장음표시 사용
111쪽
sum exhibet spectaculum eernenti illam per Microscopium; duplex enim Salis species occurrit, una quidem figurae Salis communis, altera vero Salis volatilis . Quinimo sanguis tepefacto in furno ad siccitatem redactus , ignique admotus , flammam concipit cum strepitu, crepituque marini Salis , ut notat Clarissimus laJ Boylius, qui rursus ad tit. 22. suae Historiae humani sanguinis pressius scribit, se valida calcinatione tres, aut quatuor drachmas Salis fixi a sanguine extraxisse , quod quidem instar marini Salis comperit, ut expecta-hat. Jure igitur, cum evidenter Sal acidum in sanguine contineri manifestum sit, concludi merito potest, idem Sal acidum, obstetricante Chymia, ab eodem extralii posse . Immo vero, cum nullus sit adeo hospes in Chymia, qui foetidum oleum a sanguine excludat ; nullus pariter acidi praesentiam in sanguine poterit inficiari; cum naturalem olei compositionem sulphureum acidum necessario ingrediatur. Dubium duntaxat, quod hac in re superesse posset, illud esse videtur r An Sal acidum , quod a Te in prima epistola particulari Analysi ex fixo sanguinis Sale secerni asseveratur, & spiritus irritans , qui ipso spiritu aceti acidior statuitur, omni ex parti ab ipso sanguine proliciatur; an vero aliis etiam incurrentibus, vel admixtis in praeparatione corporibus debeat aliquid suae aciditatis . Te non fugiunt, doctissime Vir , quatuor illae regulae, quas subtilissimus Cartesius ibi proponit iis, qui humanis in scientiis errores vitare cupiunt, quarum prima , & postrema ad id collineant, ut nihil unquam certe verum esse admittamus, nisi quod certc, S evidenter verum esse comperimus et & ut singulas occurrentium dissicultatum partes ita enumeremus, iit ad omnia circumspiciendo , nihil penitus omittamus t hac enim methodo omnem praecipitationein, aut anticipationem in judicando, ut idem Auctor inculcat, diligentissime vitabimus. Haec sanu monuisse superfluum putaremus , nisi viam sternerent ad roborandas dissicultates , quas sumus exposituri. aliquam nonnulli Chymici caeca quadam suos in praeceptores fide constantissime tueantur, ignem adactum in corpora distillanda , illorum texturis haud irretiri; experienti stimus tamen Boylius sel non solum in Chymist. Sceptico, sed strictius pari. q. memoratae Hist. Sang. , agens de Chymica sanguinis Analysi , aperte fatetur , sibi non constare , num frequentibus distillationibus particulae quaedam ignis possint identidem alibciari particulis distillati liquoris . Et cum nemo sit, qui ignoret, ignem resertum esto acid sulphureis particulis , nemo pariter ab omni suspicione admixtionis acidi cum sanguine liberare se poterit ; nimirum ex Cartesii monitu, certer verum assirmare nequibit, spiritum acidum ; qui a sanguine calcinato mediante igne reverberii elevatur, aliquam saltem suorum constituentium partem ignis miscetae nullo pacto debere. Neque vero hujusmodi objectum diluitur per tentatum a Te experimentum calcinandi languinem ad nudos Solis radios ; si enim is, ut probe nosti, & ignis sunt, & ignem accendunt. Quid, quod cineres calcinatorum corporum libero aeri expositi, multum acidorum Salium ab ambiente atino sphaera possunt mutuati l Licet autem argumenta haec facile quis eludat, quod nonnullam quidem acidi portionem ab igne corporibus distillatis ,& ab aere capitibus mortuis accedere solum probent, non autem tantam spiritus acidi copiam , quae ex sanguine distillato prodit, dictis corporibus extraneis , tribuendam omnino esse evincunt: alia tamen eaque major ratio nos urget, qua de externi Salis acidi, uti a Te spiritus acidi ex cruore eliciuntur, praeclare admonemur. Nullus est chymicorum , qui neget; quinimo Tu quoque, Clarissime Vir, in scheda , e praelo ad nos misia , publice profiteris , terras bolares acidulo spiritu gaudere; quo fit, ut si eaedem seorsim a quovis alio corpore per retortam sorti igne adigantur,liquorem acidum de se emittant. Quis igitur attente animadvertens modum , quo Tu a fixo sanguinis Sale spiritum, aceti spiritu acidiorem, separas ; maximo statim jure non suspicetur, acidissimum hunc spiritum non solius sanguinei salis fixi, sed duplae majoris boli partis , quam in distillatione admisces , prolem habendum esse ' Atque ea quidem firmiori ratione, quod Chymici solent ex marino, exempli causa , Sale tum copiosiorem spiritum acidum elicere, cum majorem boli molem eidem admiscent. Adeo vera sunt, & boli misce lana ad spiritus aridi productionem, ac multiplicationem plurimum conserre; & neminem certe assirmare polle id, quod a mixtura fixi sanguinis Salis, ac boli Chymicis ex organis proiluit, universum ab alterutfius tantummodo Corpore prodiisse. Sed inquies , Vir Humanissime, si vos firmum . ratumque habetis , humano sanguinimarinum prae caeteris Sal naturaliter inesse, modum saltem ostendite , quo citra extranei corporis additamentum, acidus spiritus ab eodem possit elevari. Prosecto, ne Tecum te naciores nostrorum videamur experimentorum, quam Viris congruat ingenuis, atque ad libertatem natis; fatemur nos animo revolventes, bolum distillandis acidis Salibus eam ob causam admisceri, ne igne iundantur, fusique spirituum ascensum praepediant; statim cogitaste , num boli locum in extrahendo acido sanguinis spiritu, ipsamet damnata , ut ajunt, sanguinis terra, silium particulas utcunque disgregans, satis tenere posset. Qua de re diligentissimus ex nostris Chymiater Franciscus Girottus sumpsit laces illas subobscuras, ac lucidas , quae post distillationem omnium partium volatilium cruoris in retortae fundo inveniuntur , quaeque marino praesertim sale sunt gravidae, easque in vitream , humilioremque saJ His Ru parieta
Oleum scelidum salacidum sanguinis arguit . An Sal acidum a Vieussenio extractu, sanguini sit tribuen
Meth. Carte si regulae ad res exploratὸ cognoscendas.
