Illustrissimi ... Petri De Marca ...Dissertationes posthumae sacrae et ecclesiasticae quarum quaedam Gallica lingua nunc ex ipso auctoris autographo primùm in lucem editae operâ & studio Pauli de Faget ..

41쪽

io VITA PETRI DE MARCA saepe lacessebant haeretici,&, quorum Deus ani mos ad fidem Catholicam profitendam flexerat, Calvinistas a tam sancta haeresis poenitentia pro

viribus avertere conabatur. Hinc publica controversi & disputationes cum Patribus Societatis Jesu, capucinis, quibus praeerat Marcino mine Regis , suppetias si opus fuisset , daturus. Haereticorum praeterea ad fidem Catholicam conversioni haeresis profligationi semper invia gilans in plerisque privatorum congressionibus de controversis fidei capitibus egregie disse

rebat.

Porrd non nit haec vanais inutilis cura quia dam enim ejus adhortationibus erroris Calviniani Ministri, iterique etiam alij eorum exemplum sequuti ad veritatis lucet feliciter sunt re vocati: tanta quippe valebat dicendi vi, atque ea, sacrarum paginarum , iatrum Ecclesiae testia monia, quae ad fidei controversias pertinent, sic

exponebat, ut eum, quem innuisset eorum senasum, nemo non germanum existimaret, liben iter amplecteretur cum interim ea, qua lucebat,

pietas ad susceptum hujuscemodi opus promovendum deducendumque ad exitum haud parum

conduceret.

Per annos circiter decem & septem functioni sese muneris sui sollieite laudabiliterque dedidit, quo tempore numquam nisi feriatis diebus vacabat, sed temper erat in ossicio, ut votis litigantium, qui negotiis&litibus promptissime li-

42쪽

ΡΑRisIENs Ic ARCHIEPIsCOPI. Iberari peroptant farisfacere posset. Utraque lutigantium pars eum suae causa judicem postula bat ita ut qualemcumque res haberet exitum, iis etiam qui causa ceciderant, illo Iudice prorsus satisfactum si isse videretur, tanta erat quae percrebuerat ubique de rectis ejus doctis suffragiis fama, qua integera incorruptus apud omnes Iudex habebatur. Unde saepe plures anteaquam in litium inextricabilem sese praecipites darent labyrinthum, summam ad eum solum res controversas definiendi, & dirimendi pote1latem detulisse accidit, quod munus eo melius de tali cius obeundum sibi putavit,quo ab omni lucro,dcavaritia sordibus filii semper alienissimus. Quinimo vidi eum sceptus occurrentem iis qui in rebus alicujus momenti discrepabant, quosque inter jurgi quidpiam extiturum praevidebat , uti omnia sua negotia quae difficultatis aliquid patiebantur, amicorum arbitrio tribuerent. Similiter omnium rixarum inimicust pacis amator,

statimatque aliquam accepisset misi,quibuslibet

contentionem vel injuriam illatam , eos conditionibus aequis ad earum oblivionem, in prist inam amicitiam foeliciter revocabat, Episcopi minere in matrimonio defundius. Porrd Clarissimus vir,ut erat rerum agendarum

peritissimus, atque Regi, jusque Adminis ris notus ingulis fere trienniis delegatus ad Regem

negotiis Curiae procurandis a Senatu Palensi mittebatur. Profectus est igitur e Senatus ejusdem

43쪽

x, VITA PETRI DE MARCA nomine, quum in apertum prodeunte CalvinLstarum detectione Rex piissimus civitatem Moriatis Albani munitissimam arcem ab illis occupa tam obsidione cum ingenti exercitu in armorum vi oppugnaret, uoi suum Praesidem novae Missi Dominici vel Consiliari Regi status , ut vulgo vocatur, apud Proregem Benearni, rebus ouae ad rempublicam administrandam pertinent, statuendis dignitate , stipendiis quibusdam attria butis ornavit. Sed peractis Senatus Palensis neiagotiis redeuntem graviter pupusit Ducis Luynei, Patris Arnoux Societatis Jesu Sacerdotis Regi a conscientiae secretis,in viri eruditissimi auia dita mors , quod cum utrique esset charissimus magna ab iisdem cum amicitiae, tum magnae e rum existiniationis testimonia sibi sperare li

