장음표시 사용
261쪽
va quotannis anserinis majora septom ad summum ponit mirabilis saporis . Omnivoram recte vocarim e nullum enim cibi genus fastidit. Plerique hoc quoque in ea nota dignum exceperunt, quod illius videndae cupidos ungulis, dolapide, quasi quid in se reconditi gerat, statim admoneat. Haec ver5 paucis ab hinc annis a nemine prius quod sciam descripta AUis Iaponio ad nobis innotuit. Nam una cum masculo ad Pium Quintum ex Insula Iapan un-S.Pium V insi- mynomen inditum fuit in Italiam destinabatur: verum cum longis itineribus magna maris incommoda uterque sustinuisset, masculus aegritudine in mari oborta foeminam deseruit; quae nec dum etiam Italiae fines attigerat, cum Eadem Mereato do- Pius Quintus diem suum obiret. Hanc mihi nupcr amplissimus Matthaeus Cannata a Cardin. Mat' rarellus Cardinalis Sancti Stephani vir omni virtute., & doctrina citra arrogan- tb ψC- '' tiam ornatissimus , dono quasi per manus tradidit; quo sand munere nihil mihi carius, atque antiquius evenire potuit. Ea nunc, propter coeli temperiem Italiae cum insula superius demonstrata communem , plures jam annos feliciter apud nos degit. VIre, lapidis avis Nonnulli huius lapidis pulverem decem granorum pondere cum aceto IaponicR. potum virulentis , & deleteriis adversari ferunt; iisque illum propinare solent, qui malignis febribus laborant non sine magno , ut ajunt, successu.
Avis Iaponiea, gallina Indiea audit Aldrovando.
C A P. VI. in Let crocius lapillus in ventriculis gallinaceorum invenitur crystallina specie, magnitudinc fabae , a Plinio Gemmis additus . His Solinus asti- Solinus in Pot bip- putatur; & Isidorus,apud quem sinE dubio mendose scriptum est Electria, quasi is is, lib. t ε. e. , a. Hς toria; his enim sequentia consona non sunt; sed legendum est , Alectria, quasi Alectoria; ideo enim subjungit: In ventriculis enim gallinaceis invenitur ἔ quoniam αλέκτωρ Graecis gallus vocatur . A-fabae igitur magnitudine, ad Ameritii lib.2. de re ciceriS usque deficit, longior , globosus, crebro inaequalis ; in nitore sta-6. - ρι ιδ ., Vςstix ut C Π dicat, obscuriore quandoque interveniente coIore . Multum h=Io. humum antiquituS huic tributum esse iidem testantur, adeo ut tam exiguo lapillo res
χιζrg. . II. praeclar geri posse , & multorum facinorum famam hoc solo constitisse; prae
. i. eo. ib. y liantibus enim utilem, &invictos reddere, neque alio confisum Milonem Steρhanus P metii Crotoniensem in arenam descendisse, gloriamque reportasse creditum sit. Hae rpres . Isidorus magorum jactantiae ascribere maluit. Nolim ego quen piam, hoc lapillo fretum,audaciorem ultra vires quid aggredi. Qui vero hic est expressiis omnium, quos vidi, maximus , forma longiox, majusculam fabam aequabat , perspicuus, candidus.
Ad manus mihi alii minores pervenere , & figura, ac colore, ut dietium est
262쪽
Lapides Animalibus innati. I 83
est diversi, & nitore impares. Recentiores fere omnes h capo eximi tradunt Camillus Leonardus alio, atque alio modo; trimis aliqui gallis abolere libidinem jubent, ac se- 'ptem annos spadones supervivere, quam fas evellere ἔ aliis novem annorumia Gnuerus. capos esse sussicit; aliis quinque , quatuor, trium ; quidam praeter capones ni- G-mstrivi hil requirunt. Agricola in capi jecore se se invenisse assirmat; alter non E eapo, ό μ'/q 'sed ex annosae gallinae ventriculo exemisse. Adjectae a recentioribus vires hae cis . sunt: gerenti honores, auctoritatem, gratiam, facundiam parit; constan- Stephanus Aquetis. tia roborat; arcet pericula ; sitim ore retentus sedat; uxorium maritis amorem auget; Venerem cit. Nati lapidis in capis indicium esse in potu parcimoniam, Guulamur MC-- aut prorsus abstinentiam ; negant enim tum sitire ; alii id perfectionis signum g ω nisi h bis. ιγια malunt . Horum autem lector , quid credat dijudicet. NOTAE.
De Alectorio lapide eadem sere serIpsere Anselmus Boetius, Aldrovandus , aliique. Probabile admodum est , ut Vvormius saJ existimat, Alectorios lapillos , non quidem sutile in eaporum sua Ia . ventriculis genitos , sed potius ab iisdeni inter comedendum deglutilos .
