Reineri Solenandri ... De caloris fontium medicatorum causa, eorumque temperatione, libri duo, ..

121쪽

xique successit, quiui alio ullo, vel vivo, vel ignem experto sitisere. Haec prima fere est sulfuris distinctio : quod autem ad

reliquas ipsius difforentias accinet: omne sultur magna ex parte luteum habet Colorem , tam natiuum, quisa fictilium: qui tamen in vitio glebosi , iitensus est: in utroque scissili cum splendore fulget, Amicat. Similis sere est, sed minus clarus, in eo quod ex vena igne purgari, & pas sim pro vivo vendi diximus. Quoddam

cinereum conspicitur, aliud russim: aliud nigricans: nonnullum ex cinereo lividum,

quale illud magna ex parte est, quod bis Coctum ostendimus , & passim in Phar macopoliis venditur, primum stilicet, ex vena igne depuratum, post in cortinis fit sim , & varie consermatum. Sunt praeterea stili uri ex his quidam intermedij colores , qualis subcandidus, subruffus, pallidus , aliique nonnulli, quos hic recensere non opus habeo. Sapor utrique sulfilii ingratus, & situs quidam sibiq: peculiaris:& magis molestus igne passi, , quam uiuo: omnibus tamen subpinguis. Odor ite iniucundus grauis,siiusq; peculiaris, quique

vehemen

122쪽

vehementius nares serit cum accenditur :alioquin quasi coclusus non expirat. Cum accensum ardet, famam edit varia: sed siucuiuida coloris Ribcceruleam, quale fere tu misit. men est fulminis: quemadmodu & odor in fulgure ei similis dignoscitur. Omni sulfuri inf- . .. hoc usia venit, ut admotu auribus videatur cotinub aliquid ex eo exilire,& ardentium madmot; carbonum modo crepitare. quasi in eo semper inuisibilis istas ardeat:atque id eo ma- gis quo purius ruerit: id nos longo tempore obseruauimus, a nullo hactenus scriptu.

Omni stilphuri costitutio pinguis est, rara, leuis,sed natiuo magis,minus iactitio: atque ''

in unoquoque genere, hae conditiones vatiar selent esse,& diuersae: pro varia & m iore min reque in utroque puritate. Praeterea quoddam durum est, Silud mollius, atque in ea qualitate non leue habet discrimen. Quod ad ipsius venam Vel metallum visis Myinis attinet, fere eaedem sunt differentiae: aut enim purius est,uel magis impurum:quod accidit vel terrae,vel lapidis,vel sicci alicuius concreti,alteriusile rei mistione. Forma uniuscuiusque fere iam ante explicauimus. Quod ad usum attinet,varius is est & multipleX, nec Vno genere compraehendi po-

123쪽

ros RE INERI soLENANDRI itest. Inseruit operi medico, in quo vivum glebosum laudant 'sed eo magis probadum est quod scissile, vel conglobatum vel r diatum diximus. Haec si destini, qualeculassumitur, purioris tamen habita ratione. forin m. Sulsur magnum mometum affert ad bom- ut vocant) pulueris compositione: qui id commiscent purius etiam eligere se- suis re , fio let. Fullones antiquitus vestes lixivio prius ablutas,siissire selent ipsius Gleba: Infecto-Cἰ. . res lanis candorem, se mollitiem cocilianteo sulfure,quod Plinius Egulam vocari dicit. Verum hoc tempore no Egul sed pu- ff. --vapore de halitu, stricea fila deal-

bantur a tinctoribus, nec Vllam arbitrantur

rationem aliam esse, qua Candor sericeo filo aeque conciliari queat atque iis c sulfure. susu is han Mulierculae item quibus crinium non pro-

in capiat auria batum colorem luco occultare animus est,

selent eos sulfuris vivi sustitu sucare, colo- si s remque flavescentem inducere. Obserua- tum etiam est cos qui sanetimoniae & -- xime sebrietatis speciem ostetare, aut prae hcil iis se terre volunt, halitu silliseris pallorem in- G Srm- ducere faciei. Vnde etiam illud est, quod accensi, sitissere noctu caeteris luminibus cxtinctis larvis haud videantur dissimiles,

