장음표시 사용
101쪽
rum corporum poris , quos subeunt , ob expositas rationes , relinquunt, seu ob frigus, vel partium sulphurearum evanescentiam , motu torpidiores redditi, eosdem secretos dimittunt. Ita pariter aer salinorum corpusculorum e filuvia , quae e terra assidue exhalant, suo sinu excepta secum Modus quo Sales ex circumagit, exinde per angustos poros corporum, quae in terrae externa superficie sita sunt permeans, aere generantur . eorum sarcinam illic deponit, aut aliqua alia de causa superius memorata, relinquit. Aerem siquidem diversorum salium generibus resertum esse , ex eo conjicere licet, quod si marcasitae , Aer diversorum Sa- terrae , aliaque eorpora suis salibus effoetae sub diu exponantur, novo salium proventu rursus inibuan- lium particulis scatur: ut passim observatur. tet. 'I3J Praeter allatas ab Auctore Salium differentias , nova eorum genera e Chymicorum observatio nibus prodiere. Cum nanque animadvertissent, ex quorundam Salium cum acidis mixtione , modo ebullitiones , modo effervescentias , modoque sermentationes excitari, hos quidem utpote pecu Iiari charactere insignitos, ab aliis secernendos esse judicarunt, ac nomen ab Arabibus mutuati ,
cnanon ab Arabibus dictae , R Bolanicis hali Se soda , vocantur; quod haec herba plurimo Sale . Athali scateret. Unde celebris illa divisio in Athali, Acidum, & Salsum apud pie rosque ema- Salium divisio in navit. Athali Aeidum , &Athalium texturam valde porosain esse Physici volunt: ea siquidem ipsius effectibus explicandis maxi- Salsum.
ine est accommodata. Etenim ae idorum spicula , dum alli alium poros subeunt, partim ori fieta oc- Quare ex Athalium eludunt, unde interni meatus angustiores fiunt ; quo fit, ut aer , una cum materia aetherea icibi in- cum acidis admixterceptus, ac compressiis impetum faciat, effractisque carceribus sese in libertatem asserat , partim tione sermentatio vero athalinarum mole cularum nexum incidunt, eatque ab invicem divellunt, ac proinde ad inter- oriatur. stitia interna , quae aere tenujore occupantur, iter patefaciunt externo aeri superincumbenti; qui propria gravitate adactus impetuose illuc irrumpit, partesque vchementer concutit, divellit, ac disjungit: eodemque tempore particulae volatiles sulphureae acidorum aculeis exolvuntur: ex quibus omnibus, intestini motus necessario cientur, ac fermentatio excitatur .
Amplissima est Athalium familia, siquidem non modo diversi generis sales complectitur, ve Iuli fixos, Qua nota Seses AI-
volatiles , urinosos, atque etiam acidos nonnullos, qui habita ratione bliorum acidorum, cum quibus Idalici ab aliis Atha- ebulliunt , Athali ei existimantur ; sed etiam quascunque terreas ac sulphureas substantias, quae cum lieis eorporibus di- aeidis praedictas edunt actiones . Verum Sales Alliatici a caeteris aikalicis corporibus hac nota facito stilis ualitur . possunt dignosti iuxta Cl. Homberium,quod illi una cum admixtis acidis post ebullitionem, efferve-1centiam , aut fermentationem , ita invicem coeunt, ut in Salis tertii salsi erystallos abeant, quod in his non contingit. Athalia humores fundunt, acidum absorbent, atque obtundunt, vique pollent detersiva : quapropter Athaliu facultates. - ad maculas u pannis detergendas adhibentur . Heidum dicitur, quodcunque acoris sensationem valet excitare, nisi praepediatur . Eius particulae rigi' Aeldi particulaedae existimantur, longae, valde subtiles, & acut in mis spiculis ini ructae , quibus poros lacillim V duale, . subeunt, linguae papillas compungunt, ac sensum gustus afficiunt. Diverta ratione adhibitum , varias exerit actiones ; modo enim solvit, modo figit, ac coagulat humores , modo condensat, modoque incidit, & attenuat. Qui contrarii effectus in lacte pol illim sim ob- Cur liquores modo servantur : hoc enim , acido affuso, concrescit; iter unquc , postquam concreverit, novo liquore coagulentur, modo ae ido admixto dissolvitur, ac liquescit. Coagulatur autem primo , quia salium acidorum cuspides solvantur ab acidis . . ramosis ac flexibilibus lactis partibus irretiuntur , hine repletis interstitiis inibi contentum liquorem exprimunt, ac cum fibrillis lacteis abeunt in molem de usiorem , quae propria gravitate impulsa a reli- quo fluido , in imum secedit . Exinde vero , si laeti iam concreto novus liquor acidus affundatur, eaede in fibrae lacteae, non amplius molles, di flexiles , sed ob intcriectas prius admixti acidi particulas, extensae, solidae , ac rigidae , a Salium acie facilius inciduntur, ac comminuuntur in exigua fragmenta , quae ob sui tenuitatem , in nuper adjecto humore sustinentur , cum coquc permixta, in corpus subfluidum abeunt . Sal salsus , qui & tertius , neuter, atque enixus vocatur , ex athali, & acido in unum eo alescentibus Sal salsus quid sit. gignitur, veluti Sal ammoniacus, qui ex acido Salis marini, atque athali urinae , defixo fuliginis oritur. Sales autem salsi tum multimodis artificio parantur, tum etiam plerique natura gi
Athali sese prodit in mixtis ex ebullitione , sermentatione, aut effervescentia , quam excitat cum spi Aua rationetitu Vitrioli, Sulphuris, aut similis acidi, nee non etiam ex solutione sublimati corrosivi in aqu deprelie dantur in communi, quae at halium admixtione turbatur, lactescit, flavescit, viridescit, ac nonnunquam mi ii, etiam coagulatur: & suceo heliotropii tricocci, quem viridi colore inficiunt athalia. Acidum vero, licet ipsius optimus index sit gustus, nihilominus, cum saepius sulphureo-tetreis parti- Acidum occultum culis involutum , aut aqueis nimis dilutum lateat, ita ut sensum fallat, deprehendi solet Sale tar- quibus indiciis com- eari, aqua calcis, spiritu Salis ammoniaci, aliisque urinosis , & es halicis, cum quibus effervescit, periatur in mixtis. floribus malvarum , syrupo violarum , aliisque , praesertim vero solutione succi heliotropii tricocci, aut papyro eodem tu eco, coeruleo colore insecto : uterque enim affuso acido , facit Iime , modo intensius, modo remissus rubescit, pro acidi quantitate, aut qualitate. Salis salsi indicia desumuntur, ex athali, & acido per Chymicam analysim , aut alia ratione in eodem Salis salsi indieia. mixto deprehensis. Phylici demum varios Salium modos, seu status Chymieo-mechanice considerantes, alia veteribus ignota eorum discrimina invexere, in fixos , volatiles , solutos , fluidos, ac susos dividentes . Salus fixi apud Chymicos vocantur, qui ob firmum partium nexum , ac magnitudinem , aut in distilla- Sales fixi quid sint. tione ignis actionem eludunt, de in lando vasis resident, aut in calcinatione , vel combustione non avolant. Varii autem sunt fixitatis gradus, pro majori, aut minori partium cohaesione , qua solida
adversus solventium vires se tuentur. Fixis volatiles opponuntur; quippe qui, ob particularum tenuitatem , laxamque earundem compagem , Sales volatiles. ac sulphurearum partium admixtionem, facile dissolvuntur , elevantur , ac in aura S abeunt.
