장음표시 사용
161쪽
Ias Comment . in I. p. Sphaera
et ima sequitur , unum, I idem esse eentrum utriusque elementi, atque propterea, M. a Te unum globum ex ipsi eo tistitui. eurei.& 5 SED quaeret fortasse aliquis, cum aqua ae terra idem possideant centrum,
id aqua . ut pliabatum est,ad quod per eandem lineam rectum d deendunt non tinpediista sua de ea usa sola terra centrum occupet,& non etiam aqua; videmus namqs aquam supra terrae superfietem extendi. Huic respondendum est hunc esse distinctionem naturalem inter elementum terrae, & clementum aquae, ut terra mai te sui grauitate eentrum occupeti aqua vero, quoniam non ita grauis est, naturaliter lupra terram maneat , ut philosophi asserunt adeo,ut si te ea ira rotunda existeret, ut positum aliquem globum essi ceterielementu in aquae totam terram undique contegeret: quod etiam eontingeret, si tanta esset rapia
aquarum,ut omnex concauitates terrae expletet,& montes transcenderet. Sed
niam neq; terra pesecte est sphaerica , propter montes, seopulos, concauitates atque vales,neque tanta copia aquarum existit,ut totam superseiem terrae possit edintegere, effectum est , ut tota aqua in vatij terrae eoneauitatibus si ree pia , aequaliter tamen semper distans ferendum eius superficiem conuexam Icentro mundi,ut superiores rationes ostenderunt. CAI et I vM quod diximus, unum effet globum eae terra,& aqua,tia lud non ita intelligendum est,ut perfectus globus,qualem Geometrae des naeti ex utroque elemento resultet. Hoc enim falsu in est, si Geomettiee,& ptoprie
g obuni loqui uulimum tum quia lineae icctae egrediente a est tro huius globi ad sum-di mitates montium altissimoru longiores erunt haud dubie lineis esectis eductis ad infimas partes vallium profundissimarum: quare non omni ex parte conuenire illi potetit definitio globi Geometricii tum etia,quoniam superscies eonvexa aqv m aequali distantia sub terrae superseie eontinetur, tanquam cireuius minor sub maiori, qui idem centrum possidenadeo ut si cirea eentrum mundi perficeretiit tota super scies aquae, item tota superseies terrae, illa sub hae aequali semper ditiantia contineretur. veru quia haee distormitas,seu inaequalitas comparata es tota machina composita ex terra,& aqua nullius late est mometi, ita ut vix sensu peteipiatur, effectum est,ut simpliciter aggregatum ex terra, ct aqua globus rotundus, sue sphaericus ab Astronomis appelletur . Quod autem aquae superscies eontineatur sub terrae supeis ei e aequali semper distantia, facile euiuis persuaderi potest, secta h3pothes, ab oriente in occidentem sub Aequino-ictionali ei reulo reperiri continentes,insulat,peninsulas,&c.id quod nauigati huius temporis,maximo Lusitanoru aperte docet,lem apud veteres satis snco gnita.Si nam is deseribatur cireulus maximus in terra directe suppostus Aequatoti coelesii ineedens per insulam D. Thomae,per Africam,per Taprobane in Indijs orsentalibus,per insulas Molueeas, pel Ametieq, siue nouae Hispaniae prouinciam,quae Perv nominatur , quotius iterii absoliuattir an insula D.Tho vidi hic eirculus, saltem prope littora, continebit sub se superseie mali , quandoquidem di terta ad malo ex omni parte descenditur , ut patet ex fluuiorum deeursu. Hi ne iam ita eolis gemus institutum arcus deseriptus in superficie illius maris, quod interlicitur iniet Asescam verbi gratia & Taprobanem, aequali distantia est suppositus a,cui deseripti circuli in terra, qui transit per Africa, di probanein,&c. Atq. idem dicendu est de quouisareu supersciei maria inisteriecti inter quascunq; duas terras. Ergo tota superficies aquae aequali distantia cotinetur sub tota superficie terrae. Coseeutio optima est ex susseienti paratium enumetatiouer Antecedens vero probatur ; nam si arcus ille descriptus
162쪽
in mari non esset aequidistans a reui tetrae, sed in medio magis attolleretur, via deprimeretur , vel etiam areum tetrat transcederet, eum secando, sequeretur utrumque areum non habere idem centrum, ut constat apud Geometras: quod iam impugnauimus . probatum enim est, idem esse centrum vitiusque es ementi. SuD E R A set, ut nonnullas obieθiones , quae eontra nostram sentenis etiam fieri possent, in medium proferam us, easque dissoluamus Q inam uis enim experientiae hactenus adductae euidenter ostendat, idem esse centrum terrae,&aquae, atque adeo unum ex illis globum consit uir sunt tamen nonnisila, quae disicultatem videntur sacete, probareque nulla ratione seri posse, ut duo haee elemenia unicum globum eonseiant. Himum igitur se poterit quis conari probare, non esse idem centrum terrae,& aquae, ae propterea ex ipsi, non eom- g hie S poni unum globum.Terra es aqua sunt difformes in grauitate , constat enim terram esse grauiotem quam aquam Igitur non possunt habere idem centrum grauitatis,3 magnitudinis, sed terra gianitate sua propellet aquam extra e entrutotius Uuiuers, quod ipsi diabetur ob suminam grauitatem . Quemadmodum neque globus,qua partim ligneus,partim vero plura beus existit, idem ceutrum
