장음표시 사용
91쪽
fuisse animaduertitur. Post haec assertint, nihil in s cra scriptura innovandum es., praecipueq; in Euangelio, ubi uel unum apicem, a unum iota immutare ne is est. Daretur enim hoc modo facultas uolen.
tibus Loeam scriptura corrumpere,quod nullo modo est permittendu. Cum igitur apud Latinos Euangelium sic habeat asseri aliter, mutarive sine crimine non posse. Praeterea Si coiunctionem, inquiunt, ali. quando assiirmative, non unqua uero de dubitatiue accipi, & cum praesenti uel praeterito indicativo ad iungi quae tempora certiora sunt, & quasi determinata rem notam significant astirmativeraphcum
uero subium uo adnectitur,dubitative. Quod si s
tum iungatur, tunc propter incertitudinem sui,nec cum indicatiuo omino assirmare, nec cum subiunetiuo prorsus esse ancipitem. Praesenti uero etiam sub
iunetiuo adiunctam,certitudinem significare.Hanci eorum sententiam quibusdam Virgilii ac Ciceronis exemplis nitutitur assirmare. Cum igitur apud Grae cos ita scriptum sit,iati θέλω, hoc est,Si uelim,procul dubio certitudinem utrobique significari asserunt. ideo seu,Si uelim,ut Gini,siueSic uolo,ut Latini dicamus, unam prorsus & eandem esse sententiam Post emo ubi negatio, inquiunt, uel ambiguitas locum non habet, indicativo cum Si coiunctione utendum est In hoc uero, de quo loquimur Euangeliiloco, nulla habet locum ambiguitas . Indio tuo igitur adiungenda illa coniunctio, α Si uolo dicendum,
92쪽
quod idem est, ac si diceretur, Sic volo . Idcirco, Sie uolo,in Evangelio legendum. Quod ucro haec duo idem significent, huiusmodi confirmant exemplo. Si quis enim, inquiuia i , alicui in die Veneris carnes edenti ita dixerit, Tu ne die Veneris carnes edis: Rille ita respondeat Si edo,quid ad tec Profecto si edo idem est ac si diceretur, Sic edo, uel ita edo, quid adtec quemadmodum igitur, Si edo, & Sic edo unum sunt, ita etia Si uolo, de Sic volo idem esse fatendum censent. Quod si quis caussam flagitet, cur Evangelista dixerit, Et non dixit Iesus quod non moritur,sed.
Si eum uolo manere, nihil eu dicere asserunt. Primo enim non uim Sc sensum uerborum, sed uerba ipsa ab Euangelista negari, deinde & sic volo significare sic uelle eum manere, sed uoluisse Christu reprehen/dere Petrum,ueluti quaeritabundum de his, quae ad se minime pertinerent. Concludunt ergo iniuriam seri Euangelio, si quis hunc locum mutet, moriem dum potius esse,a tale aliquid tentandum, nec de bere quenquam catholicum putari, qui mutandam hanc Euangelii authoritate existimet, censendum Peum qui id ausus suerit,etiam peiora ficturum, addita et authoritate at potentia, haec quidem illi. Nos uero ad ea hunc in modum respondemus. Oportet enim qui aliquid ex una in aliam transfert linguam,& linguam ipsam nosse,quam transfert, ReiuS non modo sententigueritatem,sed etiam uerba de uerbis
exprimere,id prssertim in lacris literis, ubi no mo
ad argumeta cotra sentientium.
93쪽
do uerba ipsa custodiri, sed ordo quoq; uerborum. quoad eius fieri potestseruari debet.Siquidem in sa
lictonY scriptura etiam ordo ipse uerborum, ut Hieronymus. mus ad Pammachium scribens, inquit, mysterium Ordo mu est, periculosum estem aliquid in ea mutare nisi pro steriorvis linguae, in quam fit translatio, tanta interim obseruantiam non patiatur, tunc enim licet diuerso rum uerborum ambitu eandem fideliter repraesentit resententiam, sed hoc in praesentia locum no habet.
