De conscribendis epistolis opus Des. Erasmi Rot

111쪽

Quanquam ubivis etiam imperite uidetvrferi, ut nos issos cuiquam commendrum, sed errimus magis, ac deae dicamus operam nostram. Alios commendamus,id est,taudamu ,ut beneficio digni uideantur. De exhortatoria epistola. Voniam exhortatorium genus, quod Graeci m Mesrinix. uocant,eiatibu3 're costat,quos iuxta satapientim imittorumsent etiam, natura nobis, tanquam

mulos quosdam ad uirtute per crum ac paedagogos ades didit,animaduersim nobis,penitvis perspectum es e deis bet,quae sit humani animi natura: quae uarietas ingenioerum: quem quaes resil'ctum pariat: quibus quisque reis bus maxime ducatur,a quibu3 abhorreat. Qua quidem is parte proprie Acultu oratoria dominatur. Sed haec e rhetorum praeceptionibus haurienda. Nos tantum breuiter attingemus, quantum ad huiu3 generis epistolam consciendum satis esse putabimus. Ergo ex his potisimu locis extimiandi animi rationes petemus. I, Ime Fe,metu, odio amore Metatione,aemilatione, expecta ione, examplia,si cration A Laude bitariam exhortabimur , ut tum rem ipsam

laudemug,t- homnem. Re laudanda excitabimus,

F pi md mgnificum,si gloriosum,' raram, si nouam,si

arduam,' hactenis intentatam dicemug. Quanquam hac partem in suadendo Aligetius tractamus. Personae collavet datio in exhortando plarimu habet usus. Nam et honos unice uirtutem excitarialit Et iEmortalum animos naEura pinxit, at uix quisqua acto dein Iopi pectore, quin laudi

112쪽

TIONE CONSCRIB. EPIST. tos laudibG erigatur. Quarepudiose cohortationis monita multa cum laude misce sic id quod cicero et saetissie factum a se refert, ut exhortandi artificium quoddam indicare uoluisse videatur. Ergo ab hac parte comouebismus, si ante ab eo bene gesta arti Sego Iaude dates, Emu idq; tum a modo,tum a loco,i tempore: tum a perissona,a dissicultate rei: per collatione,per fictione, alijs , amplifcandi modis, de quibus suo loco nonnihil attingramin: propterea tuod quu pleristi: in teneribus Plurimum valentIsin ad hoc oroorie tractoueZ pertinent. Si quae pulcherrime adhuc perlecit , ab omni bita in coelum tollit dicemim,ut quae feliciter et strentie coepet, pari aut in tori etiam anim magnitudine pervat, hortabim : nihil istius immordilitati praese redimam inanimasse legem imponere non tam esse ardum,et negotissim, quam ad tuendam, quae iam uirtute parra singloriam necessarum, ut qui eaten ud omnes reliquerit,in hoc ranquam extremo riactu boniis artifex seipsum severet. F generis claritate,si

fortunae Flendorem si nobil et emi; dignitatem,si impera praestintiam,si ingenium,si uires,si sapientiam,si uiris

tutem,si aeratem,si rerum usum extollemus, ac ne quid his indignum admittat admonebimus. Idis rei dilatatae praemflantiam cum eiu uirtutis amplitudine commemur, disconusq; illius diuinam uirtutem, huic min praeclaro maneri unam pare inveniri Ac rei quide securior est amplis scatio: persioni uero quemadmodum laudes, Eonnihil reis fert. Sunt enim alij paulo inaniores, qui laudem etia aperistiore ficile agnos iit. Est alius morossore natura, Cui male sip alpertirecalcitrat undis tutu . Quare illi plenius,

hic t

113쪽

D. ERAS. RO T. DE RAhie laudandusfiguratius. Tantum ad mores attinet. Nes nihil in aetate discriminis.Siquidem iuuentus quoniam eruitio, et rerum imperitia temet adertiore lallo,

onqua applidissime, crisi attollit rumpnectri dese

erepita ob deficientis aeram infirmitate, laudatione libeniter accipit. At matura illa,m uirilit aetas quo magis suis eoijdit uiribus quo ongius, vel a puerorum ineptia, uel a senum deliramentis abest, eo tectius minuisscenice. laudari debebit. E rgo apud viros natura seueriores, laves . dandi inanitate figuris obtexere reueniessui aut occupa. tione Isi vis imulemus,aut contrario du u orationis tanqua obiurgantes, maioresde laudemG:aut in alteram quapiam personam laudatione eam trisfamus. Oliqui demum artificio apertum Gnathonismum eluviamus.

