장음표시 사용
31쪽
diversae actiones rQuaenam actiones
Iuris Naturalis 'Elementa. vita homnum , nisi, illam vel morbi vel . aliqui casus effecerint: breviorem. Sed homini praeter mirum corporis habitum indita est etiam mens qua longe praestat belluis. Est haec sane pars hominis nobilissima, per quam & cogitat , & Vere
res objectas percipit, quas una consert, eX cognitis deducit incognita, alterius rei cum altera re cognationem, & cum ipso homine convenientiam recte dijudicat; ea perpendit, quae ipsum vel deceat praestare Vel non; ac sic homo bene perpensis omnibus ita se valet gerere, prout ipsi libitum est . Nostra mens praeterita recordatur quae praesentibus adjungit, imo & suturis; rerum causas intelligit, earumque videt progressum eXitumoque; atque sic uno tanquam intuitu integrum Vitae cursum prospiciens , ea potest eomparare quae ad vitam feliciter degendam explendamque necessaria sunt. Uerum in iis
omnibus humana mens ad unam eamdemques cmper, & coactam agendi rationem ne uti quam adstringitur, quippe in cujus omnino potestate sit vel agere vel non , actiones motusque suos velut suspensos librare, eosque ad arbitrium tum dirigere tum ordinare.
QUAE cum sit in universum natura bo. minis , sequitur multas esse humanarum actionum species. Aliae mere proveniunt amente v quemadmodum cogitare, cogitatis attendere, addubitare ' dcc. Aliae sunt mere
32쪽
pars I. Cap. I. star rex, quemadmodum spiritum ducere , crescere &c. Alias dixeris mixtas , quae
tum a mente, tum a corpore suam habent Originem, ob statutum a Deo corpus inter mentemque commercium , quemadmodum
loqui, incedere; &c. Omnes actiones, quae Vel habent origi nem a mente , Vel ab ipsa diriguntur ,
actiones humatus vocantur, seu voluntariae 'Ceeterae Omnes actiones sunt mere pbscae . Itaque mens actionum humanarum principium est , quae quidem actiones Regulam
nullam admittunt, nisi quatenus ortum ha
bent ab egregiis illis facultatibus, quibus hominem Deus insignivit , & quarum fa
cultatum ope actiones humanae diriguntur. Quas quidem concessas homini dotes necesse est aliquatenus enucleare, necnon siningulari cura facultates mentis evolUere, tum ex iis facultatibus partas actiones. Sic ete nim dignoscemus quemadmodum eX melltis facultatibus actiones humanae generentur 'quo semel cognito , humanarum actionum natura multo se facilius prodet, atque etiam certius constabit utrum per aliquam
Regulam possint hae actiones dirigi , &
quousque humanae voluntati subjaceant.
st vel tantillum homo se ipsum perpen- praecipue
dat , ex ipso suo sensu atque experientia sua mpntis facile deprehendet mentem suam esse Primvirum μνη- , quod petr continuam variarum
33쪽
o Iuris Naturalis Elementa. actionum i seriem Vires suas explicat. Quoniam autem his actionibus indita sunt v ria nomina, quibus a se invicem secerna eur ad varias etiam secultates , tanquam ad suos sontes , iolent actiones humanae referri. Quarum facultatum praecipuae sunt
Intellectus, Voluntas, Libertas . Μens equi.
dem est aliquid simplex , sed propter ejus
Varias, agendi rationes , ideo diversas in mente ficultates non immerito conside mus, quas etiam juvat diversis efferre n
minibus. Quod si sic intelligatur, ex hac
methodo cogitationes nostrae fient tum a curatiores , tum lucid1 res. Hoc igitur in.
fixum animo sit, quod videlicet mentis nostrae facultates nihil aliud sint quam :multiplex quae in men e es agendi potesar , per quam potestatem mς- suar omnex actio.
PRAECIPUA mantis iacultas, ex qua ejus natura constat, in INTELLECTu potissimum sta est ' mentis enim oculus est intellectus , qui definiri potest: ea mentis sa- cui os sue potestas, per quam νυ percipit , earumque ideas sebi ipsa exhibet, ut veritatis cognitionem assequatur. Ueritatis autem est in hoc loco duplex significatio . Etenim per veritatem intelligitur vel ipsa rerum
natura , conditio, mutuaque inter illas conve
nientia vel discrepantia ; vel intelliguntur
cogitationex con uenit ex cum Mo rerum nutu.
