Juris naturalis elementa auctore J.J. Burlamaqui in Republica Genevensi senatore ..

61쪽

i AE

q4 Iuris Naturalis Elementa nunquam exequeretur , si declin3ndi perio euli posset aliam nancisci rationem. Aliud etiam in hoc argumento adnotanis

dum venit . Etenim malum Imminens ita

grave debet esse, ut non sine muli causa vir sapiens metu afficiatur; tum praei rea requiritur ut cogendae nostrae libertatis jus mullum is habeat a quo cogimur, nec teneamur quidvis serre potius quam illi non obsequamur . Quibus . ita positis rationi orius consentaneum est , ut cum e duo-us malis alterutrum vitari non potest , minimum elistamus. Quae talis adhibita vis necemtatem affert quam moralem dicimus :sed dontra cum ita cogimur agere, ut nul

lum supersit effugium, hanc vocamus necessiatem pb cam Philosophicae accurationis est ut quae I,

bera lunt a moluntariis secernantur. Etenim

ex iis quae modo diximus sicilς intelligitur

omnes actiones quae liberae sunt voluntarias esse , sed omnes actiones quae voluntariae sunt non esse liberas . Communis tamen ,& vulgaris sermo promiscue has Voces usurispat , quod ideo putavimus adn*tandum , ut omnis tollatur aequi vocatio. ΜORUM etiam nomine quanqoque vocamus actiones liberas, prout eas mens spectas tangsam reguia obuoxias. Inde fit ut mor iam disciplinam vocemus hanc artem qua docemur tum agendi regulas , tum rationem iis reuulis actiones nostras accommodandi .

4. XIII.

62쪽

Pars L Cap. II. 3sNos TRAM circa mentis facultates disputationem nonnullis adnotationibus concludemus, ex quibus earum facultatum tum naiatura tum usus melius innotescent. Humanae facultates sibi mutuam operam

praestant , & quoniam in eadcm sede una commorantur , ideo conjunctis Viribus agunt. Iam superius dictum est intellectum volu n. tati praeire , libertatisque ducem esse rationem . Itaque intellectus, voluntas, & liber. tas , imaginandi vis, & memoria, instinctus, propensiones, atque cupiditates , sunt totidem eliciendi cujusdam effectus instrumenta , quibus singulis viribus conjunctis ad veritatis tandem cognitionem , & perfruenda vera bona deducimur , in quo utroque sita est hominum persectio atque felicitaS

sEo quo nobis haec omnia commota comparemus, mentis nostrae facultates sanas portet esse , quibus recte utamur, nat qualemque concentum foveamus inter has

ipsas iacultates variosque motus quibus Hquasdam res objectas impellimur, aut ab iis abalienamur . Nostrarum igitur facultat uiri non sqtis est 'osse quae communis, & naturalis sit condiciu , sed praeterea sciendum estia quo earum em persectio atque usus com

Humanae iacultates se invicem juvauca

quid sie

tuss

63쪽

5 Iuris Naturalis Elementa. sistant . Quoniam igitur circa veritatem cognoscendam proprie Versatur intellectus , ' haec mentis nostrae facultas persecta tum est, cum veritatem liquido compertam habemus,

nimirum illud veritatis genus quod nostra plurimi refert dignovisse , tum ut ossiciis

nostris fungamur, tum ut assequamur sellia citatem . Intellectus autem ut perfectus evadat, animi sibi constans attentio, judicium rectum , & vera ratiocinatio necessaria sunt. Intellectus ita perfectus jamque notionibus itisis informatus quarum ope UERUΜ atque

UTILE cognoscit, oe dvudicat, proprie nuncupatur RATIO. Atque hinc fit ut Ratio dicatur Lux mentis , & regula, cui semper

in judiciis, & factis nostris parendum sit.

Simili ratione si perfectam voluntatem consideremus , ejus perfectionem deprehendemus sitam esse in vi, o consuetudine bo. naνtim partium semper amplectendaνum , id est, distata Rationis perseveranter auscultaniadi, nec aliter utendi nostra libertate quam ut quod es optimum eligamus. Sapiens ille voluntatis dirigendae modus proprie dicitur - VIRTUS , aut etiam quandoque nomine. RAΤIoNIs indicatur. Et quoniam nostrae

meptis persectio pendet a mutuis inter se saeuitatum nostrarum auxiliis, quo tempore perfectissimae sunt , hine etiam in latiorisgnificatione Ratio nonnunquam idem sonat ac 'lima mens suis omnibus facultatibus luseructa, quibus jon nunc recte utitur. Itaque Rationis vocabulum conjunctam semper habet perfectionis opinionem , quae modo to-

64쪽

Pars I. Cap. II. 37 tam mentem , modo singularem aliquam illius facultatem indicat.