PEracre res utraque calcar habet, tum ad excitandos animos mortalitam,tum ad sustinendos, ne rerum maegnitudine delativetur, lex praemiorum, incommodooerin metus: quorum iugiliae in actoriando propriae sunt partes, alteriug in deterredo. Vtransi in genere dere Iiberativo late traflatur: hoc in genere eatenim adhibeatur,ut tanquam suaserio epilogo, simodorim incommoredorumq; mi, breuiter et non sine ampliscationibus, tanquam in con pectu ponamus, immortalitate,beatitudiisnm,declis, gloriam,honores,opes voluptates, tranquillisentem,aut aliud emolumentum: diuersa ex parte, instros, aeternos cruciam,tumpitudinem,ignominiam, egestitem,

dolores,tumultu3. Quod si utrisq; partibus uno in geneis re,id quod plerans FGutemur, per Antithesim commois da dila

114쪽

da dilarata cum incommodis item exaggeratis conferre oportebit. Et cliibus quenq; rebus maxime duci senseris 'mus, eas res studiosius amitata frequentin ingeremus, 'puta ambitioso honores, auaro emoliment , seni uita, tranquillitatem: items de reliquis contra, ut quicque mam Fxime invisum esse cognouerimus, ita quam atrocissime, acahcberrime proponendum. Deinde laborem. quo uel inris ta commoda petuntur, uel incommoda vitantur, per presionem oportebit extenuare, ac postea per contra

tionem compolieret

Ab amore, odso, inusseratione. V Ehementer commouerimus,si eorum quorum nomiae ne pericula subeuntur , charitatem, commemoratiois de renovabimus et artificio alleuabimM: ut in patriam, parentes:in liberos a natura insitam pietatem,in benemeis critos amorem in amicos neceSitudinem:in praesitantes uirtute uiros obseruiuntiam. Rursus si odium et atrocitatem si

in eos,cotra quos dimicatio suscipitur, quam graui sim exaggerabimu . Neq; enim amanti solum, quod antiqui ita dictu est,nihil est docile,uerum idem et odium praeae

stat. Ovare utrunque calcar admouebimus, et hinc amiaecorum gratiam, hinc inimicorum atrocitatem cornibus

aduersis confirmus: ut pro fauet ima cbrime tota ine, contra teterrimam Turcarum superstitionem: pro 'coniugibus,pro liberis, contra nepharios parricidas: pro

fidelis imis hoc s,contra crudelisunos hostes,pro chari, fimo,honissimos amico,contra maledicentifimum bis cophantam. I dem et ijsdem rationibus efficiet conaberatatio. Si amicorum solitudisse,inopiam ctium, squalorem: eTegione

115쪽

xrt D. ERAS. ROT DE RAh regione inimicorum potentiam. ferociam . avdacim,

colentiam proi remss. Sed hos auris quemadmodurni vosseat laci mre,et augTe scitatos, a Fabio planillii etl me Saditis est, in exordi , et conclusionis praeceptis., Hoc tantum a nobis admonebiturigratiis imos antim mettin excitaturum,qui consequentis teporis imaginem graetphice repraesentabit: quantum commodorum sequatur ires bene geratur: sin contra, quantum malorum. Et quic ter tiro voboeiam, rebu3 ipsis uocem dabit, uti patriae,s Delietion templis oenibu , t epulchris,manibu8 e monues

t ento excitis: husa et sermonem consili ae

Ab aemulatione. Ie Iocri ab inuidia sumitur non illa ignava et rest escruta, quae quum ipsa nihil praeclari macmetur, alienis lamen uirtutibu3 uritur: sed illa generosa, qua antismis nostris institit natura erugens Taetrumlatione contra remn ium,tanquam acerrimis quibusdam si V netriremur ad se mi dAT Niobis persuasit glorioissium esse,Cr quantifula periculis redimendum, quam plum rimos praeced contra turpi simu , et quavis mercede sugiendum,in fistuli cernini neposteriores tulis e. Verum non simplex est ab aemulatione exhorrandi ratio. Vtrinsenim accrescent animi, si aen lorum uirtutem, gloriam, HuJum conatum,opes improbitatem. cum ampli catiora Vsse e oculos ponemu . Sed caue duo biter Ne COtra ceret, tantin aude usTa eo exaggeremi , i eius Raeti quem erigere conamuar, in deleratione abrum ciamin. Vnde comae

