De activa medicinae scientia commentarii duo. Quorum primus de salubritate non modo tuendae sanitatis, verumetiam producendae ad multos annos vitae rationem modumque docet. Alter vero universales, qui ad morborum curationes pertinent, canones explana

161쪽

cam exercitationem quam diuidit in saltationem c hactam, . de legit, Vtraque enim sanguinem ad exteriora euocat, qui 3er assiduas lucubrationes introrsiim agu

Saltatio utilis cst quoniam dc oblectat, di corporis agilitatem,robur, Viresq; auget, ut affirmat Lucianus. In Timaeo quoq Pl

to praecipit ne animum sine corpor neue zorpus sine animo exerceamus. Cui siti, scribens Galenus conducentissimam esse cxercitationem asserit,quae non modo compus fatigare, veritin tiam animum oblectare possit Pr cipue sit omnes parte aequa liter mouere S in summam vehementiam

tolli, in minimam motionem deprimi possit qualis est parua pilae usus. His sio lassis licebit addere venatione, aucupium, cliorcas,& saltationem, quae non utilis tan tum, seda olim si Luciano credimus, suit honestissima ita ut apud Philostratu Hia chas Brachmanae Indorum sapientissimi saltatione Solem consalutarent David rex, in Dei opt. Max honorem etiam saltasse et Regum legitur At minus decens uetatio est, per quani confricatione corporis caro1 3 cale

162쪽

calefit, duratur,ac augescit, Vt censet Hippocrates a. de r.V. Galenus lib. de ludo pit. Qui,inquit,in pal stra laborant,ad racsitudincia excitantur: multi siquidem cras sitiem adeo contraxerunt, ut vix re birare possint. Inde forsan fit bonus Athletarum habitus,p. aphor.3 Equitatio motus est muratis, in quo non modo, istis,sedi collum, spinasemora cruraq; laborant,& totu compus, Visceraq; agitantur, a.de .s Concit

tior nocet oculis, . probi. Is Continua iumeturis& pedibus,inutiles 1 homines ad venerem reddit, lib. te aere aq.& reg. Istis malis caret equitatio suavis, quam spiritus

stipia reliquum exercitationum genuS Or- roborare, sensiis purgare,acrioresq; reddere scribit Aetius lib. 3 secundum quem Vectio in curriculo vel rheda magis turbat humores quam gestatio. Hos etiam conturbat vectatio in serculo,sed miniis,si quis sedeat facie ab itineris progressi aversa. Hoc sane modo a fonte Bellensi ad saltum Vicentiarum gestare fecimus Britannia ducem in fantuluin semestrem, in cunis stiper nutricis gremio gestatis dormientem, anno salutis is q. Nauigatio indicat turbari motione

163쪽

moda in salubribus sanisq; corporibus, quiabus benefacere censetur quod vomitioni bus illa purgat, tum quod validos animitas fectus spei videlicet, timoris, angoris Alaetitiae inducat, qui commixti excutere omnem e corpore diuturnam aegritudinem

possunt, testeaetio loco allato neque enim AEgyptus propter se petitur, ut inquit Plianius o. nat.hist sed propter nauigationem. An imbecilla pars exercendaὶ Galenus tantum senibus dissuadet in becillium membroru exercitium:sed quam to quisq; remotior a senio fuerit,tanto magis exercere debiliorem partem consulit, . de .s Exercitatio melior est sub dio, quam in porticu, Celsi sentetia. Et in totum iuxta

locorum per quae exercemur proprietates, corpus nostrum afficitur, si continens nam te contentum in suam naturam, ut vult

Philaretus lib. pul. Exercitati, quae locis durisu renitentibus sit, musculos, ne uos, quae Vero mollibus, cedentibus locis articulos eslatigant, quae per acclivia loca, lumbis, quae per decliuia, semoribus dolorem infligunt, .probi. 7.

