De activa medicinae scientia commentarii duo. Quorum primus de salubritate non modo tuendae sanitatis, verumetiam producendae ad multos annos vitae rationem modumque docet. Alter vero universales, qui ad morborum curationes pertinent, canones explana

121쪽

bus violentis originem habent. Igitur nec spontina, ne artificiosa sudoris purgationaturalis est. Nisi naturalis dicatur propter c quod natura in morbis accommoda sit. Muliebria impellere possunt ea, quae Uri nam citant, ut sentit Galenus quinto imp. Oribasius in med. comp. Huiusmodi at lcm unt apud Dioscoridem vinum aromatite, hyssopite, dancite, absinthites vel ra dicis brassicae decoctum potui datum . Vel lolia rigerontis concisia cum holeribus sumuntur vel puluis qui sequitur, Cuius do sis est semiuncia,num pulegij: vel nepitae x posca S pulegij, cx inclicrato potus. Alius

Capelli recipit cinamon Cassiel. an. drach. I silcris montani Vc Calaminthar scrup. ij. sacchari drach0. sumat drach. ex vino albo.

Apophlegmatismi vc ore colluuntur, ut gargarismata ex decocto lycyrriZar, origa ni, hysbpi Alia mandunt ir,ut piperis stiche confusum, vel solamasti comman- se 'tem ut Serenus canit, Pur atur cerebrum mansi radice pyrethri. Errhina liquida per rhincnchytem naribus infunduntur Mitiora ex aqua maior in stillaticia fiunt, vel cx beta, sampsucho

122쪽

94 sALUBRITATI sex mellei aqua elixatis. Ptarmica sternutameta proliciunt, me ius narium aperiunt,ex accidentiq; pulmonem caput purgant. At sanis facile excutantur sternutamenta, qui sibi nares pei nasolicitant, quiue selem aspiciunt,ob causam, quam explicat Aristoteles 33.probi. . An balneum sanis commodum. Balneae aliae naturales, ut thermae qua dam vero artificios, Thermae colorem, Odorem,saporemq; acquirunt quod intii

gantur a seli sessilium proprietate, per quod fluui,ut scite ait Vitruvius lib. 8. Non enim fortasse calida essent, nisi haberent vim aliquam medicamenti calidam, 6. det. s materialem scilicet,vel vaporosam Nec trahit vaporem uaporatio, quia clausa e labitur,ut ait Senecari. quaest. nat. A metes lis medicatillam potentiam ducunt, quae per serrariami aerariam exeunt. Ferrosa S chalybatae stomacho ac lieni sunt utiles, ut tradit Egineta fluxibus,ut Diostor.vcsicae ulceribus, ut Scribonius Marcellus. Vcru de his,deq; serri natura sus disseruit Fumanctus Aquae quae aeris naturam occupant, ori, tonsillis, uuae, iculis praecipue conscr

123쪽

e conserunt. Quae nitrum4 salem obtinent, capiti, thoraci fluxione tentato, stomacho humentiori, hydropisino, d oedematibus stat accommodatae. luminos, sanguinis reiectioni, stomacho vomitioni opport no,fluxui muliebri utiles sunt. Sulsumst neruos emolliunti calefaciunt,doloresq; mi ligant, stomachum Ver enervant. Bit minos itidem corpus calefaciunt,& emolliunt, sed caput replent. In uniuersum, i qui Paulus lib. p. onmes thermae calfacitit,& desiccant ampliter. Ob id i non nisi si i-gidis ac humidis naturis, hisq; morbosisac morbidis,potius quam sanis conducunt. Artificialia sunt aerea Vellaquea, quorum partes quinque apud Plinium Cecialium in epistol. sed Galenus quatuor tantum numerat,ir ther Apodyterium in quo sese exuebant lauaturi, laconicum seu hypocaustum, in quo calidi vapores sudorem cxcitant, locus est concameratus, e quo Vitruvius docet modo ,lib. . Soliti,labrum,

Vel scapha, in quo ad aquam calidam & fiugidam descendebant: pos frigidae sum in postrema parte adhuc sudabat,ut omnia ipsis excrementa citra reficerationis no-

124쪽

96 DE ALUBRITAT Is Xam vacuarentur. Aerea dicuntur, ubi aer

qui calefit in hypocausto, per calidos, porcs ex lignis succensis,vel lapidibus igni tis, vel seruenti aliquo dccocto emergentes, sudorem euocant. Laconicum inquit Galenus Io. ther. in terias per totum Corpus Calcfacere . E-

quare potest: quae inaequalia sunt aequare, cutim laxare, & multa quae detenta sub

hac suerunt, Vacuare.