C A P. VII. XEMδω, nota avis , Hirundinem Latine dicimus ἱ ab hac multa n m QR de hὸ is, is, he, .hist ducunt, inter quae, reliquis omissis, lapilli Chelidonii hirundinum pullis G au. , Eo , ἴ'
in nati, eisque stato tempore priusquam educantur eximendi. Veteribus noro Auxanser Trauia-
ignoti fuere; recentiorum quoque opiniones accessere laudandae profect5,quoties inconsideratilis quid de suo non addidere . Jubent horum aliqui, lapillos crui absente matre mense Augusto ; quae cur adjunxerint non video. Otio- sirin unum, alterum nullo modo committendum. Fieri non potest , ut primae foeturae lapilli sint, si in Augustum differamus . Scribit Aristoteles avium sylvc- G. Pictoritii. stres semel magna ex parte coire, atque parere r verum hirundinem bis pare- M ' - ω' Ἀ-re ,& merulam ; sed esus primos partus interire frigore hyberno ἔ Omnium Aripuim δε hs. nanque avium primam hanc parere . Quamobrem hirundinem etiam tempesti- animalium Iu.6 4.ve satis primum foetum edcre , ut secundo locus sit, omnino existimandum est: ς ε- eoque tempestivius , quod hybcrnis socc dat mensibus, priinumque advolaro V q7' videatur a sexto dic ante Februarias Idus, usque ad uti. Kalend. Martii: quo tempore , ut auctor est Plinius, quidam Favonium Chelidoniam vocant ab hirundinis visu. Septembri ferE dcccssum parat. Quare hirundinem Plinius se um Ita. io. Dp. as. mcstrem vocat, ut trimestres turdo S, ac turtures, & columbas perennes. Quod elim ita sit, ut primum foetum intercipiant, Augusto tarde venerint; quando ut semestri spatio bis pariat, tum necesse sit secundo incubet: tale nihil Dio- DIU Orides lib. a. scorides r Dissectis, inquit, crescente luna pullis hirundinis, qui primo partu s exelusi sunt , in ventre eorum lapillos offendes; e quibus duos , unum colore υarium, alterum purum eximes e ii priusquam terram attigerint, in juveneae corio , aut cervina pelle , brachio , aut collo adalligati, comitialibus proderunt , ct saepe prorsus eos recreabunt. Dc illis Plinius in haec verba: In ven- Plinim Iib. o. e. Π.rre hirundinum pullis lapilli, candido , aut rubenti eolore, qui Chelidonii appellantur , reperiuntur. Decipit autem eos verborum assinitas, qui Plinii Chelido- IFArui lib. 16. e. p.
263쪽
nias , hirundini nos lapillos putant, ex colore, ut ait Isidorus, nomen sorti- ηἰην lib.D. c. io. tas; illas inter gemmas Plinius collocavit; Chelidonia , inquit, duorum suus ' generum , hirundinum colore , ct altera parte purpurea nigris interpellantibus maculis . Deinde sequenti capite ; rios Pavoni similis es, item aspidi , quam vocari Chelidoniam invenio . Quae maculosa colorum varietas, cumque de hirundine ne verbum hic addiderit; quantum discrepet luce clarius est . Venetiis mihi allati sunt pro Chelidoniis lapillis,quales appinximus, lenticulis minores saepius , quam majores, lubrici, hinc plane cochlcar sinuantur orbibus , margine latiore , inde voluminum vestigiis paululum turbinati, & colore aliquantulum rufo , altera parte candidi. Misit mihi alios Petrus pater , quos ab amicis acceperat, diversa plane figura, quosdain ut tenuioris crustae fragmenta , alios crassiores, quorum multi candidi, caeteri colore fusco , qualis argillae , corneo , subrufo , & nigro accedente bicolorcs ; nitent non solumis pauci, sed scabri multi, duri omnes . Quinam istorum germani sint, eorum a quibus venere , fide aestimare mihi tantum licet. Cum Dioscoridis colorum idii rentia facit E conveniunt, ut alii puri, id est candidi sint , quales otiar Plinii, alii colore varii, hoc est a candido diversi, qualiscunque sit, quem ru- Reeeniἱ6rum . ho, . brum ille diXit, quod in eum fortassis inciderit. Audacitis recentiores aliqui militii Leouordoti non habita Dioscoridis ratione, quales ipsi viderunt, tales constituere omnes, suique crroris socios habuere. Chelidonios etenim in rubros , & nigros distinxerunt, singulis proprias vires ascribentes r Rubros in panno lineo mundo gestatos insanis, & lunaticis prodesse , morbisque longis , & facundos es.ficere ; nigros mansuetos , & bene fortunatos, regium morbum , & comitialem sanare credi, ac febres adalligatos collo in panno lineo croceo fugare ; omnes vero pro collyrio oculis utili Amos.
Qui Chelidonii lapilli hie nuneupantur, sunt umbIIiei marini exigui, de quibus suo eapite superius dictum est.