grauitatis & maguitudinis possidete potest,eum hoe si in medio ipsius , illud vero in parte plumbea,tanquam grauiori, Ad hanc obiectionem dicendum est, . 8'Jest eam ex salsa hypothes proeedere: putat enim,ex una tantum patie esse terram, 'viq; Nn S ex opposta totum mare, quod lassum est . Nauigationibus enim huius vo serae tempestatis tam sub polis, quam sub Aequinoctiali circulo,tam in oriente,
qham in oecidente, & denique in toto orbe repert* sunt vel continentes, vel insular,vel peninsulae, ita ut per totum orbem sere permixtae snt terra,& aqua . Est enim mare innumeris pene insulis conspersum, adeo ut plus terrae,veI cer te non multo minus, extra mare appareat, quom aquis sit eootectum t egregie probat Alex. Pictoloni ineus in Iabesso de quanti rate terrae,&aqucit. Unde dicimus hune globum,quem cotisci asserimus ex terra,Saquabitacile comparatum, ut terra undiqiemio at aqua vero in partibus humilioribus desdat Refert itaque tetra globi euiusdam lignei speciem , in quo plurimae sint concauitates,in quibus aqua possit reeipi: Nam hac ratione ita es aequalitate ponderubie globus collibratus,vt idem habeat centrum grauitatis,& magnitudinis. Aeque hoe ipsum videtur sentire Aristo.lib. i. Meteor. ibi ait, s Terrae Moges, aesaram etiam aquae copiam eam rea est,ntitistis pariunia rationem stibii ta ambientium M Mutidium. Quibus verbis perspicue asserere videtur,aquam in concauitari a terrae comprehendi, quandoquidem dicit, terram in se continere totam, aquae eo piam limmo hoe ipsum ratio naturalis ab edi perimento desumpta persuadere videtiit.Deprehendimus enim aquas confluan deciduasque esse ad terrae partes decliuiores,eoneauioresque, ita ut intra eminentiora terrae soca non aliter,'uam intra montes valles,contineatur, donec omnes partes eoslibrentur,ae ad amussim adaequentur, ut redis de monarauit Atistia .gib. de coelo, euius rationem supta attussimus. D tNDI obiiciet aliquis hoc modo. Partes tetrae detectae sunt minus a. obseae. graues partibus tectis aqua maris, phopter aersi inestisum in cauernis, ct calorem Solis, qui eas continue exiccat. Cum igitur centrum gravitatis in cor
rore di imiter graui si in eius parte grauiori, erit centrum grauitatis terrae magis piopinquum illis partibus, quae aquis sunt eoiuectae,quam illis,quae sunt detectae: quate diuersum erit centrum grauitatis terrae a centro magnitudinia eiusdem
163쪽
r a J Comment. in I. Cap. bara
eiusdem. Caeterum & haee obiecto idem, quod prior,assumere videtur, nimiis rum detems terrae partes ag unum hemisphaerium,retius vero ad alterum spectare, quod uerum non est, ut diximus. Respondemus ieitur,pait 's detectas eci . se quidem minus graues sim gliciter, propter causas dictas, quae absque dubio
ibi aioth. minuunt earum grauitateir; at vero, quoniam et et inelusus, ae cabie Solis insensibilem sere partem iliarum penetrant, si ea eum tota prosunditate terrae paretur, (uix enim ad unum,aut alterum milliare ea penetrario pertingit, eum tamen tota prosunditas terrae complectatur miliaria 3s s , & amplius, xt ad finem huius cap.dicem ut extant ille in ipsis immensi,& plurimi montes,ac rupes,item in partibus contectis innumerae pene insulae reperititur , quae supra mare eminent seopulis etiam altissimis praedita ,tota denique terra reserta est aquis, ut constat experientia cum ubi uis locorum effossa terra aquae reperiantur; efficitur,ut partes detectae, unia cum eontectis , addita etiam aqua iliaris,quq supra partes contectas extenditur,ita librentur, es quas eompensetur omnium partium grauitas, ut centrum grauitatis utriusque elementi, terrae uidelicet,& aquae,ex aequo distet et supergete ipsorum i quemadmodum re ipsa distat, ut supra pluribus experimentis demonstrauimus.Neque uero obstat, quod supersete, ieetae si aliqua nto altior superficie maris , ut supra diximunt quominus centrum grauitatis ab utraque supeiseie aequasi di stantia recedat, Is enim excessiis peroxiguus est comparatione tantae magnitudinis, ut merito ambae supelficien aequaliter distare a centro dici possint, si sensum consessamus,qui aquam eiusdem esse altitudinis eum terra iudicat, lacet praecise,ac Geometrice loquendo hoc verum non sit. Ex his quoque dissoluitur argumentum illud, quod supra contra auctores oppostani partem nostrae sententiae defendentes asserehamus Nempe,secundum stlos,plura debere milliaria uni gradui correspodere in mari, quam in terra, quandoquidem altius illud, quam terram,saeiunt, ae maius e Poterat enim nune idem argumentum in nos torqueri,quippe cum iErram nos altiorem statuamus,quam aquams, ex quo effici videtur, plura mi Italia uni gradui terrestri respondere,quam marino. Dissoluitur, inquam, hoc argumentum in nos contortum, quoniam ille excelsus altitudinis terrae supra altitudinem maris, quem ponimus , nullius est momenti, sed omnino insens-bilis Unde aduersus nos nihil concludit: At uero contra aduersarios maxima habet vim, eum ipsi ponant aquam multis partibus terra maiorem,nimirum indoeulpa proportione, Ex quo necessiario consequitur, plura esse milIiaria in uno
