장음표시 사용
241쪽
dus in Cypro a mulieribus vulgo mappas ex Amianto contextas vendi. Boeeonus sa I etiam re- saJ Musto A F co. Batur Ianuae se eomperisse quendam Amianti filandi arte praeliantem e sed ut alios taceamus , nos ipsi nonnulla fila telae , cujus nuper mentionem fecimus , in villos resoluta, rursus facile ne vimus, eadem pene ratione , qua mulieres linum vulgare nere solent I digitis enim saliva nonnihil madidis dictos villos leniter obvolutos nullo negotio in fila complicari animadvertimus, iis, ex quibusam tantina tela contexta est, haud absimilia : si siccis vero digitis tractentur, nullo modo intorqueri possunt: rigent enim aliquantum, ac vi elastica sese restituum; quod etiam evenit in Iana, gossypio, lino, &s milibus; a quibus linum as bestinum, hoc dissere, quod aridius est, ideoque facile friabile: atque, uti innuimus, attritum in pulverem facessit, nisi prius madefiat: subviscido autem salivae humore ipsius uilli emolliti contorsioni fiunt obsequentes , seseque invicem pilis , ac lanugine , qua hir lati sunt,irretiunt. Eadem quoque ratione villos ex lapide Amianto divulsos in fila contorsimus. Sed cum varia reperiantur Amianti genera quemadmodum lina, aliaque hujusmodi pro varia lo- Amianti selectus. eorum natura , in quibus nascuntur; alia prae aliis ne tui magis deprehenduntur idonea . Quo enim villos longiores , ac tenuiores habent, eo facilius in fila inflectuntur . In Cypro tenuitate, ac mollitie praestantissimum nasci perhibent equi in Corsica invenitur, fibrarum Paula Foccone mu-
longitudine eommendatur : hae siquidem dodrantem aequare comperiuntur; quo adhuc productiores sco di piante rare villos habere dicitur , qui in Pyrenaeis montibus gignitur : hi enim paImum geometricum longi ob- pag. io o. servati sunt. Verum lanugo illa , quae ex Amianti sed inarum superficie efflorescit, utpote quae a natura ipsa resoluta , ambientis aeris humore, ac motu macerat excussa , ac divulsa, omnium aptissima esse perhibetur. Paratur etiam ex Amianto papyrus longe facilius , quam tela . Agilla enim aqua emollitus , mace- Papyri Parandae a ratus, & deinde contusus, atque attritus, ob mutuam villorum complexionem , ac facilem, tio ς Amiant. etiam comminutarum partium cohaesionem , in chartaceam paginam diducitur . Hae siquidem particulae, humore intermisto, tenaciter glutinis instar inter se implicantur. sψJ Expurgatur quidem tela as bestina ignis ope, sed cavendum ne flammae admoveatur; nam, uti dixi- Ratio telae Amianti. mus, contracta suligine inquinatur. Itaque aut in prunas candentes est immittenda , aut oleo illita nae expurgandae .c qua profecto ratione commodius , ac citius nitidari comperimus est accendenda : sic enim per conceptam flammam sordes absumuntur , atque abripiuntur ; modo collocctur, eo situ , quo fiam mae ambitus aliquam ipsius partem Iambere nequeat s quod si eveniret , ea parte, ad harescente fuligine, nigresceret. sue J Lucerna haec,cujus mentionem facit Pausanias,nonnisi exacto anno extinguebatur;non quod virtute et lychnii as bestini, oleum minus consumeretur ; sed quia tantum olei excipiebat, quantum convenienti et lychnio ardenti per annum nutrimentum suppeditaret: cum autem et Iychnium non Imminueretur, ideo non nisi absumpto penitus oleo extinguebatur. Quod comprobatur ex his , quae resert Plutarchus f b J de Lychno as sto in templo Ammonis allidue accenso : Hunc enim hJ De Oraeti rum δὶ Dinoo ἀναλώκειν ελαιου , ε υς ἐκαcos mini s oki singulis annis insumere Sacerdotes narram defectu.hant. Cujus rei rationem ex annorum inaequalitate petebant ; non autem olei aut ellychnii natu rae tribuebant. Ex hisce antiquorum monumentis prave perceptis , atque inepte detori Is , ut sunt hominum ingenia Commenta de lu- comparata , & ad incredibilium narrationem proclivia, mira commenti sunt de lucernis perpetuo cernis perpetuis u ardentibus, &de Iino as bestino, existimantes oleum confici posse , quod nunquam ardendo con- de originem duxe- sumatur. Hinc Dionysius Aser cecinit. Tint. Hic nasci Lapidem, qui tacto accensus ab Igne, Extingui renuit ; quem Graji nomine vero Asbeston memorant: ferri nitet His colore. Quod quidem falsum est : nam non solum Amiratus , quem a s beston nominat Dionysius, accensus nunquam extinguitur, verum nisi materiae oleosae misceatur, per se flammam concipere nequit.
oleum vero, quod perenne alimentum flammae praebens non imminuatur , inepte nonnulli viri docti Resdilunius duὲ ex Amianto parari posse arbitrantur. I. enim Amiantus paucis aut nullis oleo sis partibus praedixu oleum odio et itum est: si quas autem habet, adeo eum caeteris implicitas atque irretitas continet, ut nullo modo ab M Aini,hio fias, eiis divelli possnt: secus enim non adeo pertinaciter ignis vim eluderet. II. Etiamsi oleum ex Amianto extrahi possct , hoc ipsus naturam omnino exuere necesse soret, inflammari enim deberet, atque ideirco igne etiam absumi a quod quidem ab Amianti proprietate alienum est: ob eam quippe
rationem quaecunqtie olea , caeteraque sulphurea corpora facile inflammantur , quod valde mobilibus atque expeditis particulis statuant, quae ignis vidissolutae, atque in motum actae, necessario avolant, atque evanescunt. Ignis siquidem ac flamma nihil aliud est, quam continuus, ac celer ximus particularum motus, quae ex materia ardenti alsidue exolvuntur , ac perniciis me agitatae, atque in flammam conversae, facessunt in auras . Ex quo facile intelligitur, quodcunque ardet , necessario debere consumi.
