Reineri Solenandri ... De caloris fontium medicatorum causa, eorumque temperatione, libri duo, ..

141쪽

ra R LINER Iaso LENANDRI ραώ m in corporibus missis calore suo, in hoc no-- GA. i. stro orbe successionum per vices omnium,& mutationum est, non primo, & per se, Vt dicimus per accidens causa- Nam quod ignem terrae intimis visceribus non Sa loca falsis- ingenerat, mirum videri non debet. Quibitume,aut ipsum stultur media aestate,sibi expositum,vel loca his adeo theta,ut tota superficie ipsum exudent, incendere non valet: quo modo poterit in terrae latentibus , & abstrusis cauitatibus haec inses non μι si flammaret Si pri terea in terrς venis aquamia cateiacere nequit, quemadmodum antea ostendimus,minus sane valebit ipsas venas Qui limis accendere. Repugnat terrae densitas. mon--zi tium vastitas , locorum distantia, & multa timamurim. quae interposita sunt, impedimenta. Nam Mim diu aem ut ibi Aximus si intermedium hunc, ra-

rotonem non - . . .

dacii. rum,& purum acrem,quem vividus, integrisque viribus penetrat, excalfacere non

potest,quid quaesb efficiet, in densissima impuraque terra,radiis iam restiatis,& viis, a tibus diminutust Adde his, si lubet,pler6

ignibus stibterraneis coflagrare locos, his i calidis,. Cosque Ut plurimum caussis fontibus abun

dare,quos longissimus distans Sol obliquesbium aspicit: quales sunt qui sub septen

triones

142쪽

DE CALORIS FONT. CAVs A. Iastiones sere rigent,in Hibernia,Scotia,Ger- septentris inlismania,Italia,eique vicinis instilis. aut in au

strali plaga,nostris iere opposita locis inhabitantur. At si silis calore inflammarentur interna terrae viscera, deberent utique capotissimiim inflammari, vel accendi, quae multum, & saepe feruetissimis Solis aestabuS

torrentur: qualia ea sunt quae Vtruque tro--tr picum interiacent. Verum constat haec aut nullis tere, aut quam rarissimis ignibus CX- per ii-t. ardescere, calidosque sentes exudare pau-- troquacissimos. Cum igitur Soli non sit ea vis, &ficultas: certe astris caeteris vires estelius rara itues

hos producendi non inesse, vetitati est consentaneum. Neque velim existimari is,qui hac ratione aliquid detrahere velim Solis, syderumque virtutibus: imb si quisquam

alius est,qtii coelestia corpora admiretur, naturamque ipsam suspiciat, Sc astrorum scientiae cognitione afficiatur, in illis nomen prositeor meum. Non tamen Chaldaeoru authoritas,nulla ratione fulta, apud me tanta est,ut illa plus valeat, quam ipsa rei natura,aut ratio, i aliud ea suaserit: amici quidem illi, sed magis amica vcritaS. Quare recte quidam ab hac sententia discedentes,ignitum spiritum subterranei in- cendu

143쪽

cendij authorem collocarunt: quem equi dem quo modo efformari credam, iam ostendam.

ramea corpora. Corporis nostripartium co terrae paratio.

Qualis quomodo enitus halitus expiret.

ta sitiat, do varia corporaequorum compositio hoc totum costituit: c ut dixi,disparia sunt: liuersae naturq:ncCnon qualitatum differentium:quaedam calida,alia humida,nonnulla sicca, pleraquQfiigida. Eodem modo in mollitie,duritie, densitate,raritate, & id genus aliis qualit tibiis distrepantia. Et quemadmodum in nostris corporibus ossa sunt,medullae,caro, succi,& humores vatij, cocauitateS,Venae, fibrae,& viae spirituum,atque sanguinis: eo dem modo h c terra pro ratione sua habet ossa,& quaecunque in nostro corpore dirimus reperiri: quod abunde ostendimus in eo opere quod de praestantia hominis inscripsimus .Ex his omnibus,internus Calor officia sua administrans,iaque munera dispensans,resoluit aspirationem quandam disparilem, cuius humidiorem partem, Vaporem:

144쪽

porum: sicciore & calidiorem,halitum nominauimus. Quod si id quod exhalat,a calido,aut sicco corpore excernatur,in eo,Vt - aspirationis portio qualitatu calidi, & sicci sineis M. intentione vincit: sic etiam quantitate, &mole supςrat: atque ita oppositum, & cxaduerso iudicari debet in fumosa exhala tione,ex opposito priori corpore.Videmus

idem illud,in diuersis nostri corporis parti- sam is arte-bus:quomodo sanguis qui in arteriis est calidiorem halitum, & 1icciore: qui in Venis σμriorem. vaporem & expiratione humidiorem concitat. His ita intellectis, cogitandum idem in terrae abstrusis, & opertis locis euenire.