Aquea lauacra frigida, ct calida sunt.Frigida aqua condensat, constipat, constrii gitq; quod excernitur,2. simpl.PIOinde compori circunfusa totum refrigerat,cute dei sat,4 vires firmat. Nec nisi iuuenibus camnosis, qui victu accurato laboribus accibis, sicut expedit,utuntur,hanc concedit Galenus Calida balnea cx aqua potabili non tum arte fiunt, sed aliqua tiam sponte nascutur.Nam potabiles aquas calidas oriri in Magnesia stirmat Aristoteles, 16. probi. . . Quae fortassis calcfiunt ignibus, quos multis locis terra opertos tegit, Vt Opin tur Empedocles apud Seneca .nat. quaest. Aut a calore in visceribus terrae a syderum lumine producto. Cuius generationi CC

125쪽

terr e seliditas quamuis illa luminis in teraram impediat diffusionem obstare poterit,ut sentit Picus 3 coni Astrolog. Galenus quoq; quae sponte calidae nascuntur,aquas humectare innuit, 6. de t s.de praedictis Drasse intelliges, aut de quibusdam,quae medicatae sunt, sed modice, propter multam cum illis aquae dulcis copia. Alioqui aquae, quae medicam vim aliquam prae se serunt, omnes plane siccant, p. de .s Imo omnis aqua praetex illam, quae potabilis est, exsiccat, Vt demonstratur primo sinas

Aqua porro calida si seruida applicetur,

adurit4 claudit, .dest. Moderate calida laxat, rarefacit, standit, digerit , et simplici Quapropter huius balneae, quia duras tem

sasq; carnes emolliunt CXCrementum p

treq:,si quid intus ad cutim haeret,euocant, .ad apotherapia partem pertinent, . de x. Eoq; supplere vices frictiqnis actexerciti possunt 3 primi.& sanare plethoram, J.

ther. Totum enim corpus aequaliterium gant, A. aph com. 2. quamuis bl sisere ci tim exinaniant, .aph.com. IJ sanant lassitudines, in quibus similares partes resi Cantur, Vacua humectantur spaciola,none utili

126쪽

utiliti naturali humore, sed tenui, acri, mordaci quippe humiditate sua instrumentorum corrigunt siccitatem: calidiatate, tenuem atque acrem humorem eluciunt 2. simpl. Quoniam vero corporibus

no diu inhaerere potest aqua, in hoc ipsum

mi stetur oleum Maximeq; iuuat,si e Viro me, id est, hydraeleo, quis diutius siricctur. Optimum, ut inibi Galenus ait, exsiccatis, calidisq; corporibus remedium. At optimum unctionis tempus, eodem autor 3.r. a. m. J3. est, no via qui lauatur sudauerit,

vel quum siccus adhuc est , cousestim ubi sese exuerit,& prius quam sudauerit,uel horum neutrum fuerit sed ubi humescere Coeperit. Sani pr erea, quos purgare portet, Omnino conuenire dicuntur balnea, ante de post purgationem ante quidem, quia materias praeparant post vero, quia dissoluunt si quid derelictum suerit chumoribus, 4.primi. Qua de re disputat Coi ciliator.disser.128. Balnea insuper non sanis modo , verum aegrotantibus etiam utilia admodum sunt, Vt peripneumonici pleuriticisq;.Dolorem enim mulcent,sputum maturant,educutq;,

127쪽

3.r. a. si acuato scilicet prius corpore admoueantur. Non vacuato autem admota

membris affectis fluxionem pariunt,Vt G lenus in glossa testatur. Idemq; in comm. penuit Morbis,inquit,post concoctionem balneum sine periculo conciliatur,hoc est, in declinatione. quandoquidem non nisi in statu concoctio perficitur, 3. de crisib Lai datur in ephemeris, in illis praecipue, quae sunt a causa prii a litiua maximeq: in declia natione,8. ther. Non perinde laudantur balnea,vbi de putredine metuendum est,sicut in diarijs ex obstructione, bubone,, cri ditate.Hecticis, tilissima stat, Io. ther P tridis item opifera, ut in tertiana pura S notha, concoctionis signis apparentibus, p. ad Glauc. Sic in causis coducunt biliose, non item pituitose,3.r. a. com.Vlti. Nam bulis aliquid educunt. sua qualitate hum ctant, ac refrigerant, scilicet potentia, ir misib intro madore calido, deinde spatio temporis ad natiuam frigiditatem redacto. In spuria tertiana non statim a principio,Vt in exquisita,& cause coueniunt, p. ad Glau.