Quod quidem considerantes nonnulli physici, ignis per7etui rationem in eo repositam esse arbitrantur , ut materiae lucis fluxus perennis in lampade conservetur; ac quantum dictae materiae ex igne Μ xς i Ravolat, tantundem eiusdem , ad flammae nutritionem rursus confluat: ita enim continuo particu- cui u*pς larum lucis circuitu , nunquam alimoniam igni desecturam credunt. Verum quo artificio, quove a tς ς p rari n0 machinamento tenuit sina illa, ac pernicissima lucis eorpuscula ita contineri, ae coerceri possunt, PQ ut quodam quasi fraeno hominis imperio obnoxia fiant, ac tanquam in pistrinum quoddam coactae, in gyrum perpetuo ducantur ZProfecto id solus praestare novit Deus In natura, ipsius siquidem tantummodo legibus obtemperantes atomi illae mobilissimae, ex solis, ex aliorumque siderum ecliptica ciaculatae , tandem per eorundem polos perenni refluxu subeunt, perpetuasque faces caelestium orbium assidue accendunt, ac nutriunt. Hujusmodi itaque commenta inter fabulas rejicienda esse arbitramur . Non inficiamur tamen aliquam rationem iniri posse , qua oleum diutius in Iampadibus eonservetur. Si quidem id observare licet in pervulgatissimo hoc experimento. Solent mulierculae ad lucornarum ..h.4. flammam protrahendam ipsius ambitum salis marini aggere circun munire , quo fit ut Olςum se albis, 4 dgnius a stam ma abripiatur , ac diuturnius alimentum praestet: salis enim mareo aerem, ad late -- QV kra oblique incumbentem , sustinet, atque impedimento est, quo mintis ad olei superficiem irruat, xxv. ς0ηις νς eanque comprimat: hinc olei particulae minus adactae lentiori motu ad et lychnium propelluutur.
242쪽
Aecedit quod salis marini particulae sensim exolutae olei substantiam subeunt , ae nonnihil cogunt: quo fit, ut igneae particulae praepediantur , nec adeo facile a reliquis separari posivit. Praeterea sat marinus oleosis partibus scatet, quas oleo communi admiscet in flammae nutrimentum. Hinc fit , ut quo diutius oleum in Iuceruis conservatur , eo imbecillius lumen ex parciori conia ali menti ei sciatur . .
Amianti varia no DI Dictus psh Ami nius , bost chiris, quasi capillis ornatus I suma enim cirrus est , seu capillus,
mina . cor id es vero appullatus Cit a , capillus & tempus , quod candidissimis pilis, temporum canitiem reserat z ob eandemque rationem , Polla, id est πολια incana, & Spartopolia nominatus est . Praeterea Carystius lapis a Carysto urbe, ubi nascebatur, ac Salamandra, quod igne minime laederetur, vocatus cst . Unde eotorum diversitas in Amian
s J Amianti color diversus apparet, pro varia villorum , ex quibus compingitur copulatione, aut materiae alicujus heterogeneae interpositione : nam villi sunt suapte natura candidi . Amiantus enim coeruleus , qui nempe compactior est, ut observavimus, si tusione laxetur, in villos candidos abit, aue dieitis attritus in pulverem aeque candidum , ac tela as bestina igni admota nitida evadit. 8J Causa eur Amiantus minime comburatur, non videtur esse ipsius humiditas , ut cum Agricola existimat Mereatus : nulla siquidem humoris indicia in eo deprehenduntur . Quae enim humida sunt , licet igni admota non crementur , nihilominus, aut facile in vapores resolvuntur, aut liquescunt, vel landuntur, & corporibus sulphureis admisia , corundem inflammationem impediunt, ac comprimunt. Quorum nihil evenit in Amianto r si cnim oleo illi natur , flammae admotus , celeriter eam concipit, ac nitidiorem , vividioremque emittit , quam reliquae materiae oleo imbutae;& tandiu conservat, donec totum oleum absumptum fuerit. Flamma squidem illa, ex olei substantia tantum , Amianti poris excepta, nutritur , nec inficitur particulis fuliginis , ex et lychnio as bestino e millis , quod nullae ex eo separentur , copiosae autem ex caeteris corporibus inflammabilibus effluunt. Vera igitur hujusmodi proprietatis ratio repetenda est ex peculiari quadam particularum minimarum textura, quibus Amiantus compingitur. Hae siquidem particulae arctissime inter se cohaerent, atque implicantur, ideoque ignem, di alia menstrua corrosiva excludunt, ne subeant, ae divellant earum commissuras, quae adeo firmam reddunt Amianti compagem, ut caeterorum lapidum, metallorum, aliorumque corporum duriorum soliditatem Ionge superet; licet alioqui multis poris , quos habet interspersos , ignem aliaque tenuia corpora facile excipiat, ac admodum flexilis, ac mollissimus se. Propterea si ilammae admoveatur, statim candet ab ipsius corpusculis intra suos poros exceptis , seu potius celeriter transeuntibus t igniculi siquidem , Amianti substantiam penetrantes , ab illa minime detinentur ; sed statim avolant. Hinc simul ac ab igne fuerit ex tractus restigeratur , nec amplius candet, sed aut pristino colore , aut nigra fuligine extrinsecus obductus eonspicitur. Necesse est igitur, ut ipsius pori , aut reeti sint, aut non adeo flexuosi :quo fit ut hae etiam ratione igni minime sit obnoxius; hic enim per Amianti poros ingressus in nullam partem impingit, de idcirco minus suas vires in ejus substantiam exerit, ea enim est ignis natura , ut nisi cohibeatur, qua data porta, ubi minor est partium cohaesio, ac renixus, egre
Alumen illud , quo Archelai turres illitas incendi a Syllae militibus non potuisse memoriae proditum est in annalibus Q. Claudii, teste A. Gellio saJ, nonnulli sθJ contendunt suisse Amiantum rexistimant enim, qua lacultate se a flammis innoxium tuetur, eadem a caeteris corporibus lenis vim arcere . Quod profecto rationi, atque experimentis minime consonum est: corpora enim tela as bestina obvoluta facile cremantur: nanque, uti supra dictum est, Amiantus multis potis abundat, quibus ignis particulae exceptae , eius substantiam facillime pervadunt, atque adjacentia permistaque corpora aggrediuntur . Igitur probabilius videtur memoratas turres, aut re vera alumine obduetas fuisse,aut alio fossilis genere, illi haud absimili.Constat enim ab alumine ignis viminis ingi, ob aeidum, quo scatet, flammis insensum , ejusdem penu naturae cum spiritu nitri, quo ignem extingui notissimum est.