QUAs memoravimus facultates omnibus hominibus sunt communes , sed neque in singulis pariter Vigent , nec similiter diriguntur . Praeterquamquod enim in quoli. bet homine circumscriptos gradus habent , id est, initium suum, incrementum, perinsectionem, imminutionem atque interitum, quemadmodum in organis corporeis solet contingere , multum etiam in singulis hominibus diversae sunt. Hujus est acrior intellestus, illius autem sunt subtiliores sensus : ille potiorem habet imaginandi vim , hic autem vehementiores affectus , quae omnia infinitis propemodum rationisus inister se conjunguntur varianturque, prout in quoque varia est indoles, institutio, exemplorum vis , & occasionum ex quibus a fam nactus est hanc vel illam facultatem , has vel illas propensiones exercendi ' plus

enim minusve exercitatione corroborantur.

Ex illo fonte scaturit mira illa ingeniorum, studiorum, atque consuetudinum diversitas, quae cujusvis hominis mores gignit , &quam dicimus cujusque indolem : quae diversitas tantum abest ut sit inutilis , cum contra juxta divinae providentiae placitum, maximus sit ejus diversitatis usus.

nam tam

diversa sit homi

65쪽

SED quodcumque sit propensionum , tu. piditatum, morumque contractorum robur, nihilominus operae pretium est adnotare , nunquam illis insuperabilem vim inesse propter quam cogantur homines imperium detrectare Rationis , Sua semper est Rationis praestantia , cujus manent temper salva j ra. Ratio convenientem operam & diligenistiam impendens malos affectus ςmendare potest , pravas consuetudines antevenire vel etiam pradicare , vehementissimas cupiditates sapienter praecavendo fraenare , 1 ensim imminuere , atque demum extirpare , vel saltem illas intra aequos limites cohibςre , Quae omnia diximus Vera demonstrantur esse ; quoniam nostrae nobis libertatis conscii sumus , cum varios affectus nostros sequimur , quibus si nimium indulserimus , tacitis urgemur stimulis quibus Rrguimur volentes peccasse , ac demum sententia nostra innumeris constat experimentis. Neque t men inficiabimur pravorum affectuum su

l erandorum mulxum laborem eise , sed qui

abor abunde pensatur gloria tantam victoriam subsequente , necnon partis exinde Voris commodis ta

66쪽

Pars I. Cap. III.

HOMO , ita ut antea dictum es , eomparatus , DIRECTIONEΜ Μ ORALEΜ admiserit, actionumque suarum rationem ideo redo Ziurus est.

EX hominis natura quantum ad jus spectata sequitur hominem ita comparatum Hominis esse ut re fa electionem in suis actionibus oedirectionem admittat. Etenim cum possit i si ...incultatum suarum ope rerum naturam statumis admittit. que dignoscere , atque ex illis cognitis judicium inferre ; cum illi potestas insit partium oblatarum utram velit amplecti ; ac denique cum multa sint, in quibus valeat libertatis suae vi pro arbitrio suo vel suspensas actiones suas habere , vel in eisdem pergere , liquet profecto penes hominem suas actiones esse , quibus quodam modo imperitat , & per quod imperium eas huc vel illuc convertit . Unde intelligitur quamobrem necessum erat, quemadmodum hinc orsi sumus , hominis a principio naturam& facultates exploraremus . Quas enim homini Fegulas ad agendum praecipies , nisi prius noveris quemadmodum agat , & quibus, ut ita dicam , machinis moVeatur.

67쪽

o Iuris Naturatis. Elementa.

Ex qua adnotatione sequitur alia , hominem nempe , cum sit actionum suaruin proximus effector , earum teneri rationem reddere , easque illi merito imputari. Quod hic necesse est paucis explicare . Ex ariathmetica deducitur verbum imputare, quod proprie significat aliquem alicujus pecuniae debitorem anscribere. Acilionem alicui imputa-νe idem est igitur ac eam illi tanquam ejus vero auctori tribuere , ejusdemque illum , ut ita dicam , debitorem inscribere , cujus proinde rationem reddere teneatur. Μanifestum autem est humanarum actionum , prout ab intellectu & voluntate suum ortum & directionem habent , eam naturam esse ut

merito imputentur , id est , justa de causa posse hominem earum actionum auctorem haberi , seu causam effectricem , ideoque earumdem ab illo rationem jure peti , eL sectusque illi merito tribui quicumque ab his actionibus natura profluunt. Neque Veinro alia causa est, cur quis non possit queri quod sibi quaedam actio imputetur , nisi quod ipse sciens volensque illam ediderit . Atque ex ea sententia communi omnium calculo comprobata sere omnia dijudicantur quae fiunt in homines dicunturque, eidemque sententiae sua cujusvis conscientia sponte suffragatur.