RECENTIORUM auctorum complures certatim de Rubetae, vel Busonis lapide multa tradidere, eique diversa nomina indidere, Boracem, &Nosam, qua nescio derivatione appellantes; Crapaudinam ex Gallico idio maten VFONITES deduxisse videntur: nam Bula Gallice Crapaud dicitur: Ranae quae in sicco semper victitant, praesertim in rubis , & vepribus , & ob id rubetarum nomen acceperunt, cum consenuere ossiculum, seu lapillum in capite gerunt, qui multis annis ut illi dicunt cum terra alantur, concrevit. Addunt amplius prae
264쪽
Lapides Animalibus innati. IIs
stantiorem esse , qui palpitante adhuc rubeta eliditur , quam dudum exa
Ad eas differentias , quas alii perseeuti sunt addere aliquid licet ex illorum inspectione, quos habemus praeter illos quos apud alios vidimus ferε viginti. Nulli formam integram ad quam tendere videbantur, sed aliqua ex Busonitrium diffe- parte detritam, & ferE semper habent dimidiatam, subtus cavi, aut plani. Alii 'sunt orbiculati, alii Iongi uiculi. Hi aliquantulum insuper curvi, phaseoli figura, cujus etiam magnitudinem non excedunt; leviter altera parte excavati,
color qualis dentibus ad medium flavescit, aut fuscatur, & ex Iete vore nitet; hi rariores sunt, atque optimos esse existimatur. Genus alterum rotundum, &globulo dimidio caeso paulo remissius; cujus plures ex magnitudine , concavitate , & colore differentiae: parvi alii ut pisa ; nonnulli nucem avellanam , aequant, aut excedunt; multi inter hos impares ; plurimi omnino concavi veluti tenues cortices , solidi pauci, plures nonnihil cavi. Color varius ut plurimum omnibus, vel dilutior; quibusdam ubique indistincte ex candido nigrescens: alii eodem ad marginem colore , oculi figuram referunt ampli uri pupilla, quam color in nigro lutcus, vel caesius inserit; rari quibus ex obscuriore margine medium pallet. Laeves omnes, & nitore priores vincunt. Quod ad vires attinet, horum laus in ore est omnium. Habere ipsius bestiae naturam, Busonitarum Vires. ut virus eliciat, consumatque, & tumores ; & venenatis bestiis illatos crebro attritu, contactuque discutere expertum se Lemnius ait: Itaque soricis , araneae, vesparum, scarabei, & glirium morsui mederi , admotumque dolorem mitigare, & tumorem deprimere . Alii reptilium morsibus utiliorem dicunt: cimiam Leonarium sumpto veneno, deglutitum intestina circuire, & virus extinguere: febres hi tollere, atque laborantes stomacho, ac renibus juvare ; idque vel liquidum, vel etiamsi appensus gestetur r Plura etiam de hoc vulgus. Unus Romae asserva' Busoni a Rodi is. tur in Monachio Sanctae Annae, argenteo annulo inclusus, quem Sanctae Matris set arus. fuisse,popularis opinio est: fistulas curari hoc asseverant, si callum ipsius attritu duodecies circundarint.. An hujus veteres meminere non satis constat: Nam elim Batrachitas, & Buisitam . Batra
Chelonitides aliqui objiciant, nihil asserunt, quod mihi persuadeat. di .ellum eta. quidem rana est, & βχεσα .-Aetio rana terrestris, idest Buse , v
catur : Sed Batrachitem Plinius a ranae colore appellatum fuisse innuit. Verba minim lib.D. e. o. adducemus : Coptos, inquit, ct Batrachitas mittit; unam rana item colore , alteram ebori, tertiam rubentis Θ nigro . Colores isti Bufo niti aliquatenus accommodari possent , sed cum Batrachitas Copto ascribit, omnem dubitationem tollit. Non esse Chelonitides, multo minus Chelonites, ex Plinii lectione ceriatior futurus est lector. Sunt enim qui Bufbnitas , dion chelonitides, sed , mutata infleesione, Chelonites appellarunt, quod in Cardano reprehendit Iulius C,hdihi εγρορ. Caesar Scaliger ; quippe a natione alienissinum nomen imposuerunt, nanque testudinem significat; Chelonitides autem Plinii, n8 quid hic praeteris eamus , testudinum similes sunt , & quaedam aureis guttis praeditae. In his illud ambiguum est, num Plinius, qui sic obiter eas describit, testae similes esse vos Iit, an potius testudinum oculis, ctim de Chelonia testudinum Indicarum oculoeg crint praecedentia nam etiam totam testudinem exprimere non est verisi mile . Priori sensu Bulanis lapidem Chelonitidem esse nunquam efficient. Est vero alter mihi lapis non quidem cavus, sed colore flavo , dorsoque crustulis distincto,testudinum testae multum similis,de quo cum Brontia agemus.Si posteriori , ut illi fortasse, accipiamus ; simile quid esse non negabimus; pluribus enim coloris distinctio latioris pupillae in oculo figuram addit. Sed nulli horum guttis aureis nitent; & quis Plinium si ita essent, unde cruntur, in re vulgari &quasi naturae miraculo celebranda preteriisse dicat Qui itaque sint Chelonitides me pariter atque illos fugit; nisi forsitan ille sit, quem vidi apud Abbatem uendam Hispanum , magnitudine mali persici longiorem , 1 ubtus cavum, tib sidente supra rotunditate , laevem , nitidum , colore nigello . Hunc veri Che Ioniam magis dixerim. Chelonia enim, ut dictum est, oculus dicitur a Pli-
265쪽
Marborius cap. 1 9. Plinius lib.yaap. Ο Choloniae vires. Plinius lib. 24. e. 6. Marcellus cap. Illa Pianius lib. 3 . s. s. Plinitis de remed.lib.
