장음표시 사용
141쪽
quod quidem nullo pacto seret, si cassum non esset rotundum, atque sphaeri eum. Solum enim partes omnes eorporis sphaerici a eentro aequaliter remouentur . Vnde si eo um esset alterius figurae, quaedam partes magis a nobis dissarent,qusdam uero minus, proptereaque non omnes sieIsae in eadem a nobis distantia cernerentur; quod pugnat eum siti su , & experientia. Rursus omnia insteumenta Astronomorum conveniunt cum motibus caele sum eorporum, onsecus,aesi essent persectissime sphaerica , quod quidem manifestissimii est in altitudinibus astrorum supra HoriEontem,quq,antequam ad Meridianum astra perueniunt, in ea proportione augentur, & postquam Meridianum peris transierunt, deertiscunt , quam in solo corpore sphaerico assignare possumus. Idemque ostendunt omnes aliae apparentiae, maxime horologia solatia, quae construuntur,posto coelo sphaerico.Denique videmus duas stellas in eodem cireulo io gitudinis per polos mundi ducto existentes, quo una australior est, eo etiam minorem habere altitudinem meridianam,ita ut tot gradibus altitudines meridiani inter se differant, quot gradibus una stella ab altera distare deplehenditur per instrumenta ad hane rem confecta. Atq. haec ratio apud me' magnum robur habet;quandoquidem omnia instrumenta rotunda sunt fabricata, ut rotunditatem celi quodammodo imitentur . unde ite sum non eget sphaerieum, fieri non pollet,lit ea instrumenta quoquo uersiis eollocata apparentiis coelestibus congruetent,quoad altitudines,& dishmtias astroesum inter se. Cum ergo ea congruere cernamus,( id quod maxime in sphaera materiali, globo eae letit,astro labio,& quadrante obseruat uin eti)merito easu melle per secte sphaerieum colligemus altas neque instrumenta Astronomorum, neque apparentiae loeum haberent.
.iuse .g ITEM sicut dicit Alphragantis,si caehum e et plantimati apars eaeaae planu. ii esset nobis propinquior alia, ilia scilicet, qtiae egetsupra caput no rumuirer sella ibi existens esses nobis propin titor, quam in oramuel occasu, sed quae nobis propinquiora sunt, maiora nidentur , ergo Sog ties aliasella exiliens in medio vii maior deheret uideri, tiam in ortu existas,uel in o
casu, mitis contrarium Nidemtis contingere. Maior enim apparet Sohue
aliastella ea res in oriente, i oeridente, quam in medio csti. COMMENTAR IU S.
Co Npra Ma et auctor hanc eandem conclusionem ratione Alphragans, quam ponit indifferentia a. hoc modo. Si caesum non esset rotundum, sed planum sue extensum, tune illa pars cassi, quae capiti nostro Imminet,esset nobis propinquiore Quare Sol,uel stella asi qua ibi existens maior nobis appare re , quam alibi, cum propinquiora maiora cernantur,quam remotiola: cuius tamen contrarium experimur. Appatet namque Sol,& Luna maior iuxta H*rirontem,quam supra uerticem capitis.