gradu supersciei maris,quam in gradu terreno.. obiectio. TERTIO poterit quispiam iudicio sensus innixus in no insurgere, hae' ratione. Quonam modo seri potest ut unus globux efficiatur,ex terra , &aqua, cum neque terra, nequedi qua rotunda videatur eisti ; Quando enim quis summitatem alicuius montis conscendit, undes magna tPrrae planitiem, marisq; superficiem eospiciaritam mare,quam tetra pia na a sensu iudieatur, & nullo pavicto rotunda:praecipueqs de terra disse ultas esse videtur, propter tot ingentis altitii dinis montes,&mirae prosunditatis vallos. Accedit etiam,quod Sol quando oritur, uel occidit, videtur a superscio tetrae scindi secundum lineam recta: igitur terra plana existit. Idemque dicendum est de mari. Nam s terra,& m
revilent rotunda, ab seinderent utique a sole exoriente, is occidente partes curuas,& hon rectas Quemadmodum videmus Lunam, quoniam rotunda est,
solutio se sphaerica, in eclipsi Solis, auserre ex Sole partes curuas, non autem rectas obiectionii Ruie tamen Ohiectioii occultendum et .Sensum nostrum in hoc mirum in modii in
164쪽
ilure salii ad enim , quod sopia montem, lieet edit stimum constitutus quis desupe is cie terrae, marisque contueri potest, tantillum est comparatione totiuae terrae, S aquae magnitudinis, ut in eo nulla curuatura perpendi pessii: Non secus aes de maximo aliquo eirculo , qui ambitu suo coplectitur Eoo O. v. g. vatillum,portio auferatur triure, quatuorue palmio iv. Nam in sinea ablata nullam prorsus cernetemus euruitatem; sed recta omnino appareret e similisq; ta. tio eil de sp hqra aliqua eiusdem magnitudinis Mirum igitur Dideri mo debet, cur vastis noster neque terrae, neq; aquae rotunditatem, super sciemve conuetiam animadueriete queat.Quod uero ad montes, ae valles in terra existentes
attinet, dicendum es ,Terram propter nimiam duritiem rupium , & aliatu partium sceitate, non potuisse ita perseae,ae integre, uelut aqua, in globu coire, propietea is mansisseta asperam,plenam qs tot collibus, motibus, uallibusque: qua in re eoos luisse uidetur natuta quodam do plantis, ac animatibus in terra degentibus, Plurimu enim ipsis condueunt huiusmodi montes, & ualles, ut
experientia docet. verontamen istae eminentiae,& concauitates terrae, queauia per se consideratae ingentes uideantur, collatione tamen facta cum toto glohoterreno, ita Exigitae sunt, ut eius rotunditatem nihil sere impodiunt, ut perspicue apparet in e ipsi Lunae. Queniadmodum ingens aliquis globus lapideus , Iieet roditer sit elaboratus, & multis eminentiis asper, & concauitatibus, rotundus tamen dicitur,&est, se etiam de terra dicendum est, quanis is in ea sinthae eminentiae , & concauitatex. Plaetetea selix, si in isto lapideo globo mini mum quoddam animal reptaret, nihil aliud, quam planitiem,montes, vallesq: conspiceret; sTantae enim ei appa serent exiguae illae saxei globi asperitates se etiam nobis, qui minimi, & insens balis quantitatis respectu sphaerae terre estis sumus, accidit in terra obambulantibus Denique ut in eodem globo asperitates illae non impediunt, quo manus umbra ipsus totunda effetatur, & ap pareat; ita pari ratione eminentiae istae terresties non possunt esse impedimen to, quo minus terrae umbra rotunda sat , ut uidemus in e ipsi Lunari. Quod denique ad illud attinet,quod de Sole orientesatque oecidente afferebatur, re spondo dum est. illud ideirco seri , quoniam eum terra, in qua sumus, sensiti multo maior appareat quam Solia quo logi me absumos , uidetur a Solo admodum parua portiuncula terrae intercipi in ortu, uel occasu, quae propter quantitatem nimiam terrae recta uidetur, ut supra diximus de potis uncula circuli,qui ingentem amhitum habeati At ueto quia Luna & uisui nostro sphaeri ea apparet undique,& sere aequalis magnitudinis cum Sole,essic tur, ut in ecti psi solis ipsa ex sole auferat portiones circulares.& non ructas. E x his, quae de globo ex tetra,& aqua eonsecto diximus, ne ite colligitur , quantum sensis saltatur, qui e celum terrae imminere, tanquam furnum existi
reat. Similiter Horidiontis extremum eontingere & erelum,& terram, quas hceeorpora contigua essenti Pari ratione,solere, quando oritur,ex Oceano emer.eere,quando uero oecidit,suh eodem mergi, ut & Poetae tabulantur. Cum n. probatum fit,terram , is aquam concentricas esse cum coelo, unumque ex ipsi globum constitui,necesse est, ut omni ex parte aequaliter a ceolo distent. Qia archais utinatur ienius , propterea quod non comprehendit ex pat te Horietonti spatium illud, quod inter coelum,& tetram cDntinetur.