Nam ex humido corpore dc calido, Plus - . . exhalarit hunudi, quam Contrari9 spirituS: ram si istor

exsicco,& calido magis filmosus, calidus, 'oc siccus halitus aspirabit. At multa sunt calida operta terris corpora, quae item non leue discrimen admittunt: nam quaedam Madusta sunt, terrea, a quibus expirans halitus,calidus quidem est, dc siccus sed parum ad ignem concitandum idoneus. Alia sint quide terrea: sed calore magis expeditum habent,& agite: ut stat auripigmenti, daracha atramentoru, & id genus similium . lmateriae, quorum expiratio est longe ma

145쪽

gis tenuis,& prompta,ut dispositam mate-

tiam incendat:alia habet multam cum igne cognationem:quod aerea magis sint, cuna pingii tudine calidς qualia sunt bituminis uisa is qua genera dc sulfur: Quiquid ex his aspirat, de resbluitur, minino quoque motu tenescit:

cu liqui schol e loquuntur,in maxime propinqua ad ignem potetia: Omnium horum corporum:sed praecipue postremorum CX-halationes aptae fiant, ut motione inflammentur ,-ignem in materia ad cum concipiendu apta succendant. Accedit ad haec, quod ex his postremis ut pote corporibus magis acreis plurimum hiutus expiret, extrahatur. Sunt alia multa sub terris,sicca corpora,calore manifesto minime priuata, ex quibus Vt parum expirat:ita minime aptum illud est ,ut ignescat. Reliqua omnia corpora,& aquea,euaporant qui- . Hei. dem: sed fumosi minimum, vaporis vero plurimum. At quodcuque ex quocunque corpore,quod in visceribus terrae intimis

quia Aphia abscondirum, & Opertum latet, neque su-

c. p. perficiem conuestir aporis aut halitus c. ri, educitur, potissimum innato ipsis materiebus calore refloluitur non enim

ob peruenire videtur solis caliditas) aut subterran

146쪽

ibterraneis ignibus, vel aliquo alio vicino calfaciente,& resoluente.Quod autem ina IVGtemtum genitus terrς calor virium tam sit efficaciu, iis facile constare debet, qui stibterraneos cuniculos, aliqua lo sabeuntes, venas metallorum tactu invenerunt calere. Neque

tamen hic calor, Omni terrae, aut cuicun- C-ν---que ipsius parti unus,&idem est: sed diuer

, ibique idem.

sus,maior, aut minor pro ratione partium,

quemadmodum in corporibus nostris esse conuincitur. Siquidem in materiebas calidis,quaru halitum facile inflammari ostendimus, ut intensior, ita copiosior intelligi- tur.Adeo ut illae quas diximus materiae,&progenerante causam facilem habeant, & ρι expireui. apta materia expirationi l copiosam, quae ubi educta est, haud difficile inflamatur &ignoscit: quod equide duplici ratione cuς-nire arbitror: quea modii halitu quoq; bifariam in hoc nostro orbe incendi est obseruatum: quod iam explicare conabimur. in modo halitus inflammetur Auccendar. NFLAMMA TYR spiritus caliditas feruentiόr,& siccitas magis intenti cuadit: Flamina siqui

i dem

147쪽

IN RE INERI soLENANDRIdem Aristoteli est spiritus sicci seruor. At

is magis remet, Vel motu: aut stigore, per aduersum conatum inualestente, non tamen spiritum superante: sic fiigida nubesuriti vaga-- fulgura e primit, & clidit. Eodem modo . h. ι Nil xcin errantes flamae noctii in cam οἷ u fu,'uο- pis accenta micant, stigido aere halitum pinguem, & aereum comprimente, & inflammante : quae interdum non accendi tur,quod sparsus, viribus haud cogregatis, ignescere nequeat. Hinc in quibusdam ardentium subterraneo igne montium fau- ueret Dii cibus, crateres vocant) ex quibus continuo filiginosiis spiritus exhalat, interdiud is flamma non videtur, noctu subinde cospi-sbium ut multi existimant, quia te dis udii . dicituX ignis cospessiim eripiat, sed etiam quod stigido noctis aere, spiritus compres sus inflammetur: qui interdiu sblutus, non Aeth Μ accendebatur. Propterea AEthna Itali Mo

re noctibus. Idem euenit in colle quodam Hierae insulae Vulcaniae: obseruatum est il- , quam iu- lud quoq; apud Indiae Bactros, in Cophaci vertice: ita iuxta monte Hesperiti AE thyo rivi in pum,stellarum modo noctu campi lucent. . Hoc modo frigida aeris costitutio&aqui-