Ait particulae igneae a corporibus dili il- Iatis detineantur , ambigit Boylus. Incertum an acidum e sanguine extractu sanguini sit tribuen
Corpora ealcinata acido aeris imbuun
Acidum ex sanguine distillatum probabi liter admixto holotribui posse . Non eonstat spIH-
tum acidum ex sanguine prodiisse . Cur bolus distillandis corporibus mi
Modus extrahendi Salis acidi a sanguine , absque extranei corporis admixtio
112쪽
Cur distillati sanguinis cineres acidum sol una praebeat. IaJ In Gave. Pharm. Iib. 3. eap. 21. pu
3 36. num. 12 Partes generaliter
Demonstratiir ex mechanico axioma-
que retortulam solas transfudi et Ira enim , relIquis ex arte eoneInnatIs , spe nostra mInime fuimus frustrati. Nimirum igne reverberii sumus ascendit , qui resolutus est intra recipientis landum in guttulas liquoris moderate acidi; cum aliis acidis nullo modo, at cum al-kalicis evidenter luctantis; in qua certe operatione dubitari non potest, quin acidum i , quod a praedicto effluit capite mortuo, ma)ori parte sit ipsius sanguinis incola, cum nullum corpus advena praeter ignem eidem admixtum fuerit. Neque idcirco in controversiam vocamus , acidissimum illum , tua industria elicitum spiritum , ut superius obiter innuimus, aliqua saltem eae parte ab ipso sanguinis Sale prose Ses fiaeum humani ctum fuisse : etenim tecum sentimus , Sal fixum humani sanguinis non unius simplicis na- anquinis salsum a turae, sed mixtum ex acido , & aikali. Et quoniam ea est fixi Salis at halici textura, ut igne reverberii strictissime implicetur , adhaereat, atque , ut Chymicorum verbo loquar, vitrificetur potius, quam atomum de se elevari sustineat 1, ut monet etiam Homannus sal; exinde tacite dissicultas illa expeditur , in quam minus in Chymia periti incurrere solent, cum in distillatione fixi sanguinis Salis versantur ; scilicet unde fiat, ut ex cinere humani cruoris ad sensum at halico, acidus tamen spiritus sublimetur . Partes siquidem Salis at halici fixantur magis, S: pene vitrificantur in retortae sun do, dum acidi Salis particulae elevantur: Sed quid immoramur in re , de qua longius tecum agere, idem prosecto esset, ac Sus , ut ajunt, Minervam; de, Ululas Athenas ἰ Alterum jam nos problema solicitat, cujus porro
Alterum problema solutionem quanquam ingenium tuum , rebus arduis , atque immortalitati natum , miris pcrpςndi xv modis , summo labore , ingentibus studiis , ac repetitis experimentis, tentare aggressum fuerit; nihilominus tamen , num omnis in eo superata sit, aut superari possit ambiguitas , maximopere dubitamus t etenim, tametsi proportio partes inter constituentes, ac integram Proportionem inter massam sanguinis revera inveniatur in singulis hominibus individua operatione ; attamen sanguinςm, & ςj v unam, universalem , certamque istius proportionis normam , quae cunctis congruat singularibus sanguinibus inveniri, rationibus quidem ingeniosis ac tpecie probabilibus potius,
quam veris certisque argumentis comprobari posse arbitramur. Nullam enim rationem iniri posse, qua hujusinodi proportio comperiatur, tum multis aliis rationibus evincitur, tum praecipue mechanicis principiis facillime demonstratur. Primo quidem apud omnes Mechanicos, & Arithmeticos indubitatum est Αxiomatas, veram proportionem ponderis partium ad totum, seu e converso aggregati ad aggregantia haberi non posse , quin certo nobis constet pondus totius , & partium, seu pondus aggregati , de aggregantium. Sed hὶc , deposita quavis mentis nostrae praeoccupatione , neminem certe putamus suturum, qui non cognoscat, & fateatur dissicultatem evidentiae istorum Vatiam esse sangui- ponderum . Etenim , quantum spectat ad universum sanguinem , quis est , qui non videat,nis quantitatem in certam, ac determinatam ejusdem mensuram, unam eandemque in omnibus haud inveniri. hominibu cum vel in singularibus , qui sere quotidie ob varias causas permutantur , aegrς satis inveniaturi Quo fit, ut Scriptorum aliqui libras cruoris I 8. , alii 2 o. , multi a a. , non pauci plures, aut pauciores admittant in homine . Nulla ratione omne Sed quan vis natura idem cunctis hominibus sanguinis pondus dimensa esset; quosan uinςm ς tamen modo, aut artificio, penitus ipsum haurire, S: ad trutinam revocare possemus 'malibus ς ny p'- Etenim adeo tortuosi sunt viscerum anfractus, tam perplexi venarum meatuS, tam multi, exiles , caeci, atque impliciti, venae portae rami, quibus a cava, toto hepatis aggere interposito, sejungitur, ut nullus adeo opportunus , vulneri locus excogitari possit, ex quo totus omnino sanguis effluat: Quamobrem vel in jugulatis animalibus, ac pedibus suspensis . magna cruoris vis in abdomine potissimum , relidua latitare passim observatur . Diriph, Iri de tefmἰ- Quod si dicas sat esse ad partium erga totum proportionem cognoscendam , perspe- iratu partis sanetuinis ctum habere peculiare pondus unius molis toti similis , principiorumque dissimilium dictam erga sua principia, molem toti similem constituenti uin; scilicet in casu nostro aequu bene assequi nos posse nor- non arguit candum mani proportionis, quae sanguinem inter , 3e sua principia intercedit, si exacte sciverimus Proportio ς' uerum pondus alicujus saltem molis sanguinis, simulque noverimus particularia pondera speeis ea sanguini, dissimilium Principiorum , eandem molem aggregantium : etenim quidquid sit de valid1-eravitas oeneraliter late istius hypothesis in fluidis, certam semper gravitatem specificam non habentibus γdeterminari non po- maxima dissicultas versatur in determinando vero pondere unius molis sanguinis , toti si-test . milis , de in detegenda ea dein in singulis proportione principiorum dissimilium , sed aggregantium supradictam molem sanguinis. Et quidem cum specifica gravitas humani sanguinis dissicilius, quam quis sibi fingit, stabiliri possit, ut ad rem nostram post Sanctorium
si,J Hsor. human. scribit Boylius ibi; ea enim variat eodem in homine diverso anni, immo diei tempore, cum sanx. par. . majori, minori ve ab assumptis alimentis vel potibus intervallo, extractus suerit. An no Sanguin gy Vxx etia in arteriosus a venoso, & venosus cavae a venoso portae multo specificae gravitatis discritie ., ;,' u ri vi i , mino inter se distant ' Non igitur certum nobis erit, vel esse poterit, pondus rotius sanguinis et eum stantiis de- in omnibus,aut in singulis hominibus,vel specifica gravitas particularis molis ejusdem fluidi. prehenditur. Deinde vero multo adhuc minus haberi potest determinatum pondus singularum par-Pmidus Partium i licularum aggregantium , vel universum sanguinem , vel peculiarem ejusdem molem; quia sanguinς INP0 nequit , quin hujusmodi partes, seu Chymica principia, additione novorum corporum ,
