodum studios attingunt propter δε- cretum materiae lex exquisitis auctoribus centum in-e . quos ille auistores exquirere debuit, dici poterat, ut Lan francus Codicem , reperisse . Te-hantur Ivonis denique Burchardi Decreta, quae excussa sunt ex hominum manibus ab ipsorum De. Cretorum compendiis , quapropter idem furebardi, quod e 1 Iυο ni uυenit, si quidem utriusque compen. dia pro primis Scriptoribus passim habenitie , freqtientantur verba sunt Ioannis Molinaei Q. Et vero , etsi jus Iustiniani in foro Ecclesiastico vigui C. se cederet Conringius ante Irnerianam renovationem, rarissima tamen Codicis,&Novellaruna exempla fuisse, Trmavit unde patet adicem , ct

Novellas in foro etiam fui e celesiastico receptas. Quantumvis aliquisfuerit Codicis , , ουellarum in Italia usus fatemur tamen per quam illumsum se rarum, que adeo ut Pandectae fere in nullius

Codex in paucorum, novellae actu in pauciorum fuerint fortasse manibus . Quae autem monumenta saeculorum Ivone priorum, Codicis novellarum usum ostendunt sunt virorum duntaxat Principum, Pontificum Romanorum , ali cujus Archiepiscopi,

aut Abbatis , Imperatoris Henrici II, quibus Mad