34쪽
Para L Cap. I. 7 ea, conditione , mutuaque inter ilias conve--extia vel discrepantia. Quapropter VERITATEΜ DIGNOSCERE nihil est aliud, quam
res qualei in s. ipsis percipere, solqus
ideas ex beu illarum rer- naturae consen
Qua Μ in rem necesse est ut istud ipso Praece- in limine praeceptum statuamus , quod in. ytum. concussum habendum est, scilicet hamauum Intelle--ellinum suapte uinura ractum eo ,
anesse necessanam mm ad veratatem assequenis ra rectuadam, O ab errore secernendam, r. iis praeri est . fenim , quae ad inria νομα pertinent, oe quiabus homines ad rectam, bouessam , quietam- qae vitam iussitunatur, modo ad ea, ut paν es, arundamin. Sua cujusque conscientia atque experientia ejus quod statuimus praecepti veritatem aBrunx , quo quidem praecepto tanquam card - volvitur quidquid de homine tradi potest, & quo sublato ab imis etiam sedibus tollatur necessu est, penitusque subve ιMur pota humanae societatis compages, &structura: neque enim alia ratio supererit a falis secernendi verum , a malo bonum ex qua naturalium cognitionum subversione fiet, ut jam nihil certum, sed omnia duis hia sint, qui dementiae cumulus est. morum igitur ea fuit opinio , tum in exequendis ossiciis, tum praesertim in eo-
35쪽
cem esse rationem, quia corrupta sit, ejus que depravatae facultates , ii non satis alutenderunt , ' quod illud ponerent sententiae suae fundamentum, quo posito omnis omnino . Ueritas , 'atque ideo convellitur ipsa Religio. Itaque tantum abest ut talis haec sententia nobis in sacris codicibus proponatur, ut contra Beatus Paulus disertissimest Rom. ' asserat. Gentes quibus non obtigerit II. I..is. se Lex divinitus patefacta v si natura duceis Legis exequantur praescripta, fieri Legem M' sibi ipsis , atque sic ostendere Legis praeis cepta sitis esse mentibus inscripta, vide.: ς, licet ob suae conscientiae testimonium. D Fatendum quidem est ex mala institutione, M pravis moribus, effraenisque libidinibus o scurari. posse facem ingenii, necnon propter mentis levitatem socordemque negligentiam, atque praejudicatas opiniones , in gravissimos errores sispius homines incidisse quan- etiam ad mores, atque ipsam Religi nem pertinet. Quid tum Τ An si homines
sua ratione perperam utantur, idcirco p -tes extinctas quas humanae menti natura
- rectas indidit facultates λ Absit hujusmodi sententia, quae quantum distet a vero, ct nri ex eo patebit quod subinde dicendum
Quomodo INTELLECTUS igitur quemadmodum vi- rerum res suas exerat propius inlpiciamus.' Rerum nyx pq pereeptio, vel cognitio duplicem causam habet, ς ῖ -' ' - quarum altera est, cum res objecto mentςm n stram
36쪽
stram assicit; altera, cum mens ron obiectam De an intuetur, quo illam dignoscat . Sed quo- ha; qniam ad res plane dignoscendas primus non intento , semper intuitus sussicit, necesse est ut per easque aliquod tempus rem objectam mens nostra investi- contempletur . Haec porro diligentia quam gR Vς objectae rei nitidius percipiendae noster animus adhibet, vocatur ATTENTIO ; quae attentiosi buo atque illuc se convertit, ut cunctas obisjectae rei partes intueatur, dicitur INVESTIGATIO . Quapropter ad mentem quod attinet, ex illius insita vi , si tamen attenationem adhibeas, tota pendet rerum perceptio, vel cognitio.
His fretus auxiliis e proprio penu de' gilia, Promptis res nitide tandem percipere valet tia. homo, & quales sunt in se ipsis, & prout Probabis se habent aliae cum aliis ; cogitationesque
suas certe scit cum rebus quas exhibent convenire ς uno verbo fit ut veritatis e gnitionem adipiscatur. Rerum autem mutum . .
que inter ilias convenientiae nitida, oe perspicua cognitio dicitur EvIDENTIA , quam in Perae pretium est attendere. Quoniam enim Evidentia veritatem arguit, cujus est praecipuum , & indubitatum signum, ideo quam eXploramus rem nostris mentibus ita facit certissimam , ut nihil queat certius esse . Sed res objectae non omnes tantumdem e- mitium luminis, & quaecumque sit hominum cura, quantacumque rebus cognoscem
37쪽
io Iuris Naturalis Eumenta.' dis investigatio adhibeatur , saepenumero sit ut se veritas prodat sub maligna luce , quae prout est vel clarior vel obscurior, varios gignit gradus probabilitatis & verisimilitudi-stus . Sed ita sunt hominis definitae faculi tes ut non possit se res aliter habere . Homini vero latis est , si juxta propositum illi
finem concessamque sortem . xes eas certo
dignoscat , quae ad ejus perficiendam viri tem & se licitatem pertinent , tum etiam socernere valeat evidentiam a pro Militate , ut pro diversis probabilitatis gradibus assensum suum rebus accommodet. Hominibus autem judicandarum rerum vim illam inesse nemo inficiabitur, quicumque volet se ipsum ser tari , mentisque suae facultates experiri.
