장음표시 사용
101쪽
pretatu esse non potest, Graeca enim illa coniunctio Coniuelio si conditionalem coniunctioneni,caus alemuesignificat tantum interest inter id est Si,& dems, hoc est, Sic,apud Graecos, quantum fere inter duo contraria . Siquidem ἐήν ambiguam, Ω- uero certissimam rem significat,ut nullo modo suspicari quis possit, librarii uitio hoc apud Graecos euenire potuisse. Nulla enim in una duarum di monum litera est, quae sit in altera, nulla inter eas est pe/nitus similitudo, quippe uti tribus literis componi tur, quod Latine lignificat Si, dinmae uero, quod Sica Latinis interpretatur,quin literas habet, tanta inter has duas dictiones apud Graecos disterentia est.
Quomodos tur se apud Grscos habeat hic de quo loquimur, Euangelii locus, & quomodo Latinus sermo in hoc a Graeco dissentiat satis ex his quae diximus apparet. Quod autem in Latina lingua ficile talis error euenire potuerit, in promptu est intuenti, quanta sit harum duarum disionum Si& Stesimilitudo at uicinitas. Vnica enim litera C. dormitan/tis librarii uitio addita, illud Si dc Sic mutarepotuit, quemadmodu tonsuram regis in tonsorem gregis, S uastationem in uaticinationem mutata suisse non nostra, sed antiquorum doctorum sentensia supra demonsti auimus,manifeste ostendimus. Idemul
tis quom aliis in locis fictu extitisse probari potest. Mox in ipso sere initio eiusdem Euangelii Iohanis . ubi di sin, eQ- ,necex uolutate carnis, ii, imperiti
102쪽
Imperiti quidam nec ex uoluptate carnis scribui, Ni P comulantes, quod scilicet ad carnem pertineat ipsa uoluptas. Et apud eundem post uerba Christi, quibus aratus est matrem,Sc eam Iohanni, quem diligebat,commendauit,subiungutur ipsius Aposto/
hoc est,accepit eam discipulus ille in sua, id est, in domum suam traduxit, communiter tamen Latini omnes codices habent, cepit eam in suam, litera asdita,quasi dicitur, in suam matre, ob Christi scilicet uerba,dicentis: Mulier ecce filius tuus,et ad discipulum: Ecce mater tua, quod euenire in Graeco sermone non potest, ubi nulla est dubitatio uel ambigii
itas, iriai. γα enim, id est, in sua, nomen est gene ris neutri, casus accusativi, numeri pluralis , cie μαοῦ uero,id est,in suam, pronomen est reciprocum,nu
meri singularis,casus genitivi, proinde nullus Graracorum librarioru in ea parte fuisse Gedendus esten ror. Aldesua in sua facilis lapsus est, unica litera ad iuniis. Manifestius autem hunc errorem probat, in quibusdam emendatioribus Latinoru codicibus no in suam, sed in sua scripui animaduertimus. Rursus apud Iohanne ita scribitur ,-ων Erlim ιἀπὸ
iis de N id est,adducut IesumaCaipha in praetorium. Imperiti uero homines ad Casepham inpinorium scribunt, quo in loco apud Graecos quidem nulla errori occisio datur, cum ἀπὸ prae positio,quaeri ab transfertur,&-quae in ad,nui
103쪽
Iam prorsus inter se similitudinem habent apud Latinos uero ficilis est in errorelapsus,D litera A praepositioni addita . Ita in prima Epistola ad Corinth. ubi Graeci scribui hc γυ- si vid est,omnes enim de uno pane participamus, Lati ni addunt,& de uno calice. .Etapud Matth m cap.
. Miam sponso, lini habet,& sponse,quae prosecto augurari licetin marginibus olim libroru pro expo/stionibus post ta, ab ignarisdeinde librariis oratio ni intexta suisse. Item in ii. ad Corinti ubi Graeci h .