Soluti dicuntur, qui in minimas moleculas divisi, per aquei fiuidi interstitia dispersi fluitant. Sales soluti. Sales suidi nil aliud sunt , quam Sales soluti ; sed ea quantitate , ut suas vires commodius exerant. Sales fluidi. Hinc omnes fiuidi soluti, non autem contra, omnes soluti, fiuidi dici possunt.
102쪽
Salet susi. Fusi denique a solitiis non diiserunt, nisi quod una eum aliis diversi generis corporibus, veluti sulphureo-terreis , salinasque variis commixti sint; quales praecipue sunt plantarum succi, atque animalium
bus locis cruatur . Fodinarum nomina.
Auctor Salix Fodinas Poloniae Iustiat . Salis Polonici glebae magni ponderis , ac perlucidae. Sal Hungaricus In
Ignem coniectus non Crepitat, nee di fluit.
Salis Hungarici usus Salinum, & tabula
cum latrunculis ex Sale gemmeo conia
SA L Fostis maxime probatur candidus, crystalli instar lucidus, densus,illapidosus, scissilis, & aequalis , qui ob perspicuitatem , gemmae Sal a Pharma
copolis vocatur. Hujus fodinae in aliquibus Germaniae, & Pannoniae locis visuntur ; quin etiam in ea Sarmatiae parte, quae hodie Major Polonia nuncupatur ad Urbem Carodunum, vulgo Cracovia: oppidum autem Debeet a vocatum , ubi Sal foditur, distat a Craco via leuc. I. a meridie. Fodinarum, quae modo sunt apertae, haec sunt nomina . SerasRe0z,Bonar Rudeia,Lora. o agora,PVulpon. Τres, quatuorve aliae fodinae jam sunt collapsae. E' profundis specubus excindi glebas magni ponderis, & valde lucidas ibi vidimus, cujusmodi nonnullae, apud nos reservantur viginti, & triginta librarum, tanta perspicuitate, ut quidam Veruli crystallum persaepe judicent. Similis quoque in Hungaria reperitur in Carpato monte,aliisque locis, qui ob copiam,& saliendi vim omnium celeberrimus cxistimatur. Hic in ignem conjectus,praeter caeterorum naturam, nec dissilit, nec crepitat, sed veluti ferrum ignescit. Eo utuntur Medici in balanis, &clysteribus exacuendis ; a mulieribus etiam expetitur ad cutis nitorem inducendum . Ex ipso animalium simulacra, & vasa alabastris similia conficiuntur . Salinum ex gemmeo Sale confectum misit ad me Magnus Hetruriae Dux, una cum tabula quadrata , in qua calculis , quos latrones, & latrunculos antiqui appellarunt, juniores vero scachos vocitant, luditur, ex Sale quodam fossili candidissimo, & rubro colore distinino, crystalli instar pellucido, miro quodam artificio consecta. Sal nister Sarmati- Reperitur quoque in Sarmatia Sal quidam niger, qui alvum emollit dracheus. mae pondere ex vino potus. Alius invenitur fossilis purpureus, crystalli modo p. b pellucidus, quem AE tna mittit, de quo faJ Solinus. Alter vero in Calabria hist. eaAio. reperitur, qui veluti lapis excinditur in loco, vulgo Altomonte vocato, translue Li. ' M' ςR cidus lapidis *ecularis instar; a quibusdam marmoreus, vel saxeus nuncupatus.s Hispanieli, , & Alibi quoque similis invenitur, ut in Hispania in agro Caesaraugustano . In In-Indie . dia quoque fl=J, Plinio auctore, Salis mons oromenus est, in quo lapicidinarum s bd Puniui - 3 - naodo sal caeditur , & renascitur; dixitque onesicritus, ut feJ Strabo refert, in te ho m. i ,. Carmania duos esse montes , alterum arsenici, alterum salis. Orabo lib. i 6. Inter fossiles ctiam referendus Sal est , tum qui interdum variorum colos , N:hi dis iis . rum i 0 met dis reperitur, & ideo Sal metallicus a nonnullis vocatur; tum Araia Salii Postili, , & A- bicus Sal, qui suavem, & jucundum odorem spirat, & Cappadocius etiam , quatilis dii crimen. qui odoratissimus est. Fossilis Sal ejusdem facultatis est cum aquatili, veris
idJGμμ' βρ ' μ' hoc differunt ut f. Galenus ait quod Salis ex terra effossi substantia magis sit compacta, ac proinde in hoc major est , & partium crassities, & astringendi potentia . Quamobrem aquatilis affusa aqua protinus liquescit, quod non item fossili evenit.
Salia Fos lis , S A- quatilis differentia.
Pare eularum salis figura , quae lit. Particularum Salinarum forma causa. Sal fossilis, a sontium , laevum, ae marIs non tantiim re differt, quam generatIonis modo . Prior enim v fodinis eoncretus eruitur , quem in terrae gremio, ex aqua , quo supra dictum est modo progigni arbitramur. Secundus ex aqua salsa sontium , ac laeuum exeocta paratur. Tertius ex aqua maris, Solis , vel ignis ea lore exiccata . Hiane parare etiam solent Galli ex lixivio facto ex aqua Rhodani , atque arena maris , cujus interstitia Salis fragmenta a marinis fluctibus alluentibus delata , assiduὲ excipiunt , ac detinent. Hujus Salis Hementares particulas nonnulli cylindrieas , rigidas, atque aeuleis instructas arbitrantur δGuglielia inus vero cubi eas esse contendit. Quidquid tamen sit, maiores ipsius moleeulae cubicam sui me figuram reserunt : omnes siquidem Salus propriam sibi sermam vindicant. Cujus rei ratio non aliunde peti posse videtur , quam ex varia singulorum Salium , particularum figura, varioque motu , quo ex fluidis decidunt, atque corporis, dum coeunt, eas circumambientis, pressione. Hinc si
103쪽
aqua vehementius agitetur, salini cubi imperfectiores evadunt, ut observatum est in Oecitaniae littoribus; ubi ventis vehementioribus , aqua rapidius commovetur . verum Chymici Salem communem ex acido sulphureo minerali, corpori a thalico sociato , gigni arbI-trantur, quod ex ejus seneratione artificio comparata optime demonstrari contendunt. Etenim ex spiritu Salis cum quovis eskali iuncto , ae praecipue cum Sese tartari, vel ejusdem cineribus, aut cum calce , Salem communem emergere asserunt. Praeterea multa afferunt experimenta, quae in Sale praedieto tum aikali, tum acidum inesse evineant . Divers generis autem fossilium nonnihil eontinere sequentibus experimentis comprobari posse videtur,ac I. cum nitro astinitatem quandam ei intercedere,ut aflirmavit Becclae rus . faJEtenim Sal communis in dupla aquae parte solutus , ae per sexagies repetitas cohobationcs distillatus, tandem in liquorem abiit insipidum , qui exinde in vase bene clauso per triennium servatus , ac saepius , N per intervalla interea digestus , denique salem deposuit nitro, sapore haud absimilem . Nitrum quoque generari compertum est ex distillatione Salis in aqua forti soluti . II. Salem quendam stupti