igne nimirum , bolo , aut aere, vel detractione nativarum particularum , insensibiliter avO-
113쪽
lantium , primitam gravitatem , ac proinde veram inter se proportionem admodum varient ex quo factum legimus , ut cum praecitatus diligentissimus Bolius sal studuis let accuratae habendae humani sanguinis distillationi, attamen, postquam singillatim extracta illinc cor pora ad stateram revocasset, evidentem in iisdem multarum drachmarum desectum obser vavit. Atque idcirco paradoxum juru vocat, quod Chymici nobis imponere satagunt, indistillationibus accurate tactis , separata corpora ad totius pondus exactissim d recurrere . Neque vero , dum haec asserimus, BOylii, aliorumque magnorum Scriptorum fidei dum lavat innitimur; nanque tentata per nos etiam sedula, quantum fieri potuit, spagyrica humani cruoris analysi, separatae partes pondus denique toti aequale minime: reddiderunt. In unetis enim septem , de drachmis septem sanguinis post distillationem plus semiuncia desideratum est. Id quod procul dubio tuis etiam in experimentis contigisse suspicamur. Cum igitur neque tot Ius , neque partium sanguinis verum pondus nobis liquido constare possit; nulla pariter vera proportio, quae inter corpora componentia, & totum intercedat, cum spoaliqua nobis quaerenda superest. Ad hane omnino dissicilem, ac pland impossibilem scientiam ex parte Artis , certum pondus totius , & partium sanguinis inveniendi , accedit etiam illa dissicultas , quae oritur ex parte naturae ipsius sanguinis, qui cuin non sit ejusdem indolis in singulis, frustra ab uno
proportionem petimus , quae Omnibus hominibus congruat, & coinmensuretur . Differt enim natura a natura, ut Hebat Hippocrates; nempe juxta diversa alimenta , aetates, regiones , anni tempestates , sexu S, animi pathemata, corporis exercitationes, ac potissimis mviscerum structuras, ac sermentorum vires, diversa oriuntur in hominibus temperamenta , quae varium , longeque diversum in uno, quam in altero sanguinis componentium excessum aut desectum quod idem est, ac proportionem dixisse α signiscant ,& supponunt: exinde fit, ut hominum tum mores, tum morbi tanto intervallo inter se non modo distent, sed etiam commutentur. Neque vero multis Opus est argumentis ad probandam tacilem variationem componentium massam sanguinis in uno , quam in altero individuo; cum , Te asserente , vel unicum granum cum quadrante Salis volatilis humani sanguinis intestram libram aquae stillatitiae perturbare , & novam in eadem proportionem unius ad undecim mille quingenta viginti quinque inducere apta suerit. Haec sane multorum inter sanguines discrimina , quae nemo sensibus utens inficiari potest, abunde confirmantur ex vino , & Iacte , quae , cum sint suida heterogenea, & sanguini admodum analoga , a diversitate regi num , soli, anni temporum , atque suarum aetatum in propriis componentibus eo usquo alterantur, ut nullam certe veram proportionis regulam, quae singulis competat, possint
prvd. pag. 72. Corporum ex humano sanguine extractorum pondus,
ponderi minime ex aequari ex Mylio. Idem Auctoris ex perimento demon.
Sanguinis natura in diversam esse pro diversis circumliant iis . Proportionem partium erga sanguine
minimis de causis turbari ex ipsius Vi
eussenii experim cum eo demonstratur. Idem exemplo vini,& Iactis evincitur .
Postremo , Vir ornarissime, enixe petimus , ut, relictis generalibus hypothesibus , sedulo perpendas expositam 1 Te proportionem unc. I. Salis fixi ad libras so. sanguinis, ex Proportio salis fixi quibus Sal extractum fuit mittimus enim hic tot libras cruoris non unius, sed plurimorum cum sanguine a di- hominum , sorte etiam aegrotantium e venis fluxisse, quod multum alterare potest normam versis diversa depre- proportionis naturalis cainque rationem compares cum illa scrupulorum quinque ejusdem p xςbς' di xv Salis fixi ad solam libram unam sanguinis a laudatissimo noulio sbJ diligenter exposita ν; sbJ D Append. o comperies enim mirum dicit u l non solum proportiones istas non csse similes, sed ita inter Hist. θυmani sotiatii- se disserre, ut proportio Myliana Salis fixi ad sanguinem superet decies circiter proportio- nii p.73. nem Salis fixi ad sanguinem per Te enunciatam . Huc accedit, quod ROlim proportionem Proportio a nob sab utroque vcstrum longe diversam invenimus. An vero hujusce discriminis causa resere n. observata ab aliis da sit in diversas sanguinum indoles , an etiam in varias praeparandi formas , ac vias , qui- di GN.bus Londini, Monspelii, ac in Urbe itum est, aliorum csto judicium ; satis enim nobis erit. χ' i' 'tu disse hoc non minuere argumenti vim, quae utrinque validissime urget; vel enim in varia sau φης η ς-Wiδ 'guinum temperamenta , vel una ctiarn in diversa artificia refundantur discrimina , perpetuo ipsa insuperabilis varietas infidam reddit quaesitam a nobis proportioncm . Proh quantum abstrusa , ac recondita sunt naturae mysteria , quorum nonnulla fateri se ignorare humanae partem sapientiae existimamus lCxterum hortamur, ut quae circa humanum sanguinem strenue moliris experimenta, non qui dein ad inveniendam praefatam , quam invenire prohibemur , componentium proportionem ; sed pari animi tui magnitudine, de feliciori forsitan exitu ad exornandam Chymiam, & ad perficiendam praxim medicam , quo totae Medicorum lineae colliniare debent. studiosissime dirigas . Interim quae nobis Clarissimorum Virorum testimonia transmisisti, tuae potius virtuti , quam tuae innocentiae gratulantes accepimus; neque enim aliena veritatis face tua indiget sapientia , quae Tibi aeqvd fulget, ac aliis. Miramur tamen Clarissimum D. N. N. , ingeniosis adinventis alioquin praedivitem , tuis invidisse thesauris, 3c dum Te Lege plagiaria damnare studet, ipsum in poeita in Tationis incidisse . Singulares in spiritu sanguinis acri proprietates 1 Te observatas, placeat nobis tinpartiri, ut mirae tuae tacunditatis apud nos cultus major adhuc super maximum adolescat. Vale Nestoreos annos , Vir Doctissime , &nos , ut tacis , ama .