C, petaurum M haec Alphlagani ratio, s sumatur , quemadmodum proponitur,nullius prorsus est momenti.Cum enim, ut supra ostensum es, stellae non per sese.sed ad motum caeli,in quo existunt, moueantur, quis non uidet, cuius
142쪽
euiuscunq. figurq ponatur ea sum, quamlibet stellam semper sque appropinquate terri,cum ad motum eassi describat circulum eirea terram ab ea aequa-
Iitet remotum undiq; Quod in hae figura manifeste perspicitur, in qua eslum ponitur angularis figurarissi enim eassum circa terram moueatur, describet quq lihel stella suum ei eulum circa ipsiam , nempe stella A, ei reulum exteriorem, de stella B, ei reulum interiorem. Quod fi eqlum quiesceret, ae stellae per sese mouerentur, haberet maximum robur , & uim argumentum , ut in eadem figura eerni potest. veruntamen hoc idein arguments poterit melius proponi in hue modii . si cessum esset planum,uel alterius euiust unq. figurae, quamuis quslibet stella circa terram propelli describerete ireulu , di ideireo temper squaliter distaret a terra, tame non omnes stellae suae distantia aequali ab ea recederent, sed quaeda propinquiora
res,quaedam uero remotiores apparerenti
quemadmodum in supra posita figura fiet Ia A, eonstituta in angulo caeli maiore lite iadistantiam,quam selsa B, non in annulo egii collocatas quod tamen est cotra experie- λtia. Praeterea, s omnes cassi essent figulae i. teratae,& non sphqricae, non possent in seriorest ea si deserte planetag, t stellas fixas ah oecidente an orientem ex uno signo in aliud, nisi detur scissio,penetratioq. eorporum ea estiums Quod cum sit absurdum, eoncedendum erit, celum esse sphaericum. Atque haec ratio probat quoque, cassum non ege ovale,nec Ientieulare,&c.ut paulo supra etiam ostendimus.. T AN Lae s I aute in sensus noster iudieat, & ita eommuniter diei talet a philosophis,& Amonomis, eassum undiq. di qualiter distate a nobis in supers-cie terrae existentibus; si tamen diligentiva tem introspiciamus, deprehendem mus ipsum duntaxat a centro terrae, & non a quo uis puncto in eius superscieastignato aequaliterrecedere.Pars enim orientalis, occidentalis, septentrionalis,meradionalis,& denique omnes parte, picipe Hori Tontem remotiores a Nohis sunt , quam pars supra uerticem nostrum posita , ct multo magis remota erat ea pars cassi, quae verti ei nostro opponitur. Causa ueto huius rei est, quia inter nos & uertieem capitis interijeiuntur duntaxat duo elementa,aer uidelicet, ignis: at inter nos,& alias partes eassi iuxta HoriEontem , praeter haec elementasti quoque intermedia semidiametet terra: atque inter nos es
' uemci nolixo 'ppositam, praeter eadem duo elementa, interceptaotassametet terrp. Si igitur Geometriee,& praeesse loqui uelimus, non aequaliter possumus distare ab omnibut paetibus eatii. veruntamen quoniam semidiameter terrae insensiatis est quantitatig respe stu distantiae ccesi a cetro
terrae , non potest siens biliter magis distate a nobi, eassum iuxta Horigonte, quam Iuxta uerticem capitis.Quemadmodum fi quis rem aliquam uideret et Q. ut go.milliaras s distantem, si propius aecederet g.aut X.passibus eiusdem ad-tuc quantitatis appareret ipsi eadem res, es non maior, neq; minor, quantumnium,eo quod tam pauci passus insensibilem sere habent proportionem SUDOC passum, cum tamen proportio haee maior st, quam oroportio semi-
lametri terre ad distantiam silviamenti, quae secundum Alphraganum, ut ad
tem liquesuis puncto in tapets.cie tetiae a fundito ae qualitet diuui,s Geo me tiee lo
143쪽
ro I Comment. in I. p. Sphaerae
finem huius eap.dicemus , continet tertae semidiametros sere set et s. Quarti Asronomi ac philosophi sequentes iudieium uisus merito asserunt, casum seis eundum omnes sui partes aequaliter a nobis distate , quamuis secundum ratio ianem in ueritatem tes non ita se habeat. Ex his mans sessum est, unam,eandemq. eslam iuxta Horioeontem tempore sereno, seclusa omnibus naporibus,& exhalationibus, in ea deiti nobi, magnitudine apparere, in qna iuxta meridiem a nobis cernituistieet ibi magis a nobis distet, hie uero minus, quoniam uidelicet inter maiorem illam distantiam , is hanc minorem non est tanta differen
tia, quae sub sensum eadere possit. Quod ii quis obiiciat sensui primo aspectu
cur celum apparere,remotius esse echium iuxta Hori Eontem, quam supra uerticem capi
.ii Asa.., ii , quare esse, hane diuersitatem esse insensibilem:Respondendum est, .hobi, suae uerum id quidem esse, sed non ideo concludi, hane diuersitatem esse sensibi ta Hotiron leni, siue notabilem. Decipitur enim sensus ut demons eant Perspectivi, qui periem, quam in tetiaeentia corpora interuallum quo iis iudieate . atque metiri solet; atqueis .i,iis. ita,quia inter i. caelum supra uerticem nullumvidet interiectum corpus,
at ex parte quacunque Hotidontis .iotam molem terrenam eonspicit porro.
am, audieat illam distantiam maiorem esse multo leum re ipsa tamen insens-biliter maior st,ita ut per instrumentamqualiter iudieetur distare coelum a nobis.Immo hane ob causam audieat quoque sensus , caelum iuxta Hotimontem contingere quodammodo ipsam tetiam, quia nimirum non percipit aliud corpus inter ecelum aeterram.Idem aceidere cernimus in cacuminibus montium. videntur enim quandoque duo eaeum ina montium esse omnino coniuncta,
eo quod non videmus alia eo ora intellecta,cum tamen longissimo interuallo iviter se disient.