164쪽

Tempus exercith accommodum est, quum praecedens cibus ventrisi vaserum concoctione,suerit persecte consectus.Ci ius digestionas nota a lotio petenda est, 1. de t.s Qui autem prius aut posterius exe citatione utitur, aut crudis se implet, aut pallida bilis auget prouentum 6. eiusdem labor cibu praecedere debet 6. cpist.Vt per laborem puriora reddantur corpora: nam impura quo magis nutries, magis laedes 2 h. io Adde quod pessima omnis a cibo motio ita enim e ventre distrahitur cibus antequam coctus fuerit. Ex quo crudorum humorum magna vis in venis colligitur, quae omne morborum genus parit, lib. lectich. In iocinore quoq; aut ponderis sensus, aut distentionis, aut virili facit c putq; aporibus replet, 6. de .s

Vtendi autem ratio omnium CXercit

tionis generum huiusmodi est. Mane a b inno peracto surgendum a lectulo, Mino liter inambulandum, ut primae ac secundae digestionis redundantia delabantur ad intestina,& vesicam. Quibus expulsis,& quae in faucibus, pectore redundant,screatiΟ- ne justicula reiectis, manus, faciem, S

oculos

165쪽

octilo frigida lauare S a serdidis mund re dentes colluere,& caput pectine pius

comere, calanthsq;ficare Utile , Ut per poros vapores dimentur. Deinde si ictione iraeparatoria utendum, mox exercendum, sed lentis ac debilibus initiis 'siquidem non uni rinis est naturalis animantium motus: sed initio remissior, in medio fortior,i in fine languidior, ut disserit Aristot 6 phys Tantisper autem laborandum,dum corpus intumescit,4 color ille floridus apparet,& motus prompte aequabiliter,in concinne edit, ac sudor cum calido vapore mixtus Cernitur. Et tum protinus cessandum est, quum aliquod horum fuerit mutatum, secundum Galeni, Avicennae, Pauli praecepta. ad apotherapiam frictionem se stinandum Est enim omnis exercitationis probae peractae postrema pars , quae non solium corpus a lassitudine tutum reddit, sod etiam quae a labore supersunt CXCrementa expurgat. Sane conspiciuntur exemcitantibus soras effluere sudores tum intus in ventrem non pauca defluere excrementa, quae cluti liquamina sunt. Inde colligit Calenus . simpl. complura in corpore C linqui,

166쪽

linqui,

rictionem recuratoriam adhibere iubet, d balneum' quod similiter duras tensasq; carnes emolliat, eXcrementum putre i si quid intus ad cutim haeret, uocet.

Ver in hoc seculo sese quis': plus occupa

tum putat,quam x possit tot rebus obeundis sussicere. Itaq; soelicis memoriae parens meus, qui centesimum suae aetatis annum exccssit, non nisi lassitudine pressus se filiacandum praebuit. Frictio praeparatoria adhibetur,ut selidae molliantur partes, humida soluatur,ex exugii corporis meatus laxentur. Sicq; poterit administrari Linteo circum ducto totum corpus calefit, mox nudis palmis oleo in dentibus , corpus quoad abunde calefiat mediocriter fricatur, paucis ac leuibus cucumactibus est enim exigua inter mollem di duram strictionem media At recuratoria velocibus enicitur , mollibusq; circumactu bus,oleo largiter circunsuso,ut tensa remi tat, infatigata emolliat. Et quae adhuc in

meatibus cotinentur retrimenta evaporet.

De caeteris strictionii generit, Dura compus ligat, vel cogit, mollis laxat aut soluit, multa

167쪽

multa extenuat aut minuit, pauca contraria praestat, mediocris carnes augendi vim obtinet, ut apud Hippocratem scriptum lib. πλη ἐορ. Ex quo liquet quatenus frictio di ad resbluendum valet, ad astringendum, id est, lurandum,ad implendum,

ac minuendum. Itaq; Paulus quae uipramo dum csbluta sunt, duriter perfricare comsilit,4 quae astricta, molliter. Et si corpus mediocre it,neque molliter neque duriterfricandum. Frictio ex oleo dulci magisq; sicca lassitudinem tollit, emollitq; corpora, cohibens occludensq: quidquid e nobis ecfuere est natum, haudquaquam digerens exsiccas Et quς ex oleo sit frictio, qualis est sicca vero,inaequalis. Frictio ex hydre-laro auxiliatur siccis, qualidisq; corporib.