eum a vitriolo haud abhorrentem ex solutione Salis, & ex aqua marina parari posse refert D. du Clos. III. Sulphur quoque Sali inesse eomprobatur, quod eius spiritus sulphuris odorem redolet, striarumque sulphurearum specie elevatur: immo in ipsius distillatione nonnihil sulphuris concreti recipientis lateribus adhaerescit. Sit gemmeus varie metalliei sulphuris halitibus inficitur pro Iocorum varietate, ex quibus eruitur, nam fere semper juxta metallicas venas diversi generis nascitur: quo fit ut magna sit ipsius varietas , quam non modo ex vicinia variorum metallorum, sed ex vario ipsius sapore conjicere licet. Hi ne non omnis indiscriminatim adhibendus . Verum Sal marinus heterogeneorum corporum admixtione fossi Iem , ac sontanum Iongὸ superat. Et enim mare omnigenarum paene rerum congeriem immenso sinu complectitur , partim innascentium , partim aliunde confluentium, piscium videlicet, roophytorum, vegetabilium, lithophytorum , lapidum , Assilium diversi generis , aliorumque, quorum multa ex aere decidunt, multa ab amnibus advehuntur , multa ex naufragiis absorbentur, multa denique ipsius maris aquae per intimas, caeca Gque terrae cavernas irrumpentes , perenni fluxu , ac refluxu secum important. Harum autem rerum quamlibet ad Salis praedicti compositionem symboIum suum conferre vero simillimum est. Cum enim maris undae motu vehementissimo, continenter, ae quaqua versus agitentur, res praedictas contentas , adjuncta solarium radiorum percussione , verberant violenter , rapido impulsu invicem collidunt , salinis spiculis lacerant, abradunt, ae comminuunt in exigua fragmenta , quae per marinam aquam unde quaque dispersa, exinde cum salinis moIe eulis implicitae in generatione salis salsi mari-nique conerescunt. Hinc fit, ut Sal marinus per simplicem evaporationem concretus subobscuram quandam amaritiem praeseserat. His enarratis , modo huiusmodi Salis proprietates , ae naturam persequamur. Fixus admodum est: hine si aqua , in qua dilutus est , evaporetur, vix aliquot ipsius moleculae , tres , aut quatuor digitos una cum vaporibus supra aquae planum elevantur, ac baculo supra posito adhaerescunt, ut experimento compertum est . Aqua ponderosior est; si enim non valde tritus, sed crassustuli is , ac consertim in ipsam immittatur , statim landum petit. Si in ignem coniiciatur , non liquefit, sed decrepitae, ac in calcem redigitur e quem effoditum , aqueis, atque aereis particulis in ejus porulis inclusis , ignis vi commotis , vinculisque disruptis , foras ma-grio impetu erumpentibus tribuendum e sie censent Physici . At si postquam fuerit calcinatus, igni vehementiori admoveatur, liquescit, ac post modii in re se eratus In vitrum abit: quoniam Salis particulae crassiores , ob vehementiorem ignis agitationem impulsae meta tua collisione atteruntur , comminuuntur , ac levipantur. Quo fit, ut magis planas, aequales , atque expolitas superficies adeptae , inter se commodius aptentur , exactius congruant, atque adhaere Icant, porosque rectos , & exiguos relinquante hinc in substantiam duram ac perlucidam com pinguntur . Ideoque Sal communis ad vitrum conficiendum solet admisceri. In aquam coniectus difficilius, ac tardius quam eaeteri Sales , dissolvitur , ob suam fixitatem , saJ s Iulus vero ipsi nonnihil frigoris conciliat: nam thermomettum in liquore immersium , post soluti nem nonnullas lineas deprimitur . Verum cum spiritibus acidis mineralium commixtus incalescit, praesertim eum spiritu vitrioli, quo assii , edito fragore sermentat, magna vaporum copia emissa a , dum Interim liquor condensatur, eaneusque excitatur calor , ut non modo ex magna thermometri elevatione, sed etiam sensu percipi possit. Si in ignem spargatur, flammam reddit aeriorem e nanque eius spicula in motum undequaque ignIs vicircumacta, veluti quidam gladii corpora obvia discindunt . Hinc opifices ad metalla faeilius colli- ouanda sornacibus salem inspergunt. Eximium etiam usum praebet in dissolvendis metallis, quae multo antimonio , ae stamno : & propterea ex ipsius spiritu aquae regiae Ac proinde in Salium sulphureorum censu habetur a Chymicis :rea , veluti argentum ac mercurium, Salibus acidis , atque aquis Spiritus Salis per distillationem paratus acidus est : hinc eum at halicis sociatus ingente m eiet efferve-isentiam . Inter caeteros seiritus acidos mineralium hoc sibi proprium vindicat, ut aurum dissolvat. In signis est autem usu medico vi stomachica, diu retiea, ac, ut aliquibus arridet, lictontriplica., sulphure abundant, auro, nempe appellatae potissmum componuntur. caetera vero metalla minus sulphu-: st Veiis soluta praecipitat.
Sal communIs ex quibus constet iuxta Chymicorum sententiam . Sal communis nitro
Sal vitriolicus ex Sale consectus. Sulphur in Salc continetur.
Sal marinus ex diversis corporibusheterogeneis com ponitur .
Sal communis valde fixus est. Salis eommunis pondus. Cur in ignem conjectus decrepitet. Quare Sal communis in vitrum abeat.
Liquores acidos calefacit. Sal ignem reddie ve.
Sal metalla sulphvrea dissolvit. Spiritus Salis pr prietates, di viresia
104쪽
Flictas lib. 3 ε .cap.7. Etymologia .
Sal Ammoniacus sa et itius . Dioscorides M. F. cap. 3 S. Sal Ammoniacus nativus a laetitio quomodo dignosca
Sιrop. de Simp. min. ciap. ψ 3. Ammoniaci nativi facultates . Sal Ammoniacus Puteolanus a veterum Ammoniaco nodiisuri .
Sal Militis puteolanus acri expositus gravior est quam infodinis. Salis Puteolani co-Ior A sapor . Sal Puteolanus iuigne non crePitat. taJ MImas exerc. Pliuion. iv Solis. Sal Ammoniacus quid se, de ex quibus constet. Salis Ammoniaci duplex spiritus. Spiritus urinosus salis Ammoniaci quomodo paretur. Qnare Sal Ammoniacus admixta calce , vel oleo tartarispi ii tum urinosum s
Ambo vii spii ituum Salis Ammoniaci
CAP. III. SA α frJ Ammoniacus appellatur, quia in arena reperitur, quam Graeci μεμν
dicunt; sub arenis enim ardentissimis in littore maris fervor Solis interdum aquas ipsas marinas in Salem excoquit; vel ob Ammonis oraculum, unde vehitur, Ammoniacus vocatur. Pharmacopolae vero Salem Ammoniacum rappellant, aliumque ostendunt factitium ex Germania allatum, soris nigricantem , intus vcro sub candidum .