E di dictis quoqs perspieue colligi potest , quam fit absurda sententia quo
rundasD Peripateticorum, qui uoluiri secundum Aristotelem,& ueritate, inter elementa seruati proportione decuplam,ita ut aqua st decies maior, qoam teri ia,acet
sensum salli, quod putei coelum eiadi ini minere, ut futitu , te Dacoetu ipsu
165쪽
Trior 'uo. ra,aer aquam superet in decupla pro portione, ignig deniq; deetes maior aererundam Pe existat.Cum enim eandem habeant superficiem eonvexam terra,&aqua, sitq; 23 .s db . vel maior pars terrae,uel certe non multo minor detecta, quam aquis cotectae,
, ptabo, ut diximus, dilucide perspicitur salsitas illius sententiae. Tantum enim abest,
itone solet ut hac ratione aqua decies terram superet, ut potius contrario terra uineat a-eienicia eo quam in magnitudine: quandoquidem terrae prosunditas ad centrum usque ii uni extendit ut,eomplectiturque milliaria gsoo.& amplius, ut ad finem huius cap. dicemus: maris autem prosunditas uix ad duo,aut tria milliatia perueuiat, immo, ut plurimum, semimilliarium non eaeeedat, ut Nautae nostrae tempestatis experti sunt i qui in medio etiam Oeeano bolide profunditatem malis inquirentes ubique fundum reperiunt, & non longe a superscie malis . Ex qui beaconstat, multo minorem esse aquam tetra .
V p a v v I Geometrice talis sententia impugnati potest. Si enim elemE-ta sei uaroni eontinuam proportionem decuplam , totum eompostum ex elementis contineret terram duntaxat millies, eenties & undeetes, ut patet in haeeontinua proportione decupla. I. ro. Io o. rooo. Omnes enim hi numeri in
unam collecti summam effetunt iiii. At vero hoe est prorsus salsum, & te. mero dictum . Nam seeundum Astronomos semidiameter toti iis regionis ese mentatis, idest, distantia a eentro munditisque ad concauum Lunae, eontinet semidiametrum terrae trigeses,& ter, immo secundum aliquos haee distatia ma ior est . Quare & tota diametet sphaerae elementorum toties etiam diametrumi uisul, si totam terrae continebit, cui eadem sit proportio diametro eum,qudi semidia . , a. Me metro ru,Qm uerC sphaerae sunt in itiplicata diametrorum proportione .essi ei tur ut tota sphaera elemento contineat sphaeta terrestre trigefies quinquiramillies, Mongenties trigeses&septies , ut in istis cernis numeris i. g g. iossis ras et . Adde, quod secundum ipsorum opinionem distantia a centro munditisque ad concauum Lunae solum decies comprehenderet semidiametrum ter rae,& paulo plus, ut secundum legem triplicatae proportionis sphaera elementorum sphaeram terrae compsehendat millies, centies, & uodecies, ut ipsi uo- sunt. Ex quo sequeretur, oculum nostrum noucus duntaxat semidiani etris terrae ab orbe Lunari distate , quod est contra omnium Astrologorum experientiam .Quod s quis dicat, ut nonnulli ex ipsis uolunt, illam decuplam proportionem debete intelsigi de diametria seu semidiatnetius elementorum , & non de corporum quanti tute seu mole, id multo absurdius erit . Ptimum,quia salias stimum est, Limae distantiam a terra continete rara .semidiametros terrae , cithoe pugnet cum omnibus Apionomis,& uix sol tanto interuallo a centio muet 8. . agae di remoueatur. Deinde, quoniam sphaerq triplicatum proportionem diametrorum habent,sequeretur; aquam osse millies maiorem terra, ct totam sphaeram
elementorum ad terra habere proportionem, qua hic numerus Io oo oo oo oo. ad a ut manifestum est in his numeris. i. Ioco. Ioo oooo. Eoocio Oo ooo.quod,
quidem ridiculum est, neque ullus unquam Astronomorum id asseruit. Quiseni in dicat,aquam millies maiorem esse terra cum e contrario tetra multo maiior fit, quam aqua, propter modicam eius profunditatem, ut paulo ante diximus experimento nauiganti lim nostri temporis compertum esse Resinquitur igitur,sententiam illorum Peripateticorum absurdam esse. IMMO nd soluese meta hoc pro potiione decuplam minime seruat, sed nee ulla alia eontinuo,ut recte probat Aleae Picolom. in opust. de quantitate te rae&a quaes idemd; confiimat sernelius Ambianas in sua C'smotheoti Nem
