Juris naturalis elementa auctore J.J. Burlamaqui in Republica Genevensi senatore ..

51쪽

24 Iuris Naturalis Elementa. partam ex iis fructibus utilitatem malum , aliquod subsecuturum sit; ac uno Verbo de liberationem ac computum inire potest , ut securiorem partem demum amplectatur . Quin imo ea vis est humanae rationis , ut non solum eo possimus lubentes carere quod mentem nostram jucunde titillat , sed etiam volentes incurrere in eam anxietatem vel dolorem , quem utique optaremus declinare , sed quem ob gravissimas causas pati malumus . Nonne haec humanam satis amguunt libertatem ρ

Liberta VERUΜ libertas in rebus indisserentitis usus bus vim suam manifestius exerit. Sic V. g. ihais P intelligo peneS me omnino esse vel manum reti te, porrigere Vel retrahere , sedere vel ambulare , ire dextrorsum vel sinistorsum , &c. Quibus in rebus humana mens cum sibi ipsi permittatur , quoniam vel non impellitur causis externis , vel hae causae ita sibi invicem adversantur , ut neutra praeValeat alteri , dici merito potest humanam mentem huc vel illuc impelli pro arbitrio, suo, & secundum eam quam in suas actiones potestatem habet . Cur libertatis ubis Co-esceatur intra ge

HOC loco inquirendum venit cur liber, talis usus intra bona singularia genusque veritatis non evidens concludatur , nec se

52쪽

. Pars I. Cap. II. 2sse extendat ad bonum generatim spectatum, nec ad genus veritatis evidens . Cujus causam si assequamur , majorem simul ansam apprehendemus summam in homine constituendo Creatoris sapientiam admirandi , necnon magis magisque tum propositum libertati finem , tum verum illius usum dignoscemuS.

Necesse primum est id nobis concedi petentibus , Deo nempe finem hunc propositum fuisse, ut beatum praeliaret quem con debat hominem . Quo semel adrnisso facile quivis fatebitur non aliam homini felicitatis assequendae rationem superesse quam si meritatem dignoscat , & veris bonis fruatur. Atque id evidenter arguitur ex iis quae superius tum de felicitate , tum de bono di Lleruimus , quae sunt eo magis attendenda ,

quod ex illis derivantur quaecumque jam depraesenti quaestione disceptabimus . Quoties

igitur subobscurae sunt res quas indagamuS, nec mentem afficiunt clara luce per quam omnino cernantur , ita ut de illis certa , S stabili ratione judicemus , tunc in hominum arbitrio prorsus debet esse, ut suum de re judicium cohibeant ' sic enim , quoniam non trahuntur necessario prima vi qua fuerunt assecti, suam longius producere Valent indagationem , donec summum certae

Cognitionis apicem , atque si fieri potest , evidentiam nanciscantur . Quod nisi ita se haberet , in errorem passim incideremus , Cujus etiam nullum daretur effugium. Quamobrem utilisimum & summopere necessa riumnus veri tatis nota evidens ,

tantum

fingularia

complectatur. Di litigoo by Cooste

53쪽

as Iuris Naturalis Elementarium fuit, ut in ejusmodi rebus posset ho

mo libertatem suam adhibere.' Sed contra cum res , earumque inter se convenientia, clare & distincte percipimus, ita ut evidenter se manifesta exhibeant , tunc frustra, & ut ita dicam, damnose, judicium nostrum libertatis ope cohiberemus. Ubi enim sic certa cognitio est, ut certior nequeat esse , quid nova , quaeso , rei prodesset indagatio, si foret in arbitrio nostroposita Z Neque enim duce quisquam eget , qui quo tendat, & cui viae sit insistendum nitide perspicit . Itaque confert hoc etiam in hominum utilitatem , quod evidentiae

cogantur assentiri.

f. IX.

QuΕΜ libertatis usum circa veritatem λsse diximus , idem ferme est circa Bonum& Malum. Hominis ad felicitatem comparati ea natura debebat esse , ut illi omnino necessarium flaret Bonum genera tim cupere & expetere , Μalum autem refugere . Homo enim mancum quid esset , merito.

que Dei Conditoris incusaretur.sapientia , quae nempe a proposito fide penitus abere rasset, si tales homini facultates inditae fuissent , ut in bono maloque generatim spectatis indisserenter se haberet , in ejusque arbitrio positum esset bonum malumque generatim spectata vel appetere vel respuere, atque Uin utrovis eligendo suspensum hae

rere .

54쪽

Pars I. Cap. II. 27 Sed quamvis homo pecessario Bonum exis petat & Malum oderit , hujus tamen sors esset miserrima , sit ineluctabili vi cogeretur vel agere vel abstinere , statim ut illum objectae res singulares asscerent . Ea conditio rerum humanarum est , ut saepe prima nos species fallat , raroque contingat sive mala sive bona nobis exhiberi apprime descecata & impermixta , sed fere semper commodis incommoda connesi untur, ita ut pro parte res eadem excipienda, pro parte Vero rejicienda videatur. Quapropter ne fluctuemus incerti , & ut in damnum non incurramus, plerumque cohibendi primi motus , & res accuratius expendendae , disceptandae, computandae, atque compensandae sunt , in quibus omnibus usus requiritur libertatis . Libertas igitur in subsidium venit aliarum facultatum quarum supplet desectus , quarumque simul ac erroreSoe mendavit , ejus ultra non desideratur ossi.

cium .