Dioscorides m. s. Y ν 1 ubi Graecis dicitur, DIJ Arabibus G sin , sive Gripsis; a nostra-s,LI ns. ,. sis,. in tibu β G csse , Germani S Gyps , Hispanis rasso, Gallis Du plastre nomina S rop. d es tur . Gypsum lapidi speculari adeo est cognatum, ut unum quandoque in alte-
mi op 379. rum convertatur ; ambo enim ex eadem constant materia; cum igitur in nati-
ιν - h. , i. '' vum , atque excoctum Gypsum distinguatur, non inepth a quibusdam ad nati-Gypsi differenti χ. vum specularis referri solet. Differt autem nativum inter se colore; nam vel candidum reperitur, vel in candido cinereum, vel nigris maculis interstinctum
ophitae simile, vel subrufum, vel viride, vel subflauum; quoddam mirificEL. Eu, nitet, aliud pellucet, aliud opacum est; aliud glebae figuram habet; aliud
crusto sum; quoddam duruin, aliud friabile. Reperitur frequens in Italia , praesertim in Hetruria, ut in agro Senensi, in Volaterrano, in comitatu Sanctae Flora'. PIinius lib. 26. e. , . Coctum vero materia est ut Plinius ait calci similis ex lapidibus exustis Isior . . t 6.eop. . aliquando alabastritae non dissimilibus ut plurimum consecta, qua tectoria parieti-
243쪽
. Lapides terrae Amiles. I si I
rietibus inducuntur, & signa arte plastica conficiuntur. Optimum Gypsum censetur , quod ex speculari lapide fit. Nonnulli eo mitigant asperitatem vini. Veteres, auctore Theophrasto, pro cimolia in vestibus a sordibus abstergendis Gypso Tymphaico uti solebant. In medicina ut Dioscorides scribit astringit, conglutinat, eruptiones sanguinis sudoresque inhibet; potum autem, quia venas obstruit, strangulando jugulat, & ideo pro necandis muribus cum triticea farina misceri solet.
Gypsum Arabibus ... - Gebsinon dictum videtur a Graeco γύψο- , paucis immutatis; nam alias etiam appellant . . Hagiaro AEus.
C A P. XIV. GY p s u M merito sequi posse Morochthum, Galaetit en , & Metiliten existi
mo; nam ab eadem proficiscuntur materia, cotibusque attriti non secus ac Gypsum, succum candidum reddunt. Morochthus dicitur, sive quem nonnulli lacteo colore galax iam , & leucographida, vel leuco gaeam appellant . Lapis est candidus , & mollis , qui licet ater , fuscus , ac subruber nonnunquam reperiatur , semper tamen candidum reddit succum , quo utebantur olim linteones ad dealbandas vestes ; hodie apud sarcinatores tantum in usu est ad lineas candidas pannis ducendas ; unde & vulgus Piura da Sarti Vocat. Nascitur non tantum in AEgypto , verum etiam in multis Italiae locis, frequentissime in Hetruria, ut in Agro Senensi, & in Sylvenae solitudinibus quodam tractu dicto vulgo Ia Carminata ; inveni quoque variorum colorum prope oppidum Saninae Florae, & non longe a Narniensi Civitate. In Medicina utilissimus est; nam exiccat sine astrictione, & mordicatione, illiniendique facultatem habet, &ob id ut Dioscorides ait) coeliacis, &vesicae doloribus cum aqua potus auxiliaturi itidem sanguinem excreantibus, &mulietum menstruis prodest: medicamentis quoque mollioribus miscetur; cava enim explet, atque de lacrymationes arcet ; collectus in cera cicatricem inducit ulceribus, quae fiunt in teneris partibus corporis. Galactites autem dicitur ἀπῖ τω id est, a lacter tum quod lacteum succum reddat, tum quod nutricibus alligatus , & ab eisdem cum aqua, vel dulci vino potus, lactis copiam subministrare credatur. Nonnulli Lactarium vocant; alii Lethaeum appellant, quod praeterita mala in oblivionem ducat . Fluxionibus oculorum, & ulceribus utiliter illinitur. Invenitur in iisdem locis , quibus Morochthus. Plinius humano more lapsus herbam putavit, cujus error satis superque a Leoniceno detegitur. A Melitite parum differt; nam& ambo cinerei sunt, dulcique sapore praediti: sed quia dulcior est Metilites,ia instar mellis, ex eo nomen accepit, eandemque cum Galactite facultatem
aliorum erroribus. Plinius Itb.36. c. s.