166쪽
ulto obgat auctoritus Aristotelis, quam dicti Petipatetiei in eonfimationem sum sententiae adducunt, quando uidelicet dieiis ex uno pugillo iterrae de ed pugillosa qum generari,& ex uno aquae decem aeris, ex uno denique a eris decε ignis.Nam hoe Arist. asseruit uel exempli gratia , uel si uete ita sensit , intelligendum est,s ex tota quantitate terrae deberet generari aqua , esset aqua pro ereata decuplo maior, quam terra,& sede caeteris: non autem, qkhd re ipsa elementa, quae nune extant, talem habeant proportionem e ita enim debetet esse aequalis materia in omnibus elementis r quod tamen nusquam Aristoteles as-nimauit immo contra euperientiam videtur esse . Non solum. n. aqua minor est qucim terra, ut diximus, verum etiam aer multis partibus mi nor esse uideo turriam eum uetismile si, aerea legionem eam esse tantummodo, in Ma vapores ex terra,& aqua extracti, etiam subtilissimi, domicilium habent, cu non si maior ratio, cur in una magis patre aeris possint esse, quam in altera, s quaestist alitem summa uapor ire eleuatio ad sa. milliaria, aut citciter, ut Geometrice ab AthaTen lib. . suae Perspectitiae in vitellione lib. io ptopoggo. & a Petto Nonio in lib.de crepusculis demorsita iuridicendu erit, altitudine, pro lauditatem ve aeris contin dire si . milliaria, aut cilciter, A non amplius, ita ut
in tanto in leto allo di tetra sit consolo aeris es ignis. Alias altius adhue aste dere possent uapores, nisi siccitas, es calor ignis obsisteret . quod a nemine hactens uisum est seli. Quae cu sint, oeile teperiemus, quanto minor fit aer quam et erra,& ignis. Cli enim semidiameter terrae , secundum Ptolemaeum , comple- restatur milliaria serme s s s.comprehendet dinantia a centro terre usq; ad couexum aeris milliatia ibi .& tota diameter globi compostieu terra, aqua, &aere, milliatia et agi. Hinc per praecepta, quae ad finem huius cap. trademus, inueniemurum maximum eirculum huius globi,& totam sup et fietem conuexam i &ex hae rursus soliditatem eiusdem globi, quae complectit ut milliaria cubicaro egi o is 3 et . . sere. A quibus si detraha mus milliatia cubica is, is 8saso oo. quoe globum 'ex terra & aqua compositum conseiunt, relinquentur militaria cubaca 8 diis 2 et 3 o soJiditate is quantitate aeris , ita ut proportio terraedi aquae simul ad aerem si sere, quae et g. ad i. Quod si globum consectu ex terra, aqua,& acto rursum detrahamus ex tota sphaera omnium elementoria, quq
x6pletici sere e&e 8gs o Ess ecidi. militaria, remanebit soliditas solius ignis milliariorum 6so grum et seto 6 iii .ita ut ignis ad terram proportione sere ha
beatiquam 3 s 3 et .ad I .ad aerem uero,quam gaso i .ad i. Itaq, si terra odiacuaqua ponat ut dis .etit aer fete ut 1.& ignis ut giso a. Negligimus enim hie minutias, quae tinitate non consciunt. Hae e idcirco dixerim,ut appareat, quam temere nonnulli affirmare audeant, deeupsam inter elementa proportione esse . Quod s quis colendat,aere uitta s1. milliaria extendi, etiam s ulterius uapores non ascendant,ob nimiam fecitatem , ct calore istius aeris, erit da sputatio de nomine. Illud enim ipsum, quod nimis seeum est, AE calidum supra aerem, ignem appellamus.quemadmodum & aristotes Eslib. i Meteor summa I.cap. ossitniat, tibi ait. s Sed vertet intelligere dicti a nolici oriae , id quod est Area terrani, Molus humidum es catidi m esse , propterea quod Napor i , ct exhalationem halem torne e eued autem super hoc, calidum iam obscenis . enim nasoris natura ,