Cui sol & S I D cum rei ueritas cta non sit, huius apparentiae cati a j,quod in tempore Demau,ties pluuiali uapores quidam ascendunt intra asserum n ub p . et strum, S Solem,ues aliam stellam; S eum iiii vapores siti eo tis di ha-quim in ' num,disgregant radios noros tibi, lenita quod non comprehendunt rem iu-m dio sit naturali, Sticta quantitate, cur patet in denario proiecto in profundo
aquae limpidae, qtii propter semigem disgregationem radiorum apparet dialoris,quam suae uerae qtiantitatis. C O M M E N T A R I V S.
Drxraa et in ratione Alphragani, Solem S Lunam , aut quameunqlae
aliam stellam maiorem apparere iuxta Horidientem, quam supra uerticem capitisepos et aliquis hinc in se te, c um non esse rotundum quandoquidem noaequaliter a terra undique distat. Ubi enim flessa maior apparet, ibi caelum propinquius exiliet; ubi uero minor, ibi remotius. Idcirco occurrit tacitae huie obiectioni, dieens , eausam cur scis uel Luna, aut alia iles la maior appareat in ortu is occasu, qua in in medio coeli, seu uertice,non esse, quod magis ibi, quam hie dis et a nobis, saltem sentibiliter a ted esse uapores a terra eleuatos, qui interponuntur inter Solem,uel quodlibet aliud astrum,& uisum nostrum. unde Et, ut uapotes alli, eum snt iuxta Horidiontem spissiores , ero noresque, uatient nostros radios uisuales, de propterea minime cernamus rem in sua pro
144쪽
mia quantitate.Quod quidem euidenter patet, ut ait,in denario aliquo in lando aquae perlucidat,atque clarad. HANc eandem causam affert Asphraganus differt. r.eamii. demonstrant omnes Perspoctui. Nam ex illa variatione radiolum uisualium res quaeuis propinquior apparet, unde& maior Eadem de ea usa eontingit rem aliquam nideri per radios aliquando testactos, quae alias per directos ad oeulum nostrum peruenire nequaquam potest Exemplore clatissimum habemus in denario ali quo proiecto in fando alicuius uas uacui medio eris altitudinis.ia enim eo usque retrocedamus,donec denarium illum ob intellecta tutela uastanter ipsum, di nostrum uisum videre nequeamus;deinde vero vas illud repleatur aqua limpida, subito apparebit denarius ille . atq. conspectui nostro sese offeret. Hinc deni q. st, nonnunquam Solem,Lunam,& reliquas stellas apparere nobis,antequam supra Horiγontem ascenderint i Unde ortum habuit apud sapientes commune hoe dictum. Quando Ses citiussolito in HoriEonte apparet,signum est suturae pluuiae , quoniam uidelicet tune interiiciuntur multi uapores, acetasti inter aspereim nostrum I Solem,ex quibus pluuia generatur. RAsTAT tandem quaestiuncula breuis,an uidelicet omnes stellae fines gurae etiam sphaericae, quandoquidem ex dictis perspicuum relinquitur, coelum esse sphaeri eum. Qua in re non desuerunt nonnulli, qui puta lerint, tot esse ua sieli, om.