124쪽

qui lumini astant. Memini me admodum adolescentem simili experimeto rosas s.f. situ sulfuris ex rubentibus candidas admodum reddidisse. Elychnia sulfurata conficimus variis rebus,charta,iuncis,funiculis,li- Ehebrias u namento aliquo,exilibus lignis, stilii eniter obductis: quod Plinius quarto quodae lax sulfuris generi sine ratione tribuit quasi nor ne sulfur,nam factitium,quam natiuum, tam purum, quam impurum, hunc usum

semper praestiterit. Quare cum Plinio inconsiderate fecerit qui ab vsh siilfuris,genoera ipsius partiri & distinguere velit: quandoquidem unum,& idem s.lsuris genus variis usibus inseruit,& singuli quique ViX cor . .

praehendi possunt.Haec omnia quae de sill . .. ..' aiure diximus, fere non erat huc rcferendar

nam satis stiperque videri poterat, summa selum genera distinguere, Etenim ex his qualecunque sib terris reperiri valet, i ni fomentum abunde praestare selet: verum quia de sulfure ea gratia nobis dicen- j dum sint,placuit integra de ipsi,

tractationem huc conferre: Iam institutum no , strum prosequamur.

125쪽

168 LE INERI soLENANDRI Quo in loco subterraneum mem calefacere' credant Empedocles, gricola.

s TENDI Mus hactenus aquas medicatas ignis beneficio cali-ctiam quo se- mite is perduret: S quotuplex osse possit:iam perquirendum est, quo tyloco is situm aquis calorem ingeneret.Qua in re etiam non leuis cst dissicultas: quandoquidem sensibus id assequi no valemus, cum abstrusiis & absconditus lateat, quares,lummodo rationis vi eis penetrandum est,& quod ipsa rebus consentaneum iudi- Opinis es A a cauerit cognoscendum. Duas itaque inue- in opiniones, quarum sane nullairoi. simpliciter mihi probari potest. Earum al-lcra est, ignem in ipsis aquarum canalibus, costitutum,calorem imprimere perfluenti aquar:altera ipsis canalibus sibieelum,qua- litatem suam clargiri: hanc videtur expres sisse Vitruvius scribens in haec verba libro

V se autem feruidum emittit vaporem: S ita

si qui

126쪽

si qui in his locis qui sunt supra,sontes dul-

cis aquae nascuntur,oissensi eo vapore ef r- ciuescunt inter venas,& ita profluunt incor- cerupto sapore.Hanc opinionem multo ante tempore reliquit Empedocles Agrigentinus:nam is arbitrabatur aquam calescere in terrae venis,per quas fluunt suppositis igni- cuiatis. . bus, eo propemodum modo,quo Videmus Huas per contortos aeneos tubos,inflexas

ue in spiram fistulas,igno subiecto permeare:vt ingress e trigidet longa mora,reflexό lmeatu permanantes,calidae vel tepidae pro ignis ratione,& modo,cXeant. Quam sententiam Agricola noster reicilii: ottendens

non esse eandem rerum inter se rationem. tia r f. illi cria

Non enim sub terra sunt aenei aqufum canales:sed aut terret, aut saxei. V crum ignis emuneri. Vim,quae uis saxa perru cre: neque fictilia vasa, seu terrea, multum & diuturnum

ignis ardore perferre,sed disrumpi. 4am obrem ipse ignem in canalium alueo con stituit. .a in re Agricola haud diligenter videtur mihi rei nadura ii cos derasse. Nam si se res ita haberet, possent utique haec argumenta in ipsiuri apte retorqueri. Nam si Aa -- sis. ignis ipsius sententia quaeque saxa frangit,caque iaci ius quae humore madent. Prae- tiouo. . terea

127쪽

terea canales terrei sunt,& saxei, non autem ex metallis conflati, licet mctalla incis caepe,dc multum generantur,& Concrescunt. a ratione non idem is constitu . tus in medio saxeo canali, eundem per

rumpet , consiunet, & frangeti Lapideus' cnim est,madet, ignis inclusiis contincturi necessum igitur est,ut ipsius sententia perfracto,vel exesis tandem canali,aquae