cebat

Post seu in urbem Palum reditum habita Senatu eorum,quae gesserat incomitatu, luculenta renuntiatione magis atque magis aucta fuit de ejus peritia litque amplitudine Collegarum opinio irasidisque sedem repetens eo mun

re gloriose continuato labore functus est Vacana te tunc Proregis, in ubernatoris Benearni dignitate Praefectus est ei Gondrinus Marchio Montispanensis, vulgd de Montestan, vir nobilis. simus& fortissimus Sectaeque Caivnistarum infensissimus, qui brevi post in urbem Palensem, sicut Proregem decebat, ingressus est. Inde te ror ingens naereticis , desincredibilis animorum

44쪽

PARIsIENs Is Re HIEPISCOPI. 13eonturbatio, maxime quod esset illi Marca no

mine Regis e consiliis, cujusque ministerio C, mitiorum publicorum Benearni supplices libelli, quorum Rescripta vim legis habent, in proviniacia, antiquain scripta consuetudine,vulgo foro

nuncupata, dec nebantur. Hic majorem Ec clesiae tuendae nactus occasionem, quanta perfecerit in Religionis , Cleri Ecclesiasticorum Catholicorum utilitatem adversis haereticorum artes conatus excogitari non potest , eorum autoritatem , audaciam δε proterviam ubique perstringens, depressos Orthodoxorum animos vehementer recreans: confirmans.

Ea tempestate, vel ante, quas edi curamus in lucem, Dissertationes huic volumini adjunctas de Sanctissimo Eucharistiae Sacramento , Latino unam , alteramque Gallico idiomate horis sub cessivis scripsit, non alia mente, quam ut paratior esset ad haereticos ab errore ad fidem Ortho doxam revocandos, ubi sese in fortuitis congreLsibus eos sollicitandi praebebat occasio. Neque enim tunc, neque postea venit in illius mentem,

ut unquam typis mandarentur , imo vero nunquam eas, ut mihi videtur, recognovit. Interim moritur Gondrinus aequali Calvinista rum gaudio ac Catholicorum luctu. Sed luxit Cum prae caeteris Marca, non modo quod fides Catholica columnam , verum etiam quod ipsemet amicum amiserat. Hunc dolorem excepit alter immanis de atrox obcatharinae Matris, quam

45쪽

14 VITA PETRI DE ARCA semper peramanter coluit, luctuosam mortem Haec calamitas Domestica xiii Kal. Augusti anni MDC xxiv. contigit , cujus meminisse debeo, quum ego vix infantiam praetergressus, utroque parente orbatus ea die non modo Materteram meam , sed matrem alteram miserim Faten dum tamen est,quod moriendo mihi senserat adicini auxilium optima mulier , iterata ante exceL sum apud virumissilium commendatione supia plevisse tanta enim fuit eorum erga me pietas in ejus memoriam, ut me quamdiu vixerunt, sicut suum domi filium educarint. Successit Gondrino Gramonti Comes in Natavarri Benearn Proregis Gubernatoris di gnitate , vir antiquis, nobilissimis Gramonti Comitibus oriundus, Regum deliciae, totius Comitatus ornamentum. Fuit ille gratissimus Beneamensibus, quod praecipuus esset in Beneatano Dynastes lauarum ex duodecim Comitioiarum Generalium Provinciae antiquarum Baroniarum, plurimorumque aliorum oppidorum,s, gorum potentissimus dominus inuodque semper omnibus haereticorum machinationibus de conatibus armorum vi fortiter obstitisset Metamini me in urbem Palum incredibili pompa ingredientem eum vidisse, magnificoque appara tu a Palensibus receptum Proregem. Idem dies fuit nostro Praesidi foeticissimus quum duplex illi obtigerit laetandi causi, perillustris scilicet Scnobilissimi Proregis, quem peroptaverat, ad

ventus b

46쪽

ventus, sesui fili unici ortus, quem Margarita primo diluculo pepererat, ut ille quoque tam celabri festo non deesset, quinimo Proregi magni scentissimo sc obvius ipse quoque prodiisse utideretur Galaetorii nomen Pater eum habere vota luit a sancti Galactori Lascurrensis Episcopi no mine desumptum, quod acerrimus fuisset olini fidei Catholicae Propugnator , pro qua tuenda:

