장음표시 사용
61쪽
Primo; a enim amisis estactualis actio & aduertetia nates aestus:sed intellectus, quia est creatura, est finitae
activitatis:ergo tam intense pol aduertere ad unii obiectiim,ut nisi illam ualensione remittat, iaci possit ad aliud aduertere. At verosint qui putant se demonitiare virtus intellectus non terminaturuubad intensiό ,hoc argumento.Si terminaretur virtus intellectus quo ad intensione, maxime esset: quia ad maloxe intensionem notitiae imper requiritur maior aduertenti & maior conatus intest elus: sed statinper meliorem applicatione obiecti, .n 'γ l dato sintellectus non magis aduertat intendatur notitia; ite si obiectu albu fiat intensius, intendeturn eius notitia sine noua aduertentia intellectus:ergo virtus intellectu&non terminatur quo ad intensionem, postqua mere passive se habendo pol in tedi eius notitia. Adhoc nihilominus primum omniusa in co- dicimus,s isti mere gratis fingunt sine aliqua autoritate,aut ratione,P aduertentia & conamen intellectus sit quid distinctum a productione notitis . Cum tamen certissimum sit, φ nibit aliud est intellectum conari aut aduertere,quam notitia produ- leere.Et probariar manifeste, quia ante productione notitiet nulla est actio notitiae,& per conseques nulla est applicatio,nec conatus . sicut applicatio aut conatus voluntatis ad volendum nihil esuid est si producere volitionem. In corporalibus. n .mth moligatus optare,& conari ad motum;:qn no mcluetur, & potest quis conari mouere magnum lapidem, qn non moueat eum:quia illud conari est irripellere corpus , sed in ire intellectu fingi no poten id sit conari nisi intelligere,Voluntasmiest,quae actu momet,&applicat omnes potentias ad a, gendu:sed potentias reliquas applicatas nihil aliud est conari,si aliud est agere sitos actus. Sicut visum
62쪽
applicatum per voluntatem ad obiectu aliud est conari,quam producise visionem . . Et ideo diacendum est,t quanta est intensioὶ notitiae,tatus est conatus,& applicatio potentiae,nec maior,nec minor. Vnde ad argumentu istoru respondetur,' quotiescunque obiectu mesius. applicatur aut illi minatur,aut intenditur, intellectus itidem melius applicatur de conatur per hoc φ intensiorem pro ducit notitiam . Et intellectus maioris virtutis ad Producendum aequale notitiam cuintellectu mino ' ixis virtutis aeque conatur,& ad producenduin temsiorem magis conatur.Nec consistit maior virpus , ut multi putant in hoc,s cu minori conatu aequa. lem notitia producat: sed in hoc φ plus potest conari,i.intensiorem notitiam producere. Ob idque
non est intelligibile,s notitia intendatur sine motori aduritentia & conamine intellectus,& per coiequeos ubi datur summa aduertentia, datur sun'ma intenso notitiae. Et pr terea restodetur,st qua uis per meliorem applicationem sine noua adue tentia intenderetur notitia, deueniendum th esset
ad optimam applicationem:atque adeo ad summa intensionem notitiae. Sed dubium est quo intelli giturjsta duplex limitatio intelloeutus: videturin.si Limirari. non stet simul terni hiari ad intestonem &adnumerum P en uitan.summam intestonem omnium noti
quas simul potest habere intellectus,esse vedece uti cum hocterminetur et ad rium eru centum notitiarit,puta ad decem. .Et videtur 91 n5 Me
simul. M.mini uectus potest habereintensione notritiarum 'd decem ,habeat decem notitias singulas laxe s Vt utranumtecie ergo' eadem ratio te hab re viginti doti as singulas vi dimidium,& quadringinta, angulas I t manuaria , de ita sine termino u Respondetur,st ad utrunqueterminaturpoteti
63쪽
S ad in one,& ad numeru. Primo quia quatiuis
admittat calculatio mo fiata, rade a ueniret ad remisi,sitrias notitias , & sic no posset crescere numerus.Sed praeterea dico,in adhuc calculatio non 'cedit ,na maior multo misi cultas est aduertere a viginti obiecta vi dimidiu qua ad decem ut unu I Q a Nireus unita sortior est seipsa dispersa, dc ideo non segiis, s qui potest habere dece notitias singulas Vt viau,posiit habere plures remissiores. Concludimus ergo tande& 9, utroq; modo limitatur potentia,scilicet quo ad intensionem,&quoad numeru. Vnde ad formam quinti principalis argumeti r spondetur,' si capacitas P assensus pret missarii estiolu completa quo ad intensionem, & non quo adnumerum, tuc remittetur notitiae & aduertetis circa alia obiecta, & producetur assensiis conclusi esset completa quo ad numeru,tuc noa posset intellectus habere assensum conclusionis , nisi corrumperetur aliqua notitiaru,quae lant extra illa consequetia.Nec hoc est contra conclusionem.