tias figuras in astrix quot sunt in his inferioribus. Uerum quia temere illud ui- heu sphati. dentur asseruisse absque ulla ratione probabili, dicendum es cum omnibus iam Astronomis,ae Philosophis , stellas omnes esse fisturae rotundi,ae sphaerieae. ligni Quod quidem manifeste patet in Luna, quae eirculariter a Sole lume recipit, quod nullo modo fieri posset, nis ipsa phaerica esset. Cum igitur de omnibus
altris eadem elle ratio videatur, eon eludendum est, omnia esse sphaeriea.Idem consimari potest ex eo,quod omnes stellae in quacunque regione,& ubicunq. in coelo constitutae suerint, rotundae nobis apparent, quod fieri non posset, nis rotutidae essent, ac sphaerici. Quod multo euidentius ici planetis apparet. Cum
enim iuxtat commonem seditentiam Astr no morum cite unserantur in. epierielis, non poterunt semper unum &idem latus ad nos conuertere. Quarcteum semper rotundi appareant, necesse est eos undique esse sphaericos i haec namque figura sphitica inter omnia corpora hoc habet priuilegium , ut omni ex parte inspecta circularis , atque rotunda uideatur. Hue accedit, quod natura in his inferioribus maxime rotunditatem, quantu potuit, affecta uitrve videre est in animalium membris,arborum teuneis,in fluctibus & reliquis hu: iusmodi, quae omnia ad rotundam spuram, quoad fieri potest, tendere uidenturi quoniam uidelicet, ut sipra dictum fuit, figura tot unda nobilissima existit. Quam ob rem non sine ea usi eorporibus omnibus ecolenibus, quae omnia alia nobilitate superant, spuram nobilissimam , qualis est rotunda atq. sphinriea, eoncessisse natura uidetur et Hoc etiam praesertim fine, ut aequa iter ex onavit parte suo, radios possent distundere , ae plenius undique a S te illustrari.
145쪽
te iam to condam esse ab ortu in oecalum
i I o Comment in I. Cap. Sphaerae
TERRAM, ET A vAM ESSE ROTvNDAS. v o D etiam terra sit rotunda, patris e. Siora oestem non tis qualiter oriuntur, O occidunt omnitas hominibus ubique ex, sextilus; sed prius oriuntur oe occidtine illis,qui sunt uersus orientem, in quod ellius,uel tardius oriunetiridi occidunt qui-lti Eumera aes tumor terrae,quod bene patet per ea, tiae fiunt in sublimi.
Una enim es eadem eclipses Lune numero, quae apparet nobis in prima hora noctis, apparet orientalitus circa horam nectis tertiam Vnde consat, quod
illis prius fuit nox, ct Sol prius eis occidit, quam nobis, cuius rei causa es
HAxe est tertia eone uso, Terram uidelieet, de aquam rotundae esses gu-raeaquam quoniam duas eontinet partes, primo loco priorem eius partem, nempe terram esse rotundam, hae uni ea ratione eositimat. Terra est rotunda ab oriente in oeeidentemsitem a septentrione in austrum. Tota ergo terra rotunda existit. Coniecutio manifesta est ex se iselenii partium enumeratione: Si enim terra ab oriente in occidentem, ubicunque incipias,& quocunque pedigas, est rotunda, itemque a septentrione in austrum , versus quameumq. etiam tendas partem, nulla prorsus terrae particula relinquetur, quae rotunditatis st xpers. Antecedens antem probat dupliciter, primum quidem, quoniam duas habet partes,priorem, qLod nimirum terra sit rotunda ab oriente in oecidem tem , ostendat hae ratione . Signa & stell* priua orientalibus otiuntur, ptiua ad medium caui perueniunt,pra usque occidunt, quam occidentalibus, ut e ubdenter patet in eclyps Lunata, in qua, quoniam uniuersalis est tota mundo sit
mus)in eodem instanti temporis Luna omnibus homi nibus , a quihu, tunc uideri potest . occultatui s de t meia,s nobis v. g. apparet in ptima hora iacietis inritu eesipsis haec eadem inchoasse scitur ex libris his oriatu , siue relatione aliorum, orietatiotibus populis eirca tertia v. g. hora noctis . Ex quo clara esst,eos prius habuiste nocte,
di excolequeti Solem iisdeeitius ex otium fuisse, is occidisse, duabus h otis, quam noim eclipsis Luns plopter gregum ipsius in umbram
146쪽