Atimidum es caliduis i . halationis istitem , calidum in F - . Itoni eodem lib. sumina a. cap. i. ita scribens . s Petreo enim sus es=eti lari talion. .s eri re os cram, quod dicim id sanem. Innoninaitim ehim in , θ eomina ne in omni Amos di crea tonec assamen, quia maxime natum es tale corpus exuri, A nece siritim es uti no-I 1 n inibus
167쪽
ad peipem di euiu conuineia mon
3 a Comm t. in I. Cap. Sphaera
tas ululastis hae isti em mirim aer. Inrno idem Aristoteles alis, in Ioei. ignem
iub eo ne tuo Lunae appellat exhalationem,ut eode lib.summa a. cap. .in hane sententiam feribens. ssupponitur enim nobis mesndi otii, , qui egreae terram, quanis uis sitis eiretilarios datune e primam partem exhalationem fictam, ct calidam. Ip- ciuiem , ct eontinui sub ipsa aeris adhuc mulium , simul et euri dilues Ared i diram uitisne, es motu cireulari. J Ex his omnibus iocis perspieuti esse uidetur, Atiis uotelevi eam solum partem sub eon cauo Lunae appellare aerem, in quo uaporea existunt,reliquam autem Ignem vana ergo omnino est, ae reiieienda sententia eorum , qui decuplam proportionem anter elementa ponunt, eum nee ulla eontinua proportio inter ista fit, immo tam aqna , quam aer, minor fit, qtiam terra, ut ex ii , quae diximus, perspicue apparet . Cooica TvR rursus ex eo , quod diximus, omnia grauia tendete ad centrum totius uniuers,quod I centrii est aquae & tet raesomnia perpendicula & grauia ex diuersis loeis si bete de Ba sibi inulee appropinquare, adeo ut in cetro teris rae, seu Uniuers, si eo peruenirent,in unum punctum coirent,ut in figura apposita eonspicis. Quoniam uero tota distantia ad centrum usq; per se eonfiderata admodu magna est, sit, ut in paruo spatio iste perpedi eu Iorii macte cius percipi nequeat. Si enim duo perpendieula inter se dece paImis,aut cetum, aut etiam pluribua dissent,quia admodum exigua est haee distantia comparatione semidiametri terrae,& ex consequenti in centro mundi anguius coneursus minimus essicitur, uidebuntur prorsus in
ter se aequidistate. Atq; hic est causa, eut aedificia ad perpendiculu constructa uideantur a quid istantia, seu parallela, esitam e re ipsa in loco inferiori sint magis propinqua inter so, in superiori uero magis unu ah altero si itingatur. Idemq; dices de duobus quibuseunque parietibus Dii muris Itaq: si puteus con reueretur ad perpendiculum usque ad mundi centrum .eius latcra eontinuo in angustum tenderent, licet insensibiliter, donee in centro conuenientia pyramidis figuram absoluerent, cuius basis esset os putei, uertEx autem centrism totius Universi. Similiter si turris tantae celsitudi- nis, quanta est terra profundita , ad perpendiculum construeretur, miram in modum eius latera i n sum initate ab inuicem dii arent.Ex quibus esicitur,oniis nec muros ad perpendiculum conitructos ita reteta tendet re ad centrum , sicut humis recte lineae circuli a centro me intus in centro coueniunt. Quod nisi hi enisi Obiuruaretur abaetificibus, at disicia nulla rationc consistere possent
2 ma Ex ut, Fursu, inferiue , millum pauiniet intutat ad 1i bellam, seu perpendisia pexpn- euIum extructu ni fanum este, sed iacere Iibrarum, id est, omnibus partibus aris' 'li me riualiter a centeo remotum, egri; portionem culuida sphaerae, cuius centrum fit eentris mundi, seu terra I siquid c perpendicula ad centr1 Iemper uergentiad portio' paulatim coarct in turpat diximus, patituatntumq; rotundum cogunt esse. Uene em labet ' rem line rotiindit vi in modico spatio percipi non potest , sicut nec rotunditas terra uel aquaustinen uero aliquod pauime otii 3 ooo v. g. Te ooet. pastu ad
aliquod i avi mdntum rectilineum , secundum uidelicet tecta octaneam consistinum,minime diei possiti libiatum. Ea etenim proprie librata dicunta ae
168쪽
aequaliter a mundi centro remouentur, qualis est superscies extima aquq ubi eutiq. colloeetur, cuiusmodi non potest ege superscies rectilinea, seu plana.