Q ε si sis replicauerit ex illo qε diximus in cofita Iuperioris argumenti,videlicet quod quando plura intelliguntur per modum unius,illat intellectio l- nes non se impediut,ergo intellectus assenties proemissis,sine noua difficultate,& labore as setiet' coaclusioni. Respondetur,quod S. Thom mihil aliud vult dicere, nisi s Psecte possumus intelligere plia ra per modum unius quod ipse appellat per unam speciem nihiIominus illud unum,tot posset hab re partes,ut excederet virtute intellectus. Si enim 'intelli erem de homine plures eius passiones scilicet quod est risibilis, fiebilis, mortalis. &c. to Possem accumulare, ut non possem plura de homine cognoscere. Et ita est in proponto si capacitas' Gunde est completa. l . . .
64쪽
s E x T v M argin petit an assensus,aut quaecuq; Ad stata notitia corrupatur in instati. Quod nec apud Arii pricipale. nec apud aritiquos sub hac sorma definitu est. Nihilominus tribus videtur propositionibus rndedu.
Prima. Applicatio obiecti ad potentia, ubi fit y mosuccessive. Patet in obiectis sensitum , quq P motu applicatur ad dillantiam competentem potetiae. Et in obiecto intellectus Aa pro isto statu nori applicatur potetiae,nis P abstractionem specierum
a phantasmatibus corporalibus. Deus in per noua NotIeia
creationem sine motu posset in instanti applicare obiectum potentiae. Secunda propositio. Facta ap ' 'plicatione in instanti producitur actualis notitia simplex,sive sit apprehensua ,sue iudicativa. Dico simplex , quia notitia praedicati fit post notitiam subiecti,& notitia conclusionis post notitiam praemissarum.In nobis saltem,qui discurrendo cognoscimus,nam in anpelis aliud est. Probatur proposi/tio. Primo secundu Aric secundo de aia, tex. 7o .lu men non *ducit successive in medio,sed in statanee.Cuius signu est,in non prius illuminatura sole Pars orietatis a occidetalis. Causa vero est, ga illuminatio fit nullo resistente contrario. Eodem modo A. ph.tex. 64.& infra ibat,sty vacuu non potest esse si iccessio motus,sia nulla eit resistetia,ergo ea de ratione cum notitia sit illuminatio ,& irectio quaeda potetiae quae non habet contrarium resistes fit, ut in instati *ducatur. prsterea confirmat ex istoca.tex. 3. ubi dicit,s, habito assensu praemis. sarum,& consequetiae simul habetur assenius coni. clusionis,qa non esset veru,nisi in eo de instanti P- ducerentur assensus minoris & conclusionis. Secundo probatur, quia species vis biles per mediuin instanti producuntur , quod probatur simili experientia illi qua Arist.adducit de lumine. St. n. talis
65쪽
pplicetur duo visibilia, unum ad decem pedes Maliud ad centum,simul immutat visum: ergo eaderatione notitia visiva,& a sortiori intellectitia producitur in instati. Cuius iudicium sol quanti primo incipit oriri, videtur. Dixerim species vrsuales in initati produci, eo sit sine motu produciatur: nam species seni, quippe quae per motu feruntur , In tempore perueniunt ad auditum. Qua deicausa fulgur videtur,qua audiatur tonitruui cu in priuς saltem natura rumpaturi nubes, quae est causa toni: trui,quam inclusus illic ignis appareat. Postrem, confirmatur pr' 'sitio experietia. Nullam. n.in intelligendis obiectis applicatis experimur successione neque in producendis volitionibus . Accedid& autoritas S.Tho.in prima par.q.8 s .art. adpri naum argumentum Don ponit fitcce, stane intelle- .ctus,nisi selum. ioter diuersas notitias:vel in abstra ctione specierum a phantasmatibus,Vt inquit. I. Σ. q. UI3.art. 7.ad s. Colligimus ergo,quod in primo instanti non esse motus, per quem applicatur Oiectum est notitia visiva, & si intellectus adue tat,pariter intellectiva. Neque obstat notitia sto cuiuslintesionis: nam producetur tuc notitia minimae intellionis,qua talis potentia,&cum tali obie , & tali dispustione medij potest producere. 