hi iHuiu gautem rei causa sola est rotunditas terrae ab oriente in oeeidontem, quia se effetuntur diuersi Horietontes ab oriente in occidentem e quod non contingeret, si terra rotunda non effetinon secus , ae in monte aliquo aeeidit, in quo quoniam rotundus est,& gibbosus, multa fiunt ex una partoe,& eo spieiutue, qns non videri possunt in altero montis latere , ob monti, tumorem interiectum ut elarissime in apposta cernis sgura: In qua ories si ex parte Aso eis eidens ex parte R. vides igitur duos Hori onleg diuersos AR, & D E,oh D,tunditatem terrae C. Debet enim vertex cuium: habitantis in terra ad perpendiculum , seu ad angulo a rectoa insistere superficiei Horitontis, ae eaeli. videaturi ux Solem citius ortum fuisse, citius ad medium egis, seu meridiem peruenisse, citius deni q. oecidisse istis hominibus,quorum Horiχon est A n, quam ii , qui Horistontem habent D E. Hinc igitur si, ut si ineipiat delipsi, Lune existentis supra utrunq. Horiχontem , & consoquenter scisci sub utroque etiam Horidion te dei test. , plure, sint transactae horae post occasum solis, respectu Hotitontig AB, quam respectu Hori hontis D E: Quod ut plani urum adhue per eipiatur , stiendum eth: Cum AEquinoctialis circulus diuatas in s so patieu vi-
quales , quae graduq nocantur , totus spario a g. horarum uniformi motu eleuetur supra HoriEontem quemcunque, necesse esse , ut horis finguli, quinde cim ipsius gradus eleuentur,undet quoniam regiones dicuntur magis ottenta lerum, minusue respectu AEquinoctialis, qui porrigitur ab oriente in oeeidentem aut contra, perspicuum reliquitur,omnibus regionibus, quq magis orientales sunt quindecim gradibus,quam nos, prius oriri astra, & oceidore spatio uniughotae, quq ueto sunt orientaliores triginta gradibus, prius illis oriri, Re oeci dete astra spatio duarum horarum,& ira deinceps, addendo aut detrahendo , ratione multitudinis graduum, quibus una regio oriuntassor est, quam altera: hae tamen legeiae conditione, ut euilibet gradui tribuantur quatuor minuta
holt Cum enim hora integra go.minuta complectatur, singulis gradibus quaeuorhuiusmodi minuta respondehunt. Haec omnia intueri licet in figura fu-pta posta, in qua eernis diuisum esse circulum maiorem in a . horauequalea, initio sumpto ab occasu solis , ut in Italia seri solet. Gladus uero interiecti inter quascunq; duas ei uitates, quarum altera est orietatis, altera occidentalis, cognoscuntur per arcum AEquinoctialis citculi interceptum inter Metidianos vitrius'. et uitatis: Id quod tacite ex descriptionibus olbis, quas mappas mundi appellant,intelligi potet . In his enim lines procedentes ab uno polo ad alterum Meridianos designante linea ueto ab utroq. polo aequaliter semota AEquinoctialem ei eulum deitionstrat. Unde si sumantur duo Meridiani pet duas ebuitates incedentes , mox arcus inequinoctialis circuli inter duos Meridianos Politus indieabir, quanto orientalior sit una ciuitas, quam altera.Vetum haec a Cosmographas petantur.
o R R o au'or noster dicit , orientalioribus populia duabus horas citius ortum smise sole,atq. occidisse, qucim minus otientalibus, si nimirualli populi trs ginta gradibus orientaliorea existunt, intelligendo est de duabus ei uitatibus, quae aequaliter ab Aeqrii noctiali eire ulci reeedunt, id est, i habent eandem eleuationem posi. Quando enim diue sit, eleuationes poli habent, &ex consequenti non aeqtialiter ab Aequatore distant, non necesse ost, ut illi ci-urtati,quq orientalior est triginta gradibus, quam altera, duaous horis citius oriatur Sol atq. oecidat.potest nam q. seti, ut illi ciuitati , quae maiorem ii
et poti altitudinem, hoc est,quae magis ad septemrionem aecedit eodem mo
147쪽
metito temporis oriatur sol,quo illi civitati, quae minorem habet altitudinem poli, licet sit orientalior. Quod quidem aeeidit propter obliquitatem Horiaxontis:Hine etenim efficitur, ut Sole existenteio fgnis Borealibu , in prineia
pio v.g.Caneer,ciuitas septentrionalior longiore habeat die, quam ciuitas mutus septentrionalia . Unde etiamsi tardius Sol ad meridiem illitia ciuitati quam huius perueniat, quia nimirum iis c orientalior poniture tamen,quoniatempus ab ortu Stilis usque ad meridiem illius ciuitatis maius est, quam hu- insegeti potest, ut eodem tempore viriq. diuitati Sol oriatur . Exempli gratia. Ponantur duae ciuitates non eandem poli altitudinem habentes . quarum una orientalior sit, quam altera,quindecim gradibus. ita ut orientaliori fiat meri dies una hora prius quam alteri, orientalior autem habeat diem longissimum horarum i . oecidentalior autem horarum i g. ita ut in illa septem licitae e Devane ab ottu solis usq; ad meridiem, in hae uero octo. Hoc posito, quis