Nativus a factitio eo cognoscitur , quod verus facile finditur scissuris rectis , crustas oblongas habet alumini fissili similes , sub acer est, ac levis , qui quidem in ignem conjectus nec exilit, nec crepitat, licet nonnulli contrarium satis temere asseruerint. Factitius ab auri fabris magis, a Jquam a Medicis expetitur. Nativus vero utilis est, si quando aliquid detergere opus sit; acer enim est , & modice astringens, & ideo humores acrcs in superciliis inspersus consumit , a quibus scilicet pili male nutriti excidunt. Uerus autem, atque a subdititio alienus Sal dictus Ammoniacus, jam pridem adferri coepit Puteolis, qui licet sub arenis, ut in sitientibus Africae locis non reperiatur, reliquis tamen & notis, & qualitatibus ad amussim illi respondet, 3J ae levissimus ut Plinius etiam de eo prodidit intra specus suos in lucem universam prolatus , vix eredibili pondere ingraυescit, ut videre cst inter Puteolos, & Neapolim, loco vulgo dicto Sulphureta , nisi Sulphurata mavis , ubi cuniculorum spiritu madido maxime juvante in cxtremis summitatibus , cx ardentissimis exhalationibus , quae e profundis specubus erumpunt, densatur, diverso quidem colore , nam& rubens, & croceus , interdum etiam albicans , nigricansque apparet, adeo salsus , ut ingratissimo , & acri sapore, non sine quadam amaritudine degustetur; substantia vero levis, in igne minime crepitat, neque ab eo exilit. Opinionem nostram indicavimus exactius hujus rei judicium studiosis relinquen
Q Verum Salmasius , SaIem Ammoniaeum , non ab arenis nomen traxisse censet , sed ab Ammonia Cyrenaicae regione , in qua magna hujus Salis copia effodiebatur . Sal Ammoniacus, quo hodie utimur, salsus est volatilis, atque ex acido Salis marini cum at halico volatili iuncto componitur: paratur enim arte, ut pleriqlle omnes tradunt,ex una parte Salis communis, dimidia sulis in is, ac quinque iit inae. Immo perfectissimum Salem Ammoniacum ex spiritu Salis eum volatili urinae mixto, progigni, tradunt Chymici : Quapropter athali, & aei di non obscura exhibet indicia. Etenim ipsius solutio, acidorum instar, papyrum coerulcum rubro colore inficit. Binos quoque spiritus inter se diversos praebet, alterum uri nolum , alterum vero acidum , spiritui Salis communis , Sulphuris , aliisque mineralium haud absimilem ; qui inter se , commixti tumultuantur. Urinosus paratur adjecto quodam Sale fixo , veluti calce, tartaro &c. in distillatione . Plurimis enim Chymicorum experimentis compertum est, si Sal cx aeido & aikali volatili conflatus, in aqua , Sale quocunqtie fixo imbuta , dissolvatur , partem acidam , a thali volatili dimisso , cum fixo arctius copulari, coque implicitam , atque irretitam coeti ac detineri; at halicam autem carceri hus liberatam avolarc. Hinc Sal Ammoniacus in aquam calcis, aut oleum Tartari injectus , statim spiritum volatilem urinosum emittit. Siquidem aqua, calcis aut tartari salinis spiculis instructa , eaque agitans, Salis ammoniaci compagem dissolvit, atque exinde particulae aikalicae volatiles ab acidis, quorum nexu praepeditae gravabantur divulsae , ac sui juris saetae, nequeunt amplius intra liquoris lubstantiam coerceri, quod illa leviores evaserint, acidotum onere deposito, quo aequilibres ipsi fiebant; sed per circumsusu in aerem disperguntur. Acidae vero mole culae partim proprio pon de re pressae , partim salium fixorum amplexu devinctae intra aquei fluidi terminos continuntur. Si ambo spiritus hi non consertim, sed sensim misceantur phlegma insipidiim per effervescentiam emἰttunt , ac in unum liquorem abeunt, utriusque activitate debilitata, unius nempe sapore acido, alterius odore urinoso, amisso. Qui liquor si evaporetur Salem marinum deponit. Siquidem particulaeal halicae in horum spirituum mixtione spicula Salis acidi in suos poros excipiunt: quo fit, ut invicem areiu copulentur, atque acidi aculei, at halicis tanquam vaginis induti, nequeant linguae papillas dicare, sensumque gustus excitare; dum interini partes ,rinosae acidi compedibus praepeditae , amplius avolare non possunt ad olfactus sensum aificiendum . Ex amborum denique unione Sal salsus marinus concrescit. Longe sacilius quam caeteri Sal Ammoniacus aqua dissolvitur : quoniam particulae at halicae urinosae, inter acidas interpositae , laxiorem ejus compagem efformant. Aqua vcro, ut tradunt, ob ejussblutionem adeo frigida evadit, ut interdum in glaciem aestate concielcat. Tribus enim unciis Salis prae-
105쪽
praedicti in duobus aquae sextariis dilutis , thermometrum decem & octo pollicum , asi imponium , - - - eitius horae quadrante , duos pollices ac novem lineas demissu in fuit. Liquores vegetabilium acidos Sal Ammonia elix vehementer quoque refrigerat: cum spiritibus vero acidis mineralium sociatus frigidas excitat ser- aquam imoen, e si iamentationes, praesertim cum oleo vitrioli , in quo dissolutus , miros praebet erietus ; siquidem in- eesaeit. genti oborta ebullitione , vaporumque exhalatione , liquor admodum concrescie, ac adeo frigescit, Frigida sermentatici ut thermometrum tres polliees & sex lineas descendat ; quamvis vapores emissi calidi deprehendan- ex admixtione Salis tur; nam thermo metrum alterum , ita suspensum , ut ὸictos vapores excipiat, ad nonnullas lineas Ammoniaci eum elevatur . Huius autem phaenomeni ratio ita explicari posse videtur . Etenim Salis Ammoniaci par- oleo vitrioli. tieulae in aqua dissolutae ipsius motum intestinum reddunt hebetiorem, quod ejus luterstitia replentes, Uapores calidi aditum subtiliori materiae praecludant, eorpusculaque sulphurea partim excludant, partim figant f higida sementati unde necessario caloris remissio , quam stigoris intentio sequitur. Quan vis autem in solutione i , ne. OIeo vitrioli facta, ex ebullitione, motus potius auctus videatur ad sensum I secus tamen res sese Horum esse uni habet: etenim ebullitio illa excitatur a particulis volatilibus, ac sulphureis exolutis, atque avO- ratio explanatur. Iantibus , non per universam , intimamque liquoris substantiam, nec inter singulas minimasque ejus- .dem particulas , sed per intervalla , ac majoribus tantummodo mole culis agitatis, dum interim dictae particulae minimae coguntur , invicemque arctius junguntur , motu ebullitionis circunquaque vehemmentius compressae. Nihil autem mirum, si ex liquore frigido vapores ealidi efferantur ; hi nanque
nihil aliud sunt, quam partes Salin sulphureae volatiles , in ebullitione , uti dictum est , dissolutae,
Si libra una mere urii sublimati corrosivi, una cum altera Salis Ammoniaci, seorsim contrita , in vase FrIens est admIxtI vitreo eum tribus sextariis aceti dillillati misceatur , vehementerque agiletur, se Igus adeo in- ne Salis Ammoniaci tensum excitatur, ut aestatis tempore , vas manibus vix contineri possit, & aliquando liquor concre- eum aceto, Se merseae; quod salinae particulae diversae , arcto invicem coeuntes , motum liquoris , uti supra dictum est, eurio sublimato. impediant. Ex Sale Ammoniaeo admixta ferri scobe , aut lapide haematite, per distillationem flores prodeunt, Cur flores Salis Amincroceum colorem, atque odorem aemulantes 2 quare nonnulli ex illimant, flores hoste ferro , aut hae- moniaci elocum maliti tribuendos esse , ex quibus colorem praefatum atque odorem mutuari arbitrantur. Id autem redoleant. licet verisimile sit, quod artinet ad colorem ; nihilominus odorem Sali Ammoniaeo aeceptum esse ferendum alii statuunt , ea ducti ratione , quod Sal Ammoniacus, aqua solutus, ae in vase terreo, aut plumbeo rursus in canὸidos crystallos concretus per evaporationem , vasi praedicto adeo vehemen tem eroci odorem communicaverit, ut illum diu 1ervaverit, aliisque decoctionibus impertierit.