Ex quibus colligitur instructum hominem iis omnibus esse quibus ad felicitatem

perveniat in quam natus est, atque hac in Te non secus ac in coeteris omnibus Dei

Conditoris mirabilem esse sapientiam .

PosTQUAΜ humanae libellatis naturam, actiones , usumque sic exploravimus , supervacuus forte videbitur labor, si longio-xi sermone contendamus , libertate re Vera

dona

Libertatis argumentum,

quod ex sua cujus

55쪽

18 Iuris Naturalis Elementa . scientia donatum esse hominem, neque minuS quam ς Rς eoeteras dotes , hanc etiam illi facultatem

bus argu- Sed quia libertatem in hac nostra doctri mentis na principium ducimus summopere praeciari st*ς' puum , alterumque nostrae constructionis fundamentum , e re prorsus erit vel saltem indigitare invictum illud humanae libertatis argumentum quod quotidiana nostra experientia comprobatur . Itaque nostram ipsi rum mentem consulamus. Quisque sibi plane conscius est quod pro arbitrio suo pos sit v. g. vel incedere Vel sedere, tacere aut loqui. Nonne etiam singulis momentis ex perimur penes nos esse judicium nostrum in iuspenso habere , quo rei novam indagationem aggrediamur . Quis Vere neget nos liberata mente bonum vel malum eligere nulla necessitate compulsos . Quin etiam quocumque modo mens nostra primo affecta sit , judicium tamen nostrum possumus vel statim sistere , tum deinde investigatae rei hine & illinc argumenta eXpendere, ac

uno verbo omnia praestare quaecumque arguunt humanam mentem liberrimam esse .

Ego si ad quoddam singulare bonum potiusquam ad aliud ineluctabili vi traherer ,

eumdem tunc experirer illum affectum quoad bonum generatim spectatum deferor , nempe praevalidum motum quo assensus meus necessario raperetur, & cui non vale-iem obsistere . Sed mea mihi experientia

eonstat quod vim illam ineluctabilem non experiar , si quando quoddam singulare B

56쪽

Pars I. Cop. II. asnum objicitur . Etenim, eo possum vel abstinere , vel ejus usum differre , vel aliud ei bonum anteponere ' possum vel eligere

vel haerere suspensus in delectu , seu quod idem est , sum liber . Si quis porro quaerat utquid fieri possit

homines , quos certum est circa Bonum generatim spectatum non esse liberos , eosdem circa bona singularia liberos tamen esisse λ Hujus quaestionis nodus hoc responso solvitur : Nemo scilicet propter innatam omnibus felicitatis cupiditatem insuperabilivi ad ullum singulare bonum trahitur, quia nullo singulari hono felicitas continetur ad

quam necessario tendimus .

Quaevis objecta diluuntur per ejusmodi

probationes ex innato & interiore sensu petitas , quaeque medullitus in animum persuasionem inducunt . Fieri enim nullo modo potest ut nostra mens hoc vel illo modo assiciatur , quin se affectam intelligat hoc vel illo modo , propter quem Vel bene vel male vel indifferenter se habeat . Neque aliud existentiae nostrae certum 'hainbemuS argumentum , neque aliunde quam ex interiore sensu nobis constat , quod vel

cogitemus Vel agamuS .

Atque hic nostrae libertatis interior sen-λS co minus dubius est , quod fugiti-VuS , & unius momenti non sit , sed continuuS , nunquam a nobis discedens , &se quotidie per mille prodens experimenta. Itaque videmus nihil inter homines , &esse δ: haberi certius quam penitissimam suae

57쪽

stuare libertas ii

dubium adducta

sit.

Iuris Naruralis Elimenta.

suae libertatis persuasionem . Homines vel generatim omnes, vel seorsim singulos specta : quidquid excogitant , deliberant , inquirunt , agunt , judicant , votum hoc ex

libertate profluit . Hinc boni & mali , vitii & virtutis idea seu perceptio , &quae illis adjuncta sunt, laus & vituperium:

hine nostram & aliorum agendi rationem vel acceptam habemus vel improbamus iaSimili calculo reputantur propensones naaturalesque aliorum in alios affectus hominum , quales sunt amicitia . benevolentia, gratus vel insensus animus , odium , ira , querelae , & exprobationes : qui affectus , dempta libertate , nulli existerent . Libertas denique quia clavis est, ut ita dicam intelligendae totius humanae naturae , qui eam tollit , omnia convellit subruitque.