148쪽

DE CALOR Is FONT. CAvs A. VIIonia, calorem per aduersum conatum - Frigusci, em πόλιςασιν Vocant, In terra colligit, qui austrinis laxatur, & spargitur. Verum quemadmodum frigore: ita motu spiritus saepe- Motis limi mnumero exardescit, ubi in concauitatu angustiis impulsiis sui c5fllectu, & circunstan tiu corporii attritu quoda se torquens, in flamatur. Na ea colluctatione, simul ac tenuem motu, exitum no inueniens obtine- Μοm qui fre coeperit, sibinde quasi fiamus succenditur. Quod mirum videri no debet, etenim obseruamus motu, non iacultatem selummodo habere segregassi & attenuassi spiritus: verum etia accendendi: quo fit ut plurimum quae celerrime desersitur, liquescere videantur. Duobus igitur his modis expiratio halitusve inflammatur, atque exar- atur.

descit: id vero quia magna ex parte sit, ubi materia est, quae prompte ignem concipit, nam ex ea generatur facile) eadem accenditur.Sic loca quςdam in quibus nunquam crat ignis vis iis, subterraneo igne aliquando exarsis e legimus :& pro frigida, quam ante sendebant, calidas emisisse insequentibus temporibus,igne stibito eo motu primum incense, & post in ea materia perseuerante: aut calidas non antea sonspectas

149쪽

Wa RE INERI SOLENANDRI essedisse:qiuod elapsis his annisPuteolis accidit , cum ex succensis igne,materia e ter-Nisianum δ- ra egesta, lodernus mos accumulatus est: cceperunt calidae saliae statim pro-

iura de causa calidis aquis, utplurimum abundent loca meti se reserta.

CAP. XIX.

I s admodu cognata est non tim lclegans quaestio:qua ratione fiat, ut loca metallorum plena, ut plurimum calidas profundant: vel e contrario: quare metallis propemodum ea iomnia loca sint insignia, quae aquis scatu- friunt calidis, casque copiose fundunt. Qui omnia huiuimodi naturς opera Soli astris que caeteris superstitiose tribuunt, Chal- ldaeis, & Magis,ea quaestio non foret explis si catu multu dissicilis. Na & Soli vires dant, iis Vel aquas sub terris calfaciendi: vel saltem

--se interm' materiam ad ignem fouendum aptam aC cendendi facultates tribuunt: & eide ascribunt, reliquisque stellis vim potentiamve metallorum cstectricem: ut ea ratione uno in loco ab eodem agente prompte ea estici posse,non videatur incommodum. Iinori

150쪽

DE CALOR Is FONT. CAVSA. 133 quoque negocio Albertus noster, & ipsius sequaces horum effetituit rationes quales curique assignare possent. Siquide, mctalla omnia,ex argento vivo, dc sulture con .ae au-tonsi ficiunt, & omnes calidas per sitituris venas . derivant, & deducunt : quomodo & cali; tui . das aquas & metalla eidem authori attri buunt, eodemque in loco constituere vi dentur. Verum cu ostenderimus eos haud recte sentire de calfactione sub terris aquarum, nos ad filisur & Solem remittere non

debent.Quandoquide si hoc Soli estet tribuendum simpliciter, in omnibus locis, in

quibus metalla concrescunt, etiam inue- Nis innirentur calidi fontes: quod tamen haud ia ita es. videmus. Hoc idem eueniret,si sulfur vitiust esset estectus causa. Addo quod nomnis deberet calida ut diximus siillii a Hi esse: quare de hac re aliter cogita tum est,& primo cognoscendum. Quod non in omnibus in quibus metalla inueniuntur,locis,vel e quibus eruuntur, aquae reperiatur calidae: quod exemplis docere haud opus esse arbitror: cum innumerae, aluminosae, ferratς,sessae,nitrois,& id genus naturς di- uitia. uersis, vel exhauriantur e terris, Vel sponte cffluat igidae. Imbne sulfurcae semper vi

i 3 diximus