244쪽
Galenus lib. p. flv. Etymologia a Serap. de p. ex
4 ο κ i A si non multum ab Haematite distat is , quem eον Graeci vocant, idcirco utrunque sub uno, eo dcmque Capite complectimur. Dicitur autem Haematites μο σου ἀμανις, hoc cst , a sanguine , vel quod totus concreto sanguini similis sit, vel coli madefactae attritus rubedinem manifestam ostendat, sanguinis colori simillimam, vel denique quod sanguinem ipsum reprimat. Hunc vulgus absoluic lapidem nominat: Arabes fi JSceden i, Sade- negi, sive Algadenegi. Apud aurifices in frequenti usu est ad ferrum jam inauratum perpoliendum. Schistus vero, sive Schistos nomen quidem invenit τῶὐ σχί θαι : non tamcn, quod aut fissus, sive laciniatus sit, aut quod omnis findi facile possit,& in recta segmenta diduci ; sed quod videatur quodammodo ob rectum suarum partium concrementum, & alternum venarum discursum esse fissus . Tam autem Haematites, quam Sc histos affertur ut Plinius ait ex Arabia, AEthiopia, AEgypto, atque Africa: apud Germanos vero multis in locis gigni Agricola scribit: apud nos autem uterque reperitur in Ilvae Insulae ferrariis , propriisque venis , locis praesertim a terris rubris , ex quibus originem ducit , paululum remotis. Color utrisque varius est ; vel enim ferri colorem , nitoremque reserunt, & nonnunquam partes quaedam extimae crocei, vel sanguinei, vel prorsus nigri sunt coloris , ut ex Africa, & Arabia allati, quos anthracites nominant; quandoquidem extinctos carbones praeseserant, nigerrimumque succum reddant: Arabici verb,ctim aliquando in croceo nigri sint, in croceo quoque nigrum reddunt succum. Rursus alii cotibus facile atteruntur, ut nostrates plerique; dissiculter alii, ut Arabici, AEthiopici, plerunque Hispanici, & nonnunquam Germanici : at Africus quandoque triplicem reddit succum ; hoc est a radice nigrum , medio sanguineum , summo candidum. Figura quoque differunt; nam vel glebae figuram habent, aut stiriarum instar concreti sunt, aut uvarum formam repraesentant, vel cerebri aemulantur figuram. Probatissimus Haematites censetur, qui puro colore niger sit, durus, in se aequalis, & nulla infectus sorde. Usus autem Haematitis,auctore Galeno, ad ea spectat, quae exiccari, &astringi postulant; per similemque vim obtinet Schistus , verum infirmiorenta: eo te contriti ad oculos maxime e scaces sunt; palpebris phlegmone exasperatis conveniunt; praecipuΘque Haematites cum ovo dilutus, qui sanguinis quoque expuitioni, omnibusque ulceribus competit: cujus pulvis tenuissimus jam exiccatus reprimit excrescentia; manu retentus sanguinem E naribus fluentem sistit; muliebre quoque profluvium cohibet; gestantem a solis aestu non laedi Munt; fruges a cicadis , & grandine custodire creditur .
s 1 3 Lapis Haematites Arabibus ScisDenegion & Sanina voeatur . GIgnitur Haematites ex particulis metallieis serri , ac plumbi una eum lapidea materia conere-leentibus : Quod quidem tum chvmiea analysi, tum artificiali ipsius generatione demonstratur . Nam I. si vehementiore igne fundatur, nonnihiI serri ex eo separari perhibent; distillatus autem praebet phlegma acidum,ei simile, quod ex vitriolo serri elicitur : II. Ex saecharo Saturni cum vitriolo Martis probe mitto , ae distillato Haematitem fieri, naturali haud absimilem tradunt. Ae-eedit demum,quod iisdem viribus pollet, ac serrum ἰ & quodammodo ad magnetis naturam accedit ; serrum enim ab eo attrahi compertum est . Hinc in serri Adinis frequenter invenitur.
245쪽
LAris hic, qui a Graecis μαγνῆτιι , vel mos , vel ἡρακλειγ, a Latinis Orpheus M MUI- non mutatis nominibus Magnes , Sideritis , & Heracleus, sive Herculeus Adicitur; ab Arabibus IJ Hager Almagritos, sive Magnathisi ab Italis Calamia Abui. 8 'f'
tar ab Hispanis la Pledra I maneevo det hierror a Gallis tine Pierre qu on ap- Plinius Io.35. e. ro. pelle aimant. Magnes autem appellatus est ab inventore ut ex Nicandro tra- eia ... , , , dit Plinius qui cum armenta pascens forte haberet pedem ferratum , & cre- tract. a. eap.4 r. pidas ferreis cIavis compactas , animadvertit ferro lapidem hunc adhaerescere. Scrop. de fimp. eπAlii a Magnesia dictum volunt Lydiae regiuncula,in qua primum apparuit circa ' ἡδερ lis .es; Heracleam Urbem in Ponto sitam, unde & Heracleon appellarunt: in qua sen- pharm. tentia fuit Lucretius, quando cecinit: Alem Aphroris in uem Magneta voeant patrio de nomine Graji, Cis Idnui ἐn tion Magnetum quia set patriis in finibus ortus. bus. Nonnulli Heracleum, sive Herculeum appellare malunt, quod fortiter ,& CJcc I MD v 'a violenter ferrum trahat. Sideritis vero dicitur, non sollim quod ferrum ipsum Luerreis, lib. 6. de alliciat; verum etiam quod lapis sit impoliti ferri simillimus . Hippocrates in rerum nat. Iibro περι α ιν ita describit; η - τις τον σίδηρο δε ναύω , hoc est , lapis qui ferrum rapit. Quod autem Hesychius Herculeum lapidem a Magnete distinxit, jure , meritoque id fecit; Magnetidis enim nomine talchum vulgo dictum intellexit, quem nos Agnetidem dici potitis debere putavimus. Magnetum vero ut veteres tradunt duo praecipue genera sunt viribus Magnetis binae spe- inter se differentia; alterum enim fortius, ac violentius ferrum trahit, & mas ςiςδ' vocaturr alterum debilius, vel nihil trahit, & foemina dicitur. De Magnete igitur illo, qui omnium optimus est , & mas vocatur, dicemus; cujus naturam eo brevius explicabimus, quo diffusilis a Platone, Plinio , Alexandro Aphr diseo , caeterisque proharis auctoribus de eo scriptum est, fabulosa interim 1, Fabulosa de Magne- quae a recentioribus nonnullis copiosE narrantur, penitus omittentes; qualo ς νςj ς vnxux illud est, quod lignei clavi navibus, quibus Calecut navigatur , figuntur, nEferrei a magnete, cujus infinitas inibi ajunt rupes esse, extrahantur, sicuti anchorae auferuntur, quamobrem compago navium solvatur; cum tamen ibi, &ubique naves ferreis clavis construi, & anchoris praeligari soleant, nisi forth in o . . . penuria ligno uti necesse sit. Magnes igitur mas lapis est ferrugineus , Vel nim striptio. ger, vel fuscus, vel in fusco cceruleus, sinyridis , sive haematitis instar fere gravis , ac densus, qui non sollim ad se ferrum trahit, sed vim etiam ferro infundit, qua hoc idem ossicere possit, ac perinde , ut Magnes , ferrum aliud trahere, adeo, ut nonnunquam contingat, quod Plato etiam observavit, Ionis Plato in Thimaeo. gam concatenationem ferri, & annulorum invicem pendere; ex eo ut Pliniusseribit templum Arsinoes in AEgypto concamerare jussit Ptolemaei eX cogi Arsinoes templum. tavit Dimocrates, ut simulacrum ejus in aere pendere videretur. Ferunt quoque Machometis sacellum Mechae e masculo , ac praestantissimo Magnete con- Machometis sacel- cameratum fui sse , ut ferreum feretrum , in quo illius cadaver conditum esse Φμ ' dicitur , in acre pendere vulgus crederet. Quod autem Magnes ita avide ferrum trahat, alii alias causas attulerunt, qui nondum hominibus veritatis studiosis planE satisfaciunt, idque propter abditissimae naturae mysteriorum igno rationem: Quidam vero nὰ omnium penit lis opiniones siluisse videamur gneti ferreae naturae aliquid inesse propterea existimant, quod ferE semper pro- Quorundam opiniope ferri fodinas inveniatur, sitque quodammodo ferreus lapis ; propter hanc autem similitudinem fieri hunc attractum a Sic , inquiunt, cucurbitae suapt sponte aquas petunt, eoque feruntur, quod aquea sint ipsae natura; & simile,
246쪽
in Ilvam a MontIum Maone. tem producentium deseriptio .