Plinius uidem. Lapidis Limaeis
nio Indicae testudinis , quam recentiores in testudine indica reperiri produnt; cumque magnitudo, & figura oculis ipsius animalis proxima sit, eo modo fortasse , quo interpretatur Plinius , vulgo olim nuncupata est, testudinis oculus.' De testudinum in India magnitudine idem ille singularum superficie habitabiles casas integi refert, atque inter rubri maris insulas his cymbis navigari. Portentosissima est Chelonia magorum mendaciis. Hanc enim futurorum divinationem praestare promittunt i quam nos vidimus, vertigini, & doloribus capitis auxiliari credebant. Quos pro Busonitibus supponunt, & discernendi rationem demonstrabimus, misimus in sequenti armario inter Carapatinas.
Lapides hi, Busoniis etiam Anselmo Boetio , Getaero, Aldrovando, aliisque voeantur, quod in Buson Ibus reperiri ex illiment: Sed revera ivxta Augustinum Scillam, aliosque .nihil aliud sunt, quam dentes quorundam piscium , Lupi nimirum,Sargi, Dentieis , Auratae , aliorumque fimilium , qui ab humore lapidescente in lapideam naturam tunt conversi. Magna dictorum lapidum vis in Insula ΜeIite reperitur , ubi serpentium oculi vulgo appellantur , quod oculi formam praeseserant. Sunt etiam qui alios lapides Busonitas quoque vocent, iIlos videlicet qui apud alios Brontia, Ombria, Chelonites a & ovum Anguinum appellantur; de quibus suo loco dicetur.
C A P. IX.LIMAcrs, seu Cochleas, quae testis carent in dorso lapillum habere inter
veteres tradit Plinius. Reperiuntur tamen quibus lapillus non inest; quibus autem inest eae magnae sunt, lapilli vero candidi, nitidi, ima parte plani , raro concavi , dorso scabro, lineis conchae instar aliqua figura circumactis , pro exiguo corpore majusculi, nullis similiores , quam qui in pisciculorum capitibus invenitur , latiores tamen, & minus curvi, nonnulli desciscunt rotundiorcs , & angulis inaequalibus , candore ctiam , & nitore distinguuntur . Adalligatos prodesse dentitioni vult Plinius. Copiosius de his omnia nostri aevi scriptores; constare ex liquore mucoso , & humore lubrico, qui humoribus facile transitum perficit, atque hinc partui auxiliari; dilatant enim , laxantque locos , atque uterum cogunt dehiscere ; epotos prohibere lapidis in renibus generationem, urinam stranguriosis moliri, meatusque urinarios lubricos eff-cere comminutos, atque ex vino haustos lenire, linguae subditos ciere salivam ; quare aridis, &siticulosis utiles, scabritiem, & candorem fieri ob aqueam substantiam frigore coactam . Addunt alium esse qui erigiem , quasi Cochleae lineis depictam habet, altera parte colore ferrugineo maculis fuscis, quae antea languineae fuisse videbantur, altera autem perspicuo, & livido , quale est ovi candidum intus, ut tenuis meinbranulae ovi frustum , haud pura substantia: somnum tollere, manifeste multa varia , mira , & plerunque laeta ostendero in somno r solicitum, & impigrum reddere, audacem, promptum, memorem valde ; ad atram bilem deducere , & pravas cogitationes . Nulli alii lapidi tantam vim inesse ; Haec ajunt. Auxilium febribus vulgari credulitat
ab eo peti, & adalligatum contra quartanas , ac tertianas prodesse nemo nonia ignorat.
De lapide Limaeis, vide Boetium , Aldrovandum , Uvormium , aliosque . Qui autem hie a Mercato describitur,idem videtur esse cum umbilico marino, seu operculo Cochlearum .