minisci quippia oportebit, ut aenuclos uel fortunae ui, uel huius

116쪽

TIONE CONSCRIB. E PI S T. rti huius sentitudine nonnihil praeterisse dicamius,havd utraetute: eoq; acritos annitendum,ut id dispendi , quod rivis nae culpa sit acceltum udio nostro Larcia inm: .pudo, rem,quem ninsigentia contraximis incammi Fidustri siue eorudem ignauiam,inscitiam, infirmitatem, inopiam perelevationem proferremus. Hac de moderae V Epraecelluerint ij, quibus cum certatum est,qm ab egregiis c uiris uel superar non indecorum faber soleat. In altero sic facile esse uictoriam ostendemusi ut tamen haud negli e gendam arbitremur, incertos esse rem humanam exitae . E t musto magis pudendum es Gab ignauis aemulis supra rari. Hortabimurq ut iam non cuillis,quos longo interm

uacto pos se reliquerit, sed i secim EF esse puten

Ab expectatione dupEXpentio quidem geminum habet caecarmam haud mediocrem iniecerimus sollicitudinem, , qu nta sit lcmnium anticorimet beneuolentium publica priuatal de villiu uirtute revestitio .nonlinatim quantu sibi erores rint ij,quom ille iudicii ,et autoritate plurimi sacere ulm . debitur, quomq; causa facturus omnia putabitur, senet demus: non illius unius inter e , sed omniu necessariora: Ied posterori in quos ea sit gloria transflendenda. Expem lationem mam maxime trobabile efficiemus. a generis, Inobilitate ab indole Palam fmechum ab educatione d locis celebritate,as ante actis. et ante dictis . ab omnibus

117쪽

D. E R A s. R O T. DE R AAb inimicorum expectatione. EDiuerso malauolantian et invidorum expeditio nem, et studia peruersa atrociter exaggerabimu , ec quibus nominatim referre quosdam fuerit e cacis imum. quos illi praeter caeteros inuisos alis tu stos nouimm: cr quid ciuisci aut inuide dixerit,aut inimice fecerit, restrae. I Hormn omni gus nunc praesen T ria em uruntur,

F quod ipsi uix ausint sibi promuttere res par 'liciter

euenerit, quam insolans sit futurum gaudium, quanta in bene cupientes insultatio.quae scommata,qui ris,si quanta Frocaeis,descriptione ante oculos ponemus. Ita eius unius Nirtutem in editissimo frequentifimob theatro omnium oculis expositam:unde necesse sit, aut cum summa benea volentium gratulatione et plausu recedere,aut inuidenaifimorum hominum sibilis cum ino nostro nostrea ramis pudore exigi atin exilodi

Iam nulla perinde re ad uirtutem inflamescimus,ut eorum quos admiramur exemplis, maximes illustribus, pervetustis,ac domesticis. Illa enim autorinthiac distetu

, commendantu propterea cubd oriscorim uirtutes quore

niam ab inuidia longe absunt, et audit quisque libenter, 'miratur impeUM: et natura sit ut quisi e finitimis

exemplis acrius stingatur,ueluti maiorum nostrorum,assinium, praeceptorum, et eorm quibu)cum nobis uri pamtri vel ordo uel orofessio comi nis fit. Exempla quo o tractanda.IN his ergo reuelandis, ut sema est utilitas, iri studii

carie que plurimum erit adhibendum . Primo quos propo

118쪽

TIONE CONSCRIB. EPIST. proponemus inlitanidos, eorum vocabula cim Iaudem tim aliqua, et honorifica praeritione proferemus, hunc stad modum: Socrates uir bonus diuino testimonio sapiens iudicatus. Peri exit hoc Plato philosophiae parens.Egreregie Phoc on Graecorum longe incorrupti F lis. Vidit hoc Alexander ille Macedo, uir gloriae natu; David de quo dubites,utrim rex gloriosior, an propheta sanctior Prae tinti uir animo Camillus. Imperio Cr triumphis gemnitus Scipio. Nunquam fatis laudatus Aemilius. Oporteaebit autem huiusnodi praefatiunculas ad rem ese acremamoda :etiam si quaeculas lavi exempli autoritatem adiues

uat,tamen alieniorem adhibere infiitis eis hominis: ut siquis eum unde fortiter dicendi duxerit exemplisi, diutistem appellaret aut studio viii. De contrarijs exemplis. DI uersum in contrarijs exemplis feri convenit tui, Quae posteritas Dion sis facrilegit ranni nomen