magnetis capillain mentis obducta. Latentis Magnetis indicia.
natura impellente, aliud sibi appetit simile; sic quoque succinum, atque adamas paleas , festucasque ad se trahunt, propter quandam naturae similitudinein, quam συμπα Θεαν Graeci vocant, quod in aliis multis cernitur rebus t &addunt, si ferro , venave ferrea Magnes diutius c reat, hebescit nonnihil, ac minuitur in eo vis, & potentia illa ferrum trahendi; quae ut integra, illaesaque servetur, ferreis squamis Magnetem obtegi, & obvolvi debere affirmant. Sed & nos aliquid tentavimus, quod naturalium rerum studiosis adjudicandum proponere decrevimus et si tamen quae in magnetis quibusdam montibus , quos adivimus, observari a nobis contigit prius exposuerimus. Est in Τyrrheno mari Ilva insula veterum scriptis celebrata, quam nostri, inflexa nonnihil voce, Elbam nuncupant, pluribus nomine magis ob maxima , quae
terra marique accidunt pericula, quam commercio , usuque cognita. Neque
ego me in tam praesens discrimen conjecissem , nisi Illustrissimi Plumbini Domini Jacobi Quinti, cui etiam Ilva paret, liberalitas securiorem ad eam accessiim praebui siet. Nam post praemissos certos homines, qui exploratis Turcarum insidiis, navem tuto Ivi polle nunciarent; brevi temporis spatio mare , quod inter Ilvam , & Portum Plumbin ensem interjicitur , sine periculo trajecimus . Sed cum in terra expositis non minora objiciantur pericula, idque efficiant per totam insulam sylvestres latebrae , in quibus illi delitescunt; cum ex Rio proximo portui IIvae oppido , ad Caput Ilvae , vulgo Capoliveri dictum, iter facerem; & quocunque per totam Insulam mihi eundum esset, adduxi mecum instructos milites, quos mihi eadem Plumbini Domini munificentia , &amor in me singularis , quodque me Summi Pontificis familiarem esse cognovit , paraverat, ut nullus hostium incursus mihi esset pertimescendus . Cum his praemissa prius scapha , quae maritimum latus circumiret, aliisque , qui sedulo nostrum terrestre iter perlustrarent, ad montes , ex quibus Magnetem hodie effodiunt, perrexi . Montes editi sunt, ut ex eis omnes ferE adjacentes inferi maris insulas , maximamque Ilvae partem conspicere possis ; ascensus non ita arduus, ut Iongus est , sese a capite Ilvae ad tria milliaria protendens , iturque meridiem versus; sed clim reliquis superatis montibus ex ultimo descensum paras, a dextra saxorum quaedam congeries viridi colore , in summo mo te velut scopulus meridiem respiciens cernitur: quo in loco dives aeris est vena, de qua alias fortasse opportune magis. Hinc clim per meridionale montis latus , quod mari alluitur, descendo ; ad ipsum locum , ex quo Magnes eruitur, pervcni e cumque a Capite Ilvae quatuor millia passuum abesse , incolae affirmant. Quae per hoc montis latus arbusta ferE crescunt, sunt scoparum genera a subterraneo calore Magnetis semiusta, Cisti mares Iadanum , libanotis coronaria, & nonnunquam Sabina fructifera. Provenit etiam satis frequens
ibi planta, quam nonnulli rei herbariae periti Symphytum petraeum existimant, de qua suo loco exactius disserendum cst. Invenitur praeterea , sed prope mare
Behem rubrum parvum . occurrit autem primo ex Magnete colliculus parum e terra eminens , satis , ut videtur ferrum, manusque expertus . In hoc videre licet partem illam , quae ad Scptemtrionem vergit, facilius reliquis ferrum attrahere ; candemque partem solum efflorescere, & velut capillamenta quaedam parva emittere, quae ab ipso ferro admoto trahuntur, & denuo ab ipso Magnete retrahuntur; sed praecipue partes illae debiliores, quae Septemtrionem non respiciunt, eisque excrementis carent. Non procul ab hoc colliculo tendenti versus Meridiem, ut hactenus , tanquam in mare prorupturo occurrit quaedam Magnetis moles eruta , in qua paria omnia a Septemtrione cum superiori esse animadverti. Neque aliud est ex tanta, quam montem involvero puto, copia, a quo quicquam hodie summa cum difficultate, & instantis periculi metu abradunt. Nam per totum hunc montem Magnetem latere certissimo sunt argumento lapides ubique per montem sinε ordine jacentes , quos nemo qui colorem , substantiam, caeteraque consideraverit, non ex Magnete ess
negabit: tamen acum non tantum non attrahunt, sed nec admotam propius
paululum movent; ita illos existimare est sub dio jacentes a Coeli tempestate,
247쪽
solisque ardore enervatos esse; ac propterea eo meliorem futurum, quo ex profundiori loco excindi poterit: quod tamen neque mihi licuit ob temporis brevitatem experiri, nec alius quispiam est ausus ob periculum , quod a piraris perpetuo imminet. Haud etiam praetereundum est , antiquos in adverso montis latere , a tergo, ut sic dicam, illius aerear venae, quod latus Septemtrionem respicit, Magnetem effodisse, cum ibi optimum latere non immerito existimassent. In ea vero parte nunc effodere, pericula, quae modo diximus, prohibent. Mihi ex mole illa eruta , & superiori colliculo, quos ad id c portu Fcrrario evocari jusscram, homines in hoc exercitati magna hujus lapidis fragmenta avulsere, quae mari Romam advehenda mandavimus ut domi etiam eorum, quae diximus, periculum facere liceat. Haec hactenus. a J Quod Magnes ferrum duntaxat alliciat, non tam inde proficiscitur , quod cum ferro similitudinem habeat, eoque, ut credunt, nutriatur, vel quod juxta ferri fodinas Plerunque reperiatur, quam quod in eo nescio quis succus consistat, quo ad partes exteriores emanante, lanugo quasi in superficie ejus cfflorescit, & haerex1 1,hueri Mirine ii quae mirabiliter tenax est ; qua vero parte illa veluti lanugo excitatur , Magnes adhaerem. valide ad se ferrum rapit, caetera sui parte debilior , imbecilliorque; cujus rei causam spiritus, & vapores movere videntur ; quos largissimc, qua parte trahit , exhalat, & diffundit: qui ctim glutinosi sint, & per aurem disicininentura Causa vi, Maisneti Propter similitudinem , qua cum ferro afficiuntur, magis in ferrum, quam aliam eae attractricis j tarem impingunt: quae fuit adeo ratio, quod magnetem aliquid naturae ferreae Μς ς xum