266쪽
Lapides Animalibus innati. IJ7
DE LAPIDIBUS PISCIUM.C A P. X. IN Piscium natura peeuliare videtur in capite lapillos gigni , idque quoti
diano usu docemur, sicuti in quadrupedibus, quod aliqui affrinant, ne a laniis quidem unquam compertum est . Inter pisces lapides habent lupi, mugiles corvi, coracini, umbrae, paguri, auratae, spari, Iepati, aliique & maximε squamosi, etiam ex planis solea, sive buglossus. f i J Lapidum materiam Gabriel Falloppius lapideum in mari succum statuit, quo mare pollere inde probat, quod ad defixos palos lapideas strias denset. Id fluviales aquae quibusdam in locis nihilominus faciunt. Sed quare non in omni
piscium genere lapides concrescunt, cum succus ille communis sit longe nimis petita ost haec materiae deductio , in quo enim humore lapideum succum inesse non dicemus in quo terrae commistum elementum non negabimus ξProprius rem intueri possitinus . Piscibus mucosa , & glutinosa matcria est, &excoqui glutinum docet Aristoteles ; sed ea id capite, quam alibi copiosior est; lenta item & tenuis , ex qua lapilli ejusdem coloris, & nitoris parvo initio cum piscium incremento augentur, pro naturae omnium in suo genere calore, & capitis cerebrique , cui innascuntur, lapilli apta proportione ; ideoque noni omnibus. Quos enim Aristoteles frigus non ferre, atque hic me latere dicit, plerisque corum lapides ineste colligit Plinius . Eandem formam non habent omnes r fit hoc diversa capitis constitutione , ut instrumento . Rotundiores in paguris , sive pagris , qui in cancrorum genere sunt. Multis etiam disserens coloris obscuritas , pro materiae in diverso genere varietate visitur. frJ E' pluribus piscium lapidibus auxilia petunt aliqui, occultamque in eis latere medendi vim credunt; valere autem coracini, lupi, umbraeque Iapides adversiis colicum, vel nephriticum dolorem; ε collo suspensos ad morburr regium conferre coracini lapides existimant. Qua ratione haec praestent equidem nescire me fateor, tantoque audacitis, quod facto periculo occultam vim nullam animadverterim . Ad Nephritidem Rondeletius homo doctissimus expertum se dicit; comminuere enim renum lapides , vel pituitam , ex qua calculi gignuntur , & retinentur, exiccando , vel propellendo, ut lapis Indicus , Iudaicus, aut lapis lyncis . Hujus causam non caecum lapidum essemim arbitratur ; sed pondus instare tantum , eorumque gravitato calculos deprimi. Inter gemmas recenset Plinius synodontiten , qui e cerebro piscium est , qui synodontos vocantur. Cinaedias quoque ejusdem nominis piscium gemmas candidas, & oblongas refert, eventu mirandas, si modo est fides, praesagire eas habitum maris nubilo colore, aut tranquillitate.
Aristoteles lib.3.ωρ. ra. de histor. animal.
Qui pisces lapidibus gignendis apti
animamb.8. eap. II. Plinius tib.9.cap. 6. Horum lapidum vires Experimentum Auctoris
hus . Plinius lib. 77. c. o Plinius eodem cap.
I, J Gignuntur lapides etiam in piscibus, ut & in eaeteris animalibus eadem pene ratione, ut dictum est in Capite de Beroario . Praecipue autem testacea lapidibus generandis apta sunt, quΛd liquor , ex quo testae ipsae concrescunt, plerunque in lapillos obdure Ieat, in cancris,paguris , conchyliis, aliisque , ut fusius inserius exponemus eum de margaritis agemus . . a J Inter pistium lapides insignes poetismum sunt in medicina anerorum, qui perperam vulgo oeuli appellantur, carnionum,ac percarum: qui humorum acrimoniam temperare, ac vi diuretica admodum pollere perhibentur . AI halica enim sunt natura e ideoque acidum absorbent , humoresque solvunt funduntque et Hine fit , ut serum a reliquis partibus seeretum faeilius per urinam effluat. Verum plerique ex piscium lapidibus ossea potius quam lapidea materia constant, ut optime animadvertit Uvorinius.
267쪽
IN τεα gemmas Margaritae eo nstitui potuere et inter quas etiam princeps fortasse locus dandus fuisset, quandoquidem pretii rcrum omnium princia pium columenque tenuisse dictae sint. Uerum inspicienti mihi originem illarum;
quas etiam tanto navium apparatu, tantoque pretio empta spe vestigamus:quod his duntaxat dives, alias vile, & horridum testaceorum genus eas abscondat, visum est lapidibus,qui animalibus innascuntur adjicere; quas simili videtur consilio Plinius inter pisces recensuisse. Cum autem de his multi auctores verba seia cerint, idem Plinius laudem omnibus praeripuit: Caeteri enim non aliter, quam astrepentes eis, quae legerant apud ipsum lcmere acclamarunt: quin imo illorum aliqui auctorem non assecuti, multa non recth accepere. Me vero ad ejusdem historiae tractationem non ipsa tantum suscepti operis consequentia duxit, sed vel praecipue quod nostra aetate, non solum orientale mundi latus navibus a Lusitanis perlustratum sit; verum etiam novus orbis accesserit , qui his opisebus , cum orientali decertat. Quamobrem si quae dubia Plinius reliquerit, scire plenius, nonnulla etiam addere liceat. Qui has navigationes conscripsere, Maris garitarum quidem historiam non omisere; sed ut naturalium rerum parur consulti, seu quod his limitibus eorum contineretur institutu in ; tantum , quae vel ipsi viderant, vel ab aliis didicerant, nudo sermone tradidere. Garcias ab Horto,Pro regis Indiae sui temporis medicus , de Margaritis utiliter non pauca, ut vere omnia, utpote Oculis testibus , posteris reliquit; quibus tamen nihil ab ipso amplius, quam ab illis collatum est. Vice versa aliqui praeclari peccarunt medici, usum ab arte separantes , qui nulla relationum habita ration , suaque tantum innixi opinione, de Margaritis, & earum praecipud origine non nulla temere divulgarunt . Nunc ascriptis Omnibus, quae ex veteribus, novisque auctoribus convenient, additisque , quae desiderari videbuntur , tractationem hanc innovemus.