XuS,aut Corrumpatur, vel interceptus impediatur. Quinimo idem is citius vitium faciet,& frangetur, qui ignem inclusum in concavo gerit,quisi qui stibiectum habet. Qitare θηη Causa est, quod hic no tam ab igne praemitur, meatibus. undique patentibus ipsi, Aperuiis , ut sparib calore , violentia citis frangatur. At qui conclusum habet ignem, undique ipsius insultus perpetitur, eosque vehementiores , quod no ita prompte diffletur, ut is qui caetra canales est: neque aliud quam ipsius canalis peruret paricles,

& corpus. aue rationi videtur consentaneum citius hoc quam illo modo canales perpeti, celeriusque vitium facere. Neque

vanis ilia si dicit de fictilibus vasis similitudi

qum conti- nem probabile facit.Etenim fictilia, E ter-xea vascul si humorem cotinent igni proportionat

128쪽

saxei

portionatum, cincta etiam igne, & eo vndique circumacto, perdurant edacemque ipsius vim integra longo tempore sustinet: imo tamdiu donec absilmpto humore labefactentur,& disrumpantur. At iniectum ignem, & inclusum frustra foves: eo enim opinione citius dissiliunt. Verum quare huiusmodi canales, aut ex quibus constitutis ni saxa, vel terreae ab igne non vastantur,

ratio haec ni mor) est: quod scilicet ignis in iste non agat in huiusinodi saxa: sed selum sitam materiam, qua se uetur, depascatur, atque in eam grassetur,illaesis tacis: nisi is

assumpto robore,& vigore,non contentussio fomento vicina quaeque etiam inccnda et consumat: quo tepore ut plurimum erumpit,& exustos tophos, pumicesque rami certo cum cineribus indicia saxorum, & terrae vastatae euomit,& cruciat:nam priusquam

huc evadit fere imbecillior est,minor sual contentus materia: quae quia in paucis locis copiosior est: in plurimis vero paucior,fit ut in paucis locis canales in quibus aqua calefit, unis vastet,depopuletur,aut corrumpat.

Emped

129쪽

Empedoclis, Agricobe opiniones de loco en iis

E R v M iam ostendendum est ignem non in ipiis aquarum VC-nis,seu canalibus,aut solum, aut semper contineri. Quandoquidesi hoc verum esset,omnes aquae sponte caditidae cum insigni odore profluerent, fetidae pleraeque, paucae autem iucundioris odoris,ut quae ignem transirent in minus colo rato bitumine, accensim: caeterae Omncs fetidae. Ea enim est salsuris,& bituminis natura,vi non selum odorem:verum & sapo rem clargiantur,se perfluentibus aquis: Atinnumerae passim emanant calidae, vel iucundo sapore,vel saltem omni sapore, dc odore priuatar: Testis est: Vitruvius,& item Plinius. Sed no opus est testibus,cum permultae tales passim occurrant, quales sint etiam Lucensium balneoru aquae.Pr tereas ignis cotinetur in canalibus,& ipsus materia qua fouetur ibi constituenda venit, quam aut sulfur,vel bitumen,aut utrunque

esse diximus. Vcrum ratio dictat, si calidae per bitumen manant: & imprimis id accen sim

130쪽

sum fiterit bitumen abradiit,& liquefaciut, idque in balneatorias cellulas,vel quacunque aliam piscinam, in que se exonerant, cillandunt: quod citam Galeni testimonio Comprobatur,& exemplis confirmare pol siim, quemadmodii paulo pὁst ostendam. Neq; est quod quis existimet, hoc solii necessarium esse ubi liquidum & fluxile bitu men igne coflagret:nam idem euenire debet, quado quodvis aliud fuerit accensum. Quemadmodii de calidis quae in caua Syria in Lacum Iudaicum effunduntu Galenus asserit: imb quacunque bituminis spe f ciem ignis inuaserit,si aqua interlabitur,l6go,& perenni fluxu,abradat,& auserat ali quid neces tum est omnino: quod si hoc pingue,& oleosim non fierit,cum scilicet bituminati lapides ignem seuerint, erunt saltem aut crustae aliquae scissiles fassialose

cnim a natura compactum est id genus la- Gulose colu-

pidum, atque ob id facile dissilit aut integri lapides, utpote magna ex parte leues: aut iidem ambusti, vel in cinerem si minus habeat bituminis aut si eius multu in stulta quaeda crustosa, terrea parte relicta, qualia ex officinis Germanic fabrilibus eiecta conspicimus,redacti,a calida profluen

ti te ag