XI. ΜIRUΜ ergo est addubitatum serio fui nse an homo liber , an suae penes illum actiones essent λ Μinus quidem admirationis pareret haec addubitatio , si res disceptaretur extra hominem posita . Sed hoc loco idipsum quaerimus quod intra nos ipsos peragitur , cujus inest nobis internus , &proximus sensus quem singulis diebus experimur . Sed qua de causa ex mentis nostrae facultatibus aliam in dubium revocant,& potius quaerunt an homo sit liber, quam utrum intollectu praeditus sit & voluntate ΤNeque enim magis sumus nobis intellectus

58쪽

Pars I. Cap. I I. 3rct voluntatis conscii quam libertatis . Ve-Tum nonnulli acutiores Philosophi de liberutate subtilius disserentes , ejus , ut ita di-Cam , naturam immutarunt , & quoniam a quibusdam objectis paratum non habebant responsum , haec potius objecta quam certissimas rei probationes attenderunt, unde sensim eo ventum est , ut libertatis nostrae sensum arbitrati sint commentitium forsitan &inanem esse . Equidem in veritatis disquisitione omnino necessarium est undequaque rem intueri , cujus in utramque partem rationes expendendae sunt ' cavendum tamen

ne objectionibus plus addatur ponderis quam in se habeant . Nostra nos experientia do-Cet multis rebus quas merito certissimas habemus nodos quosdam subesse quos liquidenon expedimus . Neque hoc mirum videri debet , est enim finita mens hominum . EX iis igitur quae dicta sunt sic mecum collige

Cuoties veris probationibus nititur aliqua ve-νitas , quidquid a esstis eam veritatem ob Iicitur', infixam menti persuasionem nec commovere nee debilitare debet , se tantum tricae nectantur , quae quidem facessunt negotium , sed vim non conυellunt argumentorum. Quam

hic Regulam statuimus , sic est in omnibus scientiis necessaria , ut ab ea nunquam si

divertendum . ') Sed ad propositum re

Longe aliud est intellegire rem aliquam absurdam este , aliud nescire quidquid ad eam rem pertinet: multumque interest an de quadam

59쪽

De actionibus

riis; recoactis.

a x Iuris Naturalis Elamenta. XII.

ACTIONES voluntarias seu humanas in universum illas vocamus e quae pendent revoluntate sed liberas illas dicimus, quarum parens es libertas, quasque nostra mens ad arbitrium suum vel habere suspensas ve flectere potest. Voluntario opponitur non voluntarium ' sed libertati adversatur necesseras, sive id quod per vim, & coacti praestamus. Omnes humanae actiones voluntariae sunt , quia nulla est quae ortum a nobis non habeat , quamque ipsi non faciamus, sed si propter alienam vim cui non valemus obis 1istere , impediamur ne quid agamus , Vel illud inviti cogamur agere , Voluntate nostra non assenti ente, veluti si quis validior correptam nostram manum ad alterum laedendum adhibeat , actio elicita cum non sit voluntaria, non est vere nostra actio ,

sed illius qui vi nos ad agendum impulit. Sed aliter se res habet quoad illas acti nes quas non ob aliam causam coacti pra, stamus , quam quoniam aliquod proxime

veritate quaestio proponatur insolubilis, vel utrum contra quamdam veritatem obiectum emergat insolubile; sed plerique duplex illud quaestionum genus inconsulto permiscent. Namque objectum insolubile, ideo falsum arguit esse, quot erum putabatur , quoniam aliquid sequeretur absurdum . Sed de quadam veritate proposita quaestio insolubilis nostram tantum inscitiam ostendit in multis quae ad notionem Miunde cerintissimam pertinent.

60쪽

Pars I. Cap. II. Πnobis .imminens grave periculum malumve extimescimus ' veluti si Princeps iniquus

simul, & crudelis judicem adigeret ad aliquem damnandum insontem, ipsi judici ni

obsequatur, mortem intentando. Ejusmodi actiones, licet ex altera parte coactae sint nec enim illas nis relii flantes aggredimur, nec iis unquam nisi ob ingentem prauissimam necessitatem assentiremus , esus modi amones, inquam, inter Voluntarias recenia sentur . Quidquid enim obtendas, nihilominus ex deliberata proficiscuntur voluntate, quae quoniam duo mala vitare nequit,

alterum eligit, & quod sibi videtur minus grave, praeteri graVissimo . Id quod noυis

exemplis melius adhuc eXplanabitur. Pauperi suam inopiam serum namque palam facienti levamentum quis affert: haec actio voluntaria simul & libera est . Sed alius iter faciens solus inermisque in manus praedonum in eidit praetentem mortem intentantium, ni faciat illis eorum copiam

quaecumque habet. VIator cum Vitae servanis

dae causa suam omnem pecuniam praedoniabus 1llis habendam permittit, actionem quidem praestat voluntariam, sed coactam neque liberam. Unde etiam ejusmodi actiones nonnulli mixtas nuncupant, quia partim volum rarue sunt, partim nou voluntariae. Voluntariae sunt, quoniam earum sons ab eo manat qui agit, & ad illas minima de malis

eligens Voluntas convertitur . Sed partim non voluntariae sunt , quia contra' suam

propensionem illas voluntas exequitur, quas I. I. Euriamaqui . C nun-