Latini scribiit in lacie Ecclesiaru Dei,addentes Desia Et in i. ad Timot. est incidui in tentatione,& in laqueu, Latini addui aboli, quasi uoletes supplere id impersectu& minus
tinens uidebat.Multa huiuscemodi,per omnes sacrarum literarum libros addita, diliges inuestigator inueniet, quae nos breuitati madentes, in praesentia/rum obmisimus . Per subtractionem etiam, item Per commutationem eiusmodi errores posse fieri, satis,ni filior,ostendimus,ne amplius in his nobis immorandum foret, paucis multa comprehendere umlantibus,nisi quaedam adhuc summa addere nos boatissimi doctoris Augustini compelleret authoritas. Augusta, Hic in ii. de Doeir. Christ. libro ita inquit: Examinbiguo linguae praecedentis plaerun p interpres saltis tur,cum non bene senxenua nota est,& eam significiitionem
104쪽
ilonini transfert, quae a sensu scriptoris penitus aliona est,sicuti quidam codices habent, Acuti pedes eo Psal. rum ad effundendum sanguinem, IJae enim & acutu&uelocem apud Graecos significat, ille autem uidit sententiam, qui transtulit, Ueloces pedes eorum adestundendum sanguinem. Et alia quidem no obscu/ra,sed falsa sunt, quorum alia conditio est. Hinc est
illud, quod quia Moschos Graece uitulus dicitur.
quidam non intelligentes, plantationes uitulamina interpretati sunt, qui error tam multos codices pret occupauit, ut uix inueniatur aliter scriptum, sed de his satis. Nunc ad coprobandam corroborandam*literam Graeca, nostra uertatur oratio. Probauimus
per sane ru doistorii authoritatem, &quide iacis , utarbitror, Iohanne Euangelista morteobiisse, hoe ante omia Latinae literae manifestissime contradicit,sia qua dicitur, Sic eum uolo manere, n5 enim ita uoluit quandoquidem non ita fuit nam si ita uoluisset . ita profecto suisset,aut igitur mentientis, aut pueriliter contendentis uerba torent, ex illius ore prodeuti
tia, qui conti tria iis, quae loquebatur uolebat. Sed haec de Saluatore cogitare nefarium est. Enimuero
igitur quod nolebat, non dixisset, &quoniam eum
nolebat in hac uita secundum eius aduentum po stare, noli dixisset Sic eum uolo manere,legendum
esse. Quidqu6dsequens & pene continuata oratio hoc ipsiam ostenditur, mox enim sanctissimus Euan' gelista Iohannes opinionem condiscipulom, quam
105쪽
ex Saluatoris sermone conceperant,dicentes discipu a luar illum no moriturum,his uerbis arguit, dicens : Et non dixitiesus, non moritur, sed si eum uolo ma/nere donec ueniam. Quod perinde est,ac si eos errasse diceret,quod in eum sensum uerba Christi accepissent. Quod si Sic eu uolo manere dixisset Christus. quidni uera discipuloru opinio suisset: Nec Iohan/nis uerba de falsa discipulorum opinione costarent,
sed sibi inuicem aduersarentur ac contradicerent,di xisse enim Christum, Sic eum uolo manere, & non dixisse quod non moritur, aperta coni radictione , si uera de se Euangelista loquitur, qui & in caeteris. ' magis dilectus,&ut de seipso loques,apertius men rem uoluntatem Saluatoris intelligebat, prosecto' . Si eu manere uolo, non Sic eum uolo manere, leget,
dum est,& uero Euangelisis, stimonio fides haben da,qui mox asserisisse illum esse qui scribit,&xierunt testimonium cis his perbibere, nomodo de Chi isti actionibus hoc asseueras, sed de omibus a se in Euan usosto gesto scriptis. Hoc ipsum Chrysostomiquo uerba μ' manifestiss. coprobat, qui super his uerbis quast uociferabundus,mirare,inquit,Euangelistae humili item, quomodo ali*rum de se non rect in opinione corrigit, qui non intellexerunt, quod de ips Doniinus dixerat,sed putarunt eum no moriturum. Praraterocum e Graeca lingua in Latinam translatu esse