. C A P. XII. NOMEN μαργαννης apud Theophrastum legitur, veteribus Graecis paucis,
alioquin cogniti lapilli, non parva ad morum severitatem opportunitate. Arriano idem κι-po est. Lucianus circun loquens λίΘον, --, nuncupat; invenitur etiam τα μάργαρα illis significandis, quibus ex vigore pretium est. Latini Margarita , & Margaritum vertere , utroque liberius usi, donec imperii potentia ad luxum deflueret: tunc primum margaritas sua dote singulares exemerunt, & Unionum nomine, emolliere ; ut
apta scilicet Romanorum delitiis esset notio ; sic dicti ut auctor est Plinius quod nulli duo reperiantur indiscreti. Coepisse vero id nominis usurpari Iugurthino bello tradit ex . Elio Stilone . Cujus sententiam assecuti non sunt recentiores, qui Unio nomen visi sunt inditum esse interpretari, quod uni conchae unus insit. Posteriores promiscue Margaritas, & Uniones appellant. Poctae latini Baccas concheas , Eoos, Erythraeos, Indicos lapillos , vel gemmas vocant; Sanctus Hieronymus Rubri maris grana; Ipsi Margaritarum Barbari possesso -
268쪽
Lapides Animalibus innati. I 89
sessores Indiae populi Moti die unt, vel Motu : occidentales, sive orbis novi indigenae Thenoras, vel Cori as, aliisque nominibus pro Idiomatis diversitater Arabes,& Persae uno nomine fIJ Lum appellant:Lusitant,quibus uberrimus quaestus pronam hanc ad luxum materiam primum venundare , AE ar nuncupant; communi ipsis nomine, cum sinus Persici portus , qui ArabieE Pulfar dicitur , unde Margaritarum fama eis primo innotuit. Receptum hoc etiam per totam Hispaniam vocabulum, sed Peria visitatius ; nee solum ibi, sed per totam fe rhEuropam ea vox nihil, aut leviter inflexa auditur; nos enim vulgo Peria nominamus , Galli Peris, Pearbis Germani, caeterique simili fere consonantia.
Sequutus est hὶe Mereatus Garziam: Adour autem Lusitani corruperunt ab Arabieo. Ivobar, quo Arabes generatim omnes gemmas appellant, per anton maliam margaritas.
Siquidem Lusitani liin I mutare solent.
MA R. o a UT A s describere tam vulgatum , tam celebre lapidis, seu gemine ri r Margaritarum deismae genus supervacaneum est ; non tamen praetermittam omnibus gem- seripsso.
mis molliores esse, multiplici constare cortice, orbiculatas esse, aut certe in orbem flecti, colore esse plerunque candido , aut candori proximo ; variari denique pro concharum, quibus innascuntur varietate, ut deinceps dicetur. Illarum originem dicturo, operae pretium est concharum originem ex Aristotele praemittere. Sexum ille in conchis quo nomine omnia complectimur te- Testaceorum genestacea non distingui, nullamque eis esse Venerem augendae soboli asserit, ' iv Ax iiQxς Ias coire visas cochleas ; dubitari tamen , an inde earum genitura ; caeteras partim sponte consistere, partim aliqua ab ipsis emissa facultate, cujus generis sunt purpurae, buccina, pinnae, mytuli, myae , Omnesque, quae vel favui extruunt, vel sobolem adjungunt; nam etsi eorum excremento nullum insit semen ; cum ab ipsis profectum sit, ex eo gigni potius , quam ex alia quapiam re consentaneum est. Da J Quibus ortus omnino spontaneus est, sunt ostreae,conchae, quod nomen solis laevibus , & grandibus attribuit Aristoteles ungues , chamae, pectines, & aliae id genus , quae ex limo generantur diversae pro limidifferentia ; Nam in eoenoso , inquit , Osrea , in arenoso conchae , chama , mngues, pectines oriuntur. Hanc eorum esse originem exemplo docet, quoniam navigiis putrescente faece spumosa ad nascuntur, aliisque locis omni prius materia vacuis , quoties deficiente humore factum est coenum; ut apud Rhodum Insulam eum classis applicuilset, fictilia in mare tunc dejecta, coenoque post obducta,ostreas inclusere. Quo ex loco ea Plinius faJ deprompsisse videtur,eum saJ Lib. p. eap. se. inquit: auae siliceo tegmine operiunt in , ut Osrea , putrescente limo , aut fp ma eirea navigia diutius stante , defixosque palos, O lignum maαλὰ proveniunt . Totam vero originis seriem , quo nempe modo ex limo excitentur minutim prosecutus est Aristoteles . βua, inquit, velfobolem nullam procreant, vel non favant,eorum omnium ortus spontaneus es. Omnia vero, quae hoc modo Consistunt, aut in terra, aut in aqua cum putredine gigni visuntur , & imbre admissio. Cum enim dulce in principium constituendum secernit, quod superest talem accipit formam ; nihil autem gignitur putrescens , sed concoctum irputredo vero , & putridum excrementum rei concoctae est; nihil enim ex toto efficitur, quomodo, neque in iis, quae ab arte conduntur : nam nisi ita esset, facere non requireretur. Sed quantum inutile est, id aut a natura, aut ab arte Hetrahitur. Generantur autem in terra, humoreque animalia, &plantae, quo niam humor in terra, spiritus in humore , calor animalis in universo inest,