114쪽
Salis varius usus. OAL praecipuae laudis ab omnibus censetur, nam vetus sententia est ut falsaJ Plin. HAIi- ς.9 Plinius ait Corporibus nihil este utilius fale, atque sole; ideoque piscatorum
corpora videri cornea, quia Sole, & Sale obduruerunt. Avicenna etiam inquit: festinandum ut infantium corpuscula perluantur aqua, in qua colliquatum sit Sal, ut umbilicus occalescat, atque item cutis, ita tamen, ut non contingantur nares, &os. Sale etiam Egyptiorum corpora condiri solebant, ut scri- Salis facultates. ptum reliquit Herodotus . Sal omnis calefacit, discutit, astringit, siccat, cogit , ac densat substantiam corporum , quibus adhibetur. Nam quidquid est in corporibus humiditatis , id ipsum depascitur, & quod reliquum est substantiae
in astrictoriam spissat, unde & siccat, & incorrupta asservat, quae ob superfluam humiditatem putrescere solent. Laisti quoque admiscetur ex Galeni sententia,sbJ Plin. lib. 3 i. e. p. ne coaguletur in ventriculo, & fiat caseus . fbJ Plinius ejus facultates breviter
attigit, cum inquit; si medendo vero mordens, adurens , repurgans , extenuans , dissolvens. Stomacho tantum inutilis, praeterquam ad excitandam aviditatem . Adversus serpentium morsus cum origano , melle , hssopo . Contra cerasen cum origano , aut cedria , aut pice , aut melle . Auxiliatur contra scolopendras ex aceIo potus: adversus sorpionum ictus cum quarIa parte lini feminis ex oleo, vel aceto illitus . Adversus crabrones vero, vel vespas, similiaque ex aceto . Adheterocraneas, capitisque ulcera , ct pusulas , papulasve, e, incipientes verrucas eum sevo vitulino r item oculorum remediis ad excrescentes ibi carnes , totiusque corporis pleruia r sed in oculis peculiariter : ob id collyriis, emplastrisque additur . Ad haec Sal Taltaus. maximὸ probatur Taticus , aut Caunites . Ex ictu vero suffusis eruore oculis , δε-gillatisque, cum Orrha pari pondere, ac melle , aut cum Ρssopo ex aqua calida ,ses Hispaniensis. ut que Joveans r salsugine. Ad haec Hispaniensis eligitur, contraque fusfusiones oemiorum eum lacte in coticulis teritur . Privatim sugillationibus in linteolo involutus , crebrique ex aqua ferventi impositus . Ulceribus oris manantibus in linteolo concerpto . Gingivarum tumori infricatus . Et contra scabritiem linguae frictus , comminutusque . Ajunt dentes non erodi, neque putrescere , si quis quotidie mane
jejunus salem contineat sub lingua , donee liquebat. Lepras idem , ct furunculos , O lichenas, O Uoras emendat eum passa uva exemplo ejus ligno, ct sevo bubulo ,
Sal Thebaicus. atque origano , ac fermento , vel pane , maximὸ Thebaicus. Hie ct ad pruritus etiagitur . Tonsiliis , ct uvis cum melle prodes. βuicunque ad anginas , hoc amplitis cum oleo, ct aceto eodem tempore extra faucibus illitus eum pice liquida . Emollito alvum in vino misus. Idem noxia , ct tinearum genera pellit in vino potus .a2 us balinearum convalescentes ut tolerare possint, lingua subditus praestat. Nervorum dolorem, maxime usurpanda observatione circa humeros, ct renes , in faecis aqua ferventi crebro madefactus levat. Colum, torminaque , e, coxarum dolores potus, edi in iisdem saccis impositus eandens. Podagras eum farina, ex melle , o oleo tritus . Tollit O clavos pedum : item perniones . Ambusti ex oleo imponitur, aut eommanducatus , punuloque reprimis. Ignibus vero sacris, ulceribusque, qua ferpunt, ex aceto, aut ssopo Carcinomatis cum uva taminia . Phagedaenis ulcerum , tritus eum farina hordei, superimposito linteolo madente vino. Morbo regio laborantes, donec sudent ad ignem , contra pruritus, quos sentiunt, ex oleo ct aceto
infricatus juvat; ct fatigator ex oleo . Multi ct 0dropicos sale curavere , fervoresque febrium cum oleo perunxere, e, tussim veterem linctu ejus difulsere; cI1seribus infudere ischiadicis ; ulceribus excresentibus , vel putresentibus impo-
fuere . crocodilorum morsibus ex aceto in linteolis, ita ut batuerentur antehac uia cera . Bibitur 9 contra opium ex aceto mulso . Luxatis imponitur cum farina ct melle . Item extuberationibus . Dentium dolori eum aceto ct fotu , ct illitus eum
resina prodes. Ad omnia autem spuma falis jucundior utiliorque . Sed quicunque Sal acopis additur ad excalfactiones , item smegmaticis ad extendendam cutem is ,
115쪽
iavandamque . Pecorum quoquescabiem, O boum illitus tollit. Daturque lingemdus et O oculis jumentorum inspuitur. Sal Naphthicus sollim ut faJ Me sues ait) s J sui ct Sm' in medicina non usurpatur, sed aliis miscetur, ut in catapotiis, consectioni Niphthieu, .hus , enematibus , collyriis, caeterisque remediorum formis . Ad omnia valentior aliis est, non secus, ac Indicus Sal; atram enim bilem , atque pituitam Galanus lib. . Siv. valenter educit, corpusque a putredine praeservat, & a lepra caeterisque me- ου lancholicis affectibus. Uerum purgatoria basis non est, sed aliis mistus vigorem addit, ac stimulos medicamentis omnibus tardδ, ac imbecilliter purgantibus adhibet.