habere sibi quisque persuaserit. Uerum nisi affecto aere, qui inter Magnetem,& ferrum ipsum interjacet, vis illa peculiaris trahendi non subsistit, quod longiuscula distantia, vel loci intercapedo arguiti immo quoque qua parte lanugo illa non obducitur , ferrum minus attrahit, tantum abest , ut illud ad se ex longinquo inclinare faciat. Quapropter in hanc quoque opinionem descendimus, non ferri tantum cognatione fieri, ut sibi simile appetat, quemadmodum dictum est , sed humore illo intrinseco , qui ctim exudaverit, pollinem, qui Pistrinorum parietibus adhaerescit, propemodum praesefert; quo si quidem acus, cultri, gladii, & ferramenta hujusmodi illinantur, vi quoque, &facultat
potiuntur. Hinc Magnetem Recentiorum aliqui, non sine magno peritorum a Reies luntur qui
risu, vivere idcirco prodiderunt; quia ferrum contactu suo Magnes sic afficiat, ut ex ipso ferro, tanquam ex Magnete , ferrum alterum pendere possit. Verum quam caecutiant illud, quod fieri nullo pacto potest, asserendo , neminem esse qui dubitet, mihi persuadeo; vel ob id, quod putantes animam Magnetis in ferrum concedere , aut Magnetem alium ex alio in ferro gigni; ferrum quoque vivere fateantur oportet: quod sane non miniis absurdum, quam Pythagoreorum videatur.
Profecto neminem fuisse, qui illius lanuginis, seu floris causam animadverterit, vel animadversam exposuerit, scio , tametsi plures floris loco rubiginis meminerint; nam quod illa Magneti insideat, satis liquet I quo tamen Unde dicta Magaeia
pacto oriatur, hactenus nemo docuit: mea quidem sic est ratio, quod non ex iis lanugo oriatur.
accidenti, neque temere in Magnete ille flos , sicut nec in quodam pyrite, deprehendatur : nam ut est pyrites plerunque succo, & humore aliquo praegnans; ita pari ferE modo Magnes censetur: qui succus, dum vi naturae evocatur, superficiem utriusque, lanuginis instar occupat, quae in illo spissa , in hoc autem rara , & quam modich surgit, ut prope tantum videatur, ac ideo a nonnullis rubigo fortasse dici soleat. Ego vero ac Iubens florem communi nomine appellavi; quia vocem, quae rem ipsam exprimat magis, nusquam inveni. Huic autem flori tantum virium inest, ut ferrum quamlibet remotum , & longe dissitum desideret, modo ut aer pertingat, qui ex poris iisdem, quibus flos, concipitur; quo etiam forthavulso, tantundem virium restat: nam semper vapores in eas partes , quae prius fiore obsessae erant, ita inclinant, ut alium surro- Pars Magnetis Iagare possint. Pars ea autem , ex qua floris nihil unquam exiliit, non ita ad nugine carens, fer-
trahendum prona est, ut superitis diximus, quia solidior, & densior apparet, Ii hyς ii μ- ς ut sua densitate quadante nus aerem obsepiat, &expirare, vel evagari non sinat;
248쪽
dum meminit gustinus Io. 23. decioitate Dei cap. q.
nat; trahit tamen, quia in totum succo interiori non vacat, ex quo spiritus glutinosi evaporarent, nisi meatus obstructi essent; in qua vero parte succi nihil residet, omnis vis elanguit, evanuit, & exspiravit; quod senectuti ejus , quidam imputaverunt, quem si fortε disruptum in intimis lateribus consuluin Irridentur, qui Μ - sent, aliter aliquando dixissent. Quare ut quam diutissime vivat, in ferri sco-gnetςm styxo v Rin be , tanquam pabulo conservari inquiunt. O insignem, & singularem sapientiam l Mihi tamen scobem , in qua Magnes jacuerit, nunquam imminutam ab illo , nedum ambesam videre licuit; multo minus adhuc furfures , quibus , ut ferrum ipsum, servatur; quos sane illi edaci, si ferrum ejus alimentum sit, non confiderem , quin citius , & facili lis depasceretur . In ferri quidem scobe diu incolumem Magnetem conservari, quoad acris injuriam tantum fateor; quae nasuccum ejus exhauriret, quo tandem defraudata vis sua deficit, scobe undique excluditur; non vero quoad vitam, ne senesceret, quod inepth ipsi putant ,
quibus eadem quoque vice ensem in vagina , ut vivat, conservari optime admiserim; sed cum unum non cohaereat, alterum minus cohaerere potest: vivere enim respectu vaginae , qua munitur, nemo nisi demens dixerit; ita nec Magnetem respectu scobis, qua conservatur solum , non vero alitur , nequo
Tradunt veteres, Adamantem, & Magnetem sic inter se natura dissidero, Au' ut praesente Adamante Magnes ferrum non attrahat, vel attractum statim dimittat; quin etiam allii, caeparumque succo delibutum trahendi vim prorsus amittere ; quod nos utrunque falsum esse experti sumus et quemadmodum verum
esse didicimus ab ipso Magnete trahi quidem ferrum , sed ita ut rubiginosum ,
atque impurum respuat, atque contemnat. Recentiores tamen veterum auctoritate contenti, nihil interim, quod licebat, experti, multa falso mem riae prodiderunt; & antiquas , ut ita dicam, fabulas scriptis suis intexuerunt, auxeruntque; quo in genere saepe ab ipsis peccatum est, dum priores duces secuti, errores superiorum temporum ad posteros propagant, & extendunt. Hinc illa nautarum superstitio ; prope Magnetem quo in navi, Sole oculis erepto , cum ad Arcton sua sponte feratur , itineris ratio constat neminem facile patiuntur: verentur enim nε oris flatus allium oleat, vimque, si contingat , atterat; sed rusticis maxime , quibus familiare allium , eo vetant accessum .