3 Tertia propositio est, quod eadem ratione potest notitia & iudiciu actuale in instati corrupi per ab sentiam causae conseruatis. Loquuti sumus in his propositionib. de notiti js actualibus ma habitus successive acquiruntur,& corrumpuntur per freque-tationem actuum. Ad s extum ergo principale re spondetur, quod possitis assensibus prs missarum& consequentiae in primo instanti, quo intellectus aduertit ad conclusionem simul tempore corrum. pitur dissensus e ueus , & producitur assensuM al. scien-
66쪽
scientiae. Itaque assensus praemissarum producen do assensum conclusionis corrupiit dissensum contrarium. Et in gne caular efficietis prius natura est productio assensus qua expulso cotrarij: quia per productione unius expellitur alius, sed in gne cauet 1ae materialis prius natura expellitur contrarium ,
qua intellectus recipiat nouu assensum . Sicuti Ῥῆnis calefacit aquam,prius natura in gne causi es ficietis est unus gradus caloris in aqua, qua similis gradus frigiditatis inde expellatum quia ignis non expellit frigiditatem,nisi producendo calorem vingenere vero causae materialis prius natura pellitus frigiditas ; qua similis gradus caloris recipiatur in aqua. In his enim quae sunt simul tepore nihil ob
stat in diuersis generibus causarum .a. esse prius nattura qua b.& b. prius qua a. ut docet Ari. F.met.t.2. Nec mirum si in instanti corrupatur assensus: nam
ubi est demonstratio nulla est resistetia : sed statim
cessat causa conseruatiua contrarij. Sic.n .lume eOdem instati corrumpitur, quo est absentia lumin si . Secus esset ubi deberet corrumpi assensus opinativus per rationem probabile contraria: na non omnis ratio probabilis, quamuis sufficiat infirmare opinionem sufficit radicitus euellere,nisi ratio nes plures accumuletur. Per haec aperitur via r spondendi ad confirmationem: quae ex sophismatibus Pauli Veneti de scire,& dubitare solet huc afferre noui posterioristici. Ad quam modis multis respondet:cum in solutio sit clara. Respondetur ergo,i in illo casu quo quis habes assensum maioris quaecuq; sunt aequalia.&c aduertit ad illa tria corpora,aut prius comparata.& c.ad b.aut prius comparat a.& c.inter se. Si secundit, tunc ille assenix negatilius qui habetur per experientiam, s. a. & c. Ron sunt aequalia inter te, impediet assensum minoris.
67쪽
noris. Et ita argumentum rescinditur:quia nunquΞdatur assensus minoris.Quamuis.n. ad sensum non percipiatur differetia inter a.& b. in experietia inter a.& c. sufficit,ne quis assentiata.& c. esse aequalia uni tertio. Si vero,ut ponitur in argumeto prius comparet a.& c.ad b. tuc conceditur quod illessi
hebit assesum maioris & minoris, sed in primo in
stati aduertetiae ad conclusione simul tempore producitur dissentus conci usionis. La. & c. sunt aequa lia inter se:& corrumpitur assensus minoris,s.sunt aequalia uni tertio. Sensatio enim illa producendo dissensum conclusionis corrupit assesum minoris .