ii unc codicem,nulli sit dubium, constet. apud Grs
106쪽
'cto necesse est ut & Latini quo Si legan t.Quae em
Graeci ueri tate consentiunt, Hieronynaus inquit, Quωrum illa correcta sunt. Et Augustinus,ad exemplaria prae Graeca uocedentia recurrendum ait, si quam dubitatione Latinorum interpretum infinita uarietas attulerit, rurasu's libros noui testamenti, si quid in Latinis uarietatibus titubat Grscis cedere oportere diiudicit,4 aceo quod doctores Grees Origenes Chrysostomus Cyrillus, & caeteri omnes hunc locum eo modo ex ponun t,quo de se habere litera dixim us,quibus profecto tanquam summis uiris, ac in propria lingua ap Dinia prime eruditis, & quae in eadem lingua scripta sunt. exponentibus potius, a quibusvis aliis credendum Hau negari no potest.Sed ne recentiores quidem do ctores Latinos haec latuere , pra sertimq; Thomam Aquinatem uirum ut sanctissimii,ita etiam doctiss/ Aquinavimum. Hic in ea quam super Euangeliis ex ueterum
doctorum dictis expositioe composuit, Si scriptum esse inquit in Graeco.Quod si in Graeco si scriptum
est, utThom as asserit, in translationibus uero non , uitiosis teste Hieronymo,non modo uerba sed etiaordo ipse uerborum teruandus est. Constat sane Latinos codices librarioru uitio deprauaros,non recte
se habere. Et lisc quidem ad probandam Graecae lite synceritatem, satis sit in praesentia dixisse. Ex qui bus aduersariorum quoΦ argumenta solui & retulari facile possunt. Nam quod principio doctoru L avilioritate adducunt, oc nos quidem Grae authori s
107쪽
corum authoritate opponimus, quibus certe, cum de his, quae in eorum lingua scripta sunt loquantur,.&alioquin nec sanctitate uitae, nec do strina habeantur inferiores, credendum potius esse fatendum est.
od haec dicimus non esse sufficiens ueritatis testimonium, quod aliqui doctores ita eum locum exposuerunt. Siquidem plaeracp alia in huiusmodi translationibus inuenies, uel per librarios corrupta, uel per interpretes non recte translata, quae tamen sancti do flores, literam quam repererui, secuti, iuxta eandem literam conati sunt exponere, de ita exposuerunt, ut aliquando, quamuis literae ueritatem non fuerint adsecuti, ueram tantum sententiam cum summa sapientia excerpserint, nonnunqiram etiam si aliam ordidorint sententia, s authoris extiterit, ita tamen acutam
&grauem, & luculentam aediderint, ut ipsa, & non alia uideatur esse debere. Equidem fateor Augusti/num uirum sublimis ingenii per Sic hunc locum ex posuisse, 6c quidem grauissimis acutissimis rationibus, hoc autem nψn satis esse ad persuadendum ita debere scribi ex eodem doetore manifestissime pro babo. Is enim locum illii Epistolae primae ad Timo theum exponens, ubi apud Graecos scribitur, niseca hoc est, fidelis sernio Romni acceptiOedignus. linem Hieronymus quocph unc locum interpreta tus est. Humantis,inquit, sermo, quid ita quia ita tunc scriptum repererat, &sic per interpretem suisse translatum, tanto acumine
108쪽
& elegantia ac grauitate sententiaruna eum locum exponens illustrat at* exornat uir ille sapientissimusatin sanetissimus,ut nemo crederet aliter scribi debuisse,prssertim quid apud Graecos scribatur ignoras. Nulla quippe apud illos uocabuli huius ainbsulatas. Siquidem fidelis sine dubitatioe signitiosi