vero, quo a perpendi eulari remotiores fuerint,eo quoq. longiores erunt, in us hae figura cernis,facile . probari potest ex propos .i s.sib. I. Eues. Quam obtem punctum illud in plano, in quod perpendicularis cadit,eentro erit pro ximum,ae ploinde insimum: Reliqua uero puncta plani a eentro erunt remotiora, ae propterea altiora, ita ut extrema plani sint altissima,cehloq. uicinissi rea. Quoeitea si aliquis in illo plano incederet circa punctum centro proximi putaret se omnino deambulare in librato, quippe cum nihil sentiret aeeliuitatis iti tam paruo ipatio,cum tamen uere modo ascenderet,modo descenderet. adeo ut quo magis inae recesserit eo accliuius astendereridonee tandem etectio ei negaret asce sum, ut luce clarius in proposita figura deprehendi potest. Hine etiam si, ut si quispiam in pauimento aliquo librat , quaIis est supeis
etes terrae, uel aqu*, ohamhuset, caput illius uelocius seratur, quam in edit eorporis partes; quoniam nimirum eodem tempore tam caput, quam mediae eor potis partes, portio oem circuli deseribunt, ius centrum idem est,quod terit Clarum autem est, caput maiorem ei reulum describere , cum magis a centro distet, quam medias eo oris patres,cum viciniores centro existant. Manislla TvM quoq. eae dictis relinquitur , vas quodcunque plus aquq recipere in Ioeo insitiori positi , quam in superiori, ut v. g. ad radices montis altissi.mi, quam in cacumine. Cuenim, ut supra ostendimus, quaelibet pars aquae quiescetis,in quocu q. loco eonti. neatur , iaceat si brata, propterea quod suapte naturai ad decliuiola loea eon nat,
eie, cuius centrum est chirumuta,luce clarius est, superficie aquae, quo uicinior centro fuerit, eo minore effeete sphaeram, cu minore posegdeat diametrum. Quoniavito una eademq. linea rm
169쪽
etis, di caelo tribuetii fi putas quin
cta ex minori circulo , seu sphaera maiorem tumorem ausett,st, ut idem ummaiorem patiem a minori sphaera,auserat, quam a maiore,& ideirco maiorem eopiam aqus in loco inferiori recipiat,quam in superiori,ut eernis in proposita signea. At quoniam tam exiguum interuallum, quale est a radiee montis etiam altissimi, ad eiusdem eacumen, nullius est momenti ilicum tota terr semidiametto eonferatur, essicitur,ut uix sentiatur haee diuersitas . Si tamea ad eentrum uri. pateret aditus, ibi plane oculis intueremur, atq. animaduertetemus aquae eis ulularn,seu tumore sphaericu uas pleno insistere. Quo enim aqua magis ad eentrum accedit, eo magis et sensibiliter rotunditatem aequi-titi Adeo ut si terra a mundi centro discederet,pateretq; aditus ips aquit,ecintinuo tota aquae multitudo ad mediu mundi conqueret,ae ptimo impetu hue
illudq. fluctuaret,donec sensin ,remisso motus impetu, in persectissimo eoitet globuiambiretim aequaliter totius mundi eentrii. Multa alia hic similia eolligi positit ex ijI, quae dicta sunt, quibus breuitatis causa supersededum esse eeseo. Po .sTRAMo ut nonnihil etiam de Aguris reliquorum duois elementorum , aetis scilieet & ignis,dieamus, satis petspicue uidetur eoncladi pcsso,ea
esse figulae sphqricae.In primis namq. aer,quantum ad supergetem eius eo nea uam, tot undus est, quoniam circundat,& ambit globum totundum, quem diximus eonstitui eg aqua & terra Pari ratione Ignis quo ad superficiem eius conuexam , necessatio rotundus existit, cum sit sub eontauo Lunae. Et quia tam ignis, quam aer, aequaliter uidetur a centro recedere propter leuitatem , non secus ac gravia ad centrum tendunt ob grauitatem, si, ut,&aersecsidum conuexum,& ignis secundum concauum sphari eae quoq. st figurae: Alias pars tua aetis, uel ignis equs magis centro mundi propinquaret, non quaereret su sim ascendere, quod eti conita utriusq. elementi inclinationem naturalem. Verisimile tamen est,ne i. ignis concauum,neq.aetis conuexu eae sphaericum, eum plus igni; uideatur generati sub Eona torrida, hoe est, sub Aequatore,vel prope, ubi nimirum continiae uersatnt Sol, celum ine somma uelocitato con
uertitur,plus uero aeris sub Eonis stigidis, id est, sub poli,, aut prope propter nimiam distantiam Solis,stigiditatem S tarditarem motus. N I xv γ uero hoc loco praetereundem est, Platonem in maeo attribuo: re cst , quatuor elementis, s guras quinque corporum regularium,de quibus agitur sib. I g. r .i s.& rg.Eues. ob similitudines quasdam . igni enim propter acutae suae flamitas altribuit pyramidem , seu tetrateron; Ascendit namq. quaelibit partieusa ignis ad modii pyramidis. Aeri uero omedron: Sicut enim aer proxime ad ignem aecedit, de etiam ectaedron maximam smilitudinem csi Terraedro obtinet, es eons et ex duabus pyramidibus. Aquar deinde concedit Icosaedron,pron et nimiam mobilitatem, ae quesibilitatem.Cubum autem, fine Hexaedron tribuit tertae ob suam immobilitatem,aei abilitatem:Inter via enim corpora regularia cubus motui ineptisimus est. Caelo denique adlaeibit Dodecati dron: Nam quemadmodum est iam in toto ambitu tet. squaliasgna complectitur, ita quoq. dodecaedron Ir. aequalibus superficiebus continetur. Omitto alias causas, propitietatesve, propter quas Plato Agutas quinq. corporum simplicium mundum componetium corporibus regularibus assimilavit. Has enim eopiosius pertrarenas reperies apud Platonitos . Non Est tame ullo modia cxistimaudum, ut multi salso a bittantiat, Platonem philosophum insignem piatasse, Caelum S quatuor elcmeta rete talibus esse .figuris praedita. Ait caim in eodem maeoo tundum eum omnibus pactibus praecipui cuiusmodi sunt
170쪽
ae sunt eorpora eaelestia,& elementa, sectum esse rotundum, ita ut rotundius esit incogitari possit:Similitudine tamen quadam propter multas proprietates caelo lenientisque, eum corporibus regusaribus communes, huiusmodi illis siguras attribuit, ut facilius expIicaret,& eorum naturam , A mutuam ex uno ita alterum trasmutationem: Maxime uero, quoniam seut impossibile est prorsus dari plura corpora regularia,preteter illa quinque enumerata, ut clarissime a nobis demonstratum est ad Anem lib. 13. Euel ita quoque quinque tantum modo eorpora illa smplieia in toto Universo reperiuntur, ut edi lab. et de caeloeonstat. Quoeitea Pgato solum uult in Tymaeo . quinque eorpora Amplicia mundum uniuersiam eo inponentia proportione quadam respondete quinquo illis eorporibus regularibus.
TERRAM RssE CENTRU M MVNDI. V o n antem terram h edio Firmamenti set ueste patet. Eaei' si niihtis insupersio terrae,sella apparent ela bm quantitatis, hi est in modio caeli, sae iuxta ortam me iuxta oeca i Sm , hoc ideo, tila aqtia iter terra distat ab eis. C ONMENTARIUS.
Avet euhoe loco demonstrat quartam conclusionem , nimium, Tet ram esse centrum mundi Intellige terram simul eum aqua .Quamuis enim ais ctoae de terra solum hic loquatur exprece, rationes tamen eaedem uim habent in toto aggregato ex terra re aqua . Quoniti uero centiu alicuius sphaerae duat debet habete eonditiones,unam quide, ut sit in medio illius aequaliter ab om nibus extremitatibus remotum,alteram uero, ut si punctum,& omnino insensibile respectu illius, cuius centium dieitur. Idcirco uitam q. conditionem te rae inesse respectu eaeli auctor ostendit hoc loco.Quod enim terra fit in medici caeli,seu totius mundi, duabus suadet rationibus, quarum prima est.Existentibus nobis in superscie terrae,ia in quacunq. regione,apparent stellae eiusdem semper magnitudinis tam in ortu,& occasu, quam in medio dii,seeluss Umnibus uaporibus, nebulis,& exhaIationibus, quae uisum milium possent impedire.Igitvr qualiter divamus ab omnibus caeli partihuriae propterea terra, in qua sumus,erit in medio mundi,seu,quod idem est,in centro mundi. Antecedens expetimento cii comprobatum , consecutio uero facile probari potest. Si enim non distare nius aequaliter a eaeso, sed ex una parte propius ad id accederemus, quam ex alia,cum cia,qus propinquiora sunt, maiora uideantur, appa rerent nobis uellae reaiotia quantitatis in parte terrae propinquiori existentibus, quam in temotiori,quod est contra experientiam. sv MDT a est haec ratio ex Asphragano Disteri. .qiit non eo nes udit, si praeesse, S Geometrice loquamur, hominem in eodem Ioeo aequaliter distare ab omnibus caeli partibus. Hoc enim falsum esse supra diximus,cum caelum a nobi , ex parte H oritontis plus disset, ob semidiametrii tetrae interpositi sed solum colligit nos aequiditiare aquaeunq; parte caeli, semiudicium tensus omparuus enim excessus,ut et iupra dictum est,esseere non potest, ut ex parte Horset statis mitiores appetitiant uellae sereno tempore,quam in medio caeli. ruate tecto pote, tit dies stellar,quod ad sensum attinetia quo A.loco tera qualiter distote Optime tante ratio probat, centrii terrae squalitera celo dniare, id est,cise idem, i, contrum mundi. Alias enim aliquae partes stipei ficies terrariensibiliter iecederent a centro mundi, atq. adeo sensibilitor quoq. in e i idem