quia colei ratione diutitis aqua adhaerescit r. sinapi Mollitvi non vehementer lefieri sinit, ut ait Hippocrates lib. de diaeta. Et alibi innuere videtur esse omnino alienum a Medici autoritate honiines fricare. Ob id Aurelianus p. chronion 'eger, ii quit, resumendus est aliptarum diligentia. Quod dicti videri potest contra nonnullos medicos, quos non pudet gymnastae,alipte, di mang

168쪽

ta mangonis ossicium subire, modo in eo quaestuosi fiant. Postremo quum corpus exercitio lassari, aut supra quam conuenit digeri incoeperit, quiescere oportet,lib. ad Thrasy mox esse, ac bibere, a cibatione rursus quiescere, donec ventris venarum cococtio abso uatur Moderata enim atq; salubris huius modi quies est reliqua omnis immo dcrata censetur, qua nulla est bonae valetudinis maior pestis,si Galeno creditur lib. de cuch. Quemadmodum enim flamma sumo, tinguitur, sic nativus calor quiete,ut inquit Avicenna prima cant. Ex omisit, motu ut interpretatur uerrhois in coni. sumosa superfluitas augetur super naturalem calo

rem CX qua calor extinguitur Iccirco non

mirum, si sedile ventrem opimat,ob crudi tates congestas scilicet, di reliquum corpus cxtenuat E diuersi, motiones perfrictio nes ue,e quibus videlicet calor innatus sit

Vegetior, Ventrem extenuant, reliquumq;

corpus implent de augent quod Aris ote les explicuit . problem. I . Ad hunc mo dum labor articulis δί carnibus conducit, Vt exarat Hippocrates .epi.Nec adeo dis suntli

169쪽

simili ratione his, quibus corpus floret, tenminuitur. Et quibus corpus minuitur, licii floret, augescit, ut tradit Galenus a. nat. vix Appositeq; fisco lienem comparasse Traianus videtur Sedile insuper impense calidos implet,frigidos autem qui eXCre

mentis redundant cxtenuat. Isti nanque calorem, mouendi ratione auctum desita derant, qui cibos concoquere possit,& X Cremcnta consumere, ut docet Aristoteles 6 probi primo.

Viator per aestatem ardores vitare debet,leniter incedere, do baculo qui tertius senum pes est, ut Hesiodo placet inniti. Ardores auten vitabit, si veste aestiua compus ita velet, ne insoletur, siq; caput tegat, leuior aliquo amictu,vel myrti solijs aut vi tis,aut polygony, Vt vult Herodotus Exu

stiones quoque arcet cucumeris Vel cucumbit taleola fronti apposita, S gestata Nec aestuant, qui duos pulegi surculos auribus impositos in sole habent, si vera dicit Plinius. Iter non satur,sed ieiunus arripiat, clparum cibi sumat,ne per motu pedestrem, aut equitationem, ventriculus excalfactus

de membris humiditatem attrahat quod

cauend

170쪽

cauendum est si credimus Gilib. Anglico Ab itinere quiescenti conuenit thoracis Adorsi unctio, ex oleo rosaceo, violaceo, cinymphetes cibus aestiuus exiguus,& quis cile conficiatur, humidus magis quam soludus potio moderata, & post prandiu ante

arreptum iter quiescere. Sitim in itinere a

cet saepe sorbere ex lagena angusti syphonis vini albi, aut rubelli oligophori pauxillum.Vel quod suadet Auic. tertia primi pilisare aquam cum aceto, vel in ore conti nere lycyrriga crystallum alectorium ue, aut pruna,cerasiaue acida siccata,vel hypoglottidas, quarum compositio est ad hunc modum se portulacae, citruli decortices m. drach.j. tragachantae drach scrup. Cum muccagine se. cotoneoru tui aquato fiant globuli. Aliud,conseruae aceto aevnc.iij.Violaru Vnc . scrup. succi radicis diiucis puri drach j candi via c. scrup fiat conditum. Si vero immodico ardore noXam contraxerit, in locis aurae patentibus decumbere expedit,& faciem, manus, d crura aqua

s igida rigare, ex Pauli consilio. Neque stivrgente statim est si igida potio admitteda,