non execrabitur Nobilitatud crudelitate Nero. Sard napalus vir inultri e corruptior. Cleopatra regina mea

retrix. Catilina imp fimus patriae proditor . Sibi filix, patriae funestu L. Scilla. Nam huiusmodi exemelorum

non in dehortando modo, i erum et in exhorrando ita quens e usus, proeterea quod quemadmodum virtutioimetine acti cimur, ita uitiorum simulacbris ad sone i

amorem accendimur. Neq; raro usu uenit, ut eadem optara pariter et adSortemur, et deterr us:veluti qui ad

capessendam R empub. exhortetur, idon utiq; a priuato

Potio det meat.

119쪽

xis D. ERAS. RO T. DE RAET quoniam exemplorum inulta uarietas est: nam a ex parte, id in totum fistulti,aut disimilia, id contatrari alia mirora,maiora,paria:octendit in Topicis cia cero, ad exhortandum ficaciora esse in equalia. Q nodego quidem in hune accipio sensum , ut simper a maiore ad minus descendat exhortatio. Nam etiam si aut persona,

aut res minor es e uideatur, tamen complexus rerum Cruerborum mit, ut multa sit, quod usumitur. Exempli causa, si propter matrimonia uiolata urbes euerse fiunt, quid fieri adultero par dis Hoc Fabius recite putat si maesiore ad minus. Illud huic aduersum existimat, Tibicines qum ab urbe discessissent, publice reuocati sunt,quanto magis principes ciuitatis uiri , et de Repub. bene meriti, eum inuidia reserint,ab exilio reducendi s At hic tametsi tibicinum persona sit principum conditione infrior, tramen hoc ipsi tibicines fui se publice reuocatos maius est,ob complexum, quam si principes ab exilio reducanis tur. Quod si hic intellectus non placet, qui mea quidem

sententia uerisimus est, negationem observemus neces es: id quod a neotericis dialecticis utcunque praecipitur. Sed haec inaequalitas erit per collationem aperienda, quae me exemplis sum ci construit. Infnitum uero traditu, unde ea ducatur. Nam non modo ab una qualibet circunis

flantiarum, sed etiam ab alijs quibuslibet destrent s suis

mitur omnia tamen ad personam, et rem referuntur. Aepersona ad hune quidem modum: Formica brutum, reminutum insectum, et uix animas,taberno uictui aestiteransulitie homo senectae non prospiciet in adolscetias FIocausas miliet,quid te uirum oportet thoc uirguniscula

120쪽

TIONE cONSCRIB. EPIST.eula intellexit, te anum quid par est,peres Ille ethnicus,

tu christianss. Ille barbam, tu Romanu3. Ille prophamnus, tu stetis initiatus. Ille priuatus, tu magistratus. Ille tribunus multam tantum, tu consul Ille tyrannus,tu phialosophus. I lle obscurus, tu patritill . Alienus ille, tu poralius. I lle omnis expers doctrinae,tu a puero philosophi erationibus optimiis institutus. Rudis ille, tu multo rerum usu exercitatus.i re autem hoc pacto: Vitam ille contenta fit, tu uoluptaton non contemnes s Vt corpus ualeat, metum patiens et ignes , et ut animo ualeus, salutarem

obiurgationem non j res s opes caducae et sordidae, per tanta pericula petuntur, et a sapientia quiduis incommodi deterret Vnug ille, nos multi non idem Acimvis Ille inermis, imparatus,vos instructi. Regnis issester bat, tibi immortalitas certa proposita. T oties ille, tu sein mel. Ille in tanta rerum difficultate, tibi omnia expedita.n persona et a re pariter: Puella uitam pro nihilo haeshuit, tu vir et vir eruditus,voluptatulas nescio quaS non qui bla cotemneres Erit hoc artis, quae natura paria sunt,

ea dicendo imparia ficere, et artificio a collatione, alterera exaggerare, deprimere altera.

De uarietate 8V ordine exemplorum. Vanquam autem appetitatione propria id demum exemplum dicimus, quam res gesta aut perinde ut gesta exhortandi causa proponitur, tamen illustriimtiirorum grauiter dicta, philosophorim paradoxa, poemiarum figmenta, autorum nobilium sententiae, parcem mur vulgo receptae, Jegoriae, parabolae: breuiter qui

quid simi litudinibus es alme, id exempli uim habet, Crh s a Fabio