Cur vero ad polum arcticum suapte sponte Magnes verteretur, fuere qui existimarunt eo fieri, quod in septemtrionali plaga ingentes montes magnete
abundent, qui caetcros Magnetes sua vi ad se convertant: quod mihi verisimile non fit, cum nulla vis sit tanta in Magnetibus , ut ferrum immenso spatio distans ad se cogere possint; multo vero miniis alios Magnetes ad se vertant, nisi fortheo maximo aere pertingant; qub enim aer , eo quoque vis evadit, vel aerem vis subsequitur; acr autem si longo intervallo , impedimentove aliquo obstante ad ferrum , vel Magnetem alterum non ducat, omnis vis quoque iii
media via dissipatur , & perit. Ego itaque veterum Philosophorum sententiam secutus , quod illi montibus , astris potius tribuendum putarim , eamque vim quocunque modo, sive causa id fiat, Ursae majoris propriam esse dixerim; quia in rebus dubiis ad universalia potius , quam ad particularia confugere expedit; cum ratio saepe in primo limine deficiat. San E quidem nihil aliud cum variis astrorum influentiis antiqui volucrunt, quam ut ostenderent quasdam res divinitus ordinatas, ne altius earum ratio deduceretur: idque ipsum de fatis quoque intellexerunt,nE de eruenda omnium rerum ratione nimium soliciti essent. Eluxit vis ea siderum nuper clarius, cum Hispanae naves in occidentem , & eodem fert tem pore Lusitanae in orientem iter directurae AEquatorem transgressae essent; nam Magnetem, quo polos Naucleri observant, navisque cursum rite instituunt, stupidum , & inertem animadverterunt; non aliter quam si transgressis reoni limitibus , qui AEquinoctiali circulo terminantur , Aristi suo jure cedant , nec amplius vim, & imperium exercere in alieno liceat. Vice versa ultra AEqui
Cur Magnes ad polum convertatur.
249쪽
noctialem excisi Magnetes ad Austrum tendunt, atque eo navium cursu D
Hujus mihi testimonium perhibuerunt homines religiosi occidentalis oris bis indigenae. Illi a Salvatoris nostri Natali anno I 83. citin in Europam navigarent , secum attulere sui Magnetis frusta, ergo ut in regenda navi occidentalis Magnetis periculum facerent e protulit aliquis fragmentur octo quasi librarum pondo ; quod cum adhibuissent versus Arctos vel a ,
facturi , partem australem arripuit, magna navigantium admiratione . Re tulerunt iidem mihi, in novo orbe, tribus , quatuorve locis, Magnetem gigni , ut prope Cuscum civitatem Pcruviae, & in regione, quam Hispani vocant, I os Iaraos. Communis eorum color a nostris non differt, ut illi descripserunt ;Pardo conferentes obscurum, & ex cyaneo ferc nigrum. Selectiora ex montibus frusta par sibi ferri pondus elevant.Reputantur tamen ibi meliores Septetntrionales . Haec est famae calumnia, & rerum in natali solo contemptus. Ibi
dem quibusdam in locis Magnes flavescens provenit segnior, & priori posthabitus . Porro AEthiopico Magneti tantam vim Plinius ascribit, ut Magneter alium ad se trahat; qui quoque argentum aliquando allicere, perinde ac ferrum a Fracastorio traditur:ego tamen id verum esse haud crediderim, nisi forte cum argento pars aliqua ferri lateat, vel admista aliquo modo sit; purum et enim argentum nequaquam ad se trahere posse, fatis experientia comprobatur. Verum ut praestantiorem omnibus dignoscas , spectare dcbebis colorem, uniformitatem , pondus, & vires ; ut videlicet color sit ferreus , plumbeus caeruleo admistus , & appareat quasi ferrum perpolitum , sed aere obscuratum: uniformitas a me intelligitur , ut cavernosus non sit; sed qui hujusmodi fuerit , pondere quoque reliquis antecellit. De Facultate autem ejus illud statuo: qui ferrum gravius attraxerit, illum esse laudabiliorem . Qui vero hujusmodi reperitur, ille etiam ad Medicos usus eligitur; quem trium obolorum pondere ex aqua mulsa potum, Dioscorides ait, humores crassos educere . Sed & Hippocrates libro De internis affectionibus ad pituitam antiquiorem detrahendam Magnetem lapidem conferre affirmavit; libro autem De sterilibus ex lapide, qui ferrum trahit, subdititium ad genituram continendam confici docuit. Partus laborem levare, subjecta inter pedes aliqua ipsius mole , nuper a fide digno accepit narrabat alibi, & extra viciniam mulierculas ad unius matris familia non exiguum Magnetis frustum confugere , quoties pariendi auctus dolor moram trahebat.
Effoditur non sollim in AEthiopia, & Cantabria Hispaniae regione; verum etiam in Creta insula, ac in Germaniae, & Italiae multis locis, ut in Ilva insula, in quacum essem, Magnetem illum, quem vulgus carneum dicero solet, diligenter examinavi. Hic ab altero Magnete trecenis, aut amplius passibus distat. Nam cum ex monte ad oram maris ventum est, ubi solitis pericu lis accedit etiam viae horrenda asperitas , prope fluctus incedendum est per faxa, &scopulos; quo exeso itinere ad montis cujusdam verticem, ac si quaedam simul congesta essent marmora, Magnetem illum a dextra prominente i a laeva enim mare est aspeximus. Pluribus in locis colore fulvo, luteoque tegitur; ad summum montis, cum totus ita propendat, accessus prohibetur: verum quot quisque hujus fragmenta volet, humi, quae per se deciderunt, colligere permissum est. Lapis hic candidus est,colore nigello interveniente i , mollior, & levior altero , ferrum non trahens, & linguae tenaciter adhaerens.