DE NITRO, ET CHRYSO COLLA.C A P. VIII. QUA potuimus brevitate Salis genera, & vires explicavimus r superest mo
do , ut Nitri naturam, quae non multum a Sale distat, exponamus. - IJ Nitrum igitur graece H ιν dicitur Σου, τὐ- , ut existimant aliqui; co quod abIuendi, purgandique vim habeat: neque refert si legas nitrum, vel litrum, ut nympha, lympha; nam idem prorsus significant, nec ulla , sane ratione differunt, nisi quόd Κτων vocatur Attice. Itali vero Nitro, Germani Rhamer , sive Salpeter , Hispani Sature , Galli Nitre nominant. fa J Alii a Nitria regione .aegypti, ubi primum inventum fuit, & in qua copiosissimhnascitur, nomen invenisse sibi, tradunt r quo in loco aestiite pluviales aquae terram madefaciunt ,& Solis vehemens aestus aquas ipsas excoquit in petram sali similem, sed nihil gelidi rigoris , aliquid salsi saporis habentem, quae tamen instar salis calido , & sicco durior reddi, humido vero, & nubiloso aere si uero, ae liquescere solet. A' Mauritanis f3J Baurata vocatur: quo nomine, & nitrum atque aphronitrum confundunt. Porro ut Salium , ita Nitrorum genus duplex statuendum; unum nativum, factitium alterum . Nativum aut est terrestre, aut aquatile. Terrestre, vel lapidum modo
excinditur, vel in profundis specubus colligitur, in quibus aut stiriarum modo dependet, aut adhuc liquidum in terram defertur; vel in convallibus, & campis sua sponte efflorescit, quod vocant f J Halmirhaga. Aquatile dicitur quod in lacu gignitur, ut est illud a veteribus Chalastricum vocatum ab oppido scilieet Chalastra, quod est prope lacum nitrosum Macedoniae; qui quidem in agro Laeteo reperitur, in quo nitrum hujusmodi gignitur optimum , copiosissimumque, candidum , purum , & proximum Sali. saJ Hoc , in pane, Salis vice utebantur veteres. Factitium vero est diversorum generum, nam vel ex Nili aquis , quas nitrariis infundunt eodem modo , quo sal ex aqua maris in salinis conficitur , vel ex purissima, levissimaque qualibet aqua dulci, veluti pluviali. bJ Quidam quoque ex recentioribus nitrum ex radicibus betae, atque brassicae extrahunt. feJ Caeteriam aliae nitri differentiae sumuntur vel ex Lubstantia ;nam quoddam est durum, &densum lapidis instar, &ob id deterius, veluti AEgyptium illud , ex quo veteres vasa conficiebant, ut Plinius f J auctor est γ& marmoreum ex Ilva Insula , idque ex quo Venetiis Chrysocolla conficitur, quod vulgo appellant borace non rifatio: Quoddam molle & friabile, ut quod
per se in campis efflorescite vel ex coIore; nam aliud candidum est, ut Chala- stricum , &quod in Volaterrano agro invenitur, aliud roseum, vel in candido purpureum , vel fuscum, ut . Egyptium , vel translucidum, ut id ex quo borax conflatur: vel ex sapore ; nam vel amarum , vel in amaro salsum reperitur, vel adeo exiguam amaritudinem habet, ut vix sensu percipi queat, ut quod in agro Volaterrano invenitur e vel a figura, nam vel glebae figuram habet, vel Stiriar, vel spongiae modo perforatum est. Nitrum suapte natura ponderosissimum est; nam in aqua, ut saxum aliquod, deorsum tendit: quapropter plurimum terreni in se recipiat oportet, & ob id paulo frigidius esse, ut flammam parum extimescat: si lavetur interim, omnes ex eo sordes aquae innatant.
Irim problam. βα 1. Messes Lib. 2. de med. Si . purga. cap. 17. Plinius lib.32. c. 1 a Nitrum nativum, &factitium a Nativum terrestrea Halmyrhaga oAquatile. Chalastricum a
saJ PIIntas ibidem. Factitium ex Nili
sdJ Plinius tib sustr. AEgyptium lapidea
A' sapore. A' figuras Nitri pondus.
116쪽
NItrum In igne non In igne vero non crepitat, nec ex eo exilit, sed prunis impositum bullas paucas ς VP x3x' emittit, quibus cessantibus, & subsidentibus, remanet salis modo igne tostumi
crepitat tamen infusa aqua, ut calx viva , ac multo vehementius si acetum i
Nitri mira proprie- fundatur . Illud sane nota dignum, Nitri glebam prius duram, si humidum a μ' aerem patiatur , vel diu in abditiore aedium loco detineatur , paulatim emollescere, friabiliorcmque fieri corrupto insuper colore; figuram tamen priorem in tali mollitie sustinere videtur; ex humiditate vero aliquando in pulverem deficit; in loco autem arido, & sicco non pulverem excitat, sed mollitiem
Tradit Plinius, Nitrum, ubi densari coeptum est, statim rapi solitum, & in
acervos condi, ut duret, ne si imbres affuerint, resolveretur in nitrariis. Cae
tertim ad perfectionem non nisi natura terrae , &ingentissimo Solis calore perducitur ; quanquam Plinius plus terrae , quam Soli tribuit, qui dum agit dolacu Nitroso, nisi Nitrum inquit circa canis ortum novenis diebus , totidemque cent, ac rursus innatat, O deinde cessat. βuo apparet Soli naturam esse . , quae gignat: quoniam compertum es, nec Soles proscere quicquam, cum cesset ,
Solem ad Nitri - nee imbres; tamen Solem etiam proficere eo apparet, quoniam quo loco terranς δ k0 λςm ς0'iς nitrosa Sole non verberatur, quan vis aqua multa madeat, nitrum non cogitur.
Et alibi Plinius : Aquae nitro inquit pluribus locis reperiuntur,sed δ viribus densandi, quoniam scilicet a Sole non coquuntur. Nihil vetat tamen, quominus in specubus , & convallibus Nitrum efflorescere videatur: sed illud tenuius , & i inperfectius reperitur, quoniam Sol eo miniis penetrat. Qui vero Nitrum cum Sale conferunt, eodem ferε modo , quo Sal in salinis e fici vident, nisi quod per se id praestet, ut in massiam coeat, cum Sal hominis operam desideret; hic autem passim in alimentis hominibus magis servit, Arabes Nitro in alἰ- illud vero miniis ; tametsi olim Arabes co plurimo utebantur, quod copiose mentis utebantur. illud habebant, ut Salis inopiam eo ipso levarent, quia mari nusquam vicinierant, unde sinε gravissimis eorum expensis Sal coemissent. Differt quoquo Nitrum a Sale, acrimonia ,& mordacitate . Nitrum enim nihil gignit, aut alit Nitrum Sale aerius. ut Plinius testatur eum in salinis herba gignantur, O in mari tot