Spiritus Salis Ammoniaci urinosus, utpote es halicus , aquam ealcis , ex solutione sublimati corrosivi Spiritiis illino si Sa rubentem , coagulat, ac albescentem reddit. Si vero spiritui vini affundatur, illum pariter coagu' li, Ammoniaci esse-lat, quod ejus partes salinae cum sulphureis, ac ramosis spiritus vini implicentur, ac coeant: verum .arii . id non evenit, si spiritus praedictus calce sit paratus, sortasse quia Salina Ammoniaci corpuscul ε Cur dictus spiritus
tenuiora ealcis actione evaserint, omnique acido sint expoliata , quo alterum spiritum tartaro para eoactu let spiritui , tum non omnino carere veris mile est : quo fit ut expeditius per implexos sulphurearum partium a Vini meatus vagari possint, absque eo quod tortuosorum pororum ambagibus intricentur .
I,3 Sal Ammoniacus finitius hodie magno usui est in medicina : quod Mercato , minus innotuerat ἀ Sal x Ammonia ei nanque ars ehimica tunc temporis , Romae praesertim , involuta jacebat praestar enim vi aperienti, fictitii usus in Me abstergenti, incidenti, diu retica, & anti febrili : hinc adversus morbos chronicos , ac praecipue , die in a. febres intermittentes , & quartanas passim adhibetur. Ipsius spiritus volatilis urinosus , efficacilli- nitam habetur remedium in morbis capitis, & nervorum, veluti in Apoplexia, Lethargo , affectioni bus Hystericis , de similibus . 3J Idem narrant de sal Sale fossili Polonteo , quem fossores longe Ieviorem intra sodinas compe- saJ Misceli. Aesae.
litant, quam soras extractum atque aeri expositum : cujus rei ratio ea esse videtur, quod Sal praedi- Nat. Cums. ana. Iscitis suis poris salinas particulas in aere fluitantes excipiat, quibus compactior , ac gravior evadit. pog. 396.
DE AQUATILI DIVERSORUM GENERUM
SA x, qui sponte ex aquis provenit, aut in mari, aut in Iacubus, aut in palu
dibus, aut in fluminibus, aut in fontibus nascitur. De marino Sale faJ Pli- Plinius lib. 3 r.esp. . nius inquit: Aliud genus ex aquis maris sponte gignitur,spuma in extremis litto- M N/xinu ribus , ac scopulis relicta. Hic omnis rore densetur , ct es acrior, qui in scopulis
invenitur . De Iacustri, Siceatur, inquit, in laeti Tarentino aesivis solibus, totum- Sal laeustris Taren-que sagnum in Salem abit, modicum alioquin , altitudine genua non excedens . μμ 'Item in Sicilia in lacu , qui Coeanietis vocatur, ct alio juxta Gelam. Horum exta Laeus Coeanteus tremitates tantum inarescunt ,sicut in Phrygia, Cappadocia, Aspendi, ubi largius 'e, coquitur , ct usque ad medium lacum . Aliud etiam in eo mirabile, quod tantundem padociae, Aspendi. non ubvenit, quantum die auferas . Omnis es tatis Sal minutus , atque non gleba es. In Bactris duo laeus vasi , alter ad Sothas versus, alter ad Arios, Sale Bactrorum, M
aestiant. Sunt ct in Africa Deus, ct quidem turbidi , Salem ferente i DbJ Vitrum tb obtaivius dixerat Parietonio , & qua est iter ad Ammonem , & Casio ad Agyptum, e. a. lacus sunt Palustres, qui ita sunt salsi, ut habeant insuper se salem congela
106쪽
Tatia palus. Tatiae paludis aqua Deillime in Salem concrescit. Sal Tragasius.
Asolialtites. Sal lacus mortui. Sal fluviatilis . Caspiarum porta xum Sal. Sal ex amnibus Ο eho& Oxo. Fontes Pagasai.
tum. De palustri strabo , feJ Tatia , inquit, palus e H inter Galatiam , ct Cappadociam , quae salina ea naturalis; etenim tanta promptitudiue aqua circumcrescit, ut imposito junco circuli ura, salis eorona extrahatur, avesque si alis aquam contingant, ob falis concretionem protinus concidunt, ct capiuntur . Galenus libro
undecimo simplicium Tragasium Salem dixit non procul a Sminthio in quibusdam stagnis salsedinem habentibus aqua aestu consumpta provenire . Item in stagno Sodomenico Salem nasci tradidit, quem Naphthicum aliqui vocant, ex Naphtha, quae in ipso est, Plinius Asphaltiten ; A' Serapione vero Sal laeus mortui dicitur; qui subniger est odorem habens Naphthar; cum subfumigatur, Naphtha , inquit Albertus, liquesit, ct ab eo separatur, Otime fit album. In fluviis quoque reperitur, ut in Narbonensi Gallia. De fluviatili, Sed ct summa fluminum, inquit Plinius, densentur in Salem amne reliquo, veluti sub gelu
fluente , ut apud Caspias portas , qua Salis sumina appellantur. Item circa Mariaris O Armenios. Praeterea apud Bactros amnis Ochus, ct Oxus ex appositis montibus deferunt Salis ramenta . Ferunt quidem ct calidi fontes , nam & hoc do Sale fontium naturali subdit cui Pagasaei. Reperitur quoque in sex Adriatici maris fontibus, qua vergit ad Aquilonem ut Polybius auctor est . Ham de aquatili.
DE HALOS ANTHO, ET HALOSACHNE.