Cum haec ita sint, illud quo* animaduertere nuenit, quod licet nonnullorum opinio fuerit Beatum Iohannem Euangelistam nodum uita flanctum esse. sed secundum Christi aduentum uiuendo praestola ri. Uera tamen sanetorum dodiorum sententia est,
harinis mortuum eum esse, non tamen per martyrium, nec morulus. infirmitate primo maceratum, uel mortis dolore
angustia oppressum, sed sua sponte dum sanus esset,lad sepulchrum eius iussione per discipulos sessum descendis , iacuisse, spiritum creatori reddidisse, ad patres appositum fuisse. Legantqui uolunt Hie ronymum in Prologis, tum eius, de quo loquimur Euangelii Iohannis, tum libri Apocalypsis, cuius ea Augum sunt uerba,quae modo retulimus. Legant August ibi thhr super iobanne, ubi de hac quaestione agitur. Chresolo Legant Chrysostomum in multis locis, caeteros*q - plurimos, & cum tot tantis p doctoribus idem ipsi quom sentiaic ut fas est. Nam & si aliqui ex receatioribus aliter senserint. nonnulli tamen ex eis. R ir
94쪽
quidem inter illos doistiores habiti, illis aperte con/tradicunt, eorum quos diximus doctorum sententiam probantes,&quantum in eis est,de nouo excogitatis rationibus corroborantes, adeo ut haec sancto rum de morte Iohannis opinio aut necessaria sit, Nomni dubitatione carens, aut si dubia sitispud pau/cissimos sit dubia, quod & pium non sit dubitare.
Tamen ut disputationis gratia in praesentia conceda . tur,illud certe manifestum est,mortuum esse Iohan inem, plus certi habere quam am bigui: uiuere uero, certi nihil, sed ambigui plurimum, cum nullus ex
priscis patribus, sanetisin doctoribus id affirmet.
Neminem praeterea latere debet, sacros libros uetoris novi' testamenti ab ipsis Ecclesiae nascentis exordiis apud Latinos tum ex Hebraeo ut ueteres, tum e Graeco, ut& nouos Zc ueteres per septuaginta inter pretes isitos suisse longo ante Hieronymum tempore, trecentis scilicet Namplius annis, qua aeditionc saneti Latina Ecclesia tunc utebatur, eam ueteres sanctissimi doctores,Cyprianus Hilarius, Augustinus Hieronymo costaneus, imo uero illo sene, ipse iuuenis, posuere. Multos prs terra fuisse sacrarumitterarum e Graeco in Latinum interpretes, testatur
Augustinus in iij. de Doctrina Christiana libro. it' inquiens: Qui enim scripturam ex Hebraea in Latinam uerteruntlingua, numer ri possunt,qui autem in e Graeca interpretati sunt, nullo modo. Hanc tantqsaipturam multo post tempore superuenies Hierin
95쪽
nymus,egro:us do stor, denuo ueterere Hebraeo, nouam e Graeco sonte traduxit, qua in re etsi multis praebuit latrandi cotra se caussam,multa tamen aliter u ardita a prioribus fuerant, dictauit, Sc ut ipse dicit, emendauit at* correxit, nec caeteras tu scripturae partes, sed psa quo* Euangelia. Haec em sunt eius uerba aduersus detractores tuos, q modo retulim'. Ita tamen probata ab omibus eius translatio suit, ut antiqua, uel ut uerius dicam, tot antiquis interpretationibus obliteratis, Hieronymiana duntaxat traducti one catholica utatur Ecclesia. Legat qui uult eius ad Pammachium de optimo genere interpretandi Epistolas, ad Marcellum contra detractores suos.