Normannorum Haereticorum armis occubuerat

Nec male cecidit sors nominis , quippe qui sit lacteis, candidis moribus Galaetorius nosti, Petri filius, acutiis summi, sicut Pater erat, ingens, avitae virtutis haeres, de litteris bene merita. tus , qui hodie, ut suo loco dicetur, Praesidis munere dignissime fungitur. Non mediocris fuit Gramonti l titia quod Rex tantum virum sibia consiliis esse voluisset, subi id Marca summae apud eum valuit gratia citaui, quum a Senatu Palensi delegatus anno MDCxxv III mitteretur ad Regem qui tunc Rupellam obsidebat, tunc temporis ed profecturus esset magnificentissimus Prorex concessa sibi a Rege eundi facultate, Ma cam nostrum non modb viae, sed per totum obsita sidionis tempus comitem habere voluerit Erat enim Praeses noster in familiaribus colloquiis gra tissimus atque suavissimus,4 si quid ab eo doctritanae litterarum postularetur, repente numerata, ut ita dicam, pecunia perisivebat auditorum animos sua explicandi ratione mirum in modum. oblectanL

47쪽

Per has circa Rupellam moras, ut abj armis, ille post exactas negotiorum,propter quae Codverat, horas, crebris ad Deum precationibus, litterarum studio vacabat. Sed nonnunquam ad Se natores Calviniani ritus Collegas suos animum reflectenti, eorumque salutis cupido venit in

mentem, si quod Ediali Regiis in Gallia jam ante cautum erat, scilicet ut recentiores Magistra tus Catholici antiquioribus Calvinistis praeside rent, idem in Bene no deinceps observari juberetur, fore, ut qui errores suos minus adamarent,

ab iis adjuvante Deo recederent. Quapropter, ad quos id curae pertinebat, Ministros Regios allocutus, post reditum in urbem Palum gavi ius est vehementer in principio anni MD xx. Rescriptum Regium, quo simile quid sancieba tur, uita Senatum Palentem jussu Regis fuisse perlatum, inacta Curiae mittendum, de religioῖ stodiendum : quod ut praeceptum erat , acceptum est ab eodem Senatu qui Regis voluntati, quibusdam licet contradicentibus, obtemperan dum sibi est arbitratus. Porro Eae regiae litterae marimum habuere momentum Deo humanis, ut solet aliquando mediis humanam mentem ad divina suaviter impellente ut ancipites prius quorumdum animos, ad fidem licet Catholicam valde propenses, ad jussem cultum haeresi Cal viniana abjurata, ut sagaciter Marca subodor tusfuerat, amplecte tam permoverit. 'Eodem ipso anno DCxxx scripsit doctissi-

48쪽

PARIsIENSIS ARCHIEPISCOPI. ,

mam quam hic in lucem edimus Dissertationem de Constantinopolitani Patriarchatus instituti ne,culus laboris sui epocham quandam hujusmodi conversione commemorata in margine adscribere placuit. Hanc ille Dillertatione,ut responderet difficuliati ab amico Calviniani cultus prose re,viro sane Clarissimo, in congressu privato propositae, lucubravit, queadmodum legenti patebit; qua absoluta ad Tabularia in archivis Camerae RationuPalensis recondita, dum per horas fori judiciis di-ἀatas liceret, evolvenda animu convertit, quibus perlectis Historiae Benearni antiquoris edendae mentem jam ante conceptam aperire suo tempore decrevit. Verum ut antiquorum temporum arcana facilius reserare posset,quςdam vicinorum Monasterioru tabularia perVolutavit, de aliquas. sed raras ex Monasteriis & aedibus Cathedralibus Benearni membranas privatorum quorundam pietate incendio illi generali, quo omnia fere C . tholicae fidei monumenta consumpta sunt, ereptas sibi adduci curavit, quaedam alia antiquitatis monumenta ab aliis Monasteriis exscripta aἀeum transmissa fuerunt amicorum diligentia, ali,