animalia , tantum algae. Nitraria quoque ealciamenta protinus consumunt, alias salubres , Nitrum sessile non Oetitorumque claritati utiles . Denique differt a Sale Nitrum, quia fossile nus yyy ' quam invenitur; tametsi aliqui aliter censeant, qui naturae miracula diligentius rimari studuerunt, quam ipsi veteres , qui nitri fossilis aequE , atque alterius meminitant, si unquam subterraneum visum fuisset. Neminem tamen moveat, quod superitis terrestre Nitrum lapidum modo excindi dixerim; nam cum teris ram frequenter pluvia, vel fons aliquis humectaverit, tranquilleque aquM complusculos dies superextiterit, in nitrosam substantiam, quae ex terra prodit, confestim abit, quae tandem Solis vehementiam passa coercetur quasi in glaciem , & mirabiliter obdurescit: propterea nitrum in superficie terrae abscindi potius, quam radi, aut avelli putaverim. Nitri differentiae a Invenitur vero nitrum in pluribus totius mundi partibus , sed aliud alio , in N; hi ;;, -EM pro loci situ , commendabilius . Nitrum enim, quod in nitrariis visitur, terium . ' restrius magis judicatur, quam illud, quod specubus insidet, quia Sole magis Specu rium exuritur, & perficitur, estque propterea praestantius . Specuarium vero minus
est coctum propter Solis defectum , & ob id liquidius, tenuiusque, ut flos nitri videri possit. Quare haud scio, an illud spuma dici debeat ex Plinii verbis e Nitrum optimum, In nitro inquit optimum, quod tenuissimum , ct ideo spuma melior ; quale est δό ό. ἡ- illud as gyptium aphronitrum , quod in vasis picatis , nE liquescat, affertur. Ci ait, Euri. Galenus vero Nitrum Berenicum prae caeteris extollit. Plinius Chalastricum
Armenum . ex candore suo,& puritate laudat. ΓιτJ Dioscorides Nitrum ex Bunis allatum Diosco L δε- mirifich praedicat. Avicenna autem Armenum Nitrum AEgyptio praefert. Cae-ο ibissim tib. x. e. σε. tertim in medicinis, quod levius est , & spongiosum , roseum , aut candidum , Avicenna lib. a tra- & maxime amarum cxpetitur: nam id siccat, digerit, & abstergit. Quamobrem Mat- Ο Ο I- per os sumptum incidit, & tenuat crassios , ac glutinosos humores potentius Serap. deSI . ex multo, quam Sal. Tormina etiam sedat, si tritum cum cumino bibatur in hy-
min. cap. 4 ι- dro Nitrum qua ratione
117쪽
dro melite , aut sapa, aut aliquibus , quae inflammationes discutere possint, ut ruta, vel anetho. Emplastris quoque miscetur, quae extenuant, siccant, & si .' ' γε abluinunt, & quae lepras abstergunt. Virgilius vero inquit faJ Plinius nitro, sa -ο, lib. 18. O amurca perfundi jubet fabam : sic etiam grandescere promittit. Quod Chala- π δ .straeum vocatur ut scribit bJ AEgineta acrius, siccantiusque omnibus est; IIb. .
quare ad capitis distillationes , & articularios cruciatus eo utuntur. Antiqui omnia ferE edulia nitro condiebant, quae candida, & tenera ex- Nitri usus in herbis petebant; herbarum enim radices eo pacto teneriores evadere, luxus in convi- condiendis.
viorum apparatu maximus eos docuerat, & olera viridiora fieri r quare cecinit Martialis. Ne tibi pallentes moveant fastidia caules , Nitrata viridis brassica flet aqua. SoIebant quoque defunctorum eorpora Nitro salire, ut quam diutissimc a Corin Nitrum ad eadavera
Tuptione conservarenturi quia nihil eo fortius ad astringendum, exiccandum- condienda adhibique ducebatur: quod satis feJ Herodotus indicat: Nitrum autem ait carne1 1 1'.
erodit, ct absumit, mortuique tantum cutis , ct ossa reliqua sunt. AEDptii vero lib. a. ut Plinius scribit ad ea quoque, qua inveterari volunt, illo nitro utuntur. In lixivio resoluto fullones maculas vestium eluere solebant; & infectores cum Ad maculas eluen-COdem aqua coquebant lanas , ut colores sorberent. Quamobrem Plinius sor- β 'didum utile esse ait, tanquam ad inficiendas purpuras, tincturasque omnes. Modo autem nostrates , quia nitro carent, ejus loco faece vini sicca utuntur. Non recth sentiunt, qui Nitri loco Sal petrae supponendum putant purgatum, Nitrum a sale petraedi in panes coactum ; nam decipiuntur corrupta Plinii lectione libro trigesimo vi νς - 'Primo capite decimo. Ita enim vulgo Iegitur r Sal Nitrum ,fulphuri concoctum , in lapidem convertitur; cum tamen castigatiora exemplaria sic habeant: Sal, ct Nitrum fui uri concoctum,in lapidem eonvertitur . Proinde sdJ Aetius vult Salis taJAmur cap. y6. fossilis quem gemmam appellari diximus inopiam pari nitri pondere emen-
dari ; pari ergo ratione Sal fossilis penuriam Nitri supplere poterit. Superest nunc, ut de s 3J Chrysocolla, quam factitii Nitri generibus ii, Chrysocolla o
seruisse oportuit, pauca dicamus . Est igitur Chrysocolla ex etymo suo non ''S ' aliud, quam auri glutinum, cujus usus apud aurifices m aYimus est , quando UR 'scilicet aurum cum auro , vel argentum cum argento conglutinare student.
Proinde non immerito seJ Aviccnna f6J Capistrum auri,& argenti, si modo M inice υ ribis
verbum verbo interpres reddit, nuncupari voluit. Arabes Tincar, Latini San- Μό- .i xernam , ac alii deinceps aliter nominarunt. ΓfJ Plinius vero duas Chrysocol- s f J Plin. lib. 33.e . Iae species innuit, unam nativam , factitiam alteram . Nativae autem summala Chrysocolla nativa. commendationis est, ut colorem herbae segetis Iaeth virentis quam simillimExeddair de qua non est hujus instituti dicere. Factitiain vero sic exprimit: FinitIa. CHUocollam ct auri es sibi vendicant agglutinando auro : ct inde omnes appella
ram iliter utentes dicunt. Temperatur autem ea cypria a rugine, O pueri impubis urina , addito nitro ; teritur Cyprio aere in Θρriis mortariis. Santernam vocant nostri. Ita ferruminatur aurum, quod argentosum vocant; signumque es, fladditaranterna nitescit ; hactenus Plinius. Quibus sane verbis Santernam nitri SUtς 3 additamento perfici cognoscitur, & aeque argentum, ac aurum ferruminar .
Plinius quoque hanc Chrysocollam , alio nomine f7J Scolectam esse designat.