non xidet, eoden momento itemporis solem utriq. ciuitati oriri Nam cum priori est meridies, transactq erunt ab ortu horae F. deeritii. posteriora etintati una hora ad metidiem usque.Cum ergo haee ortu usq. ad meridie habeat horas i. necesse est,ut tune,eum piloti eluitati si meridies horae satiam ess uxerant ab mitu. are non citius illi,quam huic ortus est sol, quamuis ulla orienta. lior sit, quam haee. Quod s oee identalior es septentriona ior eivitas habeat diem longissimum horarum ret .eitius orietur Sol illa, qua cuntati orietata ora, in qua longissimusdies horas .eontinet i .ut patet.E contrario si septentrionatior eivitas fit orientalior fieri poterit, ut non eitius illi, quam occidentaliori, atq. australiori ei uitati Sol eeeidat sed uel eodem tempore , uel tardius. Immo
possunt esse duae eluitates,quatum neutra altera orientalior sit, habentes rea, qualem altitudinem poli, quoniam uidelicet una magis ad septentrionem vergit,quam altera , D tamen non eodem tempore utrique sol oritur & oces dii; quamuis in vitaque sat meridies eodem tempotes sed multo citius ciuitati Borealiori orietur,& tardius Oeeidet, quam minus Boreali: propterea quod alia longiorem diem habet, quam haee. Quod si loquamur de horis, quae initium tia munia meridie, velum erit dictum auctori , & Astronomorum, de qua hus cuniaque ciuitatibus,quarum una orientalior est, quet m altera, quamuis non lub eodem parallelo stat sint, sed sub diuo ess,diuers,s' habeant altitudines poli. Sena per enim ea eivitas, quae orientalicit est v. g. triginta gradibus quam altera ,duabus horis citius meridiem habebit,quicquid si de anticipatione ortus, uel occasus Sosis. Pati ratione duae ei uitates , quarum neutra orientallor est altera, quamuis ea, quae borealior existit, longiorem habeat diem, is id ei reo citius iliati Sol oriatur,tardius . oeeidat,eodem tamen temporis puncto meridiem, Obtinebunt. Unde viri q. ei uitati eadem hora ante, uel post mers diem, instium alicuius eclypsis Lunes apparebit: quod nequaquam contingerC potest duatius ei- Nitatibus, quarum una orientalior est, u altera, quoniam videlicet orientaliciti citius meridies eis citui, cti eius Meridianus magis ad orietates partes accedat.
Tettim to e o D etiam terra habeat itimorem a septentrione in aetram, Sisi xoivrum i contra , se patet. Domihisis ex sentibus uersus septentrionem quadam
ae in au- sella sane sempiternae apparisionis, scilicet quae propinqud accedunt adpo' - Ium arcteumdaliae uero stivi sempiternae occultationis, sicut ilia, Pssum propinqua solo antarctico . Si igitar aliquis procederet a septentrione Ae
148쪽
us a Urum , in tantum posset procedere, quod stelis, qua pritis erant ei
sempitirnae apparitionis i ei iam tenderent in occasum qtianto magis accederet ad austrum,tanto plus msuerentur in occasum. Ille iteram idem
homo p et uidere sectas, quae prius fuerant risempiternae occtiliationis:
ct e contierso contingeret asimi procedenti ahati re uersus septentrionem. Huius aurex et ratio es renitim tumor terrae.
P vis TR io RIM hie partem antecedentis, quod nimirum terra rotunda etiam si a septentrione in austriam , eonfirmat hae ratione. Dubium non est,quin aliquae stellae fixae nobis in sphaera obliqua, & in partibus septentrionalibus degentilius semper appareant, illae nimirum,quae sunt prope polum arcticum di quaedam uero semper delites eant,illae videlicet,quae prope polum anta ire cum existunt. Rursu eompertum est , si aliquirum a cleptentione in ausi tum procedeici directe, hoc est,sul, eodem semper Meridiano , illae stellae, quae is si
temper ante apparebant, oectista si inciperent :& contra illae . quas ante uidere
non poterat iuxta polum antaret cum, paulatim sese supra Horsetonte extollerent, utque sub conspectum ne narente videmus enim in Germania, quae est septentrionali vir, plutos stellas perpetuo apparere, quam in Italia, quae minus se-otentrionalis est: eontra autem in Italia pluee; stella, eonspici in parte ausir si,quina in Get mania.Signum ergo est manifestum, terram cisse rotundam a septentrione in au rum; quemadmodyna causo,tur,cum montem aliquem rotudum conscendimus,res, quas antea non uidebamus, incipimus uidere , & quas ante conspiciebamus,ampsius intueri non possumas,est tantum tumor incintis.