Sed non ubique suis similis est; nam cum miscellum sit lapidis genus; in quibusdam frustis id, quod candidum est, cimoliam aIteram , sive bolum candidum refert; idque cum lambimus leviter rubescit; atque etiam illi spissὸ nigrum admistum est, quod ferro limato, aut potius Magneti, qui legitimῆ dicitur, colore respondet; & pondere, si purum esset , aequaret: quae similitudo eum vero Magnete causam nominis dedisse videri potest. In aliis ejusdem partibus , quod album est, marmor imitatur; & raro nigri nonnihil, idemquo dilutum, interpositum habet: adhaeret tenacius linguae ; & miniis ponderosum
cap. II . . de naturaI. potentiis.
ginua Iib. 7. Eiusdem saeuitates.
Locus o Maenetes variis coinioribus in Ilva re perti .
250쪽
N gi et id Ribi su- est . Hoc lapidis genus in amatoriis rebus vani, ac imperiti homines adhibent; Pῆ ψμ' ' μ- μ*β' quod pellieieiulae , ac trahendae carnis habere vim putent, unde etiam sunt, qui ideo Magiactem vocatum volunt. Nonnulli vcro fide digni sistendo sanguini AleYaudes Med;e., liunc esse utilem tantum a firmant, si manu gestetur. Amplissimus Alexander laude, . ' Medices Cardinatis Florentiae utriusque Magnetis, carnei scilicet , masculi serruglaei praegrandia frusta mihi in propriis vcnis reperta ex Ilva, diu antequam in illam iter mihi in mentem veniret, cum multis praeterea robus fossilibus dari curavit: cujus virtus, ac singularis probitas, cum multarum rerum , quae libero homine dignae sunt, scientia conjuncta, cum me ad amandum eum, atque observandum excitarunt, tum liberalitas , quae ejus erga me est maxima,
Huc pertinet eos plurimum decipi, qui Magnetem inter deicteria locant, paucissimo cnim pondere sumptus juventutem vegetiorem reddit. Refert quoque Garsias ab Horto,Regem Zellam seniorem ex eo paropsides fieri justisse, ex
Nunc autem superest, ut Theamedem cum ipso Magnete conseramus, quos quidem ambos uno hoc Capite concludimus. Substantia igitur, & colore minime inter se differrc videntur, viribus admodum ; Theamedes enim ut Plinius scribit omne ferrum abigit, respuitque, quem mons alius in . Etsi Opia haud procul a monte Magnetis gignit. Nobis autem , quod αυσοφα Vidimus , testari licet: incidimus enim in lapidem Magneti parem prorsus substantia , colore , & cffectu ; qui, quod mirum nobis visum fuit, altera sui parte
ferrum trahebat, altera respuebat, cujulinodi se vidisse quoque Albcrius narrat. Fortasse vero Plinius, vel Auctor is, ex quo desumpsit, partem tantummodo ferrum respuentcm nactus longo alium a Magnete lapidem putavit, & ob id Theamedem dici maluit ; unde tamen vocabuli origo venerit, necdum satis perspeximus. Hoc loco nos ratio longius urget, quam progredi decreveramus. Quod vero Theamedem , quia ferrum non trahebat, ideo ferrum respuere Plinius suspicatus fuerit, leve sane illud nobis videtur : nam quia ferrum non trahebat, hoc ex indigentia succi procedebat, quemadmodum ex praemissis patet: quod autem ferrum abigere , & respuere credebatur, vicinitas alterius montis , qui totus ex Magnete puro surgit, in causa erat; quam Plinius minime animadvertit. Nam quod quidam, cum supra Thcamedem calceis ferratis incederent, mirabiliter, & immodice veluti temulenti vacillarent, ac tripudiarent in viti; aliunde non accidebat, quam ex magna Magnetis copia , qui in Oppositum montem, Thea medem videlicet, suam acris vehementiam dirigebat,
illamque passim distribuebat; qua tandem illos, qui subsiliebant, ultro im-
Theamedem , Ma- pulsos fuisse existimandum est i quia soleas illas ferreas , quas Theamedes con-s 3ς ς di Vςrsum non temnere videbatur, maxime desiderabat. Male itaque quidam,mea sententi , de Theamede sentiunt, ut seorsum a Magnete illi nomen tribuerint.
si I Magnetis nomen Arabes a Graecis sunt mutuati,nihil pene immutato; appellant enim Mubnathison. saJNon exiguum singularis ae vere philosophici ingenii argumentum hie praebet Mercatus.noster;quod
eo saeculo, quo rerum naturalium scientia nondum adeo inclaruerat , Magnetis effectus juxta me in chanicae leges , ac rationi consonas explicuerit : in quo parum a Lucretio recedit, qui eleganter ae mechanice vim attractricem magnetis enucleat , atque exponit. Post Lucretium vero Gallandus, ac Cartesus Philosoplii celeberrimi admirandis Magnetis proprietatibus intelligendis , quasi facem aliis per eandem Physicae viam incedentibus Draetulere . Quorum sententia tum is apud ipsos,tum apud plerosque , qui in Physicae fistumatibus illustrandis insudarunt nostra aetate palsim exponitur , aliaeque Magnetis proprietates explanantur . Ideo non est eur lectori erudito in aliorum sententiis super hae re exscribendis , diutius immorantes, fastidium , ac molestiam exhi
Apud Illii strissmum Strogam Magnetis Dustum vi insigni, ac singulari attractrice pollens asservatur. Uneiam enim Magnςtis , decem ferri libras su inere eomperimus. Aliud Magnetis istisium ponderis unciarum tredecim & septem drachmarum, praestantis mum, xa rissimumque habetur apud D. Ioannem Mariam Salvioni Typographum egregium in Archigymnasio Romano ; quod quidem, etsi inerme sit, adeo potenter ferrum trahit, ut habita absolutarum virium