quemadmodum Nisime fides dicitur, nec aliqua est similitudo huius uerbi Ons cum ea ductione Graeca, quae humanum significat, & tamen ita saepe eo in lo/co replicat hoc uerbum Apostolus, ut uehementer admirer,quo passio qui primus hoc in Latinum mutauit eloquium, num a Graecae uocis significatione discesserit. Quid enim commune habet humanus cum fidelic Hieronym us postea hoc, ut plarra' alia correXit,& Graecam uocem repraesentans, fidelis sermo scripsit, non humanus,quo fit,ut necLatino cui qua dubium est. debeat, errasse illum, qui pro fide/Iis humanus antea scripserit,contra Hieronymi,qui Graecae linguae peritissimus suit, iudicium : unc tamen siue imperiti interpretis seu dormitantis erro
rem librarii ita scite grauiter ac sapieter exponit sumnium illud Augustini acutissim uin ingeniti. utque admodum supra diximus, dissicile sit existimare ali/ter dici debuiise, nisi quis ab authore dictum suisse perspexerit. Quod ut facilius intelligatur, libet ipsa Augustini uerba, quae in sermone de uerbis Apo stoli scripsit, inserere. Audiuimus, inquit, Realum Paulum Apostolum, dicentem: Humanus ferino,
109쪽
3comi acceptione dignus, quia Christus Iesus uense
in munda, peccatores salvos facere, quorii primus ego sum.Humanus ergo sermo et omni acceptione dignus. Quare humanus,etnsi diuinus ' Proculdubio nisi iste humanus sermo & diuinus esset dignus omni acceptione non esset. Sed sic est sermo iste ho manus &diuinus,quomodo est ipse Christus Rhomo Sc Deus. Si recte intelligimus sermonem istium non solum humanum esse, uerumetiam diuinum. Quare Apostolus humanum dicere maluit, udivi num proculdubio enim qui non mentiretur, si disceret diuinum, non sine caussa maluit dicere huma/num, hoc ergo elegit, per quod Christus in munda uenit. Venit em per quod homo erat,non per quod Deus erat. Semper hic erat. Ubiem non est Deus,
qui dixit: Coelum & terram ego impleo. Christus certe est sapientia & uirtus Dei, de qua dicitur: ADtingit a sine usin ad sinem sortiter,&disponit omnia
suauiter. Ergo in hoc mundo erat, & mundus per ipsum fictus est, & mundus eum non cognouit. Et hic erat, & uenit: hic erat per diuinam maiestatem. Denit per humanam infirmitatem, quia ergo uenit per infirmitatem humanam, ideo praedicans aduentum eius dixit humanus sermo. No liberaretur hu/manum genus nisi sermo Dei dignaretur esse humanus. Nam & homo ille dicitur humanus,qui se exhibet homini, &maxime qui hospitio suscipit hominem. Si ergo humanus dicitur, qui in domo sua so
110쪽
scipit hominem si humanus est, qui in se setapit hominem ' Ergo humanus sermo, & omni acceptione dignus. Vides ne ut locum huc sanctissimus doctor grauiter luculenterm exponit, ubi tamen,Hierony mo teste, non recte humanus, sed fidelis dicendum esse exploratum: Non est igitur lassiciens ueritatis argumentu, ideo sic scribendum asserere, quia eum locum A ligustinus & nonulli alii doctores ita expo/suerunt. Hieronymum autem ita exponentem non
meminimus leguse. Patet hoc idem illius, Messi si pra memorauimus, Nicolai Bibliothecs sustraganei uerbis,qui post multa quae commemorauit,mendo se uel translata,vel per librarios scripta,addit postremo, intorum mendaciorum nonnulla etiam expo sita reperisse me memini.Ex quibus uerbis apparet,
potuisse aliqua a doctoribus exponi, qui linguam, unde translata suerant, ignorantes literam,quam re periebant necessario sequebantur, & nihilominus esse mendosa. Adhaec accedit,quod cum sacrae liters sicut supra dieiuna est,tants sint prosunditatis, ut uarios sensus, multas &diuersas susciniantexpositiones, non est mirabile existimandii, iipraeter ueram alicuius authoritatis sententiam,alia minus redis dbu rsis rationibus ita defendatur, ut redie uideatur omni partemnsistere. Etenim cum in siteris discipli nis omnibus uoces tantummodo sint, qpae res signi rscent hoc proprium est acpeculiares iptu sacrae, seripi