tionem, quam habent cum aquatili Sale, ut constat ex iis, quae de his dicuntur. Magna est inter recentiores controversia, qua nimirum significa- Α λ ια, θω idem esse tione αλἐε ἄνθος a veteribus nuncupatum accipi debeat; vari ε enim hac de re ac spe a Celi,no ' dubitatum fuit. Sunt qui medicamentum quoddam Sperma Ceti a Germanis iit φηysthm ' ' vocatum , verum Dioscoridis ὰλ ι ἔλι esse existiment, non leVi conjectura saJ Visuritis citatis adducti,inter quos extitit faJ Ualerius Cordus,vir multo ingenio praeditus,cui, vi Holofavt.ρ ctun prorsus auctoritate sua conjecturam hanc confirmet, & stabiliat, tantisper adhaerendum esse arbitror , donec ex 2Egypto , unde olim afferebatur, certius
IbJ Dioscoridei m s. aliquid cognoscamus . Ex Nilo enim ut hJ Dioscorides ait defertur,sed O Ω- iόξ., PMUdam in lat, laudatissimumque dicit esse, quod crocei sit coloris, odore ἡρsdi hi . . ' ivgr to , ceμ gari, interdum longὰ magis virus olens , gusuque mordacius , O ut quandam olei pinguedinem reddens, cumque fucerum sit, non nisi oleo resolvitur. seJ Aristotes.s U.α3. Ad quod scJ Aristoteles allusisse videtur , scribens in Problematibus , ex Salo ς' marino oleum exudare; γὰρ τῶν αλα, ελπιον ἀφωμτα , Γι & paulo inse-L J J ritis subdit; Ψοῆι αλαι υμ- δ ον τὸ ε .ν. Qui vero non maris, sed Salis flo- Salis fios rem ἀλοι αιθος interpretari volunt, proculdubio uniuscujusque Salis florem intelligere videntur, cum in fodinis, tum in salinis efflorescentem, ut puta tenuissimum , levem , & candidissimum Salem , qui a Plinio favilla Salis leυ Coto de re Rust. ωρ. Ama, ct candidi ma nuncupatur. Cato florem Salis vocat, qui E populari Sale
hil . . . . ri candidus arte factus sit, propterea& alabaster a Democrito quandoque dici-dietus . tur . cum Palis flos , αλδσ αχω, quae Salis spuma , vel maris potius dici
potest, propter similitudinem , qua fere invicem junguntur, in memoriam mihi redegerit; non inutile fore putavi, quo legentibus satisfieret magis; pauc dis nid sit. hic , quae ab auctoribus de ea literis prodita sunt, ascribere. ἀλοι sin igiturnillil aliud est auctore Dioscoride nisi . . intus , hoc est, lanugo spumosi maris, sive ramentum mavis: nam ctiam ramentum significat. Est itaque Salis quoddam genus; marina enim aqua, quandoque apricis scopulis fluistibus aspergitur, atque in raram, spumosamque lanuginem Sole cxic-Flietas Πλ; t. e. r. catur,& concrescit. Et fortassie hoc voluit Plinius de marino Sale ea scribens, quae superiori Capite retulimus ; Salem ex aquis marinis sponte gigni spuma in Gasenus 'im SIN. extremis littoribus ac scopulis relicta. Galenus vero αλοι appellat spu- molam Salis efflorescentiam, multo tenuioris, quam Sal ipse naturae, quare
107쪽
& extenuare , & digerere multo plus ipso potest e verum quod substantia est e laetam. 7. reliquum , contrahere , ut Sal, nequit. A' nonnullis autem reeentioribus Sal v petrae Marinus nuncupatur; quandoquidem saxis in littore maris ita adhaeret, ut Sal petrae vulgo dictus, qui in humidis , ac subterraneis parietibus gigni-rur , videatur.
Satis sos aquae marina admissus ut Galenus inquit pro eorpulentis, ct saJ Galenus a. ad bdropicis idoneus es, ct lenes induratos sanat, si extrinsecus ipsis in Usca S g anouatur. Hactenus de nativo Sale . v ἰtinois, .
Scribit sua Plutarchus, AEgyptios sacerdotes Salem marinum τυφοῦνγ ν appellasse , idest Typhonis spumam , seu potius maris ; nam apud ipsos Typhonis nomine mare innuebatur : unde fortasse δε e γης, & c.ὸς αν is appellationes ductae sunt , cum idem propemodum signifieent . Quare si fas est in tanta rerum ambiguitate aliquid statuere, verisimile videtur, tum Q.ti αχνην , tum Δὸς ἀνθω, nihil aliud habita fuisse , quam Salis marini diversas species genitas ex ipsius particulis cum variis fossilium , ac praesertim bituminis generibus conerescentibus. Etenim AEgyptus Salis communis copia ubique scatet, omnesque ipsius aquae , scu sponte e sontibus manantes, seu ex effossis puteis haustae , salsae deprehenduntur . Immo, ut praefatus sbJ Auctor memoriae prodidit, tota quondam aEgyptus maris undis alluebatur , atque exinde continens facta imbutae salsuginis reliquias hactenus servat. Hinc nihil mirum , si diversorum Salium adeo ferax deprehendatur.
DE FACTITII SALIS GENERIBUS.C A P. VI.
sbJ Mutareh. abid. AEgyptus quondam mare fuit .
FA c τ i τ i u s I J Sal primum occurrit,qui ex aqua maris fieri solet: ideo marinus a nonnullis appellatur; aliter Sal panis, vel Sal massae dicitur. Quandoquidem in massas quasdam coacervari solet , ut in Romanis Salinis ad Ostiam videre est,& in agro Ravennati ad Cerviam vocatam ut quidam l l putant quasi Acerviam ; ibi enim Salis acervi collium instar construuntur, quorum superior crusta extrinsecus vi primum ignis, qui ex cannis aridis undique tumulis circumpositis eκcitatur ; deinde vero Solis ardore adeo obdurescit, ut imbribus non solum non liquescat, sed vix caedatur ferro ; id quod etiam fieri solebat apud antiquos . Africa, inquit bJ Plinius, circa Uticam coninuit acer vos Salis ad colitum speciem : qui ubi Sole , Lunaque induruere , nullo humore tiaquesunt , vixque etiam ferro caeduntur . Fit tamen O in Creta 8 riguis infalinas mare infundentibus . Et circa AEgyptum tuo mari insuente in lum ut credo Nilo succo m. Fit & in Lusitania, atque alibi. Ancus Martius Consul Salinas hv jusmodi primus instituit, & Populo Romano Congiarium SaIis dedit. Ho- dici major Italiae pars hoc Salis genere vescitur . Sal putealis dicitur ab educta salsa E puteis, quae in arenas diffusa adveniente rore coeli condensatur, & in candidissimum Salem concrescit, quae etiam egeritur ex puteis altissimis, & in cortinis plumbeis decoquitur, paulatimque in Salem densatur, & extrahitur, ut fit Volaterris, quo universa fere Hetruria utitur. Fit quoque in quodam , pago , qui huj modi puteis plurimum abundat, unde salsa scaturit, quem ob id fortasse Mediolanenses Sela, vocant, cujus vero loci aqua salso sapore Iongo marinam aquam superat; palatum enim mirifice mordicat, ac labra pungit, astringitque magis propter nimiam acredinem, quam maris aqua. Illud sanhmirum , ovum in eam immissum deorsum nequaquam sidere, quod pro maximarum virium argumento ducitur . In multis vero locis compertum est, Salemeκ rati aqua in farinae massam non adhiberi. Caeterum per se exiccatur contra marini Salis , & cujusvis alterius ex aqua coacti naturam , qui ad Solem diu, multumque, ut probe exiccari possint, exponuntur, vel supra aridum locum , ad quem humiditas nulla pertingat, sternuntur; quod propter salsedinem , quam habet majorem, & potentiorem , quam alii Sales fieri dixerim . Incolae sane in eo excoquendo non minimum lucri faciunt. Quod si forte operam aliquantisper intermiserint, & a labore exhauriendae aquae destiterint; nempe cum
ctus. Salinae ostierises, S Cerviae a saJ Hermia. in Distriscor Cervia ex Salis a eervis nuncupata. Salis marini duri
sba min. , .3 I. c.7. Sal Uticensis. Sal Creticus Sal AEgyptius. Aneus Martius Salinas primus instituit. Sal putealis quomodo Paretur. Sal Volaterranus. Aqua putealis marina salsior de acrior
108쪽
oina condienda . Sal muriaticus a
Muria quid sit. LbJ Pompontai Meu ih. a. de situ orbis
e re Rustica cap. 6. Muria dura quomodo μι Sales lixiviales ex vegetabilibus parati Sal ex limo.sdJAlbertus de rebus
Metallieri lib. I. c. 1 Sal ex urina. Sal ex eranio humano a
Sal ex quercus Sal ex Corylo. Sal ex arundine.