Hinc sequitur ' assensus , & dissensus contra rheiusde conclusionis, vel duo assensus duarum contradictoriarum,in nullo gradu,et remisissimo,piat esse simul eque per instas. Secus est de habitibus: qui in gradibus remissis se compatimur per lepus
quo durat generatio unius & alterius corruptio . - A D septimum argumentum negatur sequela. cquod fine aliquo doctore posset homo habere oes scias:quamuis .n. principia uniuersalissima sint narituraliter per se nota,th naturaliter scit quicuque ilia applicare per bonas consequentias ad conclusiones pliculares. Et ideo sicut semina naturalia non producut fructus sine agricultura,ita nec principia naturalia,possent generare scias rerum sine doctrina,aut exercitio. Item quia quamuis in principijs uniuersalibus virtualiter cotineatur conclusiones, in perspicatius ingenium plura illic videt, qua ingenium minus perspicax. Et adeo alius homo plura potest per inuetionem acquirere 2 alius. Et eundem librum duo legetes alter altero plura videt e sicut qui est lippus oculis non tot percipit in eadem imagine, quot alius acutioris visus. Et ita semper
restat differetia inter Aristotelem,& Platone.Plata
68쪽
. pulabat, ' habeamus omnes species omnium re rum infulas sicut angeli. Aristot. vero non nisi , Phabemus aliquas cognitiones naturales, unde doctrinam, aut intentionem elicimus scientias. Vnde ad confirmationem negatur,.sciens uniuersale,sciat simpliciter singulare quod nescit con tineri stib uniuersiali. Et ad argumentum negatur illa consequentia.Scio omnem triangulum habere tres.&c.&hic triangulus quem non vidi) est triangulus:ergo scio hunc triangulum &c. Nam ex modest composita cum una de messe non sequitur modalis composita,ut tertio libro Summularum dictu est.Prim' enim variatur appellatio de ly scio, qPan maiori appellat assensum supra totam propositionem, sim supra totum illud significatum , quod est omnem triagulu habere tres angulos. &c.& inc'nclusione appellat supra significatu propositionis fingularis. Et ideo termini modalis compositae, rupra quem sertur ly scio, supponunt immobiliter, atque adeo neque subiectum illius uniuersalis sup nit competenter distributive, ut sub illo possieneri subsamptio. .
simpliciter, sied non νt sophistae per
accidens arbitramur, cum causam ob quam res est, illius causam esse,
' possc , νt res aliter sese habeat ,
69쪽
so Posteriorum Primus. cognoscere arbitramur.Patet igitur, ipsum sci
re tale quid essema ct hi, inesciunt, ct hi quisiiunt,illi ita se rem habere putant, hi itassese echabent. Quare cuiusque impliciter est scientia, id mi aliter sese habeat fieri omhino non poten An vero ct alius sciendi modus sit, ponerius dicemus. Dicimus autem ct per demonmatione nos scire:demonstrationem autem dico ratiocinationem eam,quae sicientia oecitream vero scientiam ocere dico,qua scimus,ea ipsam habendo, F si igitur ipsum scire tale est, quale posuimus,
necesse est, O. demonstrativamscientiam ex ν vis, ct primis,medioque vacantibus, ct ex notioribus, ct prioribus ipsa conclusione,causisque eiusdem esse. Sic.n. erunt, ct ipsa principia pro pria eius quod demontiratur: nam ratiocinatio quidem esse sine lyspotest, demonstratio vero non potest: scienti4m enim non facit. F Vera igitur esse oportet,quia fieri nequit, ut id quod non ensciatur:veluti diametrum commensιrabilem ess oportet autem ct ex primis, edi indemonstrabilibus esse:quia
a nonficiet, qui demonstrationem horum non habet: sicire enim non per accidens ea quorum est demonstratio,nihil aliud en an quam demonstrationem habere. Cause etiam no tioraque,ac priora sint oportet : cause quidem :quia tum scimur, cum causam coguoscimus, . priora
70쪽
Degssentia ct Demonst. cap. II. SI priora verosquidem oe causae sunt,ct antea cognita, non illo siolum modo quo quid significent, sed altero etiam quo quidsint siciaua. FDupliciter autem priora notior ediculur. Nyn enim: idcm priM natura, ct nostra ex parte prius:ne- . que notiussimpliciter, nobis etiam notiua est. i . tqμe ea quidem ad nos priora notior axe dico,
, qμ η propisquiora sensui sunt: ea vero simpliciai priora notio νe,quae a siensi longius distat. Sunt autem remoti*ma quidem ea, quae sunt ν-. niuersalia maximὸ ropinquissima vero, singula. ria ἐρο. stque hec inter sese opponuntur.Exprimis autem esse nihil aliud en, qua propriis ὸ prinesse: idem enim primum atque principium dico. F autem demotarationis principium propositio medio vacans: Ea vero medio νacat, qua nun est alia prior . Propositio vero altera istisvis pars est,unum de νno complector ς' i quidem,qua νtramuis accipit:demoni strandi vero, qua definitὸ alterum: quod est vel Fum. Enunciatio cotradictionis νtrauis est pars. ς' stppintio, cuius per se medium nAlium eri. Contradictionis partium ea quidem, qua quippiam cuipiam adiungitur, agrmat io: νero, qua quippiam a quopiam se mouetur ,
Pr ipioru aut ratiocinandi vacantiu medio ad quide postio dicitur, quod fieri nequit νιν demonstretur,quodq; non necesse es eum habere,