269쪽
it aut quodammodo plena sint animae omnia. Quamobrem consistunt celeriter, eum calor ille comprehensus, sive exceptus est: comprehenditur autem, &humoribus corporeis incalescentibus efficitur, velut bulla spumosa, sed differentia nobilioris , ignobiliorisve generis constituendi in comprehensione principii animalis est. Hujus autem rei causam , & loca habent, & corpus quod
comprehenditur. In mari vero multum portionis terrenae est ; quocirca ex tali concretione natura testacei generis oritur, ita ut pars terrena circiter durescat, cogaturque eodem modo , quo ossa , & cornua, sunt enim illiquabilia igne corpus intus contineatur , quod vitam obtinet. Subjungit autem genitale principium, ut maris, intra se, ut plantas continere, quodque animalium, in excernendo cibo efficit, id temporis diuturnitate, ex ambientis aeris calore perfici, & a spiritu animali occupatum, motuin imponere I ctenim ambiguum quoddam genus esse inter animalia , & plantas . Incrementum praeterea I ut vermes accipere, brevi augeri, formarique partes corporis necessarias , quod linguae vicem obeat; nonnullis etiam dentes, alvum omnibus, & excrementi angulum : sed exactiorem singularum partium enumerationem qui volet, ipsum Consulet. Ex tam vario igitur concharum genere , solae ferE margaritiserae , &verae Unionum matres sunt ostrearum conchar; praeter illas, aliae velut mon-
ἡ r ut 'su stro se , parum fertiles , & ignobili Margaritarum partu sunt cochleae; penta-haim '' 'in' dactylae, echinophorae, melic bales, misae, pinnae. D 3J Ostrearum margaritiferarum partum ex veteribus primum petemus; ita traditum refert Pliniust Has ubi genitalis anni stimulaverit hora pandentes sese quadam oscitatione impleri roscido conceptu, gravidas postea eniti , partumque concharum este Margaritas pro qualitate roris acceptir si purus influxerit, candorem conspici ; si
vero turbidus , & foetum sordescere r cundem pallere coe Io minante conceptum ἔ ex eo quippe constare , coelique eis majorem societatem esse , quam , maris; inde nubilum colorem trahi, aut pro claritate matutina serenum . Si
tempestive satientur grandescere , & partus . Si fulguret comprimi conchas , ac pro jejunii modo minui. Si vero & tonuerit pavidas, ac repente compretasas, quae vocant physemata cficere speciem modo inani inflatam sinε corpore ;Orωner Commentσ- hos esse concharum abortus . Eadem plane Origenes Adamantius ex veteri aliquo gemmario transcripsit. Enimvero haec pariendi ratio nonnullis obscura, multis etiam non dissi Plinii opinio reseI- milis fabulis videbitur, praesertim cum neque Plinius, aut Origenes ex certolixu auctore tradiderit, deinde illi, qui sua itineraria , navigationesque in Indiam paucis ab hinc annis edidere ; cum de Unionibus multa, tale nihil observatum scribunt. Inventi praeterea sunt marmorei, fusci intus, rufi, glauci, nigelli, qui roscidae geniturae colores esse non possunt; transeo concharum diversa genera, quarum aliqua sub aquis immota rorem nunquam hausere. Potuit etiam familiaris Unionum candor, nitorque evimius eis, qui latentem causam cruere nequirent, hanc commentandi ansam praebuisse , confirmasse autem admirandam in multis conchis captandi aerem , & coelo fruendi voluptatem . Quae omnia impulerunt, ut aliis rimandis unionum elementis, me etiam occupaverim; non quidem hujusmodi, quae naturae miraculis involuta, non minores
tenebras objiciant: neque, ut illi, qui ea , quae usu non callent suo ingenio assequi posse sibi persuasere ; quo nuper cffecere, Uniones esse lapides, quales
in limacibus , vel aliis innascuntur animalibus . Sed ut omnium concharum originem plurimum inter se convenire diximus ; ita Vnionum materiam, atque originem cum universo concharum genere commune quid habere videri voluimus . Itaque in his est rationis plurimum, & quod mirum, a Veterum aucto ritate , Indicisque relationibus non dissident . Prius quidem eorum , qui Uniones in conchis , ut in caeteris animalibus lapides, concrescere opinantur, ω DIGIIbum opinio evertenda est. Ajunt illi constituta materia quam esse dicunt, cliniis. o s. ' maris ostrea atque etiam Britannica saxis plerunque adhaerescant, succum purum ex eis extractum externa partium accessione Uniones fieri quomodo non in animalibus solum , sed omnes etiam opaci lapides concrescunt. Quae ita