seJ Pandectarius. Alumen eatini quid.
vel inopia materiae premuntur, vel demetendo frumento incumbunt, aqua puteorum Ora transcendit, & hac illac erumpit , atque in fluvium proximum coit ; tanta est inibi aquae scaturigo , quae hyemis , aestatisque tempore perinde durat. Eodem quoque modo conficitur Sal ex faJ muria, id est, aqua salsamen-.torum , quae recoquitur etiam, iter unque liquore consumpto ad naturam suain revertitur, vel ex aqua marina in alienis decocta . Est autem muria, qua
Graeci αλμην, vulgus vero falamua vocat, nihil aliud quam aqua salsa , quemadmodum etiam mare ipsum salsum est : sed hoc a natura, illa vero ab arte fit,& ut usus expostulat, magis, vel minus salsam esse contingit. Quare differt etiam a salsa puteorum & amnium aqua, quae quidem ipsa quoque natura salsa est, magis etiam interdum ut superius ostendi, & Pomponius fbJ Mela de quodam Galliae fonte testatus fuit quam marina ; & ad hoc etiam liqui data, cum muria quoque dura fieri possit, arte scilicet, quam Columella feJ docet. Alia factitii Salis genera reperiuntur , varia quidem pro materiae , ex qua parantur, diversitate ; nam praeter jam dictum , qui ex muria, sive aqua maris,& salsorum fontium confici solet, elicitur quoque non e lignis modo , sed ex herbis, atque ex omnibus fere arborum frondibus combustis, si carum cinercs aqua recoquantur; quan vis infimi generis Sal sit, atque subamarus ; Qui quidem Sales cum ex variis rebus aliis extrahantur, plerunque non ad escam , sed ad alios usus accommodantur, ut Absinthii Sal, qui in febribus , & peste probatur; & ex succino confectus , qui peste correptis plurimum proficit; &juniperinus qui in calculo; & de humanis ossibus , quem febri quartanae praestantissimum putant esse remedium ; & qui ex antiquo fimo armentorum , &equorum , ab iis, qui pulverem ad glandes tormentorum bellicorum excuticndas conficiunt, solci excerpi, & cum sulphure, atque hali nitro misceri. Sunt enim stercora omnia admodum biliosa, acria , & subsalsa, atque inter alia recrementa maxime omnium lotium . Ex urina hominis , inquit Albertus fdJ praecipuὰ puerorum , per alchymicas operationes , & sublimationem Sal parari potest . Recens quidam Scriptor ex craniis humanis se Sal distillasse fatetur . Conficitur quoque ex Quercu , Corylo , Iunco , Arundinisque trunco in cincrem redactis, & dulci aqua, sive marina excoctis , donec exiguum supersit. Mercus optima , inquit Plinius , ut qua per se cinere sncero vim Salis reddat; alibi corylus laudatur ita infuso liquore salso , carbo etiam in Salem vertitur. Quicunque ligno confit Sal niger est. Apud Theophrastum invenio imbrios arundinis, & junci cinerem decoquere aqua solitos, donec exiguum superesset humoris . Insuper ex marina brassica, beta, & consimilibus nitrosis rebus,
aliisque cineribus fieri solet, quemadmodum faJ Sal aikali, qui ex herba vali
ab Arabibus vocata conficitur, quae a nostris vulgo fida nuncupatur, quan quidem herbam solent pastores, Salis inopia urgente , ad Solcm torrere, ac exiccare, eaque in pulverem redacta pro Sale uti. A plerisque vero gala , veldfelta , vel Une dicitur, quo nomine eam arborem esse apud Armenios Serapion testatur . seJ Pandectarius illam herbam ex salso ejus sapore Salsolam nominat. Sal autem , quod ex hujusmodi herbae decoctione resultati athali vocatur. Cinis vero jam induratus A lumen catini a nonnullis appellatur.
Factitii urinosi . Factitii aeidi. si J Sales iactitii pro diversis rationibus, quibus eonfici solent, in tres elasses dividuntur, in Volatiles,
Lixiviales, atque Essentiales. Volatiles per distillationem parantur , in qua, modo crystallorum forma , modo spiritus acidi, aut urinosi , modo olei elevantur. Hi rursus subdividuntur in Urinosos , Aeidos, ae salsos. Urinosi alicaiiei sunt, atque ita vocantur, quod urinae odorem praeseserant r eliciuntur autem ut plurimum ex animalium partibus , quae horum Salium copia , caeteris longe praeliant. Quan vis multa etiam e vegetabilibus magnam eorundem quantitatem praebeant. Exeunt vero vel Salium conereto. rum specie , vel spiritus urinosi, quem nihil aliud esse Chymicorum experimento compertum est, quam Sales volatiles in fluido aqueo dissolutos . Hujusmodi Sales aut in aqua, aut in liquoribus acidis exoluti, eos refrigerant, eodem paene modo , ae Sal ammoniacus, prae caeteris vero Sal urinae. Aeidi in animalibus pauci reperiuntur et si qui autem insunt, Iatent ut plurimum in eorum pinguedini
109쪽
bus, vel per morbos in aliis liquoribus manifestantur. Hic non inaratam Lectoribus existimamussore Illustrissimi Laneis i Epistolarem Dissertationem de Ae ido Sanguinis , qua respondet ad saJ Cl.