ad B. Augustinum ii plurimas eius defensiones,&ita esse intelliget. Quid uero ad Damasum Pontissecem Rom. in praelationem super Matthaeu scribat, si libet uideamus. Nouum, inquit, opus me facere cogis ex ueteri,&post exemplaria scripturaru toto orbe dissula,quasi quidam arbiter sedeam,etquia inter se uariant, quae uintilla quae cum Graeca consentiant, ueritate discernam . Equibus omnibus luce cla/rius apparet,liceat ne, dc piu an nefas sit, sacram Θυpturam ex alia translata lingua ad originalis lingus, unde traducti est,ueritatem reducere. Post haec momoria repetenda sunt, quae sancti doctores de pro/fundo multiplici sacrarum scripturaru intellectu edixerint,quanta de uaria eiusdem dicti expositione non modo sentiunt, uerumetiam prae se serunt, ex Ponentes
96쪽
ponentes eas multiplicibus uarissim sententiis. Mineest quod sanistam scripturam protundissimo compa saetasi Rrant phlago, ex quo quantulibet aquae haurias, plus plura peritamen semper est, quod superes Idcirco eam adsorunt plures diuersas expositioes suscipere, omnestamen ueras. Hoc autem adeo plaeri omnes adstramant Ecclesiae doctores, ut superuacaneum sit, ad id probandum testes adducere,praesertim breuitati stu Exempla dentibus . Postremo illud sciendum est, exemplaria tribus modis deprauari solere,appositione,aut com prauantur mutation aut subtractione. Appositione quidem, Apposuo cum pro arbitrio nostro id supplere uolumus inscripturis, quod impersectum ac minus cotinens existi mamus, sicut est in libro Re ira, ubi cum tractatur
de secunda dissusione Phylistinorum in ualle Raphaim infertur: Consuluit autem David Dominum,&in quibusdam mendosis codicibus additum reperi tur, Si ascendam ad Phylistiu. 8c dabis eos in manu
mea, quod in Hebraeo sonte non reperitur, iuxta eo - rum sententiam, qui eam linguam apprime callent. Sed quia in prima Phylistinorum diffusioe legitur, . . hic quo nonnulli censere debuerunt repetendum.
At in Genesi eo in loco,ubidicitur: Nonne pro R diei seruiui tibi, quare imposuisti mihi: quidam su/perfluo addunt Lian.Commutatideuem,cum θυ Commuta labarum aut partiu similitudine uel ambiguitate cio uo. cepti, nunc detrahendo aliquid, nunc addendo, in/terdum aut mutando ad nostri arbitrii Giecturam,
97쪽
partes pro partibus uarianaus, ut in Exodo. Cu auxautem populus uidebat uoces, pro uidebat Plaeri .i. audiebatscripsere,eo quod uox audiri potius soleat. uideri. Et in Genesi, Cum Io h duodecim esset annorum,prodecem & septem .Et in Lamentationibus Hieremis,pro uastitio &contritio, Vaticinatio dicontritio. Et in Amos Propheta, tonsorem gre Subi Aio gis , pro tonsura rWis. Subtractione autem, quum de scriptura minuere aliquid praesumimus,sinequo. plenus nihilominus redditur intalectus, utest illud : in Ezechiele. Et dixit ad uirum, qui indutus erat ibneis,& ait . Hoc quod ultimo ponitur,scilice Nait,
si quis prssumeret diminuere, intellectui nullatenus derogaret. Et in Zacharia: Ipse aedificabit templum Domino, Rextruet templum Domino. Quod p m emo ponitur, & extruet templum Domino, de multis exemplaribus detractum est.Quod siquis de his plura des erat testimonia, Zc latius noste hanc
sincolaus rem cupit,Nicolaum legatTituli Damas Diaconu.
dou : N bibliothecae suis aganeum, uirum quantum inteleon luerelicet, Hebraicarlinguae peritissimum, qui Lu, rii secundi Romani Pontificis tempore, ad Petrum Basilicae saneti Petri Canonicum scribens de sanctae
scripturae endatioe, multa disseruit. Nobisηnim Prolixitatem sudentibus, satis est uno uel duobus' testii noniis,quod probare uolumus,astruere, lectarem impigruadeos, a quibus no aec sumpsimus
remit us. Plura nanet ideNicola ait: custras
98쪽
arinaria,nequibam hocadipisci,ueracla scilicet exemplaria inuenire, quia & quae a doctissimis uiris dicobantur correm, unoquo in suo sensu abundante adeo discrepabat,ut penequot codices,tot exempla ria reperirem, us deo etiam millesimo sere post interpretationem Hieronymi anno,codices sacrae scropturae mendos at* corrupti erant, & ita inter se inpi is, p discrepantes,ut quae Hieronvinus ad Damasium scripserat, eadem Nicolaus poli tot annorum circula scribat ad Petrum,tot scilicet exemplaria AI quot codices. Addit praeterea se nonnulla coperisse. de Hebraeo abesse, quae tamen in omnibus Latinis codicibus parisormiter reperiuntur. Quod enim in Genes est Dixit Cayn ad Abel si atrem suum, Egre diamur soras,quauis in omnibus Latinis codicibus ita legatur, in Hebraicis tantum illud, rediamur foras, non esse scriptum, Neodem modo de caeteris
quibusda ait. Cuius rei caussam, siue quod Hieronymus in aliis reperta translationibus,in sua etiam connexuerit,sive ab alto,usu pristino prsualcte,postmodum connexa sint, nescirese asserit. Addit* hoc sui studii suisse, quoad potuit, superflua resecare, transesormata resormare, &ea rursus addere, quae a prae sumptoribus tanquam superflua fuerant amputata.