qua vero a Marchione de Aytone Catalano ministratari missa fuerant ante, cujus extant literae in Historiae Benearni volumine. Quum vero nullus ante Benearn Antiquitatum Scriptor extitisset

vel si quid attigissent qui hoc conati fuerant, im-tia falsa veris, historiae fabulas admiscendo mi.

49쪽

13 V1TA PETRI DE MARCAser hallucinati corrupissent plures ante anni elapsi sunt, quam veteres chartas, quibus ad hanc historiam scribendam illi opus erat,collige

re potuerit. Qui labor tribus etiam aut quatuor adduc gem Legationmia o Massiduis tam privatis

quam publicis negotiis est interruptus. Totri tantis non frangebatur Praeses noster lauboribus, neque valetudo quid detrimenti capiebat, cui vires addebat Deus Optimus Maximus

pro ea qua erat in eum reverentia: cultu Parcebat enim litterarum, coeterorumque negotiorum

studio, ut inprimis privatis precationibus, sacra, mentorum frequentationi, missa sacro diebus singulis audiendo, tominicis festisque etiam

concioni vacare posset jejunio cum Meleemosinarum observantissimus. Verum cum optima frueretur iple sanitate, uΣoris suae in comodaeva letudinis mulieris infirmitate non parum assicie batur. Excessit illa e vivis anno VII. Id. Ap. MDcxxxl.

Sed non excidit e corde viri sui qui ea toto pecto resperamabat,ad cujus moeroris levamen delega tionem ad Regem a Senatu Palensi delatam ac ceptam habuit, qua cum fungeretur Parisiis ea rempestare, qua Gasto Dux Aurelianensis Re gis Ludovici Justi frater unicus duxit in uxorem Margaritam Ducis Lotaringi ae sororem,& ibi plures illius temporis Scriptores jussu Regis de vili

ditate nuptiarum tanti momenti scriberent, luculentam de Matrimoniis Dissertationem scri

psiit, quae a Perillustri Galactorio de Marca ejus

50쪽

PARIsIENsI ARCHIEPISCOPI. asilio servatur in lucem ut edatur dignissima judicio aue toris ipsius, qui ea tamquam libro quarto secundum Tomum de Concordia Sacerdoti &Imperiise conclusurum promiserat in admonitione adiectorem prioris Tomi. Vix annus ab uxoris obitu unus abierat, cum

Iacobus Pater de illo novis nuptiis illigando cogitare coepit. Verum ea, qua ferebatur in statum Ecclesiasticum, etiam antequam matrimonium

iniisse , propensio , animum ab hujuscemodi

consilio prorsus avertit. Itaque anno MDCXXXIV.

Legatione defunctus Margaritam filiam suam primogenitam egregiam forma, moribus uel lam uxorem tradidit Arnaldo de Labarte viro nobili Vicecomiti de Rebenac,4 totius Benearni Senescallo. Hujus ingenium, quod a natura nacta erat, peracutum mira ipse diligentia excoluerat; Nam ut primum linguam per aetatem ii, cui in verba bivere, praeceptis Geographiae totius necnon Historiae ad ejus usus necessariae, inter accumbendum mensae ita imbuerat ipsius ani- arae, ut si quid hisce de rebus a quopia interroga-xetur, haud imperite absq; mora responderet. Porro Marca collectis undequaque antiquitatis monumentis Historiam Benearni lucu Drandam aggreditur anno scilicet MDCxxxvii in castro suocanti feriarum tempore dum Curia Par- lamenti Navarropalensis vacat , totis scilicet Augusto,&Octobri mensibus, opus ea qua potest diligentia persequitur. Sed exacto mense