Vieustentum, cujus epistolae exemplar impressum legitur anno io 98. Sed parantur potissmum ex vegetabilibus , ac mineralibus, quorum natura admodum diversa est; nam Sales acidi vegetabilium longe mitiores sunt, palato gratiores , ae volatiliores ; nec tam violenter cum spiritibus urinosis effervescunt, ac minerales , qui fixiores sunt, ae corrosivi; ideoque valde efficaces ad metallorum corpora dissolvenda , quae vegetabilium acidorum vires eludunt, eo quia acidi minerales aculeos habent magis accommodaeos , rigidioresque me allorum poris subeundis r ideoque cunei vim excrentes latera divellunt. Hinc fit, ut non omnes Sales acidi minerales omnibus metallis indiscriminatim solvendis accommodentur , sed alii alia exolvant. Prodeunt autem ut plurimum Sales praedicti in phlegmate , aut spiritu acido diluti, in distillationibus enim dissicillime omnium in crystallos concrcscunt, ac concreti, non modo in aquam conjecti, sed etiam humido aere circum io statim in liquorem rursus ab unt. Sales salsi volatiles ex acido cum urinoso simul in disi liat Ionibus astendentibus, ac invicem coeuntibus gignuntur, veluti Sal ammoniacus , de quo supra . Lixiviales appellantur, quod ex lixivio parari soleant; suntque Sales fixiores aikalici, qui ignis vise parari, atque elevari nectui verunt in distillatione , aut in combustione , & ealcinatione . Eliciuntur autem ex residuis distillationum , aut ex cineribus, & corporibus calcinatIs , quae in aqua soluta ac digesta lixivium praebent salibus fixis imbutum , qui humore per evaporationem imminuto con crescunt in crystallos. Sales hosce lixiviales nihil aliud esse arbitrantur Chymici, quam Sales acidos , arctius cum terrestri al halicaque materia sociatos, ae propterea, a volatilibus acidis , re nihil Prorsus differre : immo afferunt , artis ope , volatiles e fixis reddi posse . Idque triplici ratione obtineri contendunt. I. per vehementioris ignis admotionem, qua terrcstrium corporum Sales acidos arcte complectentium vinculis effractis, Sales dicti in libertatem afferuntur. II. per longas ac repetitas digestiones, ex quibus crystalli salini parantur, qui admixta bolo distillati , volatiles acidi vadunt. III. per admixtionem alterius Salis ad urinosi naturam aetcedentis: nam Sales urinosi una cum lixivialibus exoluti cum illorum aeido in Salem tertium volatilem coeunt , atque in aqua in natant , terrestri materia lixiviali in fundo subsidente, liquore autem exinde evaporato concrescunt, ac distillati volatilium instar elevantur, deperdito acido Lapore ob urinosarum partium admixtionem. Verum non omnes Sales urinosi, omnibus lixivialibus volatilibus reddendis apti sunt: sed lixivialibus vegetabilium admiscendum est alumen; mineralium autem borax . Ex animalibus nihil serὸ Salis lixivialis extrahi potest, sed eopiose ex vegetabilibus paratur, ac praesertim ex plantis res no sis: nam resinae nihil aliud sunt, quani oleum Sasum ae idorum vi coagulatum ae fixatum : quo fit ut bona pars acidorum resinosorum ignis actionem eludant, quod cum crassiori, ac magis terrestri sulphuris parte sociati implicentur . Sales lixiviales in aqua diluti cana ea lidiorem reddunt, fortasse ob sulphuris particulas nonnullas , quae, dimisso Sale fixo, in motum aguntur, caloremque cient. Sales essentiales ex suecis vegetabilium concrescunt: hoc autem nomine insigniuntur , quia non sunt si melices Sales, sed tum volatiles, tum fixos , acidos , & al halicos, nec non etiam sulphureas , ter- Tealque partes continent, omnemque fere mixti substantiam , atque essentiam complectuntur , ejus-ue virtutem reserunt. Hinc chymica analysi resoluti , facessunt in aquam insipidam, liquorem acium, salem volatilem concretum, oleum scelidum , salem lixivialem, ac terram, non secus ac plantae ipsae , e quarum succis gignuntur . IzJ Nomine Glion, ut supra monuimus,herbae e Ineres potius apud Arabes appe IIanturmam herba
videlicet, herba ex qua cineres Kali vocati parantur : ex quo Ioquendi modo, Arabibus alioqui familiari , plerique decepti herbam ipsam Xeri passim nominant: Quid autem fuerit WGn Arabum . ambiguum : Κali recentiorum Bolanteorum est herba maritima, ex qua vitrum conficitur . Consulo Ioannem Bauhinum , aliosque .
Sequitur laudata Epistola Illustrissimi Lanei sit.
Sales IIxIvIses ex quibus corporibus
110쪽
Ex Cl. Vieussenii epistola duo proble
I. An sal acidum sanguini insit,N ex trahi ab illo possit. II. Num proportio
inter partes languinis certis sub legibus contineri possit. I. Problema exam iis
guine contineri,Auctoritate , & ratione demonstratur. Sal marinum, aliaque acida interdum in sanguinem confluunt a Sal marinum in sanorum sanguine ex iis stere experimento comprobatur.
DOCTISSIMO, AC ERUDITISSIMO VIRO
medicisae Dociori, V in Monspeliensi Academia Professori longa Claris Im9.
ΤΙ Α M S I pro tua singulari sapientia, nobis apprime iam nota, abunde per Te sapis, Spectatissime Vir, neque externis eges animadversionibus; tamen , cum plerunque aliena rectius quam nostra perspiciamus, merito alios in consilium adhibes de ro, vel co argumento summopere abstrusa, quod Nobilissimus Boylius eandem , si non intactam, certe imperfectam reliquit. Legimus , qua decuit sedulitate, summa capita edendi operis tui, Mgratulamur non Tibi solum , sed universae etiam literariae Reipublicae, quae non exiguum inde fructum est collectura. Dolemus interea seram ad Te responsionem nostram transmitti, multoque magis , quod haec unica tribus ad nos datis epistolis tussicere debeat. Sed hujusmodi ta ditatem non modo non negligentiae nostrae, sed ne occupationibus quidem tribuendam Volumus, quae , etsi magnae sint, tamen nullae esse pollunt tantae , ut nostra erga Te ossicia valeant retardare . Hujusce morae causa fuit, partim quod tardius , quam par erat, a Tabellario Gallico cum quo nullum nobis commercium esse solet priores literae tuae redditae fuerunt; partim etiam, quod ut sententiam nostram Tibi aperiremus , nonnulla experimenta Chymico-mechanica praemittenda erant, quae , ut ipse judicare poteris, non modicum temporis insumpserunt. Verum ad rem aggrediamur, monentes tamen in limine , nos ad Te tanquam ad Virum ingenuum ingenuos scribere t ita enim omni penitus assentatione semota , suturum arbitramur, ut neque Te consuluisse , neque nos suasisi e
In primis vero, ne revocantibus nobis ad examen Chymicam sanguinis Analysim, &superstructas ineditationes, quas ad nos perserendas studuisti, ullae occurrant ambages, patiaris , rogamus , ut longam , ordinatainque tuorum experimentorum , ac petitionun seriem ad duo potissimum Problemata referamus, quae totidem erunt nostrae hujus responsionis argumenta : Quaeremus igitur prius, An praeter Sal acre , & alhalinum cum volatile , tum fixum, humano , circulantique sanguini ullum Sal acidum ; & an qui tua industria ab eodem cruore acidus spiritus elicitus suit in eodem sanguine praeextiterit. Posterius vero , Num proportio, quam partes sanguinis a natura inter se quantitatis , & ponderis habere necessum est . ulla arte ad certas regulas reduci possit i Ea enim , quae de bilis distillatione , diversaque cum acidis miscet a Te expertum fuisse asseveras , accuratum quidem seculi genium sapiunt, omniumque proinde Medicorum calculum promeritura censemus. Quantum vero ad prioris attinet Problematis solutionem , Tecum satemur, errare eOS qui putant, Sal acidum a sanguine separari non posse : qui enim hoc negant, supponunt, acidum sanguini non inesse r esse autem , vel ipse docuit Hippocrates lib. de Vet. Med. , &, quod omni plus valet auctoritate , multae rationes , atque obvia plurima experimenta apertissime convincunti etenim Sal marinum , aliaque multigena salia acida passim cum cibis , potibus & aere intra corpus ingerimus, quae quanquam in statu naturali majori ex parte volatilizentur per athalina , saepe tamen fit, ut in morbis ad nativum fixationis statum restituta , secernantur a sanguine , & extra corpus deriventur sub sorma sudoris , salivae , urinae , saniel, puris, aut aliorum ichorum, quae, judice sensu , externe acida deprehenduntur . Neque autem ullus dubitationi locus esse videtur, quin Sal marinum , quod inter acida numeratur, sanorum quoque sanguini inexistat; si enim portio aliqua cruoris, stati in atque o vena prosiliit, supra talci laminam excepta , spolite exiccanda relinquatur, curio- sun