68쪽

ITAQUE humanarum actionum imputan- δε; .

darum lit hoc praecipuum anconcultumque rabilitate principium': Omnis abctio voluntarra potess imis principutari , vel ut aliis Vocibus res eadem esia Pium , seratur, omnis actio vel praetermissio in hominis cadens potestatem, ei merito imputa- non est Iur, penes quem erat ut actio Vel feret vel cum ἰm- non . Sed contra nobis ea non potest amo puta ronc. imputari quam in nostra potestate non erat

vel fieri vel omitti . Iuris moralisque disciplinae periti praetermissiones inter assiones recensent , quia homines , si quid praeter

mittunt , in suarum facultatum exercitio volentes cessare judicant. Hinc oritur genuina causa propter quam

actio vel praetermissio possit imputari , & .

sic se habet imputandarum actionum seu imputabilitatis fundamentum. Sed prorsus advertendum est ex eo quod actio sit imputabilis non ideo Iam nunc imputandam esse . putabilitas enim & imputatio secernendae sunt . Imputatio enim non solum requirit imputabuitarem, sed insuper quamdam necesse Iitatem moralem agendi vel non agendi hoc vel illo modo et seu quod idem est, ut aliqua de causa teneamur facere vel non fa-Cere , quod penes nos est ut faciamus Vel non faciamus . Quod utrumque imputandarum actionum genus non satis accurate videtur Pusendor- ' Uid. desius secrevisse . Eam nos distinctionem Jπr-m

69쪽

s Iuris Naturalis Elementa. O .mm, senti , seu actuali , ut loquuntur , imputa-OG3V tione dicemus , postquam obligationis natu- 'δ - 7' ram explicuerimus , nominesque suas acti nes revera teneri praetcriptis regulis subjicere demonstratum fuerit. Quidquid huc usque disseruimus ad naturam humanae mentis proprie pertinet , seu ad interiores hominis facultates , quatenus propter illas ad moralem directionem idoneus est. Sed ut naturam hominis penitus habeamus perspectam, dispiciendum insuper est quemadmodum homo se extrinsecus habeat , quarum sit rerum indigus , a quibus pendeat, ad quas res referatur, seu quas experiatur Varias relationes , se uno verbo investigandi sunt quos possis dicere varios Iutus hominis. Ex nostro enim statu situque judicandum est quis suturus sit inis genitarum nobis facultatum usus.

CAPUT IV

In quo pergitur eorum iisquisitio quae ad NATURA Μ ΗUΜΑΜΑΜ pertinent , varios Icilicet satus δοmiuis explorando. f. I.

Definitio. Divisio.

ARII status hominis nihil sunt aliud quam ejus positio quantum ad res quae illum circumstant , tum quae ex his positione

naturae relationes toriantur.

impraesentiarum habebimus praecipuos

70쪽

Pars I. Cap. IV. , 43puos hominis status in universum delibare,& singulorum quid proprium sit exerere , heque jam nunc peculiarem cujusvis status indagationem aggrediemur , cui suus erit locus , cum de quolibet statu singulariter disseremus . Varios omnes status hominis ad dupleYgenus juvat referre : alii sunt status primis genii innatique ' alii vero sunt flatus supera venientes seu adventitis,

ia quistis homo ipsa Dei manu consitutus isi nisis a J , nullo bominis facto intercedente. lique . Hujusmodi primo est status hominis quod x Status ad Deum attinet , siquidem homo propter hune statum Deo sit omnino obnoxiuF. Ete Deum at-nim homo si vel tantillum facultatibus suis tinet. utantur, & se ipsum scrutetur, liquido perspicit, & vitam & rationem, atque omnia vitae rationique adjuncta commoda sibi a summo illo Deo conteta esse , in quibus etiam omnibus apertissimo modo sui Conditoris & potentiam & benignitatem quibusvis diebus experitur

PRIΜIGANIus etiam & lianctilis est al=rum cum aliis status 11ominum . Eamdem singuli terram in eoi vht , alii nempe juxta alios constituti, comitiunemque singulis ni-