270쪽
Lapides Animalibus innati. I st I
ita non esse demonstrant Uniones , qui non mediam in conchis carnem occupant, sed E summitate protuberant, ut externum additamentum ambire non
possit ; & cum plures una in conchae parte conspiciantur , singulisque distincta iit rotunditas , & multiplici crusta constent, velut caepa, etiam minuti quique,&qui mutuo cohaerent; facile videmus nullo pacto externam incrementi ac-eellionem hic locum habere, nisi unam, informemque molem ericiat. Quin
materia, quam statuunt, nihilo magis convenit; non enim omnes ubiquo ostreae saxis adhaerent, vel in petrosis earum est piscatio ι deinde toto corpore sessili conchae linguam extra testam non exerunt, ut saxa attingant, neque ita γeis assiguntur, ut patellae, quibus unum est tantum testaceum operimentum , quo in dorsum supinato, saxa ex altera parte se muniunt: ut vero haec ita is habeant, unde imbecillis tanta erit vis attrahendi quae labra illis, quem aspiritum eringemus , ut e durissimis saxis humorem exugant ξ non hoe erit a pumice aquam petere Sed totum hoc ab ipsis peccatum video, quod nostras tantum ostreas nossent, & quae de Indicis auctores tradidere , cum ad rectam rationem ipsi deducere non possent, praeter fidem dicta existimarunt: Nolia Marσaritae non debebant tamen, nuda ingenii inventa disseminare. Sciendum igitur ante omnia vl '' non ubicunque, nec uno in Ioco omnes , neque totius anni spatio margariti t' feras esse, nec ejusdem proventus ostreas. Fertilissimae in orientali Oceano, quo amplius triginta continentur Margaritis famosi tractus. AEmulatur orbis novus , non piscationum varietate , sed earundem pene inexhausta foecunditate ; cedit tamen , & Unionum, simulque concharum mole vincunt orientales. Longo intervallo, sive copiam, seu Unionum laudem conferas, sequuntur Britannicae, caeteraeque septemtrionales, post has Maurusiae, & Sardoae. Quid obsit, quod non ubivis Margaritas ferant Ostrea,non est in promptu certa ratio. Car- Cardam opἰnio re
danus in Galliis, & Hispaniis ob calorem fieri negat; quo dicto risum puto licitur. captare libuit; anne friget India Θ nonne sub aequinoctiali Taprobana Nullo
profecto Unionum proventum melius , quam concharum magnitudine metiri possumus, ut videre est in Britannicis , nostrique maris conchis ; & quas cae. teris magis vegetas judicamus , Margaritas raro etiam includunt. Cur ostreae inaequali sint magnitudine totam causam Aristoteles in loci diversitatem conjucit : Ut enim locis , inquit , nonnullis gigni omnino aliqua nequeunt a Fc aliis generantur quidem , sed pauciora , O vita breviore , nec proisera ; & in eodem capite , in rubro mari testacea omnia mira quadam magnitudine augeri dicit. Sunt enim inter eas ostreae, quas potulentas idem alibi vocat, quae ut
in lacubus gigni nequeunt, quod frigidi sint; ita neque in locis aquarum duI-cium adventu carentibus , cum teporem, & alimentum una quaerant, proveniantque laetius ubi plurimi influunt amnes, stagnisque marinis r Sed in omnibus peculiare quiddam appetunt, quod nactae dulcibus carere aquis se facile patiuntur . Illud desiderari plerisque in mediterraneo mari locis aperta sunt indicia ; quoniam prope ceIeberrimos etiam amnes ostreae minores , ibi plerunque Britannicis 1 unt. In Ponto, teste Aristotele, nulla reperiuntur testacea, nisi alicubi pauca. Adesse vero idem circa Grynium, & Myrinam, ubi ostreae, dicente Plinio, petro sis , omnique dulci humore destitutis locis gignuntur , perspicuum est. Utrunque si nactae fuerint sub mitiori coelo, sideris ratione grandescent plurimum ; cujus evidens argumentum in India , ubi aequinoctiali circulo pr pinquiores notabili magnitudine excedunt, ut Arabicae minores Indicis ; maximae sunt ultra Burneum insulam. Gaudent etiam in frigida regione litoribus ortui oppositis , vel quae saltim ad ortum patent, eademque ratio videtur, quare sub eodem coeli paraIIelo non infrequenter occidentales orientalibus paulo minores inveniantur. Magnae ergo Indicae totiusque orientalis oceani,
ct in novo orbe ostrearum conchae. Margaritarum numerum pro magnitudine pendunt; Britannicae, aliaeque paucissi inae multo minores raro capientem ex hilarant . Minutis caeteris nulla praeter ipsas praeda est. Ad Margaritarum Oria Aristotilii δε parauginem redeamus. Nos Aristotelem secuti, ostreis, & conchis omnibus , quae animalium tib - - .