. f. X. ould sht AP intellectum etiam imaginandi vis ,
Π usus . memoria , sensusque ipsi reseruntur , prout quid ima- sunt facultates, per quaβ res objectae sentiungi μ' i tur seu percipiuntur . Sensus enim , si sem-ν; i. intelligRnxur , nihil sunt aliud quam Iutelis' Iectus υνens sensibus o organis corporeis ad objectas res corporeas percipiendas. Sic stiam imaginandi vis est idem Intellectus reι quae
obsunt perripietis , non quod jam ipsis assiaciatur , sed propter earum imagines quas ipsa sibi essetis tu cerebra. Memoria demum est ipse etiam intellectus , prout facultas es r rum preoeptarum ideas seu iseries xetiueudi ,sbique easdem , cum opus o , obibori . Ex hoc autem potissim tuu memoxia Pen
38쪽
Piso I. Cap. I. XIdet , si lapius rerum ideae seu species evolis
, h. XI. . ἐSEQUITUR ex iis quaecumque de intelle- Intest ctu dicta sunt , huic mentis nostrae facul- 'tati propositam esse veritatis indagationem ,- ζ eunctasque illius adipiscendae rationes . I ri tatis
cognitione datus sit Verum intellectus persectioni ; Ignorantia nimirum impedi& Error , qui mentis duplex est morbus . menta , IGNORANTIA O mera idearum seu cogni-ximum privatis ς sed ERROR est di semilia ,. . ruda seu adυersatio inter nos s cogitationes O rerum naturam conditionemque . QuaprΟ-pter error cum sit veritatis subversio, multo magis adversatur veritati quam ignorantia , quae tanquam media est veritatem inister , erroremque. Operae pretium est meminisse non hic intellectum , veritatem , ignorantiam , erroremque commemorari, ut tantum quales
sunt in se ipsis dignoscantur ς noster lacest praecipuus finis facultates 'illas indagandi ut totidem actionum nostrarum Princiripia seu fontes . Quod si sie intelligatur , error & ignorantia , quamvis a se invicem suapte natura secernantur , nihilominus solent promiscue usurpari , ita ut alteri con-Veniat quod trademus de altero . Errorem
, siquidem ad hunc finem demam 'e . Cu- intellectus. I ρο -
duae praelertim res huic obstant duo sunt
39쪽
a L Iuris Naturalis Elementa. plerumque parit ignorantia ' utriusque ve. ro seu conjungantur seu diSjungantur, ineum
da est eadem ratio , siquidem quantum ad nostras actiones vel praetermissones spectat , eumdem exitum fortiantur. Atque fortassis liquebit , si penitus ad rem attendatur , neutiquam ex mera ignorantia , sed ex errore actionem quamdam gigni posse : igno. rantia namque cum sit idearum seu cognitionum privatio , quidquam, nequit gene
Errorum, VARIA sunt erroris & ignorantiae .geneauri ge- ra , quae in quo differant necesse est hie Ερρι 1. dςfinire. I. Error si spectetur quoad rem,ris, Vel circa quam versatur , vel est Iuris uel est Fam. a. Facti . 2. Ignorantia quoad si m originem
Volunta- vel est voluntaria vel non volumaria' error
risin , α vel est 6 iuribilis vel invincibilis . q. Deni- u a=io,'u' prout error ansam praebet aut huic a-3. Efu- ctioni peragendae , Vel huic. rei suscipiemriatiis de dae , dicitur essentiatis vel accidentalis. 6ςc Gn- Iustis vel FACTI dicitur error propter quem vel ernamus in procripto Legis , vel in secto non bene comperto. Hic V. g. Iuris
error esset in quovis Principe , qui qumniam sensim augentur vicini Regni vires ,& potentia , inde . legitimam belli causam . se nactum esse crederet . Ejusdem generis
olim erat Griecorum Romanorumque Com-
munis error , qui sibi fas putabant filios
suos exponere . Sed contra; fuit error fa-
40쪽
. Pars I. Cap. I. Ig, cum Abimelech uxorem Abrabami M. ram putavit innuptam esse . Ignorantiam voluntariam, vel si mavis, errorem vincibilem aut superabilem illum dicimus quem nostra soccordia peperix , neo
fuisset admissus, s quantam poteramus, dilia
gentiam adhibuissemus, attantumque animum .
Quapropter vincibilis erat Ethnicorum error plures Deos colentium ; etenim si auscultassent Rationi, sane intellexissent nulla de causa plures Deos admitti . Sic etiam adisjutrice Ratione plerarumque gentium antia quarum poterat avelli opinio illa , nimirum quod salva honestate piraticam possent adversus illos exercere quibuscum nullum foedus pepigerant - , quos hostiliter habere
non putabant iniquum . Verum ea ignorantia non est voluntaria , atque is error est inυincibilis seu inexsuperabilis a quo noque nos tueri nesseextricare potuimus , liceromnem illam quaecumque in nobis fuit curam impenderimus ' curami illam intelligo quae in res humanas cadit vitamque s communem. Inde fit ut antequam Europaeanorum ullum esset cum Americanis commercium , horumce Christianam Religionem nesciemtium-non esset voluntarius error, sed invin-
Denique vocamus essentialem errorem iulum , qui versaturi circa quid rei propostue necessario ad -- , propter quod ad agendum impellimis , ita ut serisso illo errare ,
praesitum factum minime fuissemus aggress . Unde etiam is error dicitur in x. Necessaria