Omnes vero artificiale Nitrum asseverant, quia forte compositio ejus ex nitro Potissimum constat. Dioscorides tamen cum de aerugine aurificum agat, Nitri
non meminiti Fit, ct inquit quadam aerugo ab aurificibus mortaris, Opsillo
Cyprii aeris cum urina pueri impubis , qua aurum ferruminant. Galenus quoque, in eodem proposito Dioscoridem forte imitatus , Nitrum prorsus sublicet. Caeterlim aurifices nunc passim Chrysocollam, Boracem, nomen ab Arabibus Chrysocolla Borax mutuati, nuncupant. Borax enim nihil aliud est, quo aurifices utuntur, quam si 'Nitrum artificio, & solertia quadam excogitatum: nec refert in tanta nominum varietate, quo pacto appelletur, modo auro glutinum sit, ut est argilla ferro , Varia metallorum sicuti Plinius rcfert, cadmia aeris massis, alumen laminis, resina plumbo, ct maν- α'R 'F a mori,
118쪽
de nomina Chrysoeoliae nomina, & etymologia.
cap. 6. de rebus meis tollius . Gicenus lib. 2ara . z. cap. 339. Serap. de Simp. ex
Nitri, Aphronitri , M spumae Nitri, eadem est substantia.
mori, & plumbum album nigro , & oleum albo plumbo. Item stannum aera
st J Sunt nonnulli,qui NitrI etymoIogiam petendam esse eontendunt ab Hebraieo verbo I nether derivato a radice not ar , idest removie. Quod nomen aptissim e quidem impositum sui isti videretur, si Nitrum factitium quod hodie paratur . & eius vis explosiva antiquis cognita suisset. Verum probabilius est, ilicis rationem habui die facultatis detersivae , atque ita appellasi e , quod eulas eluat, ac removeat: nisi potius cum iis sentiendum sit , qui alumen hoc vocabulo sgnificari
saJ Alii vero Nitriae regIonem potius a Nitri eopia, & Nitrariis nomen traxi sse contendunt.
I J Halmyraga appellant hanc Nitri speciem ab salsugo, & ἔγ-m rumpo , quod salsum sit, M
ssJ Chrysocolla dicitur quasi Dis. κάλ- , idest auri glutinum. Arabibus indira tinctarom, ab .l Uibi tenaco auehebi, idest eohaesio, Si eonglutinat Io auri. Graeci recentiores appella
runt Rροχον , unde Borax vulgo dicitur , ab Arabieo ous, Rauracon , quo Nitrum vocari dictum est, fortasse ob quandam similitudinem inter Nitrum , di Chrysocollam. 63 Inepte autem Chrysocollam diei eapistrum auri ex Alpati versione,adverest saJ Salinasius. Nam ita Arabico Avicennae codice legitur Lahaismo ala hebi eonglutinatio, aut consoli datio auri. Verdm interpres deceptus fuit nominum similitudine , quae literulae tantum apice inter se distant; nam stia labama Arabibus eonglutinavit, significat , Iagiam autem fraenavit, unde seaenum ti eapistrum. Immo utrumque verbum Laδama, & Lui ama iisdem prorsus characte rum formis scriptum reperitur in MsLIunctis diactriticis carentibus. 73 Non Scolecta, sed Seoleea apus Plinium legendum, contendit ΓbJ Sesmasius . Scolex enim aeruginis, Graecis dicitur σκαλα- ιοῦ, idest vermiculus aerugiciis .
CAP. IX. NI τ a. v M , Aphronitrum , dc spuma Nitri ejusdem fere sunt tum naturae , tum facultatis, de nihil inter se disserunt, nisi praestantia quadam ; nam spuma Nitri, quae Graecὸ dicitur, αφει. G Mes, quia tenuissima ideo optima a Pliuio fa censetur . Galenus fbJ tamen solus , quod sciam inter veteres discrimen fecit inter Aphronitrum, & spumam Nitri. Est enim spuma Nitri ut libro nono Simplicium scriptum reliquit alba, & triticiae farinae similis, in a tuo tantum differre modo ab aphronitro , sive aphrolitro ostendit, quia farinae peciem non habet, neque solutum est , sed congelatum, & coactum . Utrumque colligitur in Asia, nunc in speluncis distillans , nunc sponte efflorescens ;neque paratur arte, ut Μe sues fcJ scribit & nihil aliud est, quam Nitri tenuis. sima pars, unde etiam flos Nitri a nonnullis ut Albertus fdJ est vocatur. Arabes tam L i J spumam Nitri,quam illud, quod Graecis faJακινιων unica voce
dicitur,Baurae nuncupant. Optimum vero Aphronitrum cognoscitur ex pondore , friabilitate, & colore, quemadmodum Dioscorides annotavit: Spuma Nitri inquit optima esse putatur te i ma, glebosa , flabilis, colore pane purpureo , aut spumosa, ct mordens, qualis ex Philadelpbia Lydiae defertur . Plinius operimentum insigniter vocat. Caeterum cum Nitrum , Aphronitrum, & spuma Nitri idem operentur , fere prorsus ejusdem esse substantiae mihi statuo, & ab invicem tantum dissidere , quantum Sal a spuma salis , & ssore salis ; quae tria cum distincth passinia ab auctoribus citentur, tamen ex una materia oriunda , in unum lard effectum recidunt. Quid tamen veteres impulerit haec varie distinguere, nescio, nisi forth ex colore , qualitateque , in iis pro loci, aeris, atque terrae natura varia, diversa quoque nomina excogitaverint. Miror interim , quod non aequε singulis singulas suas facultates separatim prodiderint, maxillae cum id, quod uni
119쪽
uni pecuIiare tribuerunt, caeteris convenire in experiundo videatur. Aphro- Aphronitrum 1 Sese nitrum enim Nitri vires aequat, & a Sale etiam non multum natura distat; Sale qu94 'ς δ tamen minus extergit, quia vehementer astringit, & exacte amarum est: in quo nihil a Nitro discrepat: non secus vero ac Sal humore liquescit. Verum in hoc praecipuε a Sale differt; ut Galenus inquit quia Sal corporum, quibus Gotinui lib.3. de admovetur, redundantes humores tenuat, ac digerit, & propterea corpora ipsa olim facult. cogit in sese, ac densat; cum Nitri spuma, & laxum Aphronitrum tenuare quidem, & discutere possint, cogere vero ,&condensare minimε valeant. Vcteis res Aphro uitro quotidie in balneis ad extergendas sordes utebantur.
cit Nim spumam Serapio manifeste distinguit a Nitro, &Aphronitro, in ea enim describenda , G lenum paene ad verbum vertit, appellatque una cum Avicenna Zebedo auaaroh idest , spuma Nitri.
aI Aphronitrum autem inepte ab Arabibus exponitur Baurato alafri io,hoe est Nitrum ex Africa, quasi apud Graecos legeretur υ νιτρον , Nierum A hrum, non . Nierum spumosum . Quare non sunt culpanὸi Interpretes,quasi male Arabica vertissent,ut eruditi stimus alioqui saJ Schelaui erus contendit, icribens et tactum id se errore, ac mera ingestis Interpretum, saJ Pι Nitro cop. 3. qui nescio, quo pacto com Iererent ιn Arabicis m. A bronitrum , falsis transtulerunt Nitram Africa .