ω .r. a. Om Vltimo quoniam bilem impuram nondum coctam ad cutem euocat, intus

128쪽

intus coquendam, obstructionemque aurgent. Atqui cauere oportet trunq; reui sum, foris crudorum, intus mordaciti, 4.de .s Attamen in quartana Conceduntur ante concoctionem, p quarti, sed ad concoquendum, id est, ad humorem atrabitarium humectandum, calefaciendumq moderate vi quoquomodo attenuandum.

In amphemerinis etiam sed iam declina tibus balnea benefacere perhibet Avicei

nas p. quarti.

Ad summam, si nullum primae notae Viscus sit Imbecillum, de multitudo crudi hi

moris in venis non contineatur,ex balneis

duo haec febricitantibus compendia accedunt, quod redundantiae humorum alti quid evacuabitur,t quod multum sebrilis caloris transpirabit Modo citra horrorem sint administrata Horror nanque non solum intendere praesentem febrem potost, sed quum non sit etiam excitare. Quod si inserioris notae partium aliqua sit inualida, maxima salutis pars aegro cx balneis com parabitur, ipsis infirmis partibus, quae si peruacanea sunt, excipientibus, ut scribit Galenus II.ther. Iure ergo in lyncopalibus

febribus

129쪽

bribus ex crudorum humoru copia lalnea aduersissima dicuntur Iz.ther. In illis quoque subribus, quas phlegmonae accem dui, sunt formidanda, io eiusdem.Quo fit, ut noti omni cause idonea sint, ut liquet .

De balneandi hora scribitur, quod nutilus confestim a cibi vel potus hi tione Duari debet:nam qui biberunti his caput repletur.qui vero cibum sumpserunt,tiis non caput modo , Vcrum, Corpus totum alimoniam ad se prius,quam cocta suerit,ir hit.Neque confestim a balneo rbendum aut bibendum sed sedata, quae ex balneo est, turbatione, tum csse , tum bibere melius cst, .r. a. Com. 7. 38. Sunt tamen in

quibus ante balneum stasse aliquid est melius, . de t.ficmpe in illis, in quibus flaua bilis ebullit, .primi. At isti sex ante balneum horis simplicissimum nutrimentum esse debent. Cuius modus sit is, qui

ante lotionem concoctus csse possit,ut docet Galenus loco praecitato. Ex quo elictitur, quod sex ante horas, etiam pauca cibi quantitas,digeri concoqui ue haud potest. Verum non ab re suerit percontari,

130쪽

quamobrem vires balneum euertat. An est, quod per ea, quae temperata sunt, quia grata existunt,funditur quod in nobis con . cretum siterat. Quo maxime affectu voli pias animantibus constat. At si mora etiam trahant, sensim quoq; ipsa molesta eu dunt. Ad tantam enim susionis immoder tionem sic recidunt, ut sitbstantiam nostram etiam digerant, dissoluant, atque dispergant,animiq afferunt deliquium,ac vires deijciunt, ut mors tandem sequatur Vt apud Galenu legitur, .s Exolvuntur etiam in balneo, cui ligna succenduntur vitiata, 2.aph com. 4r Aqua nimirum dum in caldario offeruescit, maligna lignorum camdentium evaporatione iniicitur.Huiusinodi ligna sunt taxi,buxi,nucis iugladis, truncus ctiam sic ardens sumum reddit acem bissimum:&χὰς termites in somentis compus mire afficiunt, & balneis, ubi somitum loco suburuntur, aduersantur,ut tradit Pi

tarchus 3 sympos Ac ibi ex rebus passim obiiij perspicuit facit nunierosas esse ignis

facultates Aurifices nim igne cx paleis conflato,aurum elaborant pharmacopolae acconssvitium sarmentis decoquunt pha