Ita uir ille doctus,etiam longissimo post Hieronymi
aeditionem tempore,multa putauit,immo uero cer/ . to tenuit, ues apposita uel commutata, uel detrachi.
quemadmodu & ante Hieronymi tempora suerant,
99쪽
R ideo detrahenda,readdenda, emendanda & corrigenda esse. His igitur ita cognitis,nuc ad rem ipsam, de qua quaestio est , ueniamus. Cum sacru Iohanni Euangelium Iohannes ipse Apostolus&Euangelo sta,spiritus saneti gratia plenus, Graeco sermone scripserit,nulli dii ym esse debet, quamlibi t translati onem ominali literae minime respondentem, non reclam esse,sed uitiatam ato mendosam,opus p esse ut is, qui ex una in aliam linguam aliquid transfert. eam ex qua sit translatio, in omnibus quantum fieri Potest, laquatur, si seueritatis interpretem esse at uideri cupit.Quod si quis in interpretis opere error animaduertitur,siqua dubitatio oritur, profecto eo recurrendum est, unde faela est translatio. Audi eni
v et j HS xv. Hieronymus in praefatione super Mat
ationem thsum scribat.Si ueritas,inquit, estqurrenda de plast ribus, cur non ad Graecam originem recurrentes, quae uel a uitiosis interpretibus maledicta,uel a praesumptoribus imperitis emendata peruersius, uel a librariis dormitatibus aut addita sunt aut mutata cor
mimus. Aisustinus quoq; in secudo de Doetrina d. ooki mristiana libro ita inquit: Latinae quidem lina laem Christi homines, quos nunc instruendos suscepimus, dua bus aliis ad scripturarum diuinarum cognitionem opus habent, Hebraea scilicet &Graeca, ut ad exem/Plaria praecedentia recurratur, si quam dubitatione attulerit Latinorum interpretum infinita uarietas,
100쪽
bet solertia eorum, qui scripturas diuinas nosse defrderant, ut emendatis, no emendati cedant. Et iteru. Libros autem noui tessiimenti, si quid in Latinis uarietatibus titubat Graecis cedere oportere non dubium est. Nonne his sanctissimoru doctorum uerbis instruimur cum multa fuisse Sc esse uel interpretum uarietate, uel imperite emendantium uitio, uel doramitantium librarioru incuria deprauata, tum ea corrigi licere at* debere. Per illam quippe rmula, qua
monemur in inquisitione ueritatis, at eius inuestigatione ad originalem linguam, & exemplaria prae cedentia recurrendum esse, ac Latinorum librorum uarietatem Graecis cedereoportere. Videnduitac primo, quomodo se habeat in Graeca at' originali lingua, haec, de qua quaerimus, Euangelii authorlatas, &an sermo Latinus Graeco consentiat, quod si
dissentiat, an id lacile potuerit dormitantium librariorum uiuo fieri Scan in aliis quo simile aliquid fieri potuerit, Listuue sit abs sanisti Gistoris, peritissimi interpretis Hieronymi culpa aut reprehensio ne. Oeinde aliquot rationibus Graeca litera comprobanda ac confirmanda est. Postremo rationes ab adueriario adductae,soluendae sunt. Apud Graecos ita manifestus est sensus Euagelii, necI aliqua uerboim ambiguitate inuolutus, aperte nancy apud illos ita scribitur,lati ενθέλωμνεν quod nisi ita interpretetur,ut dicat, Si eu uelim, uel si eum uolo manere donec ueniam, quid ad tec recte intex/