C A P. X. HA αr π i r a. v Μ , vulgo I J Sal nitrum, vel Sal petrae dicitur, quia persaepe Nomina, atque ety-
Salis instar circa lapideos parietes efflorescit; qua de causa nonnullis etiam flos parietum appellatur. Nonnunquam vero in ipsis campis exudans concrescit . Plurimum quoque in opacis locis, & tutis ab imbribus reperitur, Loeus. ut in quibusdam Germaniae non longe a Stasphurdo faJ Agricola auctor . ori et Maliba. d. Nascitur aliquando in caeme utis vetustis, & ubi jumentorum excrementa in natum fas'. terra computruerunt, quodque ita efflorescit, candidum apparet: Quod vero Varii Sili, nihil e exudant parietes non solum candidum , sed subnigrum , & cinereum, non raro loro . quoque luteum , & subrufum cernitur. Saporem salsum , & subacrem Omn Eiusdem sapor. Sal nitrum pollicetur. Non infrequens etiam visitur materia quaedam tenuis, Halinitrum ex saxis di mollis , quam exudant saxa montium , & alia dura , & crassa, cujus Stiriar ex φ R4 'cuniculorum, &specuum cameris pendere solent . Utraque neque multum amara, neque multum salsa est, sed aliquando magis, aliquando minus acris. Τam ex hujusmodi materia, quam ex Halini tris supradicti e coquitur, & arte sit n; ium si alitum paratur Sal nitrum vulgo vocatum, ex quo hodie pulverem praeparant ad usum tormentorum bellicorum , quod omnes norunt aptissimum , vel minima ignis scintilla pro fomite adhibita. Inde quoque Fortis aqua, a vi sua appel- Aqua FortIs.lata conficitur, qua aurifices argentum ab auro sejungunt. Hujusmodi Salni- Η linitri factitii de . trum excoctum translucet, leve est, rarum, sapore acti, & subsalso , ae Deilh - P ' 'teritur. Qui vero Salem petrae cum Nitro comparant, maximis utrumque inter se spatiis distare comperiunt, nec minus facultatibus dispares, quam dies nocti elaritate meridiana. Nitrum autem difficulter comburitur, & cineres nisi con- N; h; , & Niliti; ii; tu sum non ex se ejicit, sed ignescit, & veluti carbo suffocatur. Sal vero petrae dIvetia proprieta- adeo ignem appetit, ut eo tactus violenter flammam rapiat, & in aerem abeat tς dicto citius , nihilque sui reliquum faciat. Unde patet quam sit tenuibus par tibus compactus, ut & Salem ipsum partium tenuitate superet. Etenim ex tali rei eventu, industria hominum non ita pridem, tanquam diuturnae vitae impatiens , tormentarium pulverem in suam perniciem adinvenit; cujus quidem
usum multa jam secula prius hominibus natura praemonstrasset, nisi scelera, flagitia, caedes, & incendia iis timuisset majora. Pari quoque ratione Sal petrae Nitro repugnat in ferruminatione auri, &
120쪽
Sal nitrum ex no nullorum sententia
argenti; nam cum aurum argento, vel e contra Nitrum agglutinet, Salis petrae Potentia, potentiam Nitri infringit, & aurum ab argento di ciat; quae sanhvirium distantia inter utrumque maxima est . Quant tim vero Sal a Nitro, tantum rursus Nitrum a Sale petrae acrimonia, mordacitateque recedit, quae in ejus gustu non levis est ; quapropter ingentem salivam gustatum ciere dicitur. Quo ad aquam non liquescit veluti verum Nitrum, & reliqui concreti succi . Caeter tam reliquis notis, & qualitatibus minime Sali petrae cum Nitro convenit, nisi forth in abstergentibus medicamentis, quae extrinsectis admoventur; quo casu Nitri locum supplere nonnui
quam poterit, faJ lic Et male, nec sinε gravi noxa medicamentis , quae corpus
Non dcsunt, qui hunc Salem petrae, quanuis illius nulla apud veteres memoria extiterit, probabiliter florem Iapidis Asii, quem antiqui in usu tantum habuerunt, esse existiment. Non enim aliter, sicubi aquam ex substantia illius detractam , quam ab effectu Fortem vocant, instillaveris, erodit, atque exurit, quam flos lapidis A sit, qui olim in condiendis, asservandisque corporibus Nitri penuriam compensabat.
Nec obstat nominis diversitas, quin idem essicere potuisset, quod Salpetrae; nam quia lapidi Asio primum insidere visus fuit hic flos, ideo ita appellari, & innotescere coepit; non quod omnino negari possit, eandem esse materiam , quam bifariam generari superius diximus ; vel qu5d parietes vetustiores Olim talem florem nunquam exudasse credibile sit; nec aequE terram jumentorum , pecorumque excrementis , ut nunc , prius emaduisse , unde passim Salpetrae conquiri potuisset. Verum antiquis flos ille lapidis A sit, qui optimEnostrum Halinitrum , vel Salem petrae aemulatur, in supplementum Nitri duntaxat suffciebat, ne altius id , cui natura merito adversabatur , indagarent, clim ad alia, quae cognitione digna erant, & salutaria, investiganda, vix posteritati locum fecerint. Ac utinam nὸ nunc quidem talis pulvis inventa csiet, vel inventa auctorem suum cito absorpsisset, neque ad posteros permanare potuisset . Salubrius certe de summa rerum ageretur; non ita morti alterius quis incumberet ; non tanta alieni sanguinis sitis impunε esset; neque vero in nos mutuo ita crudeliter desaeviremus . Quid sane amplius ξ clim illius displosiones in mentem veniunt; quid λ quod fulmina, & tonitrua videantur, quibus vel summus Iuppiter conturbatus , & Olympo exterminatus fuisset, si Gigantes eo pacto ad eum affectassent. At quanto nunc pejtis nos comparamus, qui ad saniora vitae praecepta admissi, & soli Christo militantes, tam immanibus tormentis Deum irritamus , & quemadmodum Horatius inquit rCaelum ipsum petimus sultitia ri neque Per nourum patimur scelus Iracunda Iovem ponere fulmina. Saevi eiiisdem pul- Quae enim arces sunt quamlibet munitae, quas non subruimus ξ Quae enim tu res , quas non humo aequamus Quae vero oppida vallis, & moenibus ita cis cum clucta, locique natura defensa, quae non transcendimus Denique quid tam Sanctum , quod norrviolandum proponimus, quo jure , quaque injuriaia, elim machinam bellicam tam horribilem exonerare audeamus Uerum quis
illius pulveris, quam natura ipsa abhorruit, s3J auctor primus fuerit, ignoratur , quod parvi admodum refert. Conficitur tamen si Deo placet in Italiae pIuribus locis , nec quidem solum ex suillo fimo , quod copiosiorem Salis nitri
materiam in se continet, verum etiam ex aliis jumentorum excrementis, ex
quibus nos, observata ratione, quam sequens tabella, ne quid desideretur , indicat , hic Romae fieri conspeximus.