V k κ ψ M ex his tantum colligi uidetur, terram a septentrione in austrum x,iu hiii id esse rotundam aliquo modo,hoc est minime planam exili ere, non autem, quod i 'ihi , fit figurae sphaericae. Vnde idipsum hoc modo confirmandum erit.Quando ali- rae sphaeli. qui sub eodem semper Metidiano existens a septentrione in austrum pergit, cani. deprehendit continue eleuationem poli supra Hori Eontem deciescere, hae seruata proportione, ut si in uno loco altitudo poli est,u.g. grada o. postquam consecerit uersas austrum s 1. milliaria, reperiat polum Eleuari tantum grad. go. S sic deinceps, quotiescunque Ax. milliaria conseeerit, inueniat altitudinem poli deci euisse per unum gradum. Necesse igitur est , terram esse sphaeraeam a septentrione in austrum . Haee enim proportio decrementi altitudinis poli figurae duntaxat sphaericae eonuenire potest, ut manifestum est apud Geometras, & Astionomos. Eo DR M padio ostendetur , terram ab ortu in ocea sum non esse quocunque modo rotundam, sed sphaericam. Nam illa anticipatio ortus oceata, Solis, nec non meridiei,proportionem suptadictam (at nimirum ciuitati illi,quialtera orientalior es a quindecim gradibus, una hora citius Sol oriatur, ali oeci dati illi autem,quae magis est orientalis triginta gradibus, duabus horis ei lius, ae se de reliquis minime servare potest,nis sphaeti eam figuramserrae attribuamus. Qii amobrem auctor noster recte demonstrauit,terram ,rotundam esse .
iii v si terra esset plana ab oriente in occidentem, tam cito or, m. ,-i ariti ur si ilae occidentalibus, Mam orientalitas, quod patet ei se fuisti m . eine ritia.
Item rra esset plana a septentrione in austram, in contra, sella,
149쪽
us essent alicui sempiterna apparitionis, siser parerent Ad m, ι' Lunque procederet: quod falsum est . Sed qtitas aha sit, prae nimia eius
quantitate hominum ti fui apparet. COMMENTARI v S.
Pno 3 et iam idem antecedens,quoad utramque eius partem , ab in eo ruenienti, excludendo piaesertim a terra figuram plana,qua uulgo praedita effecteditur terra, hae scilicet ratione, qum est explicatio,& confrmatio quodam is modo praecedentis.Si terra ab oriente in occidentem et contra,non esset rotunda, sed ne ibi gratia plana, tam et to metur stellae regionibus oecidentali hus,quam o icti talibus odenique tempore utriusque occiderent. quia omnes haberent eundem Hotthontem,planitiem uidelicet tetrae.Si uero a Septentrione in austrum esset quoq; plana,& non potius rotunda, eadem de causa, si procederet quis sue a septemtione in austruini siue eontra,nunquam stetiae, quae iiti perpetuo supra Horitontem appatebant, occultarentur, neque illae,quae perpetuo illi occultabantur, at quando inciperent apparete; quoniam uidetieet nunquam mutaret IloriZontem . sed semper in ista planitie terrae existeret di Quoriam utrumque est contra communem experientiam, ut ex praecedenti ratiocinatione conita isquae quidem, una eum hae,desumpta est a Ptolemeo Dist. I.cap. .& Ioad.Regio monti lib. i .eoncluso. r.& Alphragano Diae t. PTO IAM Arus loco predicto ali. rationem assiungit, qua probat terram non posse esse cauam. Nan inquit,si raua exisseret, citsus orirentui sellat region thus Oeeidentalibus,quam oriental thus, ut eontingere videmus in ualli hus,in quibus partes oceidentales citius a Sole illustrantur, quam partes orientales. Praeterea, quh magis quis a septentrione procederet in austrum eo pluressessae iuxta polum arcti eum ei apparerent,& plurea ex parte opposta, meridionali nimirum , occultarentur: Quae omnia absurda sunt f & cum experimento pugnant,ut dictum est. UM o I cur terra uideatur uisii nostro plana, causam noster auctor dieit esse nimiam eius quantitatem. Quoniam uidelicet iam patium existit id, quod nobis de terra apparet, respectu totius ambitun terrae, ut mirum non sit, quod
nobis planum id uideatur . Quemadmodum si quis edi ei evnserentia maximheuiuipiam citculi minimam partem abscinderet,haud dubie a quouis ista par tieula seisin considerata tecta timea esse iudicaretur
e V o D autem aqua habeat tumorem, O aecedat adrogranditatem e patet. Bonatur se gram in litore maris, s exeat nauis ὰ poriti, es m tunis tum egongetur, quod oculas ex uentis iuxta pedem magi non possi uidere signum; stante uero naui, octilus eiusdem e pratis insun itate Maii, he.netii buristum illud. Sed octi as exsentis itima pedem mali melius de beret tildore signumquam Di est in summitate mali,sicut paret per lineas ductas ab utroque ad sentim, O nulla alia huius rei causa j, quam tuismor aqua . Excludantur enim omnia alia impedimenta, strat nebula in uol
150쪽
eo MURMAT hoc loco posteriorem partem propositae tertiae eon elissonis; aquam uidelicet ege quoque rotundam duplici ratione. Prima est . Si in litore maris potiatur aliquod signum notabile. nempe turris aliqua,aut dotamus notetur , exeatque a portu nauis, post aliquati dictantiam navis a litore. illi,quitavit in naui iuxta pedem mali, non uide-hunt amplius stoli istud notates. sueto quispiam
eonscendat tune sum talem mali, illud adhue uidebit fignum , atque hoe contingit, se eius etiam omnibus aliis impedimetitis, ut sunt nebusae , & uapores. igitur manifeste sequitur, huiu-
see rei causam suisse tu molem tantaxat aquae io-aeriectum inter nauem , & signum illud in litore. Nam nisi tumor aquae esset impodimento, ni mitias aqua plana existeret, meliis, d Ebeient signum uidete illi, qui sunt ad pedem mali, Oam is, qui est in summitate reali,eum illi Antii e propinquiores, ut patet per linea x rectas a mgno ad pedem mali, es ad summitatem eiusdem ductas. Esset enim illa,quae du eitur ad summitatem mali, longior ea, quae ad pedem mali extenditur , cum opponatur maiora angulo,ut in apposta figura apparet. QIAM v is vero haec latio, quae est omni iam Astronomorum, optime de-anon sttet, aquam habere sguram rotundam, seclusis nebulis, & vaporibus visu .HMI nostrum impedientibus:tamen quoniam vix, aut iann quam tempus adeo serenti existit, ut nulli sint uapores eleuati ex mari s immo solo ex ea concluditur, terra esse aliquo modo rotunda, id est, non plana, no antem, ea esse sphqricam; ideireo melius,ae esseaeius probate poterimus, aquam esse rotunda, ac sphaeri am, iisdem mediis, quibus auctor collegit terrae rotunditatem. eo ferendo icilicet insulas magis vitieutales cu minus orientalibus,s nimiis nauigetur ex syria in Hispania,& hine sertas ea parte Hispaniae nouae, Aue Abericae,quae uelorida nuneupatur .vel contra.Consetendo item insulas septentrionaliores cummitatis septenit onalibias. si nimirum nauigatio instituatur ex Lusiania Tla dria uertiis,vel contra; S ex Lusitania per insulas portum atas uersus eaput ubride Citnies etenim experientis supra allatae ad eo robandam terrae rotunditatem, anticipatio uidelicet ortus.& occasus stellarum,irent variatio astitudinis uoli,eadem proportione eo pertae sunt a nautis in Oeeano,& inari. Quare recelae est,aquam quoque rotundam esse, ac sphaeri eam.
rothndam naturaliter appetunt formam.ergo in totum, ius unipartes. COMMENTARI v S.
Srcv NDa ratio est. Partes aquae naturaliter appetunt figuram rotundam ut videmus in guttulis, aerore super sosia herbariti es ivitiar aqua si corissus holii a genes,& consequenter totis cum partibus eiusde fit rationis, erit &rota aqua Agurae rotundas Verti haec ratio non imalis essicax est. Guttiliae enim
illae fugiete, siceitate sibi inimicam, ex naturali,& uniuersali propen sono ad mant ri tutidam fgura,ut uidelicet dititius se coseruent. Est enim ggera spha riea ad id commodissima , cum eius paries